Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA FULU

Fa’awö Ia ba Wamosumange Satulö

Fa’awö Ia ba Wamosumange Satulö

1, 2. (a) Hadia wamakao si göna ba nono mbanua Gelia? (b) Hadia wanandraigö salua khö Gelia ba Hili Garemeli?

IFAIGI niha sato andrö Elia, ba abua sibai khöra wofanö ba gahe Hili Garemeli. Ba wa’ogömi-gömi arakhagö moluo, oroma sibai wa olofo hegöi fa’amarasera. Taraso khöra lua-lua mbaŵa lökhö si tölu fakhe amatonga.

2 Ba gotaluara so 450 zama’ele’ö khö Mba’ali sebua fa’asiliawa, sebua gambaoho ba safökhö tödö khö Gelia sama’ele’ö khö Yehowa. Ato nono mbanua Yehowa si no ibunu ratu Izebela, hiza’i sama’ele’ö si samösa andre iforege wolawa fanömba Ba’ali. Hezo irugi? Te lamane tödöra ira ere andrö, tebai möna zi samösa niha na ilawa zato. (I Raz. 18:4, 19, 20) Tohare razo Gahabi itörö gureta wa’arazonia. Fatuwu sibai ia khö Gelia.

3, 4. (a) Hana wa ata’u Gelia me no irugi ngaluo si no mutatugöi? (b) Hadia manö wanofu nifatunöda?

3 So zalua khö zama’ele’ö andrö si lö irai itörö ba wa’aurinia, hulö zi lö awönia. Ba zi lö aratö si fao fa’ahöli-höli dödö, i’ila samösa Elia hadia gamaehuta zi sökhi moroi ba zi lö sökhi. Hewisa dödönia me no irugi wa’amoluo? So göi khönia wa’ata’u, börö me ”simane amuatada gamuatania”. (Baso Yakobo 5:17.) Si lö’ö-lö’önia, so sambua zi no tatu: Aboto ba dödö Gelia wa hatö ya’ia niha samati ba gotalua niha sato, razora si no mangerogö sindruhu, ba ira ere sowökhi tödö ba ndro.​—I Raz. 18:22.

4 Hadia mbörö wa alua wamakao da’a ba ndraono Gizara’eli? Ba hadia gamakhaitania zalua andre khöu iada’a? Faigi duma-duma wamati Gelia ba hawa’amoguna khöda iada’a.

Fa’udusa Sara Irugi Gamozuania

5, 6. (a) Hadia wa’udusa salua ba Gizara’eli? (b) Hewisa Razo Gahabi wangafökhöi’ö tödö Yehowa?

5 Arakhagö sandrohu fa’auri Gelia, lö khönia fa’abölö me i’ila latibo’ö ba lahundra-hundra zi sökhi si no la’okhögö ya’ira si sambua soi. No ara alua khöra wa’udusa, ya’ia da’ö amadöniwa sanandrösa ba wamosumange satulö faoma ba wamosumange faya, famosumange khö Lowalangi Yehowa ba fanömba adu ba zi fasuira. Itugu abölö-bölö wa’udusa da’a ba götö Gelia.

6 Afökhö dödö Yehowa ba nifalua Razo Gahabi. Ihalö fo’omonia Gizebela, ono razo Zidona. Ohitö dödö Gizebela ena’ö tehöngö wamosumange Ba’ali ba Gizara’eli ba taya wamosumange satulö khö Yehowa. Alio adöni dödö Gahabi ba wehedenia. Ifazökhi nahia wamosumange hegöi ba wame’e sumange khö Mba’ali ba idönisi niha mbanua ena’ö lafaöndrö ira wanömba adu.​—I Raz. 16:30-33.

7. (a) Hana wa ogoro Yehowa wanömba Ba’ali? (b) Hana wa faduhu dödöda wa lö si fabö’ö ba Zura Ni’amoni’ö sanandrösa ba wa’ara mbaŵa lökhö ba götö Gelia? (Faigi göi  kotak.)

