1. ¿Tlenon itikmati itech toTlachijchiujkauj?

¿OMITSISKALTIJKEJ ipan ikalpan Jehová? Tla kema, kuakon desde ijkuak tikonetl katka opeuj tikixmati Jehová. Omitsititijkej ika yejua akin otlachijchiuj, ika melak kuajli kipiya iyojlo niman ika kineki matinemikan nikan ipan tlaltikpaktli ipan se kualtsin xochitlalpan (Gén. 1:1; Hech. 17:24-27).

2. ¿Tlenon kinemiliaj sekimej intech akin kineltokaj ika nemi akin otexchijchiuj?

² Miyekej xkineltokaj tla nemi toTajtsin noso tla yejua nochi okichijchiuj. Kineltokaj ika nemilistli san ijkon onesiko niman ika nochi tlen onka san ijkon opeuj nochijchiujtiuj. Niman sekimej akin ijkon kijtouaj onomachtijkej ipan uejueyi escuelas. Kanaj hasta uelis kijtoskej ika ciencia yokiteititi ika Biblia nopopoloua. Niman ika san akin xonomachtijkej niman xixtlamatkej kineltokaj ika nemi yakaj akin otexchijchiuj.

3. ¿Tleka melak noneki tikchikauaskej totlaneltokil?

³ ¿Kenon uelis techijtlakos tlen kineltokaj akin ixtlamatkej? ¿Kichiuaskej matiometlamatikan itech toTlachijchiujkauj Jehová? Xtechkajkayauaskej tla tikasikamatij tleka tikneltokaj ika Jehová otexchijchiuj. ¿Tikneltokaj san pampa yotechijlikej ika yejon noneki tikneltokaskej? ¿Noso tikneltokaj pampa kuajli yotomachtijkej niman san toselti yotikitakej ika Jehová  yejua akin otexchijchiuj? (1 Cor. 3:12-15). Maski tla yotiuejkaujkej noso xitiuejkauij ika tiktekichiuiliaj Jehová, tinochimej noneki tikchikaujtiaskej totlaneltokil. Tla ijkon tikchiuaj, xtechkajkayauaskej akin kijtouaj ika tlen kijtoua Biblia xmelauak (Col. 2:8; Heb. 11:6). Para chikaujtos totlaneltokil, ipan yejuin tlamachtijli tikitaskej tleka miyekej xkineltokaj ika nemi akin otexchijchiuj, kenon uelis más tikchikauaskej totlaneltokil itech toTlachijchiujkauj Jehová niman kenon uelis nochipa chikaujtos totlaneltokil.

4. Ken kijtoua Hebreos 11:1, ¿itech tlenon noneki titlaneltokaskej?

⁴ Sekimej kinemiliaj ika titlaneltokas kijtosneki tikneltokas itlaj maski xtikmati tla melauak. Biblia xkijtoua tla yejon kijtosneki titlaneltokas (xpoua Hebreos 11:1). Biblia kijtoua ika san noneki titlaneltokaskej itech tlen yemelak tikmatij ika onka noso ika nemi. Yejua ika, maski xueli tikitaj iTekiuajyo toTajtsin, Jehová niman Jesús, kuajli tikmatstokej ika yejuamej nemij (Heb. 11:3). Se bioquímico, akin sakin onochiuj iteixpantijkauj Jehová, kijtoua: “Iteixpantijkauan Jehová kipiyaj tlen ika kiteititiaj tlen kineltokaj niman xkimapeuaj tlen kijtoua ciencia”.

5. ¿Tleka miyekej xkineltokaj ika nemi se toTajtsin akin okichijchiuj nochi tlen yoltok?

⁵ Tla onka tlen kiteititia ika nemi yakaj akin otexchijchiuj, ¿tleka miyekej xkineltokaj ika nemi se toTajtsin akin okichijchiuj nochi tlen yoltok? Pampa xnomachtiaj niman xkitaj tla yemelak tlen kineltokaj. Robert, akin aman iiteixpantijkauj Jehová, kijtoua: “Pampa ipan escuela xkeman otechmachtijkej tla nemi yakaj akin otexchijchiuj, xkeman onitlanemili itech yejon. Ijkuak onikajxilti 22 xiuitl, iteixpantijkauan Jehová onechititijkej ika Biblia  ika yemelak nemi akin otexchijchiuj”. * (Xkita recuadro “ Tlen noneki kimatiskej tajtin”).

6. ¿Tleka sekimej kijtouaj ika xnemi akin otexchijchiuj?

