Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA FELEWALU

Ihalö ’Gangetula ba Dödönia’

Ihalö ’Gangetula ba Dödönia’

1, 2. Tutunö wofanö Maria, ba hana wa serege dödönia wofanö?

I’ATULÖ’Ö wedadaonia Maria börö me lö ohahau dödönia. No hauga za modadao ia ba hulu gurifö side-ide andrö. Tanö föna i’agö Yosefo, numalö ba Mbetilekhema saröu. Irasoi Maria wa so zaliwa-liwa bakha ba dalunia.

2 No ebua sa’ae dabina Maria; irugi baŵania wo’ono. (Luk. 2:5, 6) Me oya latalu’i nowi, so ösa zamaku laza mazui samazaewe tanömö zinanö ba da’ö. Ahöli dödöra me la’ila ndra alawe sanabina si lö aratö mo’ono sofanö ba zaröu. Hadia mbörö wa aröu mofanö Maria moroi ba nomonia numalö ba Nazareta?

3. Hadia halöwö nitema Maria, ba hadia wamaha’ö sinangea tahalö moroi khönia?

3 Fefu da’a tebörögö ba zi hauga waŵa silalö me itema halöwö si sökhi ba si fabö’ö ira alawe Yahudi andre ba waö-waö niha gulidanö. I’adonogö nono si tobali Mesia, Ono Lowalangi! (Luk. 1:35) Me arakhagö tumbu nono andrö, so goroisa ena’ö mofanö ba Mbetilekhema. Sagötö fofanö ba lala, oya zi tobali fanandraigö wamati Maria. Datafaigi hadia zi tola manolo ya’ia aro ba wamati.

Fofanö ba Mbetilekhema

4, 5. (a) Hana wa möi Yosefo faoma Maria ba Mbetilekhema? (b) Hadia wama’ele’ö salua ba fareta Kaizaro andrö?

4 Tenga ha Yosefo faoma Maria zamalua fofanö simane da’ö. Awena ibe’e fareta Kaizaro Auguso ena’ö fefu niha si so ba soi andrö mangawuli ira ba mbanua si tumbu ya’ira ba wamasura’ö töira. Hewisa Yosefo me irongo fareta da’ö? Imane sura andrö, ”Ba möi göi misiyawa Yosefo andrö, moroi ba Galilaia, moroi ba mbanua Nazareta; isawa sotöi Betilekhema, me ma’uwu Dawido ia.”​—Luk. 2:1-4.

5 Tenga si lö mudöna-döna fareta nibe’e Kaizaro me luo da’ö. No tefa’ele’ö mato fitu abad silalö wa ba Mbetilekhema tumbu Mesia. So göi mbanua sotöi Betilekhema ha 11 kilometer moroi ba Nazareta. Hiza’i, imane ba wama’ele’ö andrö wa moroi ba ”Mbetilekhema Eferata” i’otarai Mesia. (Baso Mikha 5:1.) Ena’ö murugi mbanua side-ide da’ö moroi ba Nazareta, si to’ölönia fa’aröu nitörö so mato 150 kilometer sanörö Zamaria. Ba Mbetilekhema da’a möi Yosefo, börö me ba da’ö i’otarai nga’ötö Razo Dawido—tua Yosefo hegöi Maria.

6, 7. (a) Hana wa sambua fanandraigö da’a khö Maria we’amöi ba Mbetilekhema? (b) Börö me no tobali ia fo’omo Yosefo, hadia lua-luania khö Maria ba gangetula nihalönia? (Faigi nisura ba gahe zura.)

6 Hadia fao Maria ba wotuhini angetula nihalö Yosefo ba wolo’ö fareta da’ö? Abua khönia wofanöra andrö. Me luo da’ö te böröta musim gugur, andrö asese alua deu awu na arakhagö tohare mbaŵa lökhö. Tefaudu sibai ba ngawua wehede, ʼmöi misiyawa moroi ba Galilaiaʼ börö me Betilekhema andrö töra 760 meter wa’alawa si yawa ba hili—si marase ira wanösö awena larugi. Te abölö ara wanösöra hili andre moroi ba zi to’ölö, börö me tebai Maria, asese molombase ira. Ba zi famane da’a, samösa ira alawe omasi ira na la’agö manö nomo, börö me ato nösi nomo hegöi si fahatö si tola manolo ya’ia na tumbu nononia. Tatu manö moguna khö Maria wa’abarani wofanö simane da’a.