7 Hana wa ogoro Yehowa wanömba Ba’ali? Börö me adöni dödö ndraono Gizara’eli, möi famandrö-ndröu zato khö Lowalangi satulö. Agama da’ö sogoro ita ba afaito. So ndra matua ba ira alawe sohorö-horö ba da’ö, la’owasaini wohorö ba labunu ndraono. Yehowa zamatenge Elia khö Gahabi ba wangombakha fa’alua mbaŵa lökhö irege awai iwa’ö sama’ele’ö andrö. (I Raz. 17:1) Me no hauga fakhe, ifuli tohare Gelia wanguma’ö khö Gahabi ena’ö owulo fefu nono mbanuania awö zama’ele’ö khö Mba’ali ba Hili Garemeli. *

Tola tawa’ö, sindruhunia ato nasa zanömba Ba’ali irugi iada’a

8. Hadia geluahania khöda waö-waö wanömba Ba’ali?

8 Tobali, hadia geluahania khöda wa’udusa da’ö iada’a? So zanguma’ö wa lö sa’ae moguna khöda waö-waö da’ö, börö me lö hadöi nahia wamosumange hegöi ba wame’e sumange khö Mba’ali iada’a. Hiza’i, da’a tenga ha hikaya me föna. (Rom. 15:4) Ngawua wehede ”Mba’ali” eluahania ”sokhö” mazui ”samatörö”. Yehowa zamarou ono mbanuania ba wofili ya’ia tobali ”ba’ali” mazui sokhö ba fo’omora ira matua. (Yes. 54:5) Hadia fao dödöu wa ato nasa niha samosumange ira samatörö, tenga Lowalangi Fondrege Zabölö? Atulö, gofu hadia nigohira ba wa’aurira, he kefe, halöwö, fanörö-nörö, fohorö, ba oya sibai lowalangi nifosumangera, da’ö zindruhunia zamatörö ya’ira, tenga Yehowa. (Mat. 6:24; baso Roma 6:16.) Tola tawa’ö, sindruhunia ato nasa zanömba Ba’ali irugi iada’a. Na ta’angerönusi watandrisa ba gotaluara Mba’ali faoma Yehowa me föna, da’ö zanolo ya’ita wangai angetula haniha zomasi ita tafosumange.

’Manufa Dödö’—Hadia Geluahania?

9. (a) Hana wa tefaudu sibai na ba Hili Garemeli teforoma’ö wa faya wanömba Ba’ali? (Faigi nisura ba gahe zura.) (b) Hadia niwa’ö Gelia ba soi da’ö?

9 Moroi ba zuzu Hili Garemeli, arakhagö oroma fefu mbanua si fasui ya’ia na ifaigi si samösa niha—i’otarai ba Gumbu Kizono si tou, Asi Sebolo (Asi Mediterania) sahatö khönia, irugi Hili Libano saröu tanö yöu. * Hiza’i, me tumbu luo ba ginötö si no latatugöi andrö, oroma zahöli-höli dödö sata’u ita. No ihawui fa’ogömi danö satabö sinanö mege nibe’e Yehowa khö Gaberahamo. Tobali tanö si mate si lö du’u nitörini zino siriri-riri, tekiko börö wa’abodo nono mbanua Lowalangi! Me no owulo niha sato andrö, imane khöra Elia, ”Hawa’ara döhö wanufa dödömi? Na Yehowa Lowalangi, ba mi’o’ö khönia, ba na Ba’ali, ba khönia mi’o’ö!”​—I Raz. 18:21.

10. Hadia geluahania ’manufa dödömi’, ba hadia dane-dane sindruhu zolifu ira?

10 Hadia geluaha niwa’ö Gelia ’manufa dödömi’? Sindruhunia lö aboto ba dödö soi da’ö wa moguna lahalö gangetula haniha nifosumangera, Yehowa mazui Ba’ali. Lawalingagö tola lafalua zi dombua da’a—mangomusoi’ö tödö Mba’ali, lafalua fefu zi to’ölö sogoro ita, ba la’andrö göi howu-howu khö Lowalangi Yehowa. Te lawa’ö tödöra wa Ba’ali zamahowu’ö sinanö hegöi uriföra ba ”Yehowa ngahönö” zolumö’ö ya’ira ba wasuwöta. (I Zam. 17:45) Olifu ira sambua dane-dane sindruhu—ba si lö aboto ba dödö niha göi iada’a—wa Yehowa lö ifodombua zumange gofu ha’ökhö. I’andrö wa sinangea na ha khönia labe’e zumange. Lö itema, ba tola na’i afökhö dödönia, na faruka wame’eda sumange khönia!​—Baso II Moze 20:5.