⁶ Sekimej xkineltokaj tla nemi akin otlachijchiuj pampa kijtouaj ika san tlaneltokaj itech tlen ueli kitaj. San ika tlen yemelak, yejuamej kema tlaneltokaj itech tlen xueli kitaj. San matontlanemilikan itech yejuin, yejuamej kineltokaj ika onka ajakatl pampa kimachiliaj niman pampa ixtlamatkej yokitakej ika onka. Ijkuak Biblia kijtoua ika noneki titlaneltokaskej, kijtosneki ika noneki titlaneltokaskej itech tlen yemelak onka “maski xtikitaj” (Heb. 11:1). Para tikitaskej tla yemelak tlen tikneltokaj, noneki tikxeloskej tiempo niman tokojtiliskej tomachtiskej. Niman miyekej xkinekij kichiuaskej yejon. Yejua ika, san kualijtouaj ika xnemi toTajtsin.

7. ¿Kenon tikmatij ika sekimej ixtlamatkej kema kineltokaj ika nemi toTajtsin?

⁷ Pampa sekimej científicos melak kuajli yonomachtijkej,  yokitakej ika toTajtsin okichijchiuj nochi tlen onka. * Ijkon ken Robert, akin otikteneujkej ipan párrafo 5, kanaj sekimej noijki xkineltokaj ika nemi toTajtsin pampa xokinteneuilijkej ipan universidad. San ika, miyekej científicos yokixmatkej Jehová niman aman melak kitlasojtlaj. Ijkon ken yejuamej, tejuamej noijki noneki tikchikauaskej totlaneltokil itech toTajtsin maski tla otiajkaj noso xotiajkaj escuela. Yejuin xakaj uelis kichiuas topampa.

8, 9. a) ¿Tlenon tiknankiliskej? b) ¿Kenon techpaleuis tla tomachtiaj itech tlen toTajtsin yokichijchiuj?

⁸ ¿Kenon uelis más tikchikauaskej totlaneltokil itech toTlachijchiujkauj Jehová? Matikitakan naui tlemach tlen techpaleuis.

⁹ Matomachtikan itech tlen toTajtsin yokichijchiuj. Tla tikitaj kenon tlachijchiujtin yolkamej, plantas niman sitlalimej, techpaleuis más machikaui totlaneltokil itech toTlachijchiujkauj (Sal. 19:1; Is. 40:26). Tla melak tomachtiaj itech yejuin, más tikneltokaskej ika Jehová otlachijchiuj. Ipan toamatlajkuiloluan miyekpa uajlauej tlamachtiltin tlen tlajtouaj itech tlen toTajtsin yokichijchiuj. Maski kemantika xnimantsin tikimasikamatij, matokojtilikan matikinamapouakan niman itech matiuelikan. Matikilnamikikan ika ipan jw.org oksejpa uelis tikimitaskej videos kampa tlajtouaj itech tlen toTajtsin okichijchiuj, tlen onopanoltijkej ipan toueyitlanechikoluan.

10. Xkijto itlaj tlen makiteititi ika nemi akin otexchijchiuj (Romanos 1:20).

¹⁰ Ijkuak tomachtiskej itech nochi tlen onka ipan yejuin tlaltikpaktli, matikitakan tlenon techmachtia itech toTlachijchiujkauj (xpoua Romanos 1:20). San matontlanemilikan itech yejuin, tonaltsintli xsan kitlauiluiya niman kitotonia yejuin tlaltikpaktli, noijki kinpiya rayos ultravioleta, tlen uelis melak techijtlakoskej. ¿Tlenon techpaleuijtika itech yejon rayos? Tlaltikpaktli tlapachiujtika ika se gas tlen itoka ozono, tlen xkikauilia mapanokan yejon rayos. Ijkuak rayos ultravioleta miyekiyaj, ozono noijki más miyekiya. ¿Xmelak ika yejuin kiteititia ika nemi se toTlachijchiujkauj akin melak tlamachilise niman tetlasojtla?

11. ¿Kanon uelis tiknextiskej tlen techpaleuis más matikchikauakan totlaneltokil? (Xkita recuadro “ Tlen techpaleuis matikchikauakan totlaneltokil”).

¹¹ Ipan Índice de las publicaciones Watch Tower niman ipan jw.org, tikinnextiskej miyek tlamachtiltin tlen tlajtouaj itech tlen toTajtsin yokichijchiuj tlen techpaleuiskej más matikchikauakan totlaneltokil. Kanaj uelis tipeuaskej ika tlamachtiltin niman videos tlen onokej ipan sección “¿Lo diseñó alguien?”. Yejuin tlamachtiltin niman videos xueueyakej niman melak kuajli kiteititiaj kenon tlachijchiujtin yolkamej niman plantas. Noijki, kijtouaj kenon ixtlamatkej yokiyejyekojkej kichiuaskej ijkon ken tlen toTajtsin yokichijchiuj.