Lö aoha wanörö lala numalö ba Mbetilekhema

7 Hewa’ae simanö, Luka zanura wa mofanö Yosefo ”ba wamatanö’ö ba zura töira, awö Maria”. Ifatunö göi wa Maria andrö ”fo’omo Yosefo”. (Luk. 2:4, 5) Börö me no tobali ia fo’omo Yosefo oya zinangea i’angeraigö Maria ba wangai angetula. Ba wamaiginia, fo’omo ira matua zi tobali högö ba nomo sanandrösa ba halöwö wamati, ba itema halöwö nibe’e Lowalangi khönia tobali sotuhini halöwö wo’omonia. * Tobali, da’a zi möi fanandraigö wamati hegöi folo’önia.

8. (a) Hadia nasa danö bö’ö sango’ou Maria wefao khö Yosefo ba Mbetilekhema? (b) Hadia zi tobali famarou dödö niha si lö faröi moroi ba duma-duma Maria?

8 Hadia nasa zamarou tödö Maria wa molo’ö ia? Hadia i’ila zi no tefa’ele’ö wa ba Mbetilekhema tumbu dania Mesia? Lö nitutunö Zura Ni’amoni’ö. Hiza’i, lö ta’ila tawa’ö wa lö aboto ba dödö Maria, börö me oi larongo ira sondrönia’ö ba agama hegöi niha sato. (Mat. 2:1-7; Yoh. 7:40-42) Aboto ba dödö Maria nösi mbuku Ni’amoni’ö. (Luk. 1:46-55) Gofu hadia zi so ba dödönia, no tobali ia duma-duma si sökhi khöda, hewa’ae ihalö gangetula börö wolo’ö fo’omonia, ma börö wolo’ö fareta zamatörö, mazui si no ifa’ele’ö Yehowa ba tanö bö’önia. I’ame’egö tödö Yehowa ndra matua hegöi ira alawe si so fangide-ngide’ö ba solo’ö. Ba ginötö andre folo’ö la’aohasi ba dödö, hiza’i duma-duma nibe’e Maria no sambua famarou dödö ba niha si lö faröi gofu hezo so ira.

Fa’atumbu Keriso

9, 10. (a) Hadia zi tumbu ba dödö Maria faoma Yosefo me arakhagö larugi Mbetilekhema? (b)  Hana wa ba kandra gurifö toröi Yosefo faoma Maria?

9 Tatu omuso dödö Maria me arakhagö irugi Mbetilekhema. Itohugö wofanö ba wohene ahe hili, itörö kabu zaitun—sinanö safuria mubasi—te itörö tödö Yosefo hegöi Maria waö-waö salua ba mbanua side-ide andre. Banua da’a lö eluahania moroi ba mbanua tanö bö’ö si so ba Yehuda, simane niwa’ö zama’ele’ö Mikha; hiza’i, ba da’a tumbu Mboasi, Na’emi, ba aefa da’ö Dawido, töra saribu fakhe silalö.

10 Afönu niha ba mbanua andrö me larugi ira Yosefo ba Maria. Niha samasura’ö töira no oföna larugi, irege lö hadöi bate’e nahiara wemörö. * Lö hadöi si tola lafili baero wemörö ba kandra gurifö. Tola takhalaigö hewisa wa’ahakhö dödö Yosefo khö wo’omonia ba wanaögö fa’afökhö, si lö i’ila tebato. Ba da’a, irasoi wa’afökhö dabinania.

11. (a) Hana wa aboto ba dödö ndra alawe sato zalua khö Maria? (b) Hezo manö lafotöi Yesu ”ono sia’a”?

