1, 2. ¿Tlenon nonekiya kitlapejpeniskej sekimej judíos akin chantiyaj Babilonia? (Esdras 1:2-4).

 ¡XTIKNELTOKAS tlen tekiuaj yokijtojka! Judíos akin yonenkaj 70 xiuitl ken tlakeualtin ne Babilonia nokuepaskiaj ipan intlal, Israel (xpoua Esdras 1:2-4). San Jehová ouel okichiuj ika ijkon mapano. ¿Tleka? Pampa babilonios xkeman kinmakauayaj intlakeualuan (Is. 14:4, 17). San ika, se yenkuik tekiuaj okinotlatkiti Babilonia niman okinkauili judíos manokuepakan inchan. Kuakon nochimej judíos, niman más akin kinyekanayaj infamilia, nonekiya kinemiliskej tla nokuepaskiaj Israel noso nokauaskej Babilonia. San ika, para sekimej judíos melak ouijtika okitakej tlenon kichiuaskej. Matikitakan tleka.

² Sekimej judíos youeuentsintiakaj niman xok ueliskia nokuepaskiaj Israel pampa melak uejka katka. Niman, pampa miyekej judíos otlakatkej Babilonia, kimachiliayaj ika ompa inchan katka. Yejuamej xtlaixmatiyaj Israel, san kimatiyaj ika ompa ualeuayaj inuejkachanejkauan. Noijki nesi ika sekimej judíos yonotomintijkaj ne Babilonia. Ika yejon, kanaj ouijtika kitayaj kinkaujteuaskej inkaluan, intekiyo niman onnochantiskej ipan se tlajli tlen xkixmatiyaj.

3. ¿Kenon kinpaleuiskia judíos tla nokuepayaj Israel?

³ Judíos akin melajkanemiyaj itech Jehová kimatstoyaj ika más kinpaleuiskia tla nokuepayaj Israel, maski nonekiya kikauaskiaj tlen kipiayaj Babilonia. ¿Tleka? Pampa  más kuajli kiueyichiuaskiaj Jehová. Ne Babilonia onkatkaj kanaj 50 teopantin kampa kinueyichiuayaj tajtsitsintin, san ika, xonkatka se teopan kampa ueliskiaj kiueyichiuaskej Jehová. Israelitas xueliyaj tlauentlaliayaj ken kijtouaya Tlanauatijli tlen okimakajkej Moisés pampa xonkatka se tlaixpan niman xnemiyaj teopixkej akin ueliskiaj kichiuaskej yejon tekitl. Noijki, ne Babilonia más miyekej nemiyaj akin kinueyichiuayaj tajtsitsintin tlen xmelajkej niman akin kitlakamatiyaj Jehová niman itlanauatiluan san achijtsitsintin katkaj. Ika yejon, judíos akin kinekiyaj kiyolpaktiskej Jehová sa kinektoyaj oksejpa nokuepaskej Israel niman kiueyichiuaskej Jehová ijkon ken nonekiya.

4. ¿Tlenon okijto Jehová kichiuaskia kampa nojuitiskiaj judíos?

⁴ Judíos uejkauiskiaj kanaj naui metstli ika ajsiskiaj Israel, niman melak ouijtika kitaskiaj yaskiaj ipan yejon ojtli. San ika, Jehová okimijli ika yejua kiyektlaliskia ojtli kampa nojuitiskiaj. Teotlajtoketl Isaías, okimijli: “¡Xyektlalikan iojui Jehová! Xchijchiuakan se ojtli melaktik ipan tlaluaktli para toTajtsin” (Is. 40:3, TNM). Noijki okijto: “Xmelauakan on ojtli yejuan xmelajki niman xkixmanakan on ojtli yejuan xixmanki” (Is. 40:4). San xkonnemili: judíos xouijtika kitaskiaj nejnemiskej ipan se ojtli tlen melaktik niman mantik. Melak ika inyojlo yaskiaj pampa xnonekiskia temoskej nion tlejkoskej ipan tepemej. Noijki, akin ompa nojuitiskiaj más nimantsin ajsiskiaj.

5. ¿Kenon itoka katka ojtli tlen Isaías okiteneuj?