12. ¿Itech tlenon noneki titlanemiliskej ijkuak tomachtiskej Biblia?

¹² Kuajli matomachtikan Biblia. Bioquímico, akin otikteneujkej ipan párrafo 4, kachtopa xkineltokaya tla nemi yakaj akin otlachijchiuj. San ika, sakin okipatlak ken tlanemiliaya, yejua kijtoua: “Nejua nitlaneltoka itech toTajtsin ipampa tlen yonikitak ipan ciencia niman pampa kuajli yoninomachti Biblia”. Kanaj tejuamej kuajli itikixmatij tlen kijtoua Biblia, maski ijkon, noneki nochipa tomachtijtoskej para nochipa machikaujto totlaneltokil itech toTlachijchiujkauj (Jos. 1:8; Sal. 119:97).  Kuajli matikitakan ipan Biblia tlen onochiuj yeuejkaui, tlen kijtouaj teotlajtoltin niman kenon notlajtolnamiki nochi tlen kijtoua Biblia. Yejon techpaleuis matikneltokakan ika nemi se toTlachijchiujkauj akin melak tlamachilise niman techtlasojtla, niman ika yejua otechmakak Biblia (2 Tim. 3:14; 2 Ped. 1:21). *

13. Xkijto itlaj tlen makiteititi ika melak tepaleui tlen kijtoua iTlajtol toTajtsin.

¹³ Ijkuak tomachtiskej iTlajtol toTajtsin, matikitakan kenon melak tepaleui tlen ompa kijtoua. San matontlanemilikan itech yejuin, desde yeuejkaui Biblia okijto ika akin kinekij melak notomintiskej melak noyolkokouaj niman “kipiyaj miyek ajmantli” (1 Tim. 6:9, 10; Prov. 28:20; Mat. 6:24). ¿Ok tepaleui tlen kijtoua? Kema. Ipan se libro tlen itoka La epidemia del narcisismo, onoijto ika akin kitejtemouaj kipiyaskej miyek tomin, xyolpakij niman más noyolkokouaj. Noijki, kijtoua ika akin san kinemilijtokej kenon uelis más notomintiskej, kipiyaj más ajmantli niman kualoj. Kuajli nesi ika tlen kijtoua Biblia ok techpaleuiya. ¿Tikimilnamikij okseki tlaxeloltin tlen noijki yotechpaleuijkej? Ijkuak tejuamej melak tikpatiojkaitaj tlen kijtoua Biblia, techpaleuiya más matitlaneltokakan itech toTajtsin Jehová, akin melak tlamachilise (Sant. 1:5). Niman yejon techpaleuiya matiyolpakikan (Is. 48:17, 18).

14. ¿Tlenon tiueliskej itech Jehová ijkuak tomachtiskej Biblia?

¹⁴ Tokojtiliaj tomachtiskej Biblia pampa tiknekij kuajli tikixmatiskej Jehová (Juan 17:3). Ijkuak más tomachtijtiaskej Biblia, tikitstiaskej kenon tlanemilia Jehová niman ika tlen yokichijchiuj kiteititia kenon yejua. Tla kuajli tikixmatij Jehová techpaleuis matikneltokakan ika yejua yemelak nemi (Éx. 34:6, 7; Sal. 145:8, 9). Niman noijki techpaleuis más itech matitlaneltokakan, matiktlasojtlakan niman matikitakan ken se toamigo.

15. ¿Kenon techpaleuis tla tikimijliaj oksekimej tlen tikneltokaj?

¹⁵ Matikimijlikan oksekimej tlen tikneltokaj. Yejuin techpaleuis más machikaui totlaneltokil. San ika ¿tlenon uelis tikchiuaskej tla yakaj techtlajtoltia itlaj itech toTajtsin niman tejuamej xtikmatij kenon tiknankiliskej? Matiktejtemokan ipan toamatlajkuiloluan kenon tiknankiliskej ika Biblia (1 Ped. 3:15). Noijki, uelis tiktlajtlaniliskej se tokniuj matechpaleui. Maski tla akin tiknojnotsaj kineltoka noso xkineltoka tlen tikijliaj, tlen yotomachtijkej techpaleuis más machikaui totlaneltokil. Yejuin techpaleuis maka matechkajkayauakan akin kijtouaj ika xnemi yakaj akin otexchijchiuj.