11 Aboto ba dödö ndra alawe sato hadia nirasoi Maria. Kira-kira 4.000 fakhe silalö, no ifa’ele’ö Yehowa börö lua-lua horö nga’ötö, andrö latörö wa’amarase ira alawe ba wo’ono. (I Moz. 3:16) Lö hadöi tandra sangoroma’ö wa lö alua khö Maria da’ö. No ihaogö wamatunö Luka, lö i’ositengagö zalua andre, me imane wanguma’ö, ”Ba madono ia, ono sia’a, ono matua.” (Luk. 2:7) Atulö wa ”ono sia’a” khönia no tumbu, sia’a moroi ba zi hadauga nono Maria, si lö’ö-lö’önia dafitu fefu. (Mrk. 6:3) Hiza’i, fabö’ö da’a moroi ba zato. Ono andre tenga ha ononia sia’a, tobali ”sia’a moroi ba nifazökhi” Yehowa samösa, Ononia si ha sambua niwöwöinia!​—Kol. 1:15.

12. Hezo ifagaya nononia Maria, ba hadia zi fabö’önia moroi ba drama, lukisan, hegöi nifaehagö ba Wanunu Fandru?

12 Ba da’a lanönö wanura waö-waönia si tehöngö, ”Ilölö ba ifagaya ba luha.” (Luk. 2:7) Drama, lukisan, hegöi nifalua ba Wanunu Fandru ba zi sagörö ulidanö talafo la’abakhai’ö wogambaraini salua andre. Hiza’i, faigi hewisa zindruhunia. Luha ya’ia da’ö naha gö gurifö. Toröi ira ba naha gurifö, tenga ba nahia si sökhi mazui si lö ta’unö, he me föna hegöi iada’a. Sindruhunia, haniha zatua somasi mo’ono ba da’a na so nahia bö’ö si baga? Ato zatua somasi mame’e si sökhi ba ndraonora. Töra-töra nasa Maria faoma Yosefo omasi ira labe’e zabölö sökhi khö Nono Lowalangi!

13. (a) Hewisa Yosefo faoma Maria ba wame’e si sökhi si tola lafalua? (b) Hewisa zatua ba ginötö andre tola la’ofönai’ö zimane nifalua Yosefo faoma Maria?

13 Hewa’ae simanö lö tobali taha-tahara da’ö; laforege wamalua si sökhi si tola lafalua. Duma-dumania, faigi atö wa ihaogö wondrorogö ono sawuyu andrö Maria, i’olohuni faoma nukha si sökhi, aefa da’ö ihaogö ida’i-da’i wamagaya yawa ba luha ena’ö lö o’afu ba ohahau dödönia. Hewa’ae na aombö dödönia zalua me luo da’ö, ihonogö dödönia Maria. I’odödögö wondrorogö ba ibe’e zi sökhi khö nono andrö. Aboto ba dödö Maria hegöi Yosefo wa moguna labe’e zoguna ba wamati khö nono da’a börö me da’ö zabölö moguna si tola lafalua. (Baso V Moze 6:6-8.) Iada’a, lafalua zimane da’ö satua si so iraono la’odödögö ba wangebua iraonora si fao fa’atua-tua ba gulidanö solofo ba wamati andre.

Fa’afalukhata si Möi Fa’omuso Dödö

14, 15. (a) Hana wa möi ndra kubalo wamaigi ono sawuyu andrö? (b) Hadia nifalua ndra kubalo me la’ondrasi kandra gurifö andrö?

14 Fa’omuso dödö salua andre i’anemai tebato. Izumaigö tohare ndra kubalo möi ira ba kandra wamaigi ösi nomo da’a mendrua manö nono sawena tumbu. Omuso dödö ndra kubalo andre ba wanutunö, oroma ba zikhalara. Fagohi-gohi ira moroi ba gahe hili, nahiara ba wokubaloi biri-biri hegöi nambi. * Lafatunö khö Yosefo hegöi khö Maria zahöli-höli dödö salua khöra sawena larongo. Ba zi talu mbongi me so ira ba mbenua, lö ladöna-döna tohare samösa mala’ika zamalukhaisi ya’ira. Humaga lakhömi Yehowa ba zi fasuira, ba i’ombakha’ö khöra mala’ika andrö wa Keriso mazui Mesia, awena sibai tumbu ba Mbetilekhema. La’ila nono andrö no mufagaya yawa ba luha, no mulölö faoma nukha. Aefa da’ö, alua zahöli-höli dödö zui—oroma ngahönö ndra mala’ika, la’anunöisi zinunö lakhömi khö Lowalangi!​—Luk. 2:8-14.

