Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA ÖFA

”Ba zi Möi Ndra’ugö Sa, ba Da’ö Möi Ndra’o Göi”

”Ba zi Möi Ndra’ugö Sa, ba Da’ö Möi Ndra’o Göi”

1, 2. (a) Tutunö hewisa wofanö Ruti hegöi Na’emi ba hadia mbörö wa abu sibai dödöra. (b) Hana wa tawa’ö fabö’ö geluaha wofanö Ruti moroi khö Na’emi?

MOFANÖ-FANÖ Ruti fao ira Na’emi latörö gahe hili Moabi so’angi. Ya’ira si darua andre no ide-idetö börö wa’ebolo danö salo’o nitöröra. I’ila Ruti wa itugu anau lumö-lumöra, tandra wa ahatö aekhu luo. Aefa da’ö, itöngö ninania matuania, ba mangera-ngera ia wangalui nahiara wemörö. I’omasi’ö sibai Na’emi ba gofu hadia ia ifalua asala ohahau dödönia.

2 Ya’ira si darua andre abu sibai dödöra. No hauga fakhe Na’emi tobali lakha mbanua, ba ifuli zui abu dödönia—ononia matua si darua, Maloni ba Khiliyoni, bohou mate. Abu dödö Ruti göi. Fo’omonia Maloni. Ruti hegöi Na’emi mowaö-waö ira numalö ba Mbetilekhema ba Gizara’eli. Hewa’ae simanö, tola tawa’ö fabö’ö geluaha wofanöra. Mangawuli Na’emi ba mbanua si tumbu ya’ia. Na khö Ruti, da’a fe’amöi ba mbanua si lö irai i’ila, iröi dalifusönia, banua si tumbu ya’ia, ba fefu zi to’ölö ifalua hegöi lowalanginia.​—Baso Ruti 1:3-6.

3. Hadia manö wanofu sanolo ya’ita ba wolo’ö famati Ruti na ta’ila wanema li?

3 Hadia zango’ou ira alawe sawuyu döfi andre wa itehegö iröi mbanuania? Hewisa wa tola isöndra wa’abölö Ruti ba wanörö lala wa’auri si bohou hegöi ba wondrorogö Na’emi? Na ta’ila wanema linia, oya wamaha’ö khöda moroi ba wamati Ruti, ira alawe Moabi andrö. (Faigi kotak ” Sambua Mani-Mani Sebua Böli”.) Si oföna, datafatunö hadia mbörö wa latörö danö saröu we’amöi ba Yeruzalema.

Si Sambua Omo si Göna Abula Dödö

4, 5. (a) Hana wa lasawa danö Moabi ösi nomo Na’emi? (b) Hadia manö gabula dödö si göna Na’emi ba danö Moabi?

4 Ba danö Moabi te’ebua’ö Ruti, banua side-ide tanö ba gatumbukha Nasi si Mate. Arakhagö fefu mbanua da’ö mohili-hili ba fataria mobaho, inönö nasa wa’ebolo gatua. Atabö zinanö ero latanö ba ”ndraso Moabi” hewa’ae alua mbaŵa lofo ba Gizara’eli. Da’ö mböröta wa tola falukha Ruti khö Maloni hegöi ösi nomonia.​—Rut. 1:1.

5 Börö lofo sabölö-bölö ba Gizara’eli, andrö iʼohe woʼomonia Elimelekhi hegöi ononia si darua, ba toröi ira ba da’ö tobali si fatewu. Tatu manö so wanandraigö wamati me no awu’a ira moroi ba danöra, börö me lafosumange Yehowa iraono Gizara’eli ba naha ni’amoni’ö si no ihonogöi. (V Moz. 16:16, 17) Lö tebulö wamati Na’emi. Hiza’i, abu sibai dödönia me mate wo’omonia.​—Rut. 1:2, 3

6, 7. (a) Hana wa aombö dödö Na’emi me mangowalu nononia ba ndra alawe Moabi? (b) Hana wa sinangea tesuno gamuata Na’emi khö numönönia si darua?

