Tlen notlajtoltiaj akin kitaj revistas

¿Kiseliaj iteixpantijkauan Jehová fracciones tlen nokixtiaj itech yestli?

Tlen kijtoua yejuin tlamachtijli yokiska ipan La Atalaya del 15 de junio de 2000.

Akin tiiteixpantijkauan Jehová xtikseliaj yestli. Tejuamej tikneltokaj ika itlanauatil toTajtsin xnopatla maski oksekimej kipatlaj ken tlanemiliaj noso tlen kichiuaj. San ika, kemantika ouijtika tikitaj tikmatiskej tlenon tikchiuaskej, pampa aman ixtlamatkej ueli kixexelouaj yestli ika naui partes niman de ompa ueli kikixtiaj fracciones. Niman noijki, aman yonesiko miyek tlen ika tepajtiaj. Ijkuak tikitaj tlenon tikchiuaskej, tejuamej xsan tikitaj kenon topaleuiskej noso kenon xtikualoskej, noijki kuajli tikitaj tlenon kijtoua Biblia niman tlenon kinemilia toTajtsin itech tlen tiknekij tikchiuaskej.

Para tikasikamatiskej tlen kemantika totlajtoltiaj, matikitakan tlenon kijtoua Biblia, tlen yeuejkaui opanok niman ken nopajtilo.

ToTajtsin Jehová okijli Noé ika nonekiya nopatiojkaitas yestli (Génesis 9:​3, 4). Sakin, tlanauatiltin tlen okinmakak israelitas kiteititiayaj ika nonekiya kipatiojkaitaskej yestli. Yejua ijkin okimijli: “Tla se israelita noso yakaj xchanej yejuan nemi nemouan kikuas yestli, nejua sanoyej nikualanis itechkopa”. Israelita akin xkitlakamatiskia yejuin tlanauatijli ueliskia kinmauas oksekimej, ika yejon, toTajtsin okijto: “Nikixtis para xokaman uelis nemis nemouan” (Levítico 17:10). Sakin, ijkuak apóstoles niman tlayekankej onosentlalijkej Jerusalén, okijtokej ika xnonekiya tijkuaskej yestli. Tla yakaj kikuaya yestli, kentla san noijki ken auilnemiskia niman kinueyichiuaskia tajtsitsintin (Hechos 15:28, 29).

¿Tlenon kijtosnekiyaj ijkuak okijtokej maka makikuakan yestli? Akin kichiuayaj ken Cristo xkikuayaj yestli nion ijkuak kemach kikixtiliayaj se yolki nion ijkuak yoseseyak. Noijki xkikuayaj inakayo se yolki tla xkiyeskixtiayaj. Yejuamej noijki xkikuayaj tlakuajli tlen kipiaya yestli, ken morcilla. Tla yejuamej kikuayaj noso koniyaj yestli, xkitlakamatstoskiaj itlanauatil toTajtsin (1 Samuel 14:32, 33).

Ipan siglo segundo niman tercero, Tertuliano okijto ika miyekej xkinpasolouaya intlamachilis tla kikuayaj yestli. Yejua noijki okijto ika xmelauak ijkuak akin kichiuayaj ken Cristo kinteneuiliayaj ika kikuayaj yestli, san ika, noijki okijto ika miyekej tribus koniyaj yestli ijkuak notlajtolkauayaj. Tertuliano noijki ijkin okijto: “Miyekej kinemiliaj ika nopajtiaj itech kokolistli epilepsia ijkuak konij inyesyo de akin kinkechtekij kampa tetlamauisoltiaj ipan circo”.

Akin kichiuayaj ken Cristo kimatiyaj ika yejon xkuajli katka, maski sekimej romanos ijkon kichiuayaj para nopajtiskej. Niman para kintlatlataskej akin kichiuayaj ken Cristo, romanos kinmakayaj tlakuajli tlen kipiaya yestli. Tertuliano noijki okijto: “Akin kichiuaj ken Cristo xkikuaj tlakuajli tlen kipiya iyesyo se yolki, nion xkikuaj san para nopajtiskej. Kuakon, tla xkikuaj iyesyo se yolki, nion xueliskia tiknemiliskej ika kikuaj iyesyo se tlaltikpakchane”.

Aman kanaj miyekej kinemiliaj ika xnoneki kitlakamatiskej itlanauatil toTajtsin tla tlapajtijketl kimijlia ika noneki kinotlaliliskej yestli. Akin tiiteixpantijkauan Jehová xtiknekij timikiskej, san ika, nochipa tiknekij tiktlakamatiskej itlanauatil Jehová ika maka matijkuikan yestli. Kuakon, ¿tlenon techpaleuis matikmatikan san tlenon uelis ika topajtiskej?