15 Lö ahöli dödöda ndra kubalo me möi ira ba Mbetilekhema si fao fangide-ngide’ö! Tatu manö ahöli-höli dödöra nono sawena tumbu andrö simane nifatunö mala’ika khöra. Lö labini’ö duria somuso dödö andre khöra samösa. ”La’ombakha’ö daromalinia andrö . . . Ba dozi samondrongo ba ahöli-höli dödö, ba ni’ombakha’ö gubalo andrö khöra.” (Luk. 2:17, 18) Ira sondrönia’ö ba agama me luo da’ö la’o’aya-aya sibai gubalo. Hiza’i, i’ame’egö tödö ira Yehowa börö me mangide-ngide’ö ba mamati ira. Tobali, hadia lua-luania khö Maria me la’ondrasi ia ira kubalo?

I’ame’egö tödö ndra kubalo andre Yehowa börö me mangide-ngide’ö ba mamati ira

16. Hewisa wangoroma’ö Maria wa omasi ia mangera-ngera, ba hadia mbörö wa mamati ia?

16 Tatu manö alö wa’abölö Maria me no mo’ono ia, hiza’i ihaogö wamondro-ndrongo fefu hadia ia niwa’ö. Tenga ha da’ö, ”Ba lö olifu Maria fefu niwa’ö andrö.” (Luk. 2:19) Omasi ndra alawe sawuyu-wuyu andre mangera-ngera. Aboto ba dödönia wa moguna sibai nifa’ema mala’ika andrö. Omasi Lowalangi Yehowa na aboto ba dödönia hewisa waö-waö wa’auri nono si no i’adonogö andrö. Tobali, tenga ha asala irongo manö. Ibe’e ba dödönia wehede andrö ena’ö lö aetu i’angerönusi ba zi so föna. Da’a mbörö wa mamati Maria sandrohu fa’aurinia.​—Baso Heberai’o 11:1.

Ihaogö wamondro-ndrongo Maria wehede ndra kubalo ba itanö ba dödönia wehedera

17. Hewisa wolo’öda duma-duma Maria sanandrösa ba zindruhu?

17 Hadia omasi ö’o’ö duma-duma Maria? No ifönui nga’örö Daromalinia Yehowa faoma sindruhu. Hiza’i, na omasi ita so gunania khöda, si oföna tafalua ya’ia da’ö, ta’ame’egö tödö zindruhu andrö. Tola tafalua ia na tabaso Zura Ni’amoni’ö ero ma’ökhö—tenga ha sambua buku karya sastra, hiza’i Taromali Lowalangi si no te’ehehaini. (II Tim. 3:16) Aefa da’ö, simane Maria, moguna tatanö ba dödöda ba tahalö gangetula. Na ta’angerönusi zi no tabaso ba Zura Ni’amoni’ö, tafatou-tou tödöda hewisa wamalua mene-mene Yehowa, da’ö mbörö wa tedou wamatida.

Oya Wehede si No Itanögö ba Dödönia

18. (a) Hewisa Maria hegöi Yosefo wolo’öra Oroisa Moze me ono sawuyu Yesu? (b) Hadia ni’ilada me labe’e zumange ira Yosefo hegöi Maria ba gosali?

18 Me no irugi walu hari, lasuna nono sawuyu andrö ira Maria faoma Yosefo molo’ö Oroisa Moze, ba labe’e töinia Yesu simane si no mufaretakö. (Luk. 1:31) Aefa da’ö, ba ngaluo si-40, la’ohe ia moroi ba Mbetilekhema numalö ba Yeruzalema, fa’aröunia mato hauga kilometer, ba wame’e sumange fangamoni’ö simane nitatugöi Goroisa ba niha si numana—dombua wune mazui dombua nono marafadi. Na aila ira wame’e sumange börö me lö sagu khöra wame’e biri-biri si matua ba sambua nono marafadi simane nifalua zatua bö’ö, lalawa wangera-ngera simanö. Gofu hewisa, tobali famarou dödöra we’asora ba da’ö.​—Luk. 2:21-24.