11. Molo’ö ya’ugö, hadia mbörö wa möi fanoloda wehede Gelia ba Hili Garemeli ba wamareso ni’ofönai’öda ba wa’auri hegöi famosumangeda Lowalangi?

11 ’Manufa dödö’ ndraono Gizara’eli hulö zi samösa niha sendronga manörö lala si dua rozi. Ato niha iada’a zamalua sala simane da’ö, latehegö ”mba’ali” ba wa’aurira ba latimbagö wamosumange Lowalangi. Na ta’o’ö wehede Gelia ena’ö böi manufa dödöda, da’ö zanolo ya’ita ba wamareso hadia zi oföna tafalua hegöi sumange nibe’eda.

Fanandraigö Sotatugöi

12, 13. (a) Hadia wanandraigö niwa’ö Gelia? (b) Hewisa ena’ö tola taforoma’ö wa’afaduhu dödö simane Elia?

12 Itohugö Elia wama’ema sambua fanandraigö si öna-öna. Ira sama’ele’ö khö Mba’ali lafazökhi naha zumange ba labe’e yawa zumange nitaba; aefa da’ö, mangandrö ira khö lowalangira ena’ö mohola galitö. Ifalua göi da’ö Elia. Imane, ”Ba heza dania Lowalangi sanema li alitö, da’ö tabe’e Lowalangi!” I’ila Elia haniha Lowalangi sindruhu. Aro sibai wamatinia irege itehegö ba zi fa’udu wamalua sohare ira. Itehegö oföna zama’ele’ö khö Mba’ali. Tobali, lahalö nono zawi ba la’angaröfili Mba’ali. *I Raz. 18:24, 25.

13 Tenga ba ginötö wamalua tandra sahöli-höli dödö auri ita iada’a. Hiza’i, lö si tebulö Yehowa. Tola so khöda wa’afaduhu dödö khönia simane Elia. Duma-dumania, na so zi lö fao tödö ba niwa’ö Zura Ni’amoni’ö, lö ata’u ita na ya’ira zi oföna fahuhuo. Simane Elia, ta’odaligö Lowalangi sindruhu ba wangasiwai ma’afefu. Tafalua da’ö tenga börö wa’atua-tuada, hiza’i börö Daromalinia si no mu’ehehaini, ’sanga’azökhi’ fefu hadia ia.​—II Tim. 3:16.

Ba’ali andrö ha faya-faya si möi fama’igi molo’ö Elia, ba omasi ia na aboto ba dödö nono mbanua Lowalangi wa da’ö falimosa

14. Hewisa wango’aya Gelia ndra sama’ele’ö khö Mba’ali, ba hadia mbörö?

14 Aefa da’ö, ira sama’ele’ö khö Mba’ali lahaogö naha wame’e sumange ba la’angaröfili lowalangira. Mu’ao-ao ira, ”Fondro-ndrongo lima Ba’ali!” Lö laböhöli we’ao irugi mato hauga za. Imane Sura Ni’amoni’ö, ”Ba lö li-li, lö fanema lira.” Me laluo, ibörögö i’o’aya ira Elia, ifatörö khöra li wa oya halöwö Mba’ali, ma no möi ia ba nidanö sebua, ba ma no mörö ia, ba moguna lasusugi. Iforege wanguma’ö khöra Elia, ”Mi’ebua’ö limi.” Atulö, famosumange Ba’ali andrö ha faya-faya si möi fama’igi molo’ö Elia, ba omasi ia na aboto ba dödö nono mbanua Lowalangi wa da’ö falimosa.​—I Raz. 18:26, 27.

15. Hewisa zalua khö ndra sama’ele’ö Mba’ali tobali fangoroma wa fondrege wa’abodo na tenga Yehowa nifilida tobali samatörö?

