Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA 25

”Uʼohe Daʼa Föna Kaisaro!”

”Uʼohe Daʼa Föna Kaisaro!”

Ibeʼe duma-duma si sökhi Faulo ba wamaduhuʼö turia somuso dödö

Teʼodane-dane ba Halöwö Zinenge 25:1–26:32

1, 2. (a) Hadia zalua khö Waulo ba zi lö ara tö? (b) Hadia manö wanofu-nofu börö me iʼohe daʼa Faulo föna Kaisaro?

 LÖ TEBULÖ lazago Waulo ba Kaisarea. Me dua fakhe silalö, mato hauga hari me no mangawuli ia ba Yudea, no saʼae tölu kali laʼalui lala ira niha Yahudi ba wamunu yaʼia. (Hal. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Irugi iadaʼa lö saʼozu niʼera-era dödöra andrö ba lö göi laböhöli. Börö me iʼila Faulo wa tola manö aekhu ia ba dangara, andrö wa imane khö Gubernur Romawi Feso, ”Uʼohe daