1. ¿Tlenon okitakej babilonios itech Daniel?

 IJKUAK Daniel telpochtli katka, babilonios okajsikej niman okuikakej Babilonia. Maski san telpochtli katka, miyekej melak omojkatlachixkej ijkuak okitakej Daniel. Babilonios okitakej ika kualtsin tlachiaya, xitlaj kipolouaya ipan itlalnakayo niman ika ualeuaya ipan se familia akin melak ueyixtoyaj (1 Sam. 16:7). Ika yejon, okinejkej kimachtiskej niman ijkon teuan maueyixto ne Babilonia (Dan. 1:3, 4, 6).

2. ¿Tleka Jehová kitlasojtlaya Daniel? (Ezequiel 14:14).

² Jehová xsan kitlasojtlaya Daniel pampa kuajli nesiya noso pampa ualeuaya ipan se familia akin ueyixtika, yejua kitlasojtlaya pampa itech yolmelajkanemiya. Ijkon tikijtouaj pampa ijkuak Daniel kipiaya kanaj 20 xiuitl, Jehová okiteneuj imiuan sekimej itekipanojkauan akin youejkauj yoyolmelajkanenkaj niman yokitekichiuilijkaj, ken Noé niman Job (Gén. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; xpoua Ezequiel 14:14). Niman Jehová nochipa okitlasojtlak Daniel, akin melak ouejkauj onen niman melak kualtsin tlen ipan onochiuj (Dan. 10:11, 19).

3. ¿Tlenon tikitaskej ipan yejuin tlamachtijli?

³ Ipan yejuin tlamachtijli tikitaskej ika Jehová melak okipatiojkaitak Daniel pampa yolchikauak katka niman itech yolmelajkanemiya. Kachtopa tikitaskej tlenon kichiua yakaj akin yolchikauak niman yolmelajkanemi. Sakin, tikitaskej kenon Daniel okiteititi ika yolchikauak niman yolmelajkanemi niman tlenon okipaleui ijkon makichiua. Niman sa ika tlami, tikitaskej kenon noijki uelis ijkon tikchiuaskej. Maski yejuin tlamachtijli onochijchiuj para telpokamej niman ichpokamej, nochimej uelis techpaleuis tlen okichiuj Daniel.

4. Xkijto kemanon Daniel ononek kiteititis ika yolchikauak.

⁴ Akin yolchikaujkej noijki nomojtiaj, san ika xkikauiliaj ika yejon makintelti para kichiuaskej tlen kuajli. Daniel se telpochtli akin melak yolchikauak katka. Sejpa okiteititi ika yolchikauak katka ijkuak yopanoka kanaj ome xiuitl ika yokipopolojkaj Jerusalén. Tekiuaj Nabucodonosor okitemik se ueyi tlamachijchiuajli niman okimijli nochimej tlamachilisejkej akin nemiyaj Babilonia, noijki Daniel, ika makijlikan tlenon okitemik niman tlenon kijtosnekiya. Tla xkichiuayaj, nochimej kinmiktiskiaj (Dan. 2:3-5). Daniel nonekiya nimantsin itlaj kichiuas; yejua “oyaj okitato on rey niman okiknotlajtlanilij ma kicha achijtsin para kipannextilis tlinon kijtosneki itemik” (Dan. 2:16). Para kichiuas yejuin nonekiya tlaneltokas niman yolchikauak yes. ¿Tleka ijkon tikijtouaj? Pampa Biblia xkijtoua tla Daniel kemantika yokiteijlika tlen kijtosneki tlen yakaj yokitemik. Yejua okintlajtlanili Sadrac, Mesac niman Abednego b “para ma kitlajtlanilikan Dios iluikakchanej, para ma kimpaleui niman ma kinmachisti tlinon kijtosneki on tlen iyantikaj niman ichtaka onkaj de on temiktli” (Dan. 2:18). Jehová okinnankili niman okipaleui Daniel para makijli Nabucodonosor tlenon kijtosnekiya tlen okitemik. ¡Daniel niman iamigos omakiskej!

