Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA DUA WULU A TÖLU

Ifaha’ö Ia khö Zo’aya ba Wangefa’ö Sala

Ifaha’ö Ia khö Zo’aya ba Wangefa’ö Sala

1. Hadia ginötö fondrege zi lö sökhi salua khö Wetero?

LÖ IRAI olifu Wetero ginötö sata’u ia me fazuzu höröra. Hadia oroma khönia wa’afatö dödö ba faniasa ba hörö Yesu? Lö aboto sibai ba dödöda; ha da’a niwa’ö ba zura si no te’ehehaini, ”ibali’ö ia So’aya, ifaigi Wetero”. (Luk. 22:61) Tobali, moroi ba lagu wamaigi Yesu, i’ila Fetero wa sindruhu-ndruhu fasala ia. Awena takana khönia wa itörö zi no ifa’ele’ö Yesu, amuata si lö irai ifalua molo’ö ya’ia—no i’ositengagö Zo’aya ni’omasi’önia. Sindruhu-ndruhu afatö dödö Wetero, te da’a ginötö fondrege zi lö sökhi si no irai itörö.

2. Hadia zinangea ifaha’ö ia Fetero, ba hadia wamaha’ö si tola tahalö ba duho da’a?

2 Hiza’i, tenga da’ö geluahania lö fanötöna sa’ae. Fetero andrö niha samati sibai. Börö da’ö, so nasa ginötö khönia ba wamalalini era-era ba ihalö wamaha’ö sabölö moguna moroi khö Yesu. Ya’ia da’ö famaha’ö sanandrösa ba wangefa’ö sala. Moguna göi tahalö khöda wamaha’ö. Datafaigi hewisa Wetero wamaha’önia ya’ia moroi ba zalua khönia andrö.

Moguna Oya Ifaha’ö Ia

3, 4. (a) Hadia nisofu Wetero khö Yesu, ba hadia zi so ba wangera-ngera Wetero? (b) Hewisa wangoroma’ö Yesu wa no tedönisi dödö Wetero ba gamuata niha sato me luo da’ö?

3 Kira-kira önö waŵa silalö ba Gafanauma, ba mbanua si tumbu ia, manofu Wetero khö Yesu. Imane, ”He Tua, hame’uga u’efa’ö zala dalifusögu, na mosala ia khögu? Hadia irugi mewitu?” Te imane tödönia Fetero wa niha soböwö ia. Mendrua manö me lafaha’ö ira sondrönia’ö ba agama me luo da’ö, wa obönö tölu kali na mu’efa’ö zala niha bö’ö! Itema linia Yesu, ”Tenga ha irugi zi mewitu, irugi zi mewitu ngafulu wa fitu.”​—Mat. 18:21, 22.

4 Na simanö, hadia ifarou Wetero Yesu ena’ö i’erai ba isura-sura zala niha khönia? Lö’ö. Hiza’i, si 7 nitötöi Wetero, igati Yesu tobali 77. Eluaha niwa’ö Yesu, lö ola si no muhonogöi ba wangefa’ö sala. (I Kor. 13:4, 5) Iforoma’ö Yesu wa no tedönisi dödö Wetero ba gamuata falömangefa’ö sala ba falöfa’ahakhö dödö ba niha me luo da’ö, hulö i’erai ua samuza na i’efa’ö zala niha. Hiza’i, fangefa’ö sala molo’ö goi-goi Lowalangi lö hadöi olania.​Baso  I Yohane 1:7-9.

5. Hawa’ara awena tafaha’ö ita ba wangefa’ö sala?

5 Lö fabu’a Wetero khö Yesu. Hiza’i, hadia fagöna ba dödönia wamaha’ö Yesu? Itaria, awena tafaha’ö ita ba wangefa’ö sala na ta’andrö ena’ö la’efa’ö zalada. Börö da’ö, tafuli ta’osisi’ö zalua fatua lö mate Yesu. Ba ginötö safönu fa’amanizi-nizi andrö, oya zala nifalua Wetero ba i’andrö khö Zamahaʼö enaʼö iʼefaʼö zala nifaluania.