15 Me larongo da’ö ira sama’ele’ö khö Mba’ali, ”ba la’ebua’ö lira we’ao ba lakhoi nösira si’öli ba ikhu doho, huku ba khöra, irege mangele tou ndro”. Hiza’i, fefu da’ö zaya-zaya gölö! ”Lö li-li, lö fanema lira, ba he famondrongo.” (I Raz. 18:28, 29) Sindruhu, lö hadöi Ba’ali. Ya’ia ndrela Zatana ba wamaelungu niha ena’ö fandrö-ndröu ira khö Yehowa. Si no tatu, na tafili zamatörö ya’ita baero Yehowa, fa’afatö dödö zalua ba fa’aila.​—Baso Zinunö 25:3; 115:4-8.

Fanema Li

16. (a) Me ifazökhi Elia naha wame’e sumange khö Yehowa ba Hili Garemeli, hadia nitörö tödö zato? (b) Hewisa zui Gelia wangoroma’ö fa’afaduhu dödönia khö Lowalanginia?

16 Me no aefa laluo, irugi inötö khö Gelia ba wame’e sumange. Ifuli ifa’anö naha wame’e sumange khö Yehowa si no ladudugö niha safökhö tödö ba wamosumange satulö. I’oguna’ö 12 ngawua gara samasugi ba dödö niha sato ba soi Gizara’eli si 10 mado wa moguna nasa khöra Goroisa nibe’e ba zi 12 mado. Aefa da’ö, ibe’e zumange ba dete geu ba ihawui idanö, te moroi ba Nasi Mediterania sahatö ba da’ö. Ikhao nasa mbandra ba zi fasui naha zumange ba ifo’ösi faoma idanö. Simane me itehegö khö ndra sama’ele’ö Mba’ali lafalua hadia manö zohare ira, ibe’e khö Yehowa zi tobali fa’arugi—tandra wa’afaduhu dödönia khö Lowalangi.​—I Raz. 18:30-35.

Ba wangandrö Gelia oroma wa i’ame’egö tödö soinia, börö me omasi ia na Yehowa ”zamalalini era-erara”

17. Hadia ni’ofönai’ö Gelia ba wangandrönia, ba hewisa wolo’öda duma-duma nibe’enia na mangandrö ita?

17 Me no awai fefu, mangandrö Gelia. Fangandrönia möi famarou dödö börö me lö oya-oya, ba da’ö oroma hadia ni’ofönai’önia. Si oföna sibai, omasi ia ifaduhu’ö wa ”Lowalangi ba ndraono Gizara’eli” ya’ia da’ö Yehowa, tenga Ba’ali. Si dua, omasi ia na aboto ba dödö niha wa ha enoni Yehowa ia; fefu lakhömi ba fanuno ha khö Lowalangi mube’e. Ba gafuriata, iforoma’ö wa i’ame’egö tödö soinia, börö me omasi ia na Yehowa ”zamalalini era-erara”. (I Raz. 18:36, 37) Hewa’ae göna ira ngawalö wamakao börö me lö khöra famati, i’omasi’ö nasa ira Elia. Ba wangandröda khö Lowalangi, hadia tola taforoma’ö wa ta’ame’egö tödö döi Lowalangi, hegöi fangide-ngide’ö ba fa’ahakhö dödö ba niha bö’ö sinangea tatolo?

18, 19. (a) Hewisa Yehowa wamondro-ndrongo fangandrö Gelia? (b) Hadia nifaretakö Gelia ena’ö lafalua, ba hadia mbörö wa tenga sinangea muhakhösi tödö gere Mba’ali?

18 Fatua lö mangandrö Gelia, ato niha ba da’ö zanofu-nofu alai göi na faya-faya Yehowa, fagölö ira Mba’ali. Hiza’i, me no aefa mangandrö ia, taya wa’aombö dödöra. Molo’ö si no tesura, ”Ba aekhu galitö moroi yaŵa khö Yehowa, i’a zumange nitunu andrö, awö geu, awö gara, fabaya tanö tou, ba he idanö andrö ba mbandra, ba ifelai.” (I Raz. 18:38) Sindruhu-ndruhu fanema li sahöli-höli dödö! Hewisa niha sato?

