Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA 6

Sitefano—ʼSi No Fahöna Faʼahakhö Dödö ba Faʼabölöʼ

Sitefano—ʼSi No Fahöna Faʼahakhö Dödö ba Faʼabölöʼ

Famahaʼö moroi ba wamaduhuʼö nifaʼema Zitefano si lö faʼataʼu föna ndra Sangetuʼö Huku

Teʼodane-dane ba Halöwö Zinenge 6:8–8:3

1-3. (a) Hadia zalua si möi fametaʼu Zitefano, hizaʼi hadia nifaluania? (b) Hadia manö wanofu-nofu nitutunöda dania ba faza daʼa?

 NO MOSINDRO Zitefano föna ndra sangetuʼö huku. Ba zi sambua nahia sebua sibai no owulo ndra matua si 71 niha ba no laʼogaolo wedadao. Owulo ira ba wangetuʼö hukuma khö Zitefano. Ira sangetuʼö huku andrö niha sebua kuaso ba niʼataʼufi, ato ba gotaluara zi fatuwu khö ndra nifahaʼö Yesu. Sogaoni yaʼira maʼökhö, yaʼia daʼö Ere Sebua sotöi Kayafa, sondröniaʼö ba wangai angetula me hauga waŵa silalö me lahalö gangetula wa hasambalö labunu Yesu Keriso. Hadia ataʼu Zitefano?

2 So zalua sahöli-höli dödö sanandrösa ba mbawa Zitefano me luo daʼö. Latöngö ia ira sangetuʼö huku ba laʼila zikhalania ”hulö mbawa malaʼika”. (Hal. 6:15) So goroisa niʼohe malaʼika andrö moroi khö Lowalangi Yehowa, andrö wa ahono dödöra ba lö ataʼu ira. Simane daʼö göi zalua khö Zitefano, ba laʼila daʼö ira sangetuʼö huku safökhö tödö andrö. Hadia mbörö wa ahono sibai dödönia?

3 Oya wamahaʼö si tola lahalö ira niha Keriso moroi ba wanema li ba wanofu daʼö. Moguna taʼila hadia mbörö wa alua daʼö khö Zitefano. Hewisa ia wangoʼawögö famatinia ba zilalö? Ba hadia wamahaʼö si tola tahalö moroi khönia?

”Lafaweʼe Niha Sato” (Hal. 6:8-15)

4, 5. (a) Hadia mbörö wa no okhöta sebua böli Zitefano andrö ba mbanua niha Keriso? (b) Hadia geluahania ’no fahöna waʼahakhö dödö ba faʼabölö’ khö Zitefano?

4 No tafahaʼö ita wa Sitefano andrö okhöta sebua böli ba mbanua niha Keriso sawena tefasindro. Ba faza silalö ba mbuku daʼa, taʼila wa tefarahu ia ba gotalua ndra matua si dafitu sangokhögö fangide-ngideʼö, sanolo ira sinenge me laʼandrö khöra ba wameʼe fanolo. Itugu oroma wangide-ngideʼö niʼokhögönia na tatörö tödöda mbuala nibeʼe khönia. Ba Halöwö Zinenge 6:8, ba daʼö taʼila wa ”oya ifalua zahöli-höli dödö hegöi tandra”, simane nifalua ndra sinenge. Fahöna khönia ’waʼahakhö dödö ba faʼabölö’. Hadia geluahania?

5 Sitefano andre no ihaogö-haogö na fahuhuo, lö alio mofönu ba adöni dödö niha ba gamuatania. Moroi ba lala wahuhuosania, ato zamondrongo si faduhu tödö wa sindruhu-ndruhu iʼomasiʼö ira ba moguna khöra nitutunönia andrö. Fahöna khönia waʼabölö börö me mohalöwö geheha niʼamoniʼö ba waʼaurinia, ba si fao fangide-ngideʼö iʼoʼö wanuturu lala moroi ba geheha andrö. Moroi na asiliyawa ia börö mbuala hegöi faʼonekhe niʼokhögönia, ibeʼe fefu wanuno andrö khö Yehowa ba iforomaʼö wa iʼameʼegö tödö ba iʼomasiʼö niha si fahuhuo khönia. Börö daʼö, lö ahöli dödöda na hulö dandrawa sebua Zitefano andre ba wamaigi nudu!