⁵ Ipan yejuin tonaltin miyek ojtin yokintokayotijkej, niman okseki san yokintlalilijkej número. ¿Niman ojtli tlen Isaías okiteneuj noijki kipiya itoka? Kema. Biblia kijtoua: “Niman ompa ipan on xalpatlajkan onyas sen ueyi niman melajki ojtli yejuan kitokayotiskej ‘Yekojtli’. On yejuan xyolchipajkej xueliskej yaskej ipan on ojtli” (Is. 35:8). ¿Tlenon kijtosnekiya yejuin para israelitas? ¿Niman tlenon kijtosneki para tejuamej?

6. ¿Tleka okitokayotijkej yejuin ojtli “yekojtli”?

⁶ “Yekojtli”. ¡Melak kualtsin ken okitokayotijkej yejuin ojtli! San ika, ¿tleka ijkon okitokayotijkej? Pampa xnotekauiliskia ika ne Israel machanti yakaj akin kichiuaya tlen tsokuiltik, akin auilnemiya, akin kinueyichiuaya tajtsitsintin, noso yakaj akin kichiuaya se ueyi tlajtlakojli. Judíos akin nokuepaskiaj nonekiya chipaujkanemiskej ixpan toTajtsin (Deut. 7:6). ¿Kijtosnekiya ika nochimej akin okiskej itech Babilonia nochi kuajli kichiujtoyaj? Ka. Sekimej nonekiya nopatlaskej niman ijkon kiyolpaktiskej Jehová.

7. ¿Tlenon nonekiya kipatlaskej sekimej judíos? Xkijto se neskayotl.

⁷ Ken yotikijtokaj, miyekej judíos otlakatkej Babilonia niman yopeujkaj kichiuayaj niman tlanemiliayaj ijkon ken babilonios. Ijkuak judíos akin kachtopa onokuepkej Israel ikuikayaj 69 xiuitl ika ompa chantiyaj, Esdras okimat ika sekimej ononamiktijkaj imiuan siuamej akin xisraelitas katkaj (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Sakin, tekiuaj Nehemías okimojkatlachialti ijkuak okitak ika inkoneuan yejon judíos xtlajtouayaj hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). Matikilnamikikan ika iTlajtol toTajtsin ijkuiliujtoya ika hebreo, kuakon, ¿kenon yejuin kokonej ueliskia kitlasojtlaskiaj niman kiueyichiuaskiaj Jehová tla nion xtlajtouayaj hebreo? (Esd. 10:3, 44). Judíos melak nonekiya kipatlaskej miyek tlemach ipan innemilis niman xouijtika kitaskiaj tla nemiyaj Israel, pampa ompa  ipeujtoyaj kiueyichiuaj Jehová ken kinamiki (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Tlenon techmachtia tlen desde yeuejkaui onochiuj? (Xkita tlaixkopinajli tlen nesi ixpan yejuin revista).

⁸ Kanaj yakaj ueliskia kijtos: “Yonikasikamat tlen okichiujkej judíos. San ika, ¿yejuin noijki itlaj techmachtia aman?”. Kema. Tejuamej noijki kentla tiauej ipan yejon “yekojtli”. Ipan yejuin tonaltin, yejuin ojtli techpaleuiya matikueyichiuakan Jehová ipan ikalpan, niman noijki techpaleuis matikueyichiuakan ijkuak tekiuajtitos ipan tlaltikpaktli. Ika yejon, akin yaskej iluikak niman akin nokauaskej ipan tlaltikpaktli nochipa noneki nemiskej ipan yejon “yekojtli” (Juan 10:16). b Desde 1919, melak miyekej tlakamej, siuamej niman kokonej youajkiskej itech Ueyixtika Babilonia, noso tlaneltokiltin tlen xmelajkej, niman yopeuj yauej ipan yejon “yekojtli”. Kanaj tejua noijki yotiuajkis. Maski yejuin ojtli ikipiya kanaj 100 xiuitl ika okitlapojkej, opeuj noyektlalia más yeuejkaui.

9. Ijkon ken kijtoua Isaías 57:14, ¿kenon okiyektlalijkej “yekojtli”?

⁹ Ijkuak judíos onokuepkej Israel, Jehová okiteijli makiyektlalikan ojtli (xpoua Isaías 57:14). Ipan yejuin tonaltin, ¿Jehová noijki yokichiuj makichipauakan “yekojtli”? Kema. Achto ajsis xiuitl 1919, Jehová okintekitilti sekimej tlakamej yolmelajkej para makiyektlalikan ojtli (uelis tikitas Isaías 40:3). Uelis tikijtoskej ika yejuamej okichipaujkej tlaneltokijli tlen melauak, niman ijkon akin uajkisaskiaj itech tlaneltokiltin tlen xmelajkej kiueyichiuaskiaj toTajtsin ijkon ken nonekiya. Matikitakan kenon okiyektlalijkej ojtli.

10, 11. ¿Kenon otepaleui pampa opeuj notekitiltiaj máquinas niman opeuj notlajtolkuepa Biblia? (Noijki xkita tlaixkopinajli).

¹⁰ Ken onokixti Biblia. Kanaj ipan xiuitl 1450, Biblia san kimaijkuilouayaj. Niman pampa melak uejkauiyaj, xmiyek copias kinpiayaj niman melak patiojkej katkaj. San ika, ijkuak opeuj notekitiltiaj máquinas tlen ika kinchijchiuaj amatlajkuiloltin, más miyekej Biblias opeujkej nochijchiuaj niman ijkon miyekej opeuj kinpiyaj.

¹¹ Ken onotlajtolkuep Biblia. Melak ouejkauj ika miyek Biblias onkatkaj ika latín, se tlajtojli tlen san kasikamatiyaj akin más onomachtijkaj. San ika, pampa opeuj kintekitiltiaj máquinas tlen ika kinchijchiuaj amatlajkuiloltin, sekimej tlakamej akin kimojkaitayaj toTajtsin opeuj kitlajtolkuepaj Biblia ika tlajtoltin tlen más miyekej kasikamatiyaj. Ijkon, akin kiamapouayaj iTlajtol toTajtsin ueliyaj kitstiayaj tla tlen kikakiyaj ipan teopantin san noijki ken tlen Biblia temachtia.

12, 13. Xkijto kenon sekimej tlakamej okiteititijkej ika xmelauak tlen temachtiaj teopantin.

¹² Tlen okinpaleui manomachtikan Biblia. Miyekej opeujkej kuajli nomachtiaj Biblia niman miyek tlen ouelkej. Yejuamej kiteijliayaj tlen ueltiayaj, niman yejon okinkualani akin tlayekanayaj ipan tlaneltokiltin. San matikonteneuakan tlen opanok kanaj ipan xiuitl 1835. Sekimej tlakamej akin kipiayaj kuajli inyojlo opeujkej kinchijchiuaj amatlajkuiloltin niman ijkon kiteititiskej ika xmelauak tlen temachtiayaj teopantin.

¹³ Kanaj ipan xiuitl 1835, Henry Grew se tlakatl akin nomachtiaya Biblia, okikixti se amatlajkuilojli kampa tlajtouaya itech tlen panoua ijkuak yakaj miki. Okijto ika san toTajtsin uelis kitemakas nemilistli tlen xkeman tlamis, niman ika ijkuak tiuajtlakatij xtikpiyaj yejon tetlayokolijli. Yejua xotemachti  ijkon ken temachtiayaj teopantin. Ipan 1837, George Storrs yajtoya ipan tren niman okinexti se iamatlajkuilol Henry Grew. Ijkuak okiamapouj, okitak ika okinexti itlaj tlen melak ueyi kijtosneki, niman opeuj kimijlia oksekimej. Ipan xiuitl 1842, okinpanolti seki tlamachtiltin tlen okintokayoti: “¿Akin xkuajkualtin noijki kipiyaj nemilistli tlen xkeman tlamis?”. Tlen okijkuilo George Storrs melak okipaleui Charles Taze Russell.

14. ¿Kenon okinpaleui tokniuj Russell niman akin kipaleuiayaj tlen oksekimej okichiujkej? (Noijki xkita tlaixkopinajli).