5. Xteneua kemanon Daniel ononek oksejpa kiteititis ika yolchikauak.

⁵ Sakin ika Daniel yokijlika Nabucodonosor tlen kijtosneki yejon tlamachijchiuajli tlen okitemik, okixnamik itlaj okse kampa ononek kiteititis ika yolchikauak. Sejpatipan, Nabucodonosor okitemik itlaj tlen melak okimojti; okitemik se ueyi kojtli. Daniel onoyolchikauj niman okijli Nabucodonosor tlen kijtosnekiya itemik. ¿Tleka nonekiya yolchikauak yes para kijlis? Pampa kijliskia ika kipoloskia itlamachilis niman ika ipan se tiempo xok tekiuaj yeskia (Dan. 4:25). Nabucodonosor ueliskia kinemilis ika Daniel yopeuj kixnamiki niman ueliskia tlanauatiskia makimiktikan, maski ijkon, Daniel nochi okijli.

6. ¿Kanaj tlenon okipaleui Daniel para mayolchikaui?

⁶ ¿Tlenon okipaleui Daniel mayolchikauak? Kuajli tikmatstokej ika melak miyek ouel itech  itajuan. Itaj niman inan okimachtijkej itech iTlajtol toTajtsin, ijkon ken Jehová yokinnauatijka israelitas (Deut. 6:6-9). Daniel xsan kimatstoya tlen kijtouayaj majtlaktli tlanauatiltin, noijki kimatstoya tlenon nonekiya kikuaskej niman tlenon xnonekiya kikuaskej israelitas (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). c Noijki kimatiya tlenon ipan yonochiujka ikalpan toTajtsin niman kimatstoya kenon onkisayaj ijkuak xkitlakamatiyaj Jehová (Dan. 9:10, 11). Nochi tlen okixnamik okititi ika Jehová niman iiluikaktekitkauan nochipa kipaleuiskiaj (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

7. ¿Tlenon noijki okipaleui Daniel para mayolchikaui? (Noijki xkita tlaixkopinajli).

⁷ Daniel nochipa nomachtiaya tlen okijkuilojkej teotlajtokej, ken Jeremías. Yejon okipaleui makita ika, judíos akin nemiyaj Babilonia, oksejpa inokuepaskiaj Jerusalén (Dan. 9:2). Kuajli tikmatstokej ika, ijkuak kitaya kenon nochiuayaj teotlajtoltin, más tlaneltokaya itech Jehová. Niman ijkuak yakaj tlaneltoka itech Jehová, melak yolchikauak (uelis tikitas Romanos 8:31, 32, 37-39). Daniel yolchikauak katka pampa nochipa kinotsaya iTajtsin (Dan. 6:10). Kijliaya tlen xkuajli yokichiujka, nochi tlen kimachiliaya niman kitlajtlaniliaya makipaleui (Dan. 9:4, 5, 19). Ijkon ken tinochimej, Daniel xyolchikauak katka ijkuak ouajtlakat. Yejua onomachti, okichiuj teoyotl niman otlaneltokak itech Jehová para uelis yolchikauak yes.

8. ¿Tlenon techpaleuis matiyolchikaujkej?

⁸ Yolchikaualistli xueli notepanoltilia ijkon ken se herencia, kuakon tejuamej xuelis tiyolchikaujkej yeskej san pampa totajuan yolchikaujkej niman techijliaj noijki ijkon matikchiuakan. Noneki san no tejuamej tomachtiskej kenon tiyolchikaujkej yeskej. Tla tikneki itlaj tiuelis, noneki kuajli tikitas kenon kichiua akin mitsmachtia niman noijki ijkon tikchiuas. Noijki ijkon, para tiyolchikaujkej yeskej noneki tikitaskej tlenon kichiuaj akin yolchikaujkej niman tikchiuaskej ijkon ken yejuamej. ¿Tlenon yotechmachti Daniel? Ika noneki kuajli tomachtiskej Biblia, tikchiuaskej teoyotl niman tikijliskej Jehová tlen onka ipan toyojlo para iuan touikaskej, niman noijki noneki tikneltokaskej ika yejua nochipa techpaleuis. Tla ijkon tikchiuaj, tiyolchikaujkej yeskej ijkuak tikixnamikiskej tlen ouijtika.