6-8. (a) Hadia zi dombua niböbögö nudu khö Zitefano, ba hadia mbörö? (b) Hana wa moguna ba niha Keriso iadaʼa duma-duma nibeʼe Zitefano?

6 So ösa niha si fabuʼa-buʼa khö Zitefano, hizaʼi ”tebai lalawa ia börö waʼatua-tuania fahuhuo ba börö wanuturu lala moroi ba geheha niʼamoniʼö”. a Börö waʼabao dödöra, ’lalau zi lö hede-hede ba lafoʼaka niha’ ba wamöbögö si lö duhu khö ndra soloʼö Keriso si lö fasala andre. Baero daʼö, ”lafaweʼe niha sato”, ira sondröniaʼö hegöi sangila amakhoita, ba lafaso wolohe Zitefano föna ndra Sangetuʼö Huku. (Hal. 6:9-12) So dombua zi lö duhu niböbögö khö Zitefano: Si oföna, iʼoʼaya Lowalangi ba si dua iʼoʼaya Moze. Hadia geluahania?

7 Ira samadaö andrö lawaʼö wa no iʼoʼaya Lowalangi Sitefano börö me fahuhuo ia ba wolawa ”nahia niʼamoniʼö andre”, yaʼia daʼö osali ba Yeruzalema. (Hal. 6:13) Lawaʼö göi wa no iʼoʼaya Moze börö me fahuhuo ia ba wolawa Oroisa Moze, ifawuʼa zi toʼölö mufalua niʼoroiʼö Moze. Ebua sibai zala nifaluania ba wamaigira, börö me lahöni-höni sibai gosali me luo daʼö ira niha Yahudi, ngawalö nitutunö ba Goroisa Moze, ba fefu zi lö nisura si toʼölö lafalua si no lanönö ba Goroisa andrö. Börö daʼö, eluaha niwaʼöra, sinangea na mate Zitefano börö me yaʼia niha solohe famaʼala!

8 Asese göi lafalua zimane daʼö ira sondröniaʼö agama ba wanaisi ono mbanua Lowalangi. Irugi maʼökhö, itaria lafaweʼe ndra samatörö ba wamakao ira Samaduhuʼö Yehowa. Hadia zinangea tafalua na laböbögö khöda zi lö duhu mazui na lafuyuʼö zindruhu? Oya wamahaʼö si tola tahalö moroi khö Zitefano.

Si Fao Faʼabarani Ifaduhuʼö Sanandrösa khö ”Lowalangi Sebua Lakhömi” (Hal. 7:1-53)

9, 10. Hadia niwaʼö ndra kritikus sanandrösa ba wamuʼa ba hulu nifalua Zitefano föna ndra Sangetuʼö Huku, ba hadia zinangea tatörö tödöda?

9 Simane nitutunöda ba wamobörö, no ohau-hau zikhala Zitefano hulö mbawa malaʼika me irongo wamobahulu niböbögö khönia. Iadaʼa, ifaigi ia Kayafa ba imane, ”Hadia sindruhu niwaʼöra andrö?” (Hal. 7:1) Irugi inötö khö Zitefano ba wahuhuosa, ba lö iʼalimagösi ginötö daʼö!

10 So ösa ndra kritikus sangumaʼö wa fanema li sanau nifaʼema Zitefano ba wamuʼa ba hulunia, lö tefaudu ba niböbögö khönia. Hizaʼi sindruhunia, no ibeʼe khöda duma-duma si sökhi Sitefano hewisa lala ba ”wameʼe fanema li” na so zanandrawaisi turia somuso dödö. (1 Fe. 3:15) Törö tödöu hadia niböbögö khö Zitefano, yaʼia daʼö no iʼoʼaya Lowalangi me iʼosiwawöi gosali, ba no iʼoʼaya Moze me ilawa Goroisa. Fanema li nibeʼe Zitefano, no irahugö zi tölu faosatö waö-waö ndraono Gizaraʼeli ba no ihaogö wamatunö ero sambua tuho. Datazara-zara wanutunö si tölu faosatö andre.