¹⁴ ¿Kenon okinpaleui tokniuj Russell niman akin kipaleuiayaj tlen oksekimej okichiujkej? Ijkuakon ionkatkaj diccionarios, amatlajkuiloltin tlen tepaleuiayaj manasikamati Biblia niman Biblias tlen oksekimej yokintlajtolkuepkaj. Yejuamej ueliskiaj kitekitiltiskej nochi yejuin ijkuak nomachtiskiaj. Noijki melak okinpaleui tlen yokinextijkaj Henry Grew, George Storrs niman oksekimej. Tokniuj Russell niman akin kipaleuiayaj melak otlapaleuijkej para manochipaua “yekojtli”, pampa okinkixtijkej miyek libros niman amatlajkuiloltin tlen tlajtouayaj itech Biblia.

15. ¿Tlenon opanok ipan 1919?

¹⁵ Ipan 1919, tlaneltokiltin tlen xmelajkej, noso Ueyixtika Babilonia, xok okikajkayauj ikalpan toTajtsin. Ijkuakon ouajnes “tekitketl” yolmelauak niman tlamachilise, yejuin okinpaleui akin kipiayaj kuajli inyojlo mauiyan ipan “yekojtli” (Mat. 24:45-47). Pampa oksekimej okiyektlalijkej ojtli, akin opeuj ompa yauej ouel más okixmatkej Jehová niman tlen yejua kichiuas (Prov. 4:18). Noijki ouelkej onopatlakej niman ijkon kiyolpaktiskej Jehová. Yemelak, yejua kimatstoya ika xueliskia nimantsin nochi kikajkauaskej. Yejua ika, ika yolik yokuajchipaujtiaj ikalpan (xkita recuadro “ Jehová ika yolik kuajchipaujtiuj ikalpan”). ¡San matikonnemilikan kenon melak tiyolpakiskej ijkuak iuelis  tikchiuaskej nochi tlen toTajtsin kuelita! (Col. 1:10).

16. ¿Kenon yokuajyektlalijtiajkej “yekojtli” desde 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Se ojtli uelis ijtlakauis tla xkiyektlaliaj. Desde 1919, yokuajyektlalijtiajkej “yekojtli”, niman ijkon uelis más miyekej kisaskej itech Ueyixtika Babilonia. “Tekitketl” yolmelauak niman tlamachilise nimantsin opeuj tekiti. Ipan 1921, okikixti El Arpa de Dios, se libro tlen kinpaleuiskia miyekej makixmatikan tlen melauak itech Biblia. Tokniuan okintemakakej kanaj 6 millones de libros ika 36 tlajtoltin, niman miyekej ouelkej tlen melauak ika yejuin amatlajkuilojli. Niman kemach okis libro ¡Nochipa uelis tiyolpakis!, tlen melak kinpaleuijtika tokniuan para makinmachtikan oksekimej. Ipan yejuin itlamiyan tonaltin, Jehová ok kitekitiltijtika ikalpan para techmachtis itech iTlajtol, niman ijkon nochipa matinejnentiakan ipan “yekojtli” (xpoua Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Kanon teuika “yekojtli”?

¹⁷ Uelis tikijtoskej ika ijkuak yakaj kiselia makimachtikan Biblia, yeskia kentla peuaskia nejnemiskia ipan “yekojtli”. Sekimej san achijtsin ompa nejnemij niman sakin kikajkauaj. San ika, oksekimej yokijtokej ika ompa nejnemiskej hasta ajsiskej kampa ontlami yejon ojtli. San ika, ¿kanon ontlami yejon ojtli?

¹⁸ Inojui akin tlapejpeniltin ontlami ne iluikak (Apoc. 2:7). Niman, para akin kichiaj nemiskej ipan tlaltikpaktli, inojui tlami ijkuak iTekiuajyo Cristo xok tlayekanas, kijtosneki ijkuak xok yakaj kipiyas tlajtlakojli. Tla tejua ompa tinejnentiuj, maka xontlachia mokuitlapan, xnejnemi hasta tajsis ipan yenkuik tlaltikpaktli. Kuakon, “¡Kuajli xuiya!”.