9. ¿Kenon tepaleui tla tiyolchikauak?

⁹ Melak tepaleui tla tiyolchikaujkej. Matitlanemilikan itech tlen ipan onochiuj Ben, d akin ualeua Alemania. Ipan iescuela, nochimej tlaneltokayaj itech evolución niman kinemiliayaj ika xmelauak tlen Biblia kijtoua. Sejpatipan, okijlikej makimijli nochimej akin iuan nomachtia tleka kineltoka ika toTajtsin okichijchiuj nochi tlen onka, niman yejua ijkon okichiuj ika yolchikaualistli. ¿Kenon otepaleui yejuin? Yejua kijtoua: “Nomaestro kuajli onechkak niman okinmakak nocompañeros se copia itech tlen onikimijlika para nikteititis tleka nikneltoka ika toTajtsin otlachijchiuj”. ¿Tlenon okichiujkej akin nomachtiayaj iuan Ben? Yejua kijtoua: “Miyekej kuajli onechkakkej niman onechijlijkej ika nechtlakaitaj”. Tlen ipan onochiuj Ben techititia ika tla tiyolchikaujkej uelis tikchiuaskej ika oksekimej matechtlakaitakan niman noijki uelis kichiuas ika oksekimej makinekikan kimatiskej itech Jehová. Melak tepaleui tla timokojtilia tiyolchikauak yes.

10. ¿Kenon kitekitiltia Biblia tlajtojli tiyolmelajkanemis?

¹⁰ Biblia miyekpa kiteneua tlajtojli “tiyolmelajkanemis” noso “tikteititis tlasojtlalistli tlen xtekaua” ijkuak kiteneua kenon toTajtsin kintlasojtla itekipanojkauan. San ika, noijki uelis notekitiltis ijkuak noteneua kenon itekipanojkauan toTajtsin noititiaj ika notlasojtlaj (2 Sam. 9:6, 7). Ika yolik, yakaj akin tetlasojtla uelis más yolmelajkanemis. Ijkon tikitaj itech tlen okichiuj Daniel.

11. ¿Tlenon okixnamik Daniel ijkuak ikipiaya ipantsin 90 xiuitl? (Xkita tlaixkopinajli tlen onka ixpan revista).

¹¹ Daniel miyekpa okiteititi ika yolmelajkanemiya itech Jehová. San ika, melak ouijtika tlen ipan onochiuj ijkuak ikipiaya ipantsin 90 xiuitl. Ijkuakon, ne Babilonia tlanauatijtoyaj medos niman persas, niman Darío tekiuaj katka. Sekimej akin tlayekanayaj kampa nemiya tekiuaj niman akin uejueyixtoyaj, kitlauelitayaj Daniel niman xkitlakaitayaj Jehová. Kuakon, kuajli okinemilijkej tlenon kichiuaskiaj para makimiktikan Daniel. Okichiujkej ika Darío makitlali ifirma ipan se amatl tlen kichiuaskia ika Daniel makiteititi tla melajkanemiya itech toTajtsin noso itech tekiuaj. Para kiteititis ika melajkanemiya itech tekiuaj ijkon ken oksekimej, Daniel san nonekiya xkichiuilis teoyotl Jehová 30 tonaltin. Pampa Daniel xokikajkauj ika kinotsa toTajtsin, okontlajkalkej kampa nemij leones. San ika, Jehová okimakixti pampa itech omelajkanen (Dan. 6:12-15, 20-22). ¿Tlenon techpaleuis matimelajkanemikan ijkon ken Daniel?

12. ¿Tlenon kichiuaya Daniel para más kitlasojtlatias toTajtsin?