11, 12. (a) Hewisa wangogunaʼö Zitefano duma-duma Gaberahamo si fao faʼatua-tua? (b) Me ibuʼa ba hulunia niböbögö khönia, hadia mbörö wa tefaudu na iʼogunaʼö duma-duma Yosefo?

11 Ba götö niha samati me föna. (Hal. 7:1-16) Ibörögö huhuonia Sitefano sanandrösa khö Gaberahamo, nifosumange niha Yahudi börö wamatinia. Ibörögö daʼa faoma tuho si faoma fatema ba dödöra. Iʼabakhaiʼö wanutunö wa Yehowa andrö ”Lowalangi sebua lakhömi” iforomaʼö ia si oföna sibai khö Gaberahamo ba Mezofotamia. (Hal. 7:2) Sindruhunia, me luo daʼö Aberahamo andre niha si fatewu ba Danö Amabuʼula. Lö hadöi gosali mazui Oroisa Moze me luo daʼö. Na simanö, hewisa wa tola fatandro zi samösa niha wa lö faröi ia khö Lowalangi na daʼö niʼodaligönia?

12 Yosefo ngaʼötö Gaberahamo, lafosumange göi ia ira niha si so ba gödo daʼö. Hizaʼi, ifasugi ba dödöra Sitefano wa talifusö Yosefo yaʼia daʼö tua moroi ba mado Gizaraʼeli, lafakao ndra matua samati andre ba lafamawa ia tobali sawuyu. Hewaʼae simanö, iʼogunaʼö ia Lowalangi ba wangefaʼö iraono Gizaraʼeli moroi ba mbaŵa lofo. Tatu iʼila Sitefano hadia waʼafagölö Yosefo khö Yesu Keriso, hizaʼi lö itutunö daʼö enaʼö lö tebulö lafondrondrongo niwaʼönia.

13. Me itutunö Sitefano sanandrösa khö Moze hewisa wa möi famuʼa ba hulunia daʼö, ba hadia duho nitandrösaigönia moroi ba daʼö?

13 Ba götö Moze. (Hal. 7:17-43) Oya nitutunö Zitefano sanandrösa khö Moze, ba tefaudu daʼö börö me ato moroi ba gotalua Zangetuʼö Huku andrö niha Sadukaiʼo, sanimbagö fefu mbuku si so ba Zura Niʼamoniʼö baero nisura Moze. Törö göi tödöu wa laböbögö zi lö duhu khö Zitefano wa no iʼoʼaya Moze. Fehedenia tobali fanema li ba wamöbögö nibeʼe khönia, börö me iforomaʼö wa ifosumange sibai Moze hegöi Oroisania. (Hal. 7:38) Itutunö wa latimbagö göi Moze ira niha sedöna iʼefaʼö. Latimbagö ia me 40 fakhe ndröfinia. Ba töra 40 fakhe aefa daʼö itaria göi lö laʼoʼö me idöniaʼö ira Moze. b Me ifalua daʼa Sitefano, izara-zara wanutunö si sambua tuho: Ono mbanua Lowalangi no hauga kali latimbagö niha nituyu Yehowa ba wondröniaʼö yaʼira.

14. Me iʼogunaʼö duma-duma Moze, hadia duho nitandrösaigö Zitefano?

14 Ifasugi ba dödö niha si so ba daʼö Sitefano wa no ifaʼeleʼö Moze waʼatohare zi samösa samaʼeleʼö simane Moze moroi ba gotalua ndraono Gizaraʼeli. Haniha ia ba hewisa dania wanemaʼö yaʼia? Ba gafuriata huhuonia itutunö wanema linia. Hizaʼi, ifatunö duho tanö böʼö: Aboto ba dödö Moze wa gofu hezo nahiania tola tobali niʼamoniʼö daʼö, simane tanö si so ba zi fasui duʼu si hola-hola, nahia me fahuhuo khönia Yehowa. Tobali, hadia ha ba zi sambua nahia tola lafosumange Yehowa, simane ba gosali si so ba Yeruzalema? Datatutunö.

15, 16. (a) Hana wa tohude sibai me iʼogunaʼö nose Lowalangi andrö Sitefano ba huhuonia? (b) Hewisa wangogunaʼö Zitefano duho sanandrösa ba gosali Zelomo?