16. ¿Tlenon uelis topan nochiuas tla xtikchikauaj niman xtiktlajpiyaj totlaneltokil?

¹⁶ Maski tla yotiuejkaujkej noso xitiuejkauij ika tiktekichiuiliaj Jehová, noneki tikchikauaskej niman tiktlajpiyaskej totlaneltokil. ¿Tleka? Pampa tla xijkon tikchiuaj, ika yolik xok titlaneltokatiaskej itech toTajtsin. Matikilnamikikan ika tlaneltokijli, kijtosneki titlaneltokas itech itlaj noso yakaj maski xtikita. Tlen xtikitaj más nimantsin tikilkauaj. Yejua ika, apóstol Pablo okijto ika tla xtikpiyaj totlaneltokil, se “tlajtlakojli yejuan techikximamalina” (Heb. 12:1). Kuakon, ¿tlenon uelis tikchiuaskej para nochipa machikaujto totlaneltokil? (2 Tes. 1:3).

17. ¿Tlenon techpaleuis más machikaui totlaneltokil?

¹⁷ Kachtopa, miyekpa matiktlajtlanilikan Jehová iespíritu santo. ¿Tleka? Pampa san uelis  tikpiyaskej totlaneltokil tla techpaleuiya espíritu santo (Gál. 5:22, 23). Tla Jehová xtechpaleuiskia ika iespíritu santo, xueliskia tikchikauaskiaj nion tiktlajpiyaskiaj totlaneltokil. Tla tejuamej nochipa tiktlajtlaniliaj iespíritu santo Jehová, yejua techmakas (Luc. 11:13). Uelis tikijliskej: “Xtechpaleui más ma titlaneltokakan” (Luc. 17:5).

18. Ken kijtoua Salmo 1:2, 3, ¿tlenon ueli tikpiyaj tejuamej?

¹⁸ Noijki, mojmostla matomachtikan iTlajtol toTajtsin (xpoua Salmo 1:2, 3). Ijkuak onoijkuilo yejuin salmo, xmiyekej israelitas ueliyaj kipiayaj iTlajtol toTajtsin. San ika, tekiuajkej niman teopixkej kema ueliyaj kinpiayaj copias. Niman cada chikome xiuitl “nochimej on tlakamej, siuamej, kokonej niman xchanejkej” akin nemiyaj ikalpan Israel nonekiya nosentlaliskej para kikakiskej iTlajtol toTajtsin (Deut. 31:10-12). Ipan itonaluan Jesús, noijki xmiyekej ueliyaj kipiayaj iTlajtol toTajtsin. Nochi tlajkuilolamamej itech iTlajtol toTajtsin onkatkaj ipan sinagogas. San ika, ipan yejuin tonaltin tinochimej tikpiyaj se Biblia. ¿Kenon uelis tikteititiskej ika tikpatiojkaitaj?

19. ¿Tlenon noneki tikchiuaskej tla tiknekij nochipa machikaujto totlaneltokil?

¹⁹ Uelis tikteititiskej ika tikpatiojkaitaj iTlajtol toTajtsin tla mojmostla tikpouaj. Xkipiya ika tiknemiliskej ika noneki tikpouaskej san ijkuak tiueliskej noso ijkuak tikpiyaskej tiempo. Tla tikpiyaj se hora ijkuak tomachtiaj, techpaleuis nochipa machikaujto totlaneltokil.

20. ¿Tlenon yotikijtokej tikchiuaskej?

²⁰ Tejuamej titlaneltokaj itech iTlajtol toTajtsin maski “on tlajmatkej niman on tlakajsikamatkej”, xijkon kichiuaj (Mat. 11:25, 26). Pampa kuajli yotomachtijkej iTlajtol toTajtsin, yotikitakej tleka aman nochiujtika miyek tlen xkuajli niman ika sa achijtsin poliui para Jehová kipopolos. Ika yejon, nochipa matikchikaujtokan totlaneltokil niman matikinpaleuikan oksekimej noijki matlaneltokakan itech toTlachijchiujkauj (1 Tim. 2:3, 4). Nochipa matikchiatokan yejon tonajli ijkuak nochimej akin nemiskej ipan tlaltikpaktli kiueyichiuaskej Jehová niman kijtoskej tlen kijtoua Apocalipsis 4:11: “ToTEKO Dios, tejua mitsmelaua para tikselis ueyilistli, [...] pampa tejua nochi tlajtlamach otiktlali”.