Moguna Asese Mu’efa’ö Zalania

6. Hewisa Wetero me i’odödögö Yesu wamaha’ö ira sinengenia sanandrösa ba wangide-ngide’ö, ba hadia nifalua Yesu khönia?

6 Bongi da’ö, tenga bongi si to’ölö. Da’ö mbongi safuria wa’auri Yesu ba gulidanö. Oya nasa wamaha’ö sedöna ibe’e khö ndra sinengenia. Duma-dumania, sanandrösa ba wangide-ngide’ö. Ibe’e khöra duma-duma me isasai gahera, si to’ölönia da’a halöwö zawuyu. Ba wamobörö, manofu Wetero ba nifalua Yesu andrö. Lö omasi ia na isasai gahenia Yesu. Aefa da’ö, i’andrö ena’ö tenga ha ahenia nisasai, hiza’i tanga faoma högönia! Lö taya wa’ebolo dödö Yesu ba ihaogö wangombakha hadia geluaha nifaluania andrö.​—Yoh. 13:1-17.

7, 8. (a) Hadia zui nifalua Wetero ba wanandraigö fa’ebolo dödö Yesu? (b) Hewisa Yesu wangoroma’ö fa’asökhi dödö ba fangefa’ö sala?

7 Lö ara aefa da’ö, ifuli itandraigö Fetero wa’ebolo dödö Yesu. Ibörögö lafadöni ira sinenge haniha zebua ba gotaluara. Tatu manö fao Wetero ba gamuata fa’asiliawa andre sogoro ita. Hewa’ae simanö, ihaogö wanegu ya’ira Yesu ba isuno gamuata si sökhi si no lafalua; lö si faröi ira khö Zamahaʼö. Hiza’i, ifatunö khöra wa hasambalö laröi dania ia fefu. Fabu’a Wetero wa lö iröi Yesu hewa’ae na mate ia. Ifa’ele’ö Yesu wa tölu kali i’ositengagö ia Fetero bongi da’ö, fatua lö mendrua miwo zilatao. Tenga ha fabu’a Wetero ba wehede Yesu, fayawa ia wa lö iröi Yesu hewa’ae laröi ia ira sinenge tanö bö’ö!​—Mat. 26:31-35; Mrk. 14:27-31; Luk. 22:24-28; Yoh. 13:36-38.

8 Hadia arakhagö taya wa’ebolo dödö Yesu khö Wetero? Lö’ö. Hiza’i, ba ginötö safökhö andre, lö tebulö i’alui gamuata si sökhi khö ndra sinengenia si lö mo’ahonoa andrö. I’ila wa afatö dödönia ba nifalua Wetero. Hewa’ae simanö, imane Yesu, ”No mangandrö ndra’o, salahiu, ena’ö lö aetu wamatimö, ba ya’ugö, na no öfalalini gera-erau dania, ba abe’e’ö dalifusöu.” (Luk. 22:32) Faduhu dödö Yesu wa ifalalini gera-erania Fetero ba lö faröi ia wangai halöwö khö Lowalangi. Sindruhu-ndruhu wa sökhi dödö Yesu ba i’efa’ö zala!

9, 10. (a) Hadia wotu soguna khö Wetero ba Kabu Gezemane? (b) Hadia zi tobali famasugi ba dödöda moroi ba zala nifalua Wetero?

9 Aefa da’ö, ba Kabu Gezemane, moguna labe’e wotu khö Wetero mato hauga kali. I’andrö khönia Yesu, hegöi khö Yakobo faoma Yohane, ena’ö lazago ia gasa-gasa wangandrönia. Lö sökhi-sökhi dödö Yesu ba moguna la’aro’ö dödönia. Hiza’i, hauga kali mörö Wetero hegöi ira awönia. Iforoma’ö wa’ahakhö dödö ba fa’ebolo dödönia Yesu me imane, ”Aoha sa gölö dödö, ba si no ambö fa’abölö nösi.”​—Mrk. 14:32-41.

10 Lö ara, tohare niha sato la’ohe solo, föda hegöi fagado. Ba ginötö simane da’ö, moguna mangelama ira si fao fa’atua-tua. Hiza’i, alio manö khö Wetero wanga’i angetula, isöbi wödania ihare’ö ba högö zawuyu gere sebua sotöi Malikho, ba aetu tambai dalinga. Ihaogö Yesu wanegu Fetero, ifadöhö zokho andrö, ba ifatunö goi-goi ena’ö lö fa’udusa, si tobali duma-duma ba niha solo’ö khönia irugi ma’ökhö. (Mat. 26:47-55; Luk. 22:47-51; Yoh. 18:10, 11) Oya golalöwa nifalua Wetero ba moguna khönia wangefa’ö sala moroi khö Zamaha’ö. Salua khönia andre tobali famasugi ba dödöda wa asese sibai fasala ita. (Baso Yakobo 3:2.) Haniha ba gotaluada andre zi lö moguna fangefa’ö sala moroi khö Lowalangi ero ma’ökhö? Hiza’i, na khö Wetero, lö silalö mbongi da’ö, so nasa zala sabölö ebua sombalo-mbaloi ya’ia.

Fa’akala Wetero Sabölö-bölö

11, 12. (a) Hewisa Wetero wangoroma’ö fa’abarani me no lara’u Yesu? (b) Hadia zi lö a’ozu ifalua Fetero hewa’ae no iwa’ö wa hasambalö ifalua?

11 Fahuhuo Yesu ba niha sato da’ö. Na ya’ia ni’aluira, i’andrö ena’ö lafofanö ndra sinengenia. Lö hadöi si tola ifalua Fetero me laböbö Yesu. Aefa da’ö, moloi Wetero simanö göi zinenge tanö bö’ö.

12 Labato fagohi ira Fetero ba Yohane, te ahatö ba nomo Hanasi si no irai tobali Ere Sebua. Ba da’a oföna la’ohe Yesu me lasekhegö ia. Me la’ohe Yesu moroi ba da’ö, lago’ö-go’ö ia ira Fetero faoma Yohane hiza’i ”aröu moroi furi”. (Mat. 26:58; Yoh. 18:12, 13) Tenga niha sata’u Wetero. Tatu moguna wa’abarani ba wolo’ö Yesu. Oi zara molohe fangöna niha sato andrö, ba samösa moroi ba gotaluara zi no irai ifesokho Fetero. Hizai, lö oroma ba da’a wa’omasi si lö faröi nifaduhu’ö Wetero—itehegö mate ia khö Zamahaʼö na moguna.​—Mrk. 14:31.

13. Hadia lala si tefaudu ba wolo’ö Keriso?

13 Simane Fetero, ato niha solo’ö Yesu iada’a ’moroi ba zaröu’ ena’ö lö la’ila-ila ira niha. Hiza’i, simane nisura Wetero ba gafuriata, sambua lala si tefaudu ba wolo’ö Keriso, ya’ia da’ö ta’odödögö wangahatö’ö ya’ita khönia, ta’o’ö duma-dumania, gofu hadia zalua.​—Baso I Fetero 2:21.

14. Hadia nifalua Wetero me bongi wanguhuku Yesu?

14 No ida’i-da’i Fetero wolo’ö niha sato larugi nomo fondrege zebua ba Yeruzalema. Da’ö omo Gayafa, ere sebua si kayo ba samatörö. Omo simane da’ö fa’egebua no tefasui olayama, ba so mbawa göli tanö föna. Ofeta Wetero ba mbawa göli ba lö latehe möi ia bakha. No tohöna bakha Yohane börö me fa’ila ira gere sebua. I’andrö ba zozago bawa göli ena’ö latehe möi bakha Wetero. Hulö ifandröu-ndröu ia Fetero moroi khö Yohane; lö göi iforege we’amöi bakha ba nomo ena’ö i’agö zinga Zamaha’ö ya’ia. Ba golayama so ia, ba da’ö so zawuyu hegöi sangai halöwö soleu ya’ira ba galitö börö wa’okafu-kafu zi bongi. Ifaigi-faigi zamaduhu’ö sofaya samöbögö si lö duhu khö Yesu, si falali-lali we’amöi ba gödo zanguhuku andrö.​—Mrk. 14:54-57; Yoh. 18:15, 16, 18.

15, 16. Tutunö hewisa wa’alua wama’ele’ö Yesu me tölu kali i’osilö’ögö ia Fetero.

15 Börö me ebua hola-hola galitö, awena anehe ndra alawe sanguma’ö khö Wetero we’amöi bakha ba göli. Humede ia, ”Ya’ugö göi nawö Yesu andrö, banua Galilaia!” Börö wa’atokea Wetero, i’osilömangilagö Yesu mazui iwa’ö wa lö aboto ba dödönia wehede ndra alawe da’ö. Ifahatö ia ba mbawa göli, iforege ena’ö lö la’ila ia niha, hiza’i so zui samösa ndra alawe si falukha khönia imane, ”Awö Yesu, banua Nazareta, da’ö.” Möi ba hölu Wetero, ”Lö u’ila haniha da’ö!” (Mat. 26:69-72; Mrk. 14:66-68) Tola manö, awena irongo miwo zilatao Fetero me no dua kali i’osilö’ögö Yesu, hiza’i lö i’ame’egö tödö irege olifu ia nifa’ele’ö Yesu me hauga za silalö.

16 Lö nasa ibato Fetero wamorege ena’ö lö la’ila ia niha. Hiza’i, la’ondrasi ia niha sato si fasui ba golayama. Samösa ba gotaluara ya’ia da’ö si fahatö khö Malikho, enoni nifesokho Wetero. Imane khö Wetero, ”Tenga no u’ila ndra’ugö, awönia ba kabu?” Iforege wanguma’ö khöra Fetero ena’ö faduhu dödöra wa fasala niwa’öra. Börö da’ö, möi ia ba hölu wa si göna fangelifi ia na faya niwa’önia. No tölu kali sa’ae Wetero i’osilö’ögö Yesu. Me no aefa iwa’ö da’ö, terongo wemiwo zilatao si mendrua nirongo Wetero bongi da’ö.​—Yoh. 18:26, 27; Mrk. 14:71, 72.

”Ibali’ö ia So’aya, ifaigi Wetero”

17, 18. (a) Hadia nifalua Wetero me irasoi hawa’afatö dödö Zamahaʼö ibe’e? (b) Hadia zi tumbu ba dödö Wetero?

17 Awena sibai kalua Yesu moroi ba mbawandruhö lote sangotahögö olayama. Me luo da’ö, fazuzu höröra Fetero simane nitutunö ba wamobörö. I’anemai taraso khö Wetero wa afatö sibai dödö Zamahaʼö wolaunia. Iröi golayama Fetero. Afatö dödönia ba wa’ebua zala si no ifalua. Möi ia baero ba lala sebua si tara haga mbaŵa sarakhagö aekhu. Mo’ala hörönia, fafali nidanö hörö. Afatö dödönia ba iduhugö we’e.​—Mrk. 14:72; Luk. 22:61, 62.

18 Ba ginötö aboto ba dödö zi samösa niha wa’ebua horö si no ifalua, aoha manö khönia wanguma’ö wa fondrege zebua horö nifaluania irege tebai te’efa’ö. Tola manö daʼö zi tumbu ba dödö Wetero. Hadia tebai sa’ae mu’efa’ö zalania?

Hadia Tebai Sa’ae Mu’efa’ö Zala Wetero?

19. Hadia nirasoi Wetero ba wa’akalania, hiza’i hezo ta’ila wa lö aetu wanötönania?

19 Abua khöda wokhalaigö hawa’abu dödö Wetero me arakhagö moluo. Ba monönö nasa zalua ba zi ma’ökhö da’ö. Tatu manö itahi-tahigö ia Fetero me i’ila mate Yesu ba zi tanö owi da’ö me no hauga za lafakao ia! Afatö dödö Wetero me itörö tödönia hulö inönö wa’afökhö dödö Yesu, mendrua manö afuriata wa’auri Yesu ma’ökhö da’ö ba wa’aniha. Hewa’ae abu sibai dödönia, lö aetu wanötönania. Ta’ila da’a börö me ifuli fao ia khö ndra talifusönia. (Luk. 24:33) Tatu manö maniasa ndra sinenge andrö ba nifaluara bongi da’ö, andrö faoma larara dödö nawöra zamösana.

20. Hadia wamaha’ö si tola tahalö khö Wetero me ihalö gangetula si sökhi?

20 Ba da’a ta’ila wa no ihalö gangetula si sökhi Fetero. Na alabu samösa nono mbanua Lowalangi, tenga dali hawa’abölö-bölö wa’alabunia, hiza’i hawa’abölönia ifuli maoso ba wangadölö’ö sala nifaluania. (Baso Gamaedola 24:16.) Iforoma’ö wamati sindruhu Fetero, owulo ia khö ndra talifusönia hewa’ae abu sibai dödönia. Na so zabu tödö mazui saniasa, tola manö aolo dödönia wangoniagö ya’ia. Hiza’i, mosikho na ifalua da’ö. (Gamd. 18:1) Sabölö sökhi na ihatö’ö ia khö ndra talifusöda si sara lala wamati ba ifuli isöndra wa’abölö ba wamosumange Lowalangi.​—Heb. 10:24, 25.

21. Börö me fao Wetero khö ndra talifusönia si sara lala wamati, hadia duria nirongonia?

21 Börö me khö ndra talifusönia si sara lala wamati fao Wetero, andrö irongo duria sahöli-höli dödö wa lö hadöi sa’ae boto Yesu ba lewatö. Fagohi Wetero faoma Yohane numalö ba lewatö Yesu si no lafotandro. Börö me awuyu Yohane, ya’ia zi oföna mondrugi. Me i’ila no teboka lewatö, mangiwa dödönia we’amöi bakha. Hiza’i, fabö’ö Wetero. Hewa’ae ambö-ambö mbadunia, idölö ia bakha ba lewatö. Atulö, lö hadöi!​—Yoh. 20:3-9.

22. Hana wa taya wa’abu dödö hegöi fa’aombö dödö Wetero?

22 Hadia faduhu dödö Wetero wa no tesusugi Yesu? Lö i’anemai, hewa’ae mato hadauga ndra alawe si lö faröi zamatunö wa no falukha ira mala’ika sangombakha fanusugi Yesu. (Luk. 23:55–24:11) Fatua lö numalö zima’ö-ma’ökhö da’ö, taya gabula dödö ba fa’aombö dödö Wetero. No ifuli auri Yesu tobali boto eheha sabölö! Iforoma’ö ia khö ndra sinengenia fefu. Hiza’i, so zi oföna ifalua, si lö la’ila niha bö’ö. Molo’ö ira sinenge, ”Sindruhu, no maoso Zo’aya, ba no i’oroma’ö ia khö Zimoni.” (Luk. 24:34) Isura göi Faulo wa ba ngaluo si tebai mu’olifugö andrö, ”i’oroma’ö ia [Yesu] khö Gefa andrö, ba aefa da’ö, ba ba zi felendrua”. (I Kor. 15:5) Kefa hegöi Simoni amalalata döi Wetero. Iforoma’ö ia Yesu khö Wetero me luo da’ö te me ha ya’i-ya’ia.

Oya golalöwa nifalua Wetero ba moguna khönia wangefa’ö sala moroi khö Zamahaʼö, ba haniha ba gotaluada andre zi lö moguna fangefa’ö sala moroi khö Lowalangi ero ma’ökhö?

23. Hana wa moguna latörö tödö zalua khö Wetero ya’ira niha Keriso si no aekhu ba horö iada’a?

23 Ba Zura Ni’amoni’ö, lö si tesura waö-waö zalua hewisa me falukha ira. Ha Yesu zangila faoma Fetero. Ha ta’ila takhalaigö hewisa wa’omuso dödö Wetero me no i’ila tesusugi Yesu ni’omasi’önia, ba tebe’e khönia ginötö ba wangoroma’ö fa’amaniasa ba famalalini era-era. Fondrege zomasi ia me luo da’ö fangefa’ö sala. Tatu manö, lö aombö dödöda wa ihakhösi tödö ia Yesu. Niha Keriso iada’a si no aekhu ba horö, moguna itörö tödönia zalua khö Wetero andre. Böi tawa’ö wa lö i’efa’ö zalada Lowalangi. Mo’ahonoa wamalua Yesu amuata Namania, ’sangöhöna dania fame’e aefa horö’.​—Yes. 55:7.

Tandra Bö’ö Wa No Te’efa’ö Zalania

24, 25. (a) Tutunö hewisa mbongi me fandriala Wetero ba Nasi Galilaia. (b) Hewisa Wetero me so dandra sahöli-höli dödö nifalua Yesu mahemolu sihulö wonginia?

24 Ifatenge zinengenia Yesu ba Galilaia ena’ö ba da’ö ifuli falukha ira. Me larugi da’ö, ihalö gangetula Fetero we’amöi fagai ba Nasi Galilaia. So mato hadauga nawönia. Sakalitö, ba nasi da’a so Wetero nahania wangalui, ba da’a göi arakhagö arörö wa’aurinia. No to’ölö Wetero wamondrongo tundraha si fakiki, ugu-ugu mbade hegöi ba wangoguna’ö diala. Ira matua si möi fagai bongi da’ö, lö ahulu ira.​—Mat. 26:32; Yoh. 21:1-3.

Ifazaumba ia Fetero moroi ba dundraha ba molangi ia ba ngöfi

25 Hiza’i, me arakhagö moluo, so zi’ao moroi ba ngöfi iwa’ö khöra ena’ö lafazaewe girira ba nahia bö’ö. La’o’ö niwa’önia ba ahulu ira i’a 153 rozi! I’ila Fetero haniha niha da’ö. Ifazaumba ia moroi ba dundraha ba molangi ia ba ngöfi. Ba da’ö ibe’e gö zi fahuwu khönia Yesu, i’a si no ifaga ba galitö. Iada’a, ifanandrösa wehedenia khö Wetero.​—Yoh. 21:4-14.

26, 27. (a) Hadia ginötö si tölu kali nibe’e Yesu khö Wetero? (b) Hadia dandra nibe’e Yesu wa sindruhu-ndruhu no i’efa’ö zala Wetero?

26 Manofu Yesu khö Wetero, hadia abölö i’omasi’ö Yesu ’moroi ba wa’omasinia da’e’—ituturu gi’a soya sahulu ira andrö. Ba dödö Wetero, hadia abölö i’omasi’ö halöwönia fangalui i’a moroi ba wa’omasinia Yesu? Tölu kali Wetero i’osilö’ögö Yesu, ba tölu kali göi ibe’e khönia Yesu ginötö ba wamaduhu’ö fa’omasinia föna ndra awönia. Ero ibe’e wanema li Fetero, ifatunö khönia Yesu hewisa lala ba wamalua fa’omasi da’ö: i’ofönai’ö wamalua halöwö ni’amoni’ö moroi ba danö bö’ö, ibe’e mbalazo hegöi ba wokubaloi biri-biri Keriso, ira solo’ö khönia si lö faröi.​—Luk. 22:32; Yoh. 21:15-17.

27 Ifaduhu’ö Yesu wa moguna khönia Wetero hegöi khö Namania. So halöwö nifalua Wetero ba wondrönia’ö ono mbanua Lowalangi barö wamatörö Keriso. Sindruhu-ndruhu wa no i’efa’ö zalania Yesu! Tatu, toröi-röi ba dödö Wetero wa’ahakhö dödö da’ö ba itanögö ba dödönia.

28. Hewisa Wetero wango’aurifagö töinia?

28 Lö faröi Wetero wamalua halöwönia ba zi hauga fakhe. I’abölö’ö ndra talifusönia simane niwa’ö Yesu me bongi fatua lö mate ia. Ikubaloi ba ibe’e gö zolo’ö khö Keriso si fao fa’asökhi dödö ba fa’ebolo dödö. Simoni andre, no i’o’aurifagö döi nibe’e Yesu khönia, ya’ia da’ö Fetero mazui Kara Nasi—lö tebulö, aro, ba tola la’odaligö ba mbanua niha Keriso. Oya dandra sanandrösa ba geluaha döinia andrö ba zurania si dombua, nisurania samösa si tobali buku ba Zura Ni’amoni’ö sebua böli. Baero da’ö, ba zurania oroma göi wa lö solifu Wetero wamaha’ö nitemania moroi khö Yesu sanandrösa ba wangefa’ö sala.​—Baso I Fetero 3:8, 9; 4:8.

29. Hewisa lala wolo’öda famati Wetero ba fa’ahakhö dödö Yesu?

29 Datahalö khöda wamaha’ö. Hadia ero ma’ökhö ta’andrö wangefa’ö sala moroi khö Lowalangi ba horö si no tafalua? Hadia tatema wangefa’ö andrö ba faduhu dödöda wa tola i’ehao ita? Hadia tabe’e göi aefa zala niha bö’ö? Na tafalua da’ö, no ta’o’ö wamati Wetero ba fa’ahakhö dödö Zamahaʼö.