6 Aefa da’ö, monönö nasa wa’abu dödö Na’emi me mangowalu nono matua si darua khönia ba nono alawe Moabi. (Rut. 1:4) Aboto ba dödönia hewisa wa’amarase duania Aberahamo wangalui fo’omo khö nononia Iza’aki ba gotalua niha samosumange Yehowa. (I Moz. 24:3, 4) Simanö göi ba Huku Moze, ifangelama ndraono Gizara’eli ena’ö lö mangowalu ira ba niha baero börö me tola tedönisi ira ba wanömba adu.​—V Moz. 7:3, 4

7 Hiza’i, Maloni faoma Khiliyoni lahalö nono alawe Moabi. He meziwa afatö dödö Na’emi ba aombö dödönia, i’omasi’ö numönönia si darua andre, Ruti ba Orafa, soroi ba dödö. Imane tödönia ma tola sa tobali ira samosumange Yehowa. Ni’ilada, Ruti hegöi Orafa la’omasi’ö Na’emi. Fahuwusara si sökhi andre zanolo ya’ira ba wanaögö abula dödö si göna khöra. Ira alawe sawuyu döfi si darua andre, tobali lakha mbanua fatua lö tumbu khöra ndraono.​—Rut. 1:5.

8. Hadia mbörö wa adöni dödö Ruti khö Yehowa?

8 Hadia möi fanolo Ruti agamania me göna ia abula dödö? Na tafaigi lö’ö. Oya lowalangi nisömba niha Moabi, adu siföföna khöra ya’ia da’ö Khamosi. (IV Moz. 21:29) Oya wa’alösökhi ba sata’u niha ba agama si so ya’ira, duma-dumania famunu iraono. Simane da’ö agama niha Moabi. Hadia zi no ifaha’ö ia Ruti moroi khö Maloni mazui khö Na’emi sanandrösa khö Yehowa, Lowalangi Gizara’eli sebua fa’omasi ba sahakhö tödö, tatu aboto ba dödönia wa fabö’ö Yehowa moroi ba lowalangi bö’ö. Fa’akuaso Yehowa si fao fa’omasi, tenga sata’u niha. (Baso V Moze 6:5.) Fa’abu dödönia da’ö zangahatö’ö Ruti khö Na’emi ba omasi ia ifondro-ndrongo me itutunö khönia inania matuania wa Yehowa sebua kuaso, niwöwöinia sahöli-höli dödö, amuatania sebua fa’omasi ba sangefa’ö lalö nono mbanuania.

Angetula si sökhi ba satua-tua nifalua Ruti me ifahatö ia khö Na’emi ba wanaögö abula dödö

9-11. (a) Hadia gangetula nihalö Na’emi, Ruti, ba Orafa? (b) Hadia zi tola tahalö khöda famaha’ö moroi ba zalua khö Na’emi, Ruti, ba Orafa?

9 Ibalo-baloi duria moroi ba mbanuania Na’emi. Samuza inötö irongo ba zogale wa lö hadöi sa’ae lofo ba mbanua Gizara’eli. Ibörögö itolo nono mbanuania Yehowa. Salua ba Mbetilekhema tefaudu ba geluaha döinia ya’ia da’ö ”Omo Roti”. Ihalö gangetula Na’emi mangawuli ia.​—Rut. 1:6.

10 Hadia nifalua Ruti hegöi Orafa? (Rut. 1:7) Me no faoma lataögö gabula dödö, itugu aro wahuwusara khö Na’emi, mendrua manö Ruti sadöni tödö ba wa’asökhi gamuata Na’emi hegöi fa’aro wamatinia khö Yehowa. Lakha mbanua si datölu andre endronga mofanö ira ba danö mado Yuda.

11 Salua khö Ruti zamasugi ba dödöda wa tola manö göna abula dödö niha si sökhi amuata hegöi niha si lö sökhi. (Zango. 9:2, 11) Salua da’a göi zangoroma’ö na itörö ita abula dödö sabölö-bölö, no sambua fa’atua-tua na ta’alui wondrara dödö moroi ba niha bö’ö, mendrua manö ba niha sangalui fanolo moroi khö Yehowa, Lowalangi nifosumange Na’emi.​—Gamd. 17:17.

Fa’omasi Ruti si Lö Faröi

12, 13. Hadia mbörö wa omasi Na’emi na mangawuli Ruti hegöi Orafa ba nomora, ba hewisa dödö ndra alawe si darua andre ba wamobörö?

12 Lakha mbanua si datölu andre itugu fandrö-ndröu laröi danö Moabi, hiza’i ibörögö so wa’aombö dödö khö Na’emi. I’angeraigö numönönia si darua andre, fa’omasi niforoma’öra khönia hegöi khö nononia. Lö omasi ia na monönö wa’abu dödöra. Na laröi mbanuara ba fao ira khönia, hadia zi tola ifalua khöra ba Mbetilekhema?

13 Lua-luania imane Na’emi, ”Mi’ae mifuli ami, sökhi na faoma mangawuli ami yomo khö ninami! Yamusulöni khömi Yehowa wa’omasimi zi mate andrö ba fa’omasimi ndra’odo!” Itötöna göi wa ifahowu’ö ira Yehowa, lasöndra wo’omora ira matua ba falukha ira wa’ohahau dödö. Aefa da’ö ”ba fa’ago bawa ia khöra,” ba ”mege’ege sibai ira”. Aboto ba dödöda hadia mbörö wa abua khö Ruti hegöi Orafa fabali khö ndra alawe si sökhi amuata andre ba si lö fakhögusa. Lamane ya’ira si darua, ”Fao sa’ae ndra’aga khöu ba niwami andrö!”​—Rut. 1:8-10.

14, 15. (a) Hezo mangawuli Gorafa? (b) Hewisa Na’emi wanguma’ö khö Ruti ena’ö iröi ia?

14 Hiza’i, lö iböhöli Na’emi ndrege da’ö. Fatandro ia wa lö hadöi sinangea ifalua khöra ba Gizara’eli, börö me lö fo’omonia sangalui soguna khönia, lö khönia ono matua si tola tobali fo’omora, ba lö tola sa’ae möi ia nihalö mazui mo’ono ia. Ifatunö khöra wa’abu dödönia börö me tebai i’a’asogö zoguna khöra. Faduhu dödö Gorafa wa itörö niwa’ö Na’emi. So ninania, omo hegöi talifusönia sombaloi ya’ia ba Moabi. Hulö abölö sökhi molo’ö ya’ia na toröi ia ba da’ö. Hewa’ae abua gölönia, fa’ago bawa ia khö Na’emi ba ilau mofanö.​—Rut. 1:11-14.

15 Hewisa Ruti? Khönia göi manandrösa wehede Na’emi. Hiza’i na tabaso, lö faröi khönia Ruti. Te no idari-dari wofanö Na’emi me awena i’ila igo’ö-go’ö ia moroi furi Ruti. Mu’ao Na’emi imane, ”Me no ifuli ia kala’edomö ba niwara ba khö lowalangira, ba fuli’ö göi, o’ö gala’edomö!” (Rut. 1:15) Ba wehede Na’emi andrö no izara-zara hadia zinangea ta’ila ya’ita sombaso. Tenga ha mangawuli Gorafa ba mbanuania, hiza’i ifuli ifosumange ”lowalanginia”. Ahono dödönia ba wamosumange Khamosi ba lowalangi adu tanö bö’ö. Hadia simane da’ö göi nirasoi Ruti?

16-18. (a) Hewisa Ruti wangoroma’ö fa’omasi si lö faröi? (b) Hadia zi tola tahalö khöda famaha’ö moroi khö Ruti sanandrösa ba wa’omasi si lö faröi? (Faigi gambara ba nga’örö 34 ba 37.)