15 Ose Lowalangi hegöi osali. (Hal. 7:44-50) Ifasugi ba dödö ndra sangetuʼö huku andrö Sitefano wa fatua lö hadöi gosali ba Yeruzalema, iwaʼö Lowalangi khö Moze ba wamazökhi ose Lowalangi yaʼia daʼö ose nahia wamosumange si tola mufawuʼa-wuʼa. Börö me iʼogunaʼö nose daʼö Moze ba wamosumange Yehowa, haniha zi barani wangumaʼö wa abölö tohude gosali moroi ba nose Lowalangi andrö?

16 Aefa daʼö, me ifazökhi Selomo gosali ba Yeruzalema, teʼehehaini ia ba wamaʼema famahaʼö si tohude ba wangandrönia. Simane nitutunö Zitefano, ”lö toröi Wondrege Zalawa ba nomo nifazökhi danga niha”. (Hal. 7:48; 2 Ng. 6:18) Tola manö iʼogunaʼö gosali andrö Lowalangi ba wanuhini ohitö dödönia, hizaʼi tenga ha daʼö lala si tola iʼogunaʼö. Na simanö, hadia mbörö wa lawaʼö ira samosumange yaʼia wa ha ba gosali nifazökhi danga niha tola lafalua wamosumange satulö? Iduhö huhuonia andrö Sitefano faoma fehede si sökhi sibai nihalönia ba mbuku Yesaya, ”Dadaomagu zorugo ba dane-dane gahegu gulidanö. Hadia nomo nifazökhimi khögu? iwaʼö Yehowa. Mazui, hezo nahia waʼatoröigu? Hadia tenga tangagu zamazökhi fefu?”—Hal. 7:49, 50; Yes. 66:1, 2.

17. Hewisa wamuʼa ba hulu nifaʼema Zitefano (a) iforomaʼö zala niha si so ba daʼö? (b) möi fanema li ba wamobahulu niböbögö khönia?

17 Me no taʼila hewisa wamuʼa ba hulu nifaʼema Zitefano föna ndra Sangetuʼö Huku, tatu fao dödöda wangumaʼö wa onekhe sibai ia ba wanutunö amuata si lö sökhi nifalua niha samöbögö khönia si lö duhu. Iforomaʼö Sitefano wa oya lala si tola ifalua Yehowa ba wogamö ohitö dödönia, lö teʼodane-dane daʼö ba zi toʼölö lafalua niha, ba tola ifaudugö moloʼö salua. Niha sohöni-höni sibai gosali si sökhi ba Yeruzalema hegöi si toʼölö mufalua soʼamakhaita ba Goroisa Moze, lö aboto ba dödöra hadia mbörö wa mufazökhi gosali hegöi Oroisa Moze! Hulö na ibeʼe khöra wanofu si tohude andre Sitefano: Na miʼoʼö niwaʼö Yehowa, hadia tenga daʼö geluahania no mifosumange Goroisa Moze hegöi osali? Börö me no iforege Sitefano ba woloʼö niwaʼö Yehowa, fehedenia andrö zangeheta ba hulunia fefu niböbögö khönia.

18. Hadia manö zi tola taʼoʼö moroi khö Zitefano?

18 Hadia wamahaʼö si tola tahalö moroi ba wamuʼa ba hulu nifaʼema Zitefano? Iʼila nösi Mbuku Niʼamoniʼö. Simanö göi, na omasi ita taʼogunaʼö ’daromali sindruhu ba zi tefaudu’, moguna göi owölö-ölö ita ba wamahaʼö yaʼita ba Zura Niʼamoniʼö. (2 Ti. 2:15) Moroi khö Zitefano tafahaʼö göi ita hewisa lala wahuhuosa si sökhi ba si lö möi fangafökhö dödö niha böʼö. Sindruhunia fatuwu sibai niha si so ba daʼö khö Zitefano! Hizaʼi, iʼalui lala ba wanutunö hadia nifosumange niha samondrongo huhuonia enaʼö tola hasara lala wangera-ngerara. Ifosumange sibai göi ira, ikaoni niha salawa faka ”ira ama”. (Hal. 7:2) Simanö göi na tatutunö zindruhu moroi ba Zura Niʼamoniʼö, moguna ’tahaogö wamalua yaʼia ba si fao famosumange’.—1 Fe. 3:15.