19. (a) Hadia manö wehede Zimeoni si no itanö ba dödönia Maria? (b) Hewisa Khana me i’ila Yesu?

19 Samösa ndra matua si no atua sotöi Simeoni i’ondrasi ira ba ibe’e khö Maria wehede sinangea itanö ba dödönia. Fatua lö mate ndra matua andre i’ila Mesia si no tefabu’u, ba eheha Yehowa zangombakha khönia wa ono andrö sotöi Yesu da’ö Zangefa’ö si no tefa’ele’ö. Ibe’e wamangelama Simeoni khö Maria wa samuza inötö dania göna ia abula dödö. Imane khö Maria wa hulö gari sanau dania zi göna dödöu. (Luk. 2:25-35) Hewa’ae no mufatunö wa alua zi lö sökhi, fehede da’ö zanolo Maria ba wanaögö salua, tölu ngafulu fakhe aefa da’ö. Aefa Zimeoni, samösa zama’ele’ö sotöi Khana i’ila Yesu side-ide andrö ba ibörögö itutunö ba niha si no ara manötöna fangefa’ö Yeruzalema.​—Baso Luka 2:36-38.

Larasoi wa’aro wamati ira Maria faoma Yosefo me so ira ba gosali Yehowa ba Yeruzalema

20. Hana wa angetula si sökhi nihalö Yosefo faoma Maria me la’ohe Yesu ba gosali Yeruzalema?

20 Hawa’asökhi gangetula nihalö Maria faoma Yosefo me la’ohe nonora ba gosali Yehowa ba Yeruzalema! Hulö la’ombakha’ö khö nonora matua andrö zi no to’ölö lafalua sandrohu fa’aurira we’amöi ba gosali Yehowa. La’odödögö wamalua fanuturu lala hegöi famarou dödö si tola sagu khöra. Tatu manö mangawuli Maria moroi ba gosali Lowalangi me luo da’ö si fao famati saro, tödö safönu famati sinangea i’angerönusi ba ifadunö-dunö ba niha bö’ö.

21. Simane Maria, hewisa wotatugöida ena’ö itugu aro wamatida?

21 Hawa’omuso dödöda na so zatua ba ginötö andre solo’ö duma-duma simane da’ö. Ira Samaduhu’ö Yehowa, lö faröi ira wolohe iraonora ba gangowuloa niha Keriso. La’odödögö wamosumange Lowalangi ba labe’e wamarou dödö khö ndra talifusöra si sara lala wamati. Mangawuli ira si fao angetula saro, fa’omuso dödö, ba oya zi sökhi sinangea lafatunö ba niha. Hawa’omuso dödöda na owulo ita khöra! Sagötö tafalua da’ö, ta’ila wa itugu aro wamatida, simane famati Maria.

^ par. 7 Faigi gamaehuta ayati da’a sanandrösa ba waö-waö wofanöra ba zilalö, ”Ba maoso Maria . . . we’amöi” ba wangondrasi Elizabe. (Luk. 1:39) Me luo da’ö, börö me ha si famatua Maria ba lö muhalö nasa, tola manö ihalö gangetula he na lö nirongo Yosefo. Hiza’i, me no mangowalu ira, fofanöra ya’ira si darua lamane fofanö Yosefo, tenga Maria.

^ par. 10 Ba mbanua sebua me luo da’ö, to’ölö lahenaigö sambua mbate’e ba niha sikoli hegöi niha sato solombase.

^ par. 14 Sindruhu wa me luo da’ö toroi ndra kubalo ba mbenua ba wozago biri-biri hegöi nambi, da’a zamaduhu’ö hadia nifatunö kronologi Zura Ni’amoni’ö: Tenga ba mbaŵa si Felendrua tumbu Yesu me inötö lakandra gurifö ba zinga nomo, hiza’i kira-kira böröta mbaŵa si Fulu.