16 Me ifaigi Na’emi ba lala si lö niha-niha andrö, faduhu dödö Ruti hadia nirasoinia. I’omasi’ö sibai Na’emi hegöi Lowalangi nifosumangenia. Andrö imane Ruti, ”Böi forege khögu, uröi ndra’ugö, fa’ufulido, lö faodo khöu! Ba zi möi ndra’ugö sa, ba da’ö möi ndra’o göi, ba ba zi so’ö, ba da’ö göi sodo, iwau niwagu, ba Lowalangiu Lowalangigu; ba zi mate ndra’ugö, ba da’ö göi matedo, ba ba da’ö ndra muko’o ndra’odo; yamulau khögu nilau dödönia Yehowa—ha fa’amate zamabali ya’ita!”​—Rut. 1:16, 17.

”Iwau niwagu, ba Lowalangiu Lowalangigu”

17 Ahöli-höli dödöda wehede da’ö, terongo nasa wehedenia irugi iada’a, kira-kira 30 abad me no mate Ruti. Fehede da’ö zangoroma’ö amuata si sökhi ya’ia da’ö fa’omasi si lö faröi. Aro wa’omasi Ruti hegöi falöfaröinia irege lö omasi fabali ia khö Na’emi. Ha fa’amate zamabali ya’ira. Banua Na’emi tobali banuania göi, börö me fao dödö Ruti wondröi si fa’ila khönia ba Moabi, mendrua manö lowalangi niha Moabi. Tenga simane Orafa, soroi ba dödö Ruti wanguma’ö ena’ö Yehowa, Lowalangi nifosumange Na’emi, da’ö göi Lowalanginia. *

18 Hatö darua ira iada’a zi numalö ba Mbetilekhema, na mu’erai arakhagö samigu ginötöra ba lala. Hewa’ae lö si tebato wa’abu dödöra, hiza’i terara dödöra börö me fao ira wofanö ba lala.

19. Molo’ö ya’ugö, hewisa wolo’öda fa’omasi si lö faröi nifalua Ruti ba nomo, ba wariawösa, hegöi ba mbanua niha Keriso?

19 Ulidanö andre afönu abula dödö. Inötö si so ya’ita iada’a, ’baŵa si lö sökhi’ iwa’ö Sura Ni’amoni’ö, göna ita ngawalö wa’afökhö ba fa’abu dödö. (II Tim. 3:1) Andrö, itugu moguna gamuata ni’okhögö Ruti, ya’ia da’ö fa’omasi si lö faröi. Fa’omasi da’a zango’ou si samösa niha lö faröi ia ba ni’omasi’önia—da’a zabölö moguna ba gulidanö si no ogömi-gömi andre. Moguna ia khöda ba wangowalu, ba nösi nomo, ba wariawösa, hegöi ba mbanua niha Keriso. (Baso I Yohane 4:7, 8, 20.) Na ta’odödögö wamalua fa’omasi da’a, no ta’o’ö duma-duma si sökhi nifalua Ruti.

Ruti hegöi Na’emi ba Mbetilekhema

20-22. (a) Hadia zi tebulö ba wa’auri Na’emi me so ia ba Moabi? (b) Hadia wangera-ngera si sala khö Na’emi ba wamakao si göna ia? (Faigi göi Yakobo 1:13.)

20 Lö ibönö na ha ba mbewe mufaehagö wa’omasi si lö faröi, abölö sökhi na muforoma’ö ia ba mbua-bua. Iada’a, tebe’e ginötö khö Ruti ba wangoroma’ö fa’omasinia si lö faröi tenga ha khö Na’emi, hiza’i khö Lowalangi Yehowa.

21 Ira alawe si darua andre larugi Mbetilekhema ba gafuriata, kira-kira fulu kilometer tanö raya Yeruzalema. No tehöngö Na’emi awö nösi nomonia ba mbanua side-ide andrö, börö me no larongo wangawulinia. La’ondrasi ia ira alawe sato ba da’ö ba lamane khönia, ”Da’ö Na’emi andrö?” Ato zi lö mangila ya’ia; oroma nasa ba zikhalania wa so gabula dödö sabölö-bölö si no irai alua khönia ngafulu fakhe silalö me so ia ba Moabi.​—Rut. 1:19.

