1922: cien xiuitl ika tlakuitlapan
“TOTAJTSIN [...] techpaleuiya matitetlanikan, itechkopa toteko Jesu-Cristo” (1 Cor. 15:57, Versión Moderna, 1910). Yejon katka texto del año ipan 1922, niman okimilnamikti Nomachtijkej itech Biblia ika toTajtsin kinteochiuaskia tla itech melajkanemiyaj. Niman Jehová ijkon okichiuj, okinteochiuj ipan yejon xiuitl ijkuak opeuj kinchijchiuaj libros niman ijkuak opeujkej tenojnotsaj ika radio. Sakin, ipan yejon xiuitl, Jehová noijki okinteochiuj itekipanojkauan pampa ouelkej onosentlalijkej ipan se ueyi tlanechikojli ne Cedar Point (Ohio, Estados Unidos). Ipan yejon ueyi tlanechikojli opanok itlaj tlen melak okinmojkatlachialti Nomachtijkej itech Biblia niman itlaj tlen melak okipaleui ikalpan Jehová.
“XTIKMATIYAJ TLENON TIKIJTOSKEJ”
Tenojnotskej más miyekixtiayaj, ika yejon, nonekiyaj más amatlajkuiloltin. Ipan Betel tlen onkatka Brooklyn (Nueva York, Estados Unidos) kinchijchiuayaj revistas, san ika, tokniuan ok kintlakeuayaj empresas para makinchijchiuilikan libros. Ouejkauj seki metstin ika empresas xueliyaj kinchijchiuayaj miyek libros tlen ika notenojnotsaya, ika yejon, tokniuj Rutherford okitlajtolti tokniuj Robert Martin, akin nemiya ipan fábrica, tla noijki ueliskiaj kinchijchiuaskiaj libros.
Tokniuj Martin okijto: “Xtikmatiyaj tlenon tikijtoskej pampa nonekiya tikinkouaskiaj máquinas tlen ika tikinchijchiuaskiaj libros”. Tokniuan okirentarojkej se kajli tlen onkatka ipan calle Concord, número 18, ne Brooklyn, niman okikoujkej nochi tlen nonekiya.
Xnochimej okuelitakej tlen okichiujkej tokniuan. Akin tlayekanaya ipan se fábrica kampa kinchijchiuiliayaj libros tokniuan, otlachiato kampa tokniuan yokintlalijkaj máquinas, niman okimijli: “Nikan nenkinpiyaj máquinas tlen melak kuajkualtin niman nemejuamej xueli nenkintekitiltiaj. Ipan chikuasen metstli nochi yejuin san nenkijtlakoskej”.
Tokniuj Martin okijto: “Nesiya ika kema ijkon topan nochiuaskia ken okijto yejon tlakatsintli, san ika, tejuamej tikmatstoyaj ika Jehová techpaleuiskia”. Tlen okijto tokniuj Martin melauak katka pampa san ipan seki tiempo, yejuin máquina ikinchijchiujtoya 2,000 libros ipan se tonajli.
MÁS MIYEKEJ UELI TIKINNOJNOTSAJ IPAN RADIO
Ikalpan Jehová xsan opeuj kinchijchiua libros, noijki opeuj tenojnotsa ipan radio. Ipan 26 de febrero de 1922, se domingo ika teotlak, tokniuj Rutherford kachtopa otlajto ipan radio. Tlamachtijli tlen okipanolti itoka
katka “Miyekej akin aman nemij xok keman mikiskej”, niman okipanolti ipan radio KOG, de Los Ángeles (California, Estados Unidos).Kanaj 25,000 tlaltikpakchanejkej okikakkej itlamachtil tokniuj Rutherford. Sekimej okititlanilijkej cartas tokniuj Rutherford para kitlasojkamachiliskej. Willard Ashford, akin chantiya Santa Ana (California), okijli tokniuj Rutherford ika melak kualtsin katka itlamachtil. Yejua okijto: “Ouel otikakkej motlamachtil pampa otikpanolti ipan radio. Tla xtikpanoltiskia ipan radio, xueliskia tikonkakiskiaj maski tla nikan nisiuj tikuajpanoltiskia pampa yeyimej nochanejkauan kualouayaj”.
Ipan okseki semanas onopanoltijkej más tlamachtiltin ipan radio. Itlamiyan 1922, revista The Watch Tower okijto ika kanaj 300,000 tlaltikpakchanejkej yokikajkaj yejuin tlamachtiltin ipan radio.
Nomachtijkej itech Biblia okitakej ika radio melak tepaleuijtoya para tenojnotsaskej, ika yejon, okijtokej kipiyaskej se estación de radio. Kuakon, otlayektlalijkej ipan se intlal tlen kipiayaj ne Staten Island, tlen nisiuj onkatka Betel de Brooklyn, para ompa kipanoltiskej. Miyek xiujtin, Nomachtijkej itech Biblia okitekitiltijkej yejuin estación de radio, WBBR, para más tenojnotsaskej.
“ADV”
Revista The Watch Tower del 15 de junio de 1922 okijto ika nochiuaskia se ueyi tlanechikojli ne Cedar Point (Ohio) ipan 5 al 13 de septiembre de 1922. Nomachtijkej itech Biblia melak yolpakiyaj ijkuak ajsiyaj Cedar Point.
Ijkuak opeuj ueyi tlanechikojli, tokniuj Rutherford okimijli akin ompa nemiyaj: “Kuajli nikneltoka ika toTajtsin […] kiteochiuas yejuin ueyi tlanechikojli niman melak tepaleuis para nochiuiyan manotenojnotsa”. Niman oksekimej akin okipanoltijkej intlamachtil noijki miyekpa okinyolchikaujkej tokniuan matenojnotsakan.
Ipan viernes 8 de septiembre, kanaj 8,000 tlaltikpakchanejkej oyajkej ueyi tlanechikojli pampa kinekiyaj kikakiskej tokniuj Rutherford. Kinekiyaj kimatiskej tlenon kijtosnekiyaj
letras “ADV”, tlen nestoyaj ipan amatsintli tlen ika okinnotskej. Ijkuak notlalijtiayaj, miyekej okitakej se ueyi lona tlen kimiliujtoya ikuatipan plataforma. Arthur Claus, akin ooneuj Tulsa (Oklahoma, Estados Unidos), okitejtemo se silla kampa ueliskia kuajli kikakis tlamachtijli pampa ijkuakon xonkatkaj micrófonos nion bocinas.“Xtiknekiyaj topolouiliskej nion se tlajtojli tlen noijtotoya”
Akin kiyekanaya ueyi tlanechikojli okijto ika akin xsan niman ajsiskiaj, xok ueliskiaj kalakiskiaj ijkuak nopanoltijtoskia tlamachtijli para ijkon nochimej kuajli matlakaktokan. A las nueve y media ika kualkan opeuj itlamachtil tokniuj Rutherford. Yejua okiamapouj Mateo 4:17, kampa Jesús okijto: “Ye uajlau on tonaltin ijkuak Dios tlamandaros”. Ijkuak otlajto itech kenon miyekej kikakiskiaj iTlajtol toTajtsin, yejua okijto: “Jesús okijto ika ijkuak yejua tekiuajtitoskia, miyekej kinnojnotsaskiaj niman yejua kinsentlaliskia akin kipiyaj kuajli inyojlo”.
Tokniuj Claus, akin nemiya tlaijtik, okijto: “Xtiknekiyaj topolouiliskej nion se tlajtojli tlen noijtotoya”. Maski xkinekiya, tokniuj ononek kisas pampa xkuajli nomachiliaya. Yejua okis maski kimatstoya ika xok ueliskia kalakis.
Tokniuj opeuj kuajli nomachilia niman okijto ika ijkuak oksejpa ikalakiskia, okikak ika chikauak nomatlaxkalojtoyaj. Niman yejon melak okiyolpakti. Okinemili tlejkos ikuatipan kajli niman ijkon oksejpa kikakiskia tlamachtijli. Ijkuakon, tokniuj kipiaya 23 xiuitl, ika yejon, ouel otlejkok ikuatipan yejon kajli. Ijkuak okitak ika ikuatipan kajli onkatkaj tragaluces niman ika tlapojtoyaj, ompa ononisiui pampa okitak ika ijkon más kuajli ueliskia kikakis tlamachtijli.
San ika, xsan Arthur nemiya ikuatipan kajli. Noijki ompa nemiyaj sekimej iamigos. Se de yejua katka Frank Johnson. Ijkuak Frank
okitak Arthur, nimantsin okitlajtoltito: “¿Tikpiya se navaja?”.Arthur okinankili: “Kema”.
Frank okijli: “Yejon tlen tiktlajtlanilijtoyaj toTajtsin. ¿Yotikitak yejon lona tlen kimiliujtika? Yejon se letrero niman saliujtika ipan yejon clavos. Kuajli xkakto juez. a Ijkuak tijkakis ika kijtos ‘xteijlikan, xteijlikan…’, xteki yejuin naui mekatl”.
Arthur san tlakaktoya niman kimapixtoya inavaja. Ijkuak tokniuj Rutherford ikitlamiltijtoya itlamachtil, yejua chikauak okijto: “Nochipa xmelajkanemikan itech toTeko. Xtlaxikokan hasta ijkuak kipopoloskej Ueyixtika Babilonia. Nochiuiyan xtenojnotsakan pampa nochimej noneki kimatiskej ika Jehová yejua toTajtsin niman ika Jesucristo ‘Rey impan nochimej on reyes niman inTEKO impan nochimej on tetekouan’. Aman, noneki chikauak matitekitikan. ¡Xkitakan, toTekiuaj itekiuajtitika! Nemejuamej nenitekipanojkauan. Ika yejon, xteijlikan, xteijlikan, xteijlikan ika Jesús Tekiuaj ipan iTekiuajyo toTajtsin”.
Arthur okijto ika yejua niman oksekimej tokniuan okitejkej yejon naui mekatl niman ijkon on lona ouel opatlauj. Yejon letrero kijtouaya: “Xteijlikan ika Jesús itekiuajtitika ipan iTekiuajyo toTajtsin”. “ADV” katka kachtopa yeyi letra tlen ika peuaya tlajtojli ika inglés advertise, tlen kijtosneki “xteijlikan”.
SE UEYI TEKITL
Ueyi tlanechikojli tlen onochiuj Cedar Point okinyolchikauj tokniuan más matenojnotsakan, niman sekimej ika nochi inyojlo kinektoyaj tlapaleuiskej. Se colportor (noso ken aman noixmati ken precursor) akin ualeuaya Oklahoma okijkuilo: “Otitenojnotskej kampa onkatkaj minas de carbón, niman akin ompa chantiyaj xtlaj kinopiliayaj”. Okijto ika miyekpa ijkuak kinpouiliayaj tlaltikpakchanejkej revista The Golden Age, peuayaj chokayaj. Tokniuj otlamito ika yejuin tlajtoltin: “Melak techyolpaktiaya tikinyolseuiskej”.
Nomachtijkej itech Biblia okasikamatkej ika nonekiya kichiuaskej tlen Jesús okijto ipan Lucas 10:2: “On pixkilistli yoyekok niman sanoyej ueyi tekitl onkaj. Pero xmiyekej nemij on pixkakej para pixkaskej”. Itlamiyan 1922, yejuin tokniuan san kinektoyaj nochiuiyan tenojnotsaskej.
a Tokniuj Rutherford kemantika kijliayaj “juez” pampa otekitka ken juez ne Misuri (Estados Unidos).