Ijkuak yopanoka ika Okpa Guerra ipan nochi tlaltikpaktli, miyekej opeuj nopajtiaj ika yestli, san ika, akin tiiteixpantijkauan Jehová otikasikamatkej ika yejon toTajtsin xkuelita, niman hasta aman ijkon tikneltokaj. Aman yonopatlak ken tepajtilo. Tlapajtijkej xsan uelij kitepanoltiliaj yestli, noijki uelij kitepanoltiliaj seki partes tlen kisa itech yestli: 1) glóbulos rojos, 2) glóbulos blancos, 3) plaquetas noso 4) plasma (isuero yestli). Tlapajtijkej kitaj kenon nemi se kokoxki niman yejuamej kijliaj tla noneki kinotlalilis glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas noso plasma. Kuakon, maski san achijtsin manokixti yestli, uelis kintlaliliskej miyekej akin kualoj. Akin tiiteixpantijkauan Jehová xtikseliaj yestli nion yejon naui partes tlen kisaj itech yestli, pampa tikneltokaj ika tla ijkon tikchiuaj, xtiktlakamatstoskiaj itlanauatil toTajtsin. Niman yejuin melak yotechpaleui, pampa ijkon xtechajsi kokolistli tlen san ueli notepanoltilia itech yestli, ken hepatitis noso sida.

Aman noijki nokixtiaj fracciones itech yejon naui tlen ika tlachijchiujtli yestli, ika yejon, uelis totlajtoltiskej yejuin: “¿Kenon notekitiltiaj niman tlenon noneki kitas akin kichiua ken Cristo ijkuak kitlapejpenis tla nopajtis ika se fracción?”.

Yestli melak ouijtika ken tlachijchiujtli. San matikonteneuakan plasma, yejuin tlachijchiujtli 90% ika atl, kipanoltia miyek hormonas, sales inorgánicas, enzimas, minerales niman azúcar. Noijki kipiya proteínas, ken albúmina, tlen ika kiteltiaj yestli niman okseki tlen kinpaleuiya akin kualoj. Ixtlamatkej melak miyek ken kitekitiltiaj plasma. Noijki, akin kipiyaj hemofilia, noso akin melak yeskisaj, kintlaliliaj factor de coagulación VIII. Miyekej akin melak kualoj niman uelis kinmajsis okseki kokolistin, kintlaliliaj inyección de gammaglobulina tlen nokixtia itech plasma tlen yokinkixtilijkej akin yopajtikej itech se kokolistli. Onka miyek tlen ueli nokixtia itech plasma niman tlen tlapajtikej ika tepajtiaj, san ika, nikan san seki yotikonteneujkej. a

Ijkon ken itech plasma ueli nokixtiaj miyek fracciones, noijki ijkon ueli nochiua ika glóbulos rojos, glóbulos blancos niman plaquetas. itech glóbulos blancos nokixtiaj interferones niman interleuquinas, tlen notekitiltiaj para tsonpijli noso kokolistin tlen nomauaj, niman noijki notekitiltiaj para kinpajtiskej sekimej akin kipiyaj cáncer. Itech plaquetas nokixtia tlen tepaleuiya para nimantsin notsakua kampa yakaj kitekij noso kampa onokoko. Miyekej ixtlamatkej kinekij kichijchiuaskej medicamentos itech fracciones tlen nokixtiaj itech yestli. Niman ijkuak yakaj ika nopajtia, xkijtosneki tla kiselijtika yejon naui partes itech yestli, san kiselijtika fracciones. ¿Uelis nopajtis akin kitekichiuilia toTajtsin ika yejuin fracciones? Biblia xkijtoua tla kema noso ka, yejon noneki san tejuamej tiktlapejpeniskej tlen maka makipajsolo totlamachilis niman tlen makiyolpakti toTajtsin.

Sekimej xkiseliaj fracciones maski kanaj uelis kipaleuis se kokoxki. Yejuamej ijkon kasikamatij tlen toTajtsin otlanauati. Kijtouaj ika ijkon noneki nochiuas pampa yeuejkaui, toTajtsin okinnauati israelitas ika makitoyauakan ipan tlajli iyesyo se yolki (Deuteronomio 12:​22-24). ¿Niman tleka tikteneuaj yejuin? Pampa yejon gammaglobulina tlen notekitiltia para kiteltiskej yestli, ijkuak kichijchiuaj kachtopa kisentlalia yestli, kixexelouaj niman ijkon kichijchiuaj yejon pajtli. Sekimej akin kitekichiuiliaj toTajtsin xkiseliaj yejuin fracciones ijkon ken xkiseliaj yejon naui partes itech yestli. Kuakon, noneki tiktlakaitaskej tlen oksekimej kitlapejpeniaj.

Oksekimej akin noijki kitekichiuiliaj toTajtsin noijki xkiseliaj yestli niman tlen ika tlachijchiujtli, ken glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas noso plasma, san ika, kema nopajtiaj ika fracciones tlen nokixtiaj ipan partes itech yestli. San ika, xnochimej san noijki tlen kitlapejpeniaj. Kanaj yakaj uelis kiselis se inyección de gammaglobulina, san ika, kanaj xkiselis se inyección de se fracción tlen nokixtia itech glóbulos rojos noso glóbulos blancos. ¿Tlenon ueliskia kipaleuis akin kitekichiuilia toTajtsin makineki kiselis se fracción itech yestli?

Ipan sección “Tlen notlajtoltiaj akin kitaj revistas” itech La Atalaya de 1 junio de 1990, okijto ika seki proteínas itech inplasma siuamej akin koneuajkej kinpanoltiliaj ipan inyesyo inkonetsitsinuan. Ijkuak ijkon panoua, konetsintli kiselia inmunoglobulinas itech inan niman yejon kipaleuiya maka itlaj ipan manochiua. Ijkuak iglóbulos rojos de yejon konetsintli mikij, ifracción de yejon glóbulos rojos peua noxeloua niman kipaleuiya manijyoti. Seki nokuepa bilirrubina, tlen kisa ipan ixiktemekayo konetsintli noso iparis niman nokuepa ijtik inan, tlen sakin yejua kikixtia. Sekimej akin kitekichiuiliaj toTajtsin kinemiliaj ika pampa yejuin san ijkin panoua, yejuamej noijki uelis kiseliskej se fracción tlen kikixtiaj itech plasma noso ipan glóbulos.

Ken yotikonitakej, miyekej tlatlamantik tlen kitlapejpeniaj, kuakon, ¿uelis san totoka tikuajnemilijtiuetsiskej tlenon tikchiuaskej? Ka. Yejuin itlaj tlen noneki kuajli tiknemiliskej. San ika, yejuin techititia ika akin tiiteixpantijkauan Jehová xtikseliaj yestli nion yejon naui tlen ika tlachijchiujtli. Biblia kijtoua ika akin kichiuaj ken Cristo xnoneki kikuaskej innakayo yolkamej tlen yokiuentlalijkej, yestli nion maka maauilnemikan (Hechos 15:29). Niman ijkuak akin kitekichiuilia toTajtsin kitlapejpenis tla nopajtis ika se fracción tlen nokixtia itech yejon naui partes tlen kisa itech yestli, kachtopa noneki kuajli tlanemilis, kichiuas teoyotl niman sakin kitlapejpenis tlen maka makipajsolo itlamachilis.

Miyekej kinektokej makintlalilikan medicamentos tlen nokixtiaj itech yestli san para nimantsin pajtiskej, maski ika yejuin uelis kinmajsis se kokolistli. Akin tikchiuaj ken Cristo xsan tiknekij topajtijtiuetsiskej, kachtopa kuajli titlanemiliaj. Tejuamej melak tiktlasojkamatij tlen kichiuaj tlapajtikej, niman ijkuak topajtiaj kachtopa tikitaj tlenon ika topajtiskej. San ika, ijkuak kinekij techtlaliliskej se medicamento tlen nokixtia itech yestli, kuajli tikitaj tlenon kinemilia toTajtsin niman tla xkijtlakos ken iuan touikaj akin otechmakak tonemilis (Salmo 36:9).

Akin tiktekichiuiliaj toTajtsin noijki ijkon titlanemiliaj ken okijkuilo se salmista: “Más kuajli pampa toTEKO Dios techtlauiluiya niman techmanauiya. ToTEKO kintlajsojtla niman kintlakaita on yejuan chantij ikan yolchipaualistli niman kinmaka nochi tlen kuajli. ToTEKO [...], on yejuan kitlaliaj nochi inyojlo motech sanoyej kipiyaj paktli” (Salmo 84:​11, 12).

[Nota]

[Recuadro]

TLEN UELIS TIKINTLATOLTISKEJ TLAPAJTIJKEJ

Tla mitschiuiliskej se operación noso mitspajtiskej ika itlaj tlen onokixti itech yestli, xtetlajtolti yejuin:

¿Nochimej akin nechpajtijtokej kimatij ika niiteixpantijkauj Jehová niman ika xnikneki manechtlalilikan yestli (glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas nion plasma tlen nokixtia itech yestli)?

Tla mitsmakaskej se medicamento tlen onokixti itech plasma, glóbulos rojos, glóbulos blancos, noso plaquetas, xtetlajtolti yejuin:

¿Yejuin medicamento tlen nechtlaliliskej tlachijchiujtli ika yejuin partes tlen kisa itech yestli? Tla kema, ¿ika tlenon tlachijchiujtli?

¿Kech nechtlaliliskej niman kenon nechtlaliliskej?

Tla notlamachilis nechkauilia manikseli yejuin fracción, ¿tlenon uelis nopan nochiuas?

Tla notlamachilis xnechkauilia manikseli yejuin, ¿tlenon okseki uelis ika nechpajtiskej?

Tla kuajli yoniknemili kenon nikneki manechpajtikan, ¿kemanon uelis nimechijlis tlen yoniktlapejpeni?