22 Itutunö Na’emi khö dalifusönia hegöi si faola omo si no ara lö falukha khönia hawa’afökhö zalua ba wa’aurinia. Imane wa sinangea mufagatini döinia Na’emi, eluahania ”Wa’omasigu”, tobali Mara, eluahania ”Sabu Tödö”. Na’emi si lö harazaki! Simane Yobi mböröta, iwalinga Lowalangi Yehowa zanga’asogö abula dödönia.​—Rut. 1:20, 21; Yob. 2:10; 13:24-26.

23. Hadia zi tumbu ba dödö Ruti, ba hadia zi tola lafalua niha si tosasa molo’ö Oroisa Moze? (Faigi nisura ba gahe zura.)

23 Me ibörögö lafaha’ö ira lala wa’auri ba Mbetilekhema ira alawe si darua andre, tumbu ba dödö Ruti hewisa lala wangalui soguna khönia hegöi khö Na’emi. Aboto ba dödönia Goroisa nibe’e Yehowa ba ndraono Gizara’eli, so nihonogöi ba niha si tosasa si fao fa’omasi. Latehegö khöra wolo’ö si möi mamasi ba nowi, ba la’ozaragö zi toröi moroi furi si no muzawili hegöi si tumbu ba hinölu. *III Moz. 19:9, 10; V Moz. 24:19-21.

24, 25. Me tefaudu möi Ruti ba nowi Mboasi, hadia nifaluania? Ba, hewisa nifotöi fangozaragö si toröi mbasitö andrö?

24 Inötö wamasi bua barli, te baŵa si Öfa ba kalender iada’a, möi Ruti ba nowi wangalui haniha zanehegö khönia mangozaragö si toröi mbasitö. Tefaudu möi ia ba nowi ndra matua sotöi Boasi, niha si kayo ba sebolo tanö si fahatö khö wo’omo Na’emi sotöi Elimelekhi. Hewa’ae na molo’ö Oroisa tola i’ozaragö zi toröi moroi furi, lö ilau-lau manö; i’angona’ö ua sakali khö ndra matua sozago basitö. Me no latehegö, awena mohalöwö Ruti.​—Rut. 1:22–2:3, 7.

25 Khalaigö me fao Ruti ba niha samasi ba sanaba töla barli faoma sabi. So furira Ruti, no ikaöndrö ia ba wangozaragö si toröi mazui sagatoru tou, iböbö tobali nga’ölu aefa da’ö i’ohe ba naha waniti barli ena’ö atoru zindruhu nösi. Halöwö fa’amarase da’a ba ara sibai, mendrua manö na itugu alawa luo. Hiza’i, lö ibato wohalöwö Ruti, ha asala i’osi mböböinia ba manga ia ba ”nose” naha wolombase sabata ba niha sohalöwö.

Lö aila Ruti wamalua halöwö zawuyu hewa’ae afökhö ba wangalui soguna khönia hegöi khö Na’emi

26, 27. Hewisa Mboasi andrö, ba hadia nifaluania khö Ruti?

26 Lö irai manötöna Ruti mazui idöna-döna wa so zonehe-nehesi ya’ia—sindruhuniasa so. Ifaigi-faigi ia Boasi ba isofu khö mandru si bohou ebua haniha ia andrö. Börö me ira matua sangata’ufi Lowalangi, i’owai fefu zohalöwö khönia Boasi ”yamutolo ami Yehowa”, hewa’ae na so ba gotaluara nigazi hari mazui si fatewu. Ba latema göi wangowainia andrö. Ira matua salawa döfi andre ba si so fa’alowalangi, iforoma’ö wa’ahakhö dödö khö Ruti hulö simane ononia.​—Rut. 2:4-7.