¹² Noneki melak tiktlasojtlaskej Jehová para itech timelajkanemiskej. Daniel ouel omelajkanen itech toTajtsin pampa melak kitlasojtlaya. Kanaj yejua más kitlasojtlatiaya ijkuak tlanemiliaya itech nochi tlen kuajli kichiua niman kenon kiteititia ika tetlasojtla (Dan. 9:4). Noijki, Daniel kitlasojkamatiya nochi tlen Jehová yokichiujka ipampa niman ipampa ikalpan (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

13. a) ¿Tlenon kixnamikij tokniuan telpokamej? Xkijto se neskayotl. (Noijki xkita tlaixkopinajli). b) Ijkon ken kijtoua video, ¿tlenon ueliskia tikijliskiaj akin techtlajtoltis tla iteixpantijkauan Jehová kipaleuiyaj tlen kichiuaj tlakamej akin kinuelitaj tlakamej noso siuamej akin kinuelitaj siuamej? (Xkita ipan jw.org video “Akin kitlakamatij toTajtsin kipiyaskej yolseuilistli”).

¹³ Ijkon ken Daniel, ipan yejuin tonaltin  tokniuan telpokamej niman ichpokamej nemij imiuan akin xkitlakaitaj Jehová nion iTlanauatiluan. Kanaj yejuamej xkintlakaitaj akin kijtouaj ika kitlasojtlaj toTajtsin niman kanaj hasta kinchiualtisnekij yejuin tokniuan para maka mayolmelajkanemikan itech Jehová. Yejon tlen ipan onochiuj Gabriel, se tokniuj tlakatl akin chanti Australia. Ijkuak telpochtli katka, okixnamik itlaj tlen melak ouijtika ipan iescuela. Maestra okintlajtolti nochimej akin kinmachtiaya tlenon kichiuaskiaj tla se inamigo kimijliskia ika kinuelita tlakamej noso tla se inamiga kimijliskia ika kinuelita siuamej. Maestra okimijli manotelketsakan se lado akin kipaleuiskiaj tlen kichiua niman manotelketsakan okse lado akin xkipaleuiskiaj. Gabriel kijtoua: “Nochimej nocompañeros okijtokej ika kipaleuiskiaj, san nejua niman okse tokniuj otikijtokej ika ka”. Melak ouijtika tlen sakin okixnamik Gabriel. Yejua kijtoua: “Pampa ok poliuiya para tikisaskej, nocompañeros niman hasta nomaestra melak otechuijuikaltijkej niman otechpijpinaujtijkej. Oninokojtili para niyolseujtos niman para kuajli nikintomilis tlen nikneltoka. San ika, xokinejkej nechkakiskej”. ¿Kenon onomachili Gabriel? Yejua kijtoua: “Xonikuelitak ika onechuijuikaltijkej, san ika, melak oniyolpak pampa onimelajkanen itech Jehová niman onikteijli tlen nikneltoka”.

14. ¿Tlenon uelis tikchiuaskej tla tiknekij nochipa timelajkanemiskej itech Jehová?

¹⁴ Tejuamej noijki uelis timelajkanemiskej itech Jehová ijkon ken Daniel. ¿Kenon? Tla tokojtiliaj tiktlasojtlaskej ika nochi toyojlo. Noneki kuajli tikixmatiskej Jehová tla tiknekij más tiktlasojtlaskej. Niman uelis tikixmatiskej tla tomachtiaj tlen yejua yokichijchiuj (Rom. 1:20). Telpochtli niman ichpochtli, ¿tlenon mitspaleuis tla tikneki más tiktlasojtlas niman más tiktlakaitas Jehová? Ipan sección “¿Yakaj okichijchiuj?” tikinnextis videos niman tlamachtiltin tlen xueueyakej niman uelis tikimitas. Noijki, uelis oksejpa timomachtis amatlajkuiloltin ¿Es la vida obra de un Creador? niman El origen de la vida. Xkita tlenon okijto itech yejuin amatlajkuiloltin Esther, se tokniuj ichpochtli akin chanti Dinamarca. Yejua kijtoua: “Nikuelita kenon yejuin folletos mitstlanemililtiskej. Ompa xmitsijlia tlenon noneki tikneltokas, yej mitsijlia tlenon mitspaleuis niman ijkon tikitas tlenon tejua tikneltokas”. Ben, akin otikteneujkej ipan párrafo 9, kijtoua: “Yejuin tlamachtiltin niman amatlajkuiloltin okichikaujkej notlaneltok. Onechpaleuijkej manikneltoka ika toTajtsin otexchijchiuj”. Sakin ika yotimomachti nochi yejuin, noijki titlanemilis ijkon ken kijtoua Biblia ipan Apocalipsis 4:11, ompa kijtoua: “ToTEKO Dios, tejua mitsmelaua para tikselis ueyilistli, tetlakaitalistli, niman poder, pampa tejua nochi tlajtlamach otiktlalij, niman otikintlalij, niman ijki onokej ken tejua otiknek”.