19. Hewisa wamaʼema Zitefano si fao faʼabarani duria wanguhuku moroi khö Yehowa föna ndra Sangetuʼö Huku?

19 Hewaʼae simanö, böi tataha-taha wamaʼema sindruhu sanandrösa ba Daromali Lowalangi ha börö me ataʼu ita na afökhö dödö zi samösa niha. Lö göi taʼaohasi wanutunö turia wanguhuku moroi khö Yehowa. No ibeʼe khöda duma-duma si sökhi Sitefano. Sindruhunia, iʼila wa fefu dandra nifatunönia föna ndra Sangetuʼö Huku andrö, lö möi fangombuyu dödöra si no abeʼe. Andrö, börö wanolo geheha niʼamoniʼö, iʼasiwai huhuonia andrö si fao faʼabarani ba iforomaʼö wa amuatara fagölö simane amuata ndra tuara si no manimbagö Yosefo, Moze hegöi fefu ndra samaʼeleʼö tanö böʼö. (Hal. 7:51-53) Ira sanguhuku andrö no labunu Mesia, hewaʼae faʼatoharenia no ifaʼeleʼö Moze ba samaʼeleʼö tanö böʼö. Sindruhunia, yaʼira zabölö manawö Oroisa Moze!

”He Soʼaya Yesu, Tema Nosogu” (Hal. 7:54–8:3)

”Me larongo daʼö, aukhu dödöra ba ibörögö lafatangi mbohara ba latöngö ia.”—Halöwö Zinenge 7:54

20, 21. Hadia nifalua ndra Sangetuʼö Huku me larongo wehede Zitefano, ba hewisa Yehowa wangabölöʼö yaʼia?

20 Me larongo zindruhu nifaʼema Zitefano si tebai lafadaʼawaisi, mofönu sibai ndra sanguhuku andrö irege olifu ira dadaomara ba ibörögö lafatangi-tangi mbohara me lafaigi Zitefano. Iʼila ira matua si lö faröi andrö wa hasambalö lahuku ia simane nifaluara khö Zokhö yaʼia, Yesu.

21 Moguna waʼabarani khö Zitefano ba wanaögö si lö ara tö alua, ba hasambalö teʼabölöʼö ia ba gangilata nibeʼe Yehowa khönia si fao faʼasökhi dödö. Iʼila Sitefano lakhömi Lowalangi, ba iʼila wa no modadao Yesu ba gambölö Yehowa! Me itutunö Sitefano gangilatania andrö, laduhö dalingara ira sanguhuku. Hadia mbörö? Ba zilalö, no irai ifatunö Yesu khö ndra sangetuʼö huku andrö wa yaʼia Mesia, ba lö ara tö modadao ia ba gambölö Namania. (Mrk. 14:62) Angilata nitema Zitefano zangoromaʼö wa atulö niwaʼö Yesu ba sindruhunia ira Sangetuʼö Huku andrö si manga mböli ba samunu Mesia! Börö daʼö, hasara dödöra ba wolohe baero Zitefano enaʼö mutebu ia kara irege mate. c

22, 23. Hewisa waʼamate Zitefano fagölö simane faʼamate Zokhö yaʼia, ba hewisa niha Keriso iadaʼa tola aro waʼafaduhu dödöra simane Sitefano?

22 Simane Sokhö yaʼia, mate Zitefano si fao faʼahono dödö, sindruhu-ndruhu faduhu dödönia khö Yehowa ba iʼefaʼö zala niha samunu yaʼia. Te börö me tola iʼila nasa Nono niha hegöi Yehowa ba gangilata daʼö, andrö wa imane, ”He Soʼaya Yesu, tema nosogu.” Faduhu dödöda wa iʼila Sitefano wehede Yesu si möi famarou dödö me imane, ”Yaʼodo wemaoso ba faʼauri.” (Yoh. 11:25) Ba gafuriata, iʼebuaʼö linia Sitefano ba wangandrö khö Lowalangi, ”He Yehowa, böi huku ira ba zalara andre.” Me no aefa iwaʼö daʼö, mate ia.—Hal. 7:59, 60.