27 Muhede Mboasi khö Ruti imane ”onogu” ba i’andrö ena’ö böi möi Ruti ba nowi bö’ö ba böi yamufandrö-ndröu ia khö ndra alawe ösi nomonia ena’ö lö lagadu ia ira matua sohalöwö. Itatugöi Boasi ena’ö labe’e gö Ruti na inötö wemanga ba zilaluo. (Baso Ruti 2:8, 9, 14.) Inönö nasa, isuno Ruti ba ibe’e wondrara dödö. Hewisa?

28, 29. (a) Hadia döi si sökhi ni’okhögö Ruti? (b) Simane Ruti, hewisa ndra’ugö wangalui folumö’ö moroi khö Yehowa?

28 Me manofu Ruti hana wa lahakhösi tödö ia börö me ya’ia niha si fatewu, imane Boasi wa no ahori irongo fefu nifalua Ruti khö ninania matuania sotöi Na’emi. Te no itutunö Na’emi khö ndra alawe ba Mbetilekhema hewisa gamuata si sökhi nifalua Ruti khönia, andrö wa irongo Boasi. I’ila göi wa no tobali samosumange Yehowa Ruti, me imane, ”Yamusulöni khöu Yehowa nilaumö andrö, ya lö ambö luou khö Yehowa, Lowalangi ndraono Gizara’eli, ba zi möi’ö mangalui saŵatö, barö gafinia.”​—Rut. 2:12.

29 Tatu omuso dödö Ruti wamondrongo da’ö! Sindruhu wa no ihalö gangetula ba wolumö’ö ya’ia barö gafi Yehowa, simane ono wofo solumö’ö ya’ia barö gafi ninania. Mangandrö saohagölö Ruti khö Mboasi ba wehedenia si möi fondrara dödö. Ba mohalöwö ia irugi tanö owi.​—Rut. 2:13, 17.

30, 31. Hadia wamaha’ö khöda moroi khö Ruti sanandrösa ba lagu wohalöwö, fangandrö saohagölö, ba fa’omasi si lö faröi?

30 Famati Ruti si fao bua-bua tobali duma-duma si sökhi khöda iada’a ya’ita sanaögö abula dödö ba wangalui soguna. Lö imane tödönia wa sinangea latolo ia niha bö’ö, ba i’andrö saohagölö fefu nibe’e khönia. Lö aila ia wohalöwö ero ma’ökhö börö niha ni’omasi’önia hewa’ae na halöwö da’ö halöwö zawuyu. Soroi ba dödönia wamalua hegöi fanema’ö mene-mene si sökhi ena’ö lö te’ala ia ba gotalua niha si sökhi amuata. Sabölö moguna, lö irai olifu ia haniha gumbu wolumö’ö sindruhu—Amania, Lowalangi Yehowa.

31 Na taforoma’ö wa’omasi si lö faröi simane nifalua Ruti ba ta’o’ö duma-duma wangide-ngide’ö, fa’owölö-ölö ba fangandrö saohagölö, tobali duma-duma wamatida ba niha bö’ö. Hiza’i, hewisa Yehowa wombönökhi soguna khö Ruti hegöi Na’emi? Tafatunö ba faza aefa da’a.

^ par. 17 Sinangea ta’ame’egö tödö, tenga ha asala itötöi Ruti döi ”Lowalangi” ba faka, simane nifalua niha sato si fatewu; itötöi zindruhu döi Lowalangi ya’ia da’ö Yehowa. Imane The Interpreter’s Bible, ”Börö da’ö, i’abakhai’ö sanura wa niha si fatewu andre ya’ia da’ö solo’ö Lowalangi satulö.”

^ par. 23 Ahöli-höli dödöda goroisa da’a, tatu manö fabö’ö moroi ba mbanua Ruti. Ba mbanua sahatö ba Gizara’eli me föna, lafakao-kao lakha mbanua. Imane sambua karya referensi, ”Me no mate wo’omonia ira matua, si to’ölönia ba da’ö manötöna lakha mbanua ba nononia ono matua; na lö ononia, ifamawa ia tobali sawuyu, tobali sohorö-horö, mazui ilau mate.”