15. ¿Tlenon noijki uelis tikchiuaskej niman ijkon más kuajli touikaskej iuan Jehová?

¹⁵ Noijki uelis más tiktlasojtlaskej Jehová, tla tomachtiaj tlen okichiuj iKoneuj, Jesús. Yejon tlen okichiuj Samira, se tokniuj ichpochtli akin chanti Alemania. Yejua kijtoua: “Pampa kuajli onikixmat Jesús noijki más kuajli onikixmat Jehová”. Ijkuak konetl katka, ouijtika kitaya kasikamatis tla Jehová ueliya itlaj kimachiliaya, san ika, xijkon kinemiliaya itech Jesús. Yejua kijtoua: “Nikuelitaya tlen kichiuaya Jesús pampa kintlasojtlaya kokonej niman nochimej kinekiyaj iuan nouikaskej”. Ijkuak más kixmatiya Jesús, más kuajli nouikaya iuan Jehová. ¿Tleka? Samira techijlia: “Ika yolik onikasikamat  ika Jesús ijkon ken iTaj, pampa kichiua ijkon ken yejua. Onikasikamat ika pampa Jehová kineki más matikixmatikan, okuajtitlan iKonetsin ipan yejuin tlaltikpaktli” (Juan 14:9). Telpochtli niman ichpochtli, tla tikneki más kuajli timouikas iuan Jehová, ¿tleka xtimokojtilia más kuajli tikixmatis Jesús? Tla ijkon tikchiua, más tiktlasojtlas Jehová, niman noijki más tiknektos itech timelajkanemis.

16. ¿Kenon techpaleuis tla timelajkanemij? (Salmo 18:25; Miqueas 6:8).

¹⁶ Miyekpa, akin yolmelajkej más kuajli nouikaj imiuan inamigos niman uejkauij imiuan nouikaj (Rut 1:14-17). Noijki, tla timelajkanemij itech Jehová tiyolseujtoskej. ¿Tleka? Pampa yejua techijlia ika xkeman kinkauas iamigos akin itech melajkanemij (xpoua Salmo 18:25; Miqueas 6:8, TNM). e ¿Xmelak ika temojkatlachialti ika akin otexchijchiuj niman akin nochi ueli kichiua kineki nochipa touan nouikas maski xtiuejueyixtokej? Xitlaj nion xakaj uelis kichiuas maka sa matouikakan iuan Jehová, nion maski tla timikij (Dan. 12:13; Luc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Kuajli nesi ika melak techpaleuis tla tikchiuaj ijkon ken Daniel niman tla timelajkanemij itech Jehová.

17, 18. ¿Tlenon más uelis tomachtiskej itech Daniel?

¹⁷ Ipan yejuin tlamachtijli san otikitakej ome tlemach tlen Daniel okichiuj. San ika, uelis más tiueliskej itech yejua. Jehová okichiuj ika Daniel itlaj makitemiki niman makimita tlatlachalistin, noijki, okichiuj makimijto seki teotlajtoltin. Miyekej de yejuin teotlajtoltin yonochiujkej, okseki teotlajtoltin techijliaj tlen panos ika tlayekapan niman tlenon inpan nochiuas akin nemij ipan tlaltikpaktli.

¹⁸ Ipan okse tlamachtijli titlajtoskej itech ome teotlajtoltin tlen uajlauej ipan libro de Daniel. Maski tla titelpokamej noso itiuejueyimej, tla tikinmasikamatij yejuin teotlajtoltin techpaleuis kuajli matiktlapejpenikan tlen tikchiuaskej aman. Yejuin teotlajtoltin noijki techpaleuiskej más matiyolchikaujkej niman matiyolmelaujkej, ijkon uelis titlaxikoskej ijkuak tikixnamikiskej tlen ouijtika.