23 Sitefano zi oföna tesura töi moroi ba gotalua ndra nifahaʼö Keriso si tobali martir. (Faigi kotak ” Hadia Geluahania ’Martir’?”) Hizaʼi, tenga yaʼia zafuria. Irugi maʼökhö, so nono mbanua Yehowa si lö faröi si mate ba danga ndra sondröniaʼö agama hegöi politik si fatuwu sibai khöda. So göi zi mate ba danga nudu. Hewaʼae simanö, laʼokhögö dane-dane saro ba waʼafaduhu dödö sanandrösa ba wanusugi simane Sitefano. Iadaʼa, no mamatörö Yesu tobali Razo, ba no ibeʼe khönia Amania waʼabölö sebua. Lö hadöi sanaha yaʼia ba wanusugi niha soloʼö khönia si lö faröi.—Yoh. 5:28, 29.

24. Hewisa wa tola tefarahu Zaulo me mate Zitefano börö wamatinia, ba hadia lua-luania waʼamate ndra matua si lö faröi andre ba zi hauga wulu fakhe aefa daʼö?

24 So samösa nono matua samaigi-maigi salua andre, töinia Saulo. Fao dödönia ba wamunu Sitefano, ba yaʼia zozago baru ndra sanebu kara. Lö ara aefa daʼö, idöniaʼö niha ba wamalua folohi sabölö-bölö. Hizaʼi, faʼamate Zitefano andre, molua-lua ia ngafulu fakhe aefa daʼö. Duma-duma nibeʼenia zangabölöʼö niha Keriso tanö böʼö enaʼö lö faröi ira ba lakhamö waʼamöna simane daʼö. Baero daʼö, Saulo sasese mufotöi Faulo ba gafuriata, maniasa sibai ia na ifuli itörö tödönia waʼafaonia ba waʼamate Zitefano. (Hal. 22:20) No fao ia ba wamunu Sitefano, hizaʼi ba gafuriata aboto ba dödönia ba imane, ”Sangoʼaya Lowalangi ndraʼo mböröta, samakao, ba si fayawa.” (1 Ti. 1:13) Ba daʼa oroma wa lö irai olifu Waulo khö Zitefano hegöi fehede famuʼa ba hulu nibeʼenia me luo daʼö. So ösa huhuo hegöi nisura Waulo ihalö ia moroi ba duho nitutunö Zitefano me ibuʼa ba hulunia niböbögö khönia. (Hal. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Ba gafuriata, sindruhu-ndruhu ifahaʼö ia Faulo ba woloʼö duma-duma wamati hegöi faʼabarani Zitefano, niha ’si no fahöna faʼahakhö dödö ba faʼabölö’. Fanofunia iadaʼa, ”Hadia simanö göi ita?”

a So ösa moroi ba gotalua ndra samadaö andrö moroi ba ’Zinagoga Niha Niʼefaʼö’. Te no irai tobali ira sawuyu niha Romawi ba teʼefaʼö ira ba gafuriata, mazui yaʼira andre sawuyu si no muʼefaʼö ba si tobali proselit Yahudi. So göi zi otarai Gilikia, simane Saulo moroi ba Darisi. Hizaʼi, lö itutunö khöda ba waö-waö andre hadia tefarahu ia ba gotalua niha Gilikia si tebai fataha ba wolawa Sitefano.

b Ifatunö khöda Sitefano gangombakhata si lö hadöi ba mbuku tanö böʼö ba Zura Niʼamoniʼö, duma-dumania sanandrösa ba zekola Moze me so ia ba Miserai, hauga ndröfinia me moloi ia moroi ba Miserai ba ziföföna sibai, ba hauga fakhe toröi ia ba Midiano.

c Lö taʼila sibai hadia mutehegö khö ndra Sangetuʼö Huku barö goroisa Romawi ba wohuku mate zi samösa niha. (Yoh. 18:31) Hizaʼi, tola manö mate Zitefano ba danga niha mbanua saukhu tödö, tenga börö me angetula ndra sanguhuku.