”Ba aekhu galitö moroi yaŵa khö Yehowa”

19 Mu’ao ira, ”Yehowa Lowalangi! Yehowa Lowalangi!” (I Raz. 18:39) Ba gafuriata la’ila zindruhu. Hiza’i, sindruhunia lö mamati ira. Na ha asala faduhu dödöra wa Yehowa andrö Lowalangi sindruhu me no tohare galitö ba mbanua si tobali fanema li wangandrö, tebai tawa’ö da’ö famati soroi ba dödö. Andrö omasi Gelia ena’ö laforoma’ö ba mbua-buara. I’andrö khöra ena’ö lafalua hadia zi to’ölö lafalua ba götö silalö—la’o’ö Goroisa Yehowa. Molo’ö Oroisa Lowalangi, sama’ele’ö sofaya ba sanömba adu, nibunu. (V Moz. 13:5-9) Ira sama’ele’ö khö Mba’ali laforege wolawa Lowalangi Yehowa, la’odödögö wangosiwawöi oroisania. Hadia sinangea muhakhösi tödö ira? Törö tödöu, hezo wa’ahakhö dödöra me latunu auri ndraonora si lö sala tobali sumange Mba’ali? (Baso Gamaedola 21:13; Yer. 19:5) Tenga sinangea lahakhösi tödö ndra niha da’ö! Andrö, ifaretakö Elia ena’ö labunu ira, ba da’ö zalua.​—I Raz. 18:40.

20. Hadia mbörö wa lö dane-dane wa’aombö dödö ndra kritikus sanandrösa ba wamunu ira ere Mba’ali nifalua Gelia?

20 Ira kritikus iada’a, lö fao dödöra zalua ba Hili Garemeli andrö. So zangiwa tödö, alai na la’oguna’ö da’a ira niha si fatuwu ba safökhö tödö ba agama ba wamaduhu’ö amuata si lö sökhi. Ba side-ide dödöda, ato niha iada’a zamalua fa’alösökhi börö wa’afatuwu ba fa’afökhö dödöra ba agama. Hiza’i, Elia tenga niha safökhö tödö. Ifalua wanguhuku satulö ba döi Yehowa. Baero da’ö, aboto ba dödö niha Keriso sindruhu wa tebai la’oguna’ö wöda ba wanguhuku niha si lö sökhi simane nifalua Gelia. Me no tohare Mesia, goi-goi ba nifaha’ö Yesu tesöndra ba wehedenia khö Wetero, ”Saembugö wödamö! Dozi sa sangai föda, ba föda wamunura.” (Mat. 26:52) I’oguna’ö Nononia Yehowa ba wolohe fa’atulö ba zi so föna.

21. Hana wa tefaudu duma-duma Gelia ba niha Keriso sindruhu iada’a?

21 Fo’ömö zi samösa niha Keriso ya’ia da’ö mango’aurifagö famati. (Yoh. 3:16) Sambua lalania ya’ia na ta’ohia’ö niha samati simane Elia. Ha Yehowa ifosumange ba ifarou niha ena’ö lafalua zimane da’ö. Lö ata’u ia wangombakha falimosa agama ni’oguna’ö Zatana ba wamaelungu niha ena’ö la’erogö Yehowa. Ibalazigö Yehowa moroi na abe’e dödönia ba wa’abölö mazui somasi ia ba wanaögö abula dödö. Atulö, fa’awö Gelia ba wamosumange satulö. Fefu ita, data’ohia’ö wamatinia!

^ par. 9 Me föna, atabö zinanö ba Hili Garemeli ba modu’u, börö nangi solohe sau moroi ba nasi numalö ba gahe hili, asese moteu ba oya namo. Börö me lazuno-zuno Ba’ali zolohe teu, ba hili da’a lafosumange ia. Andrö ba Garemeli andre si no oköli ba lö sinanö sauri, tobali nahia si tefaudu ba wangoroma’ö wa faya wanömba Ba’ali.

^ par. 12 Faigi niwa’ö Gelia, ’Tebai mube’e galitö’ ba zumange andrö. So pakar zanguma’ö, ira sanömba adu itaria la’oguna’ö naha wame’e sumange si no motögi lala galitö nibini’ö ba narö, irege mohola ba zi lö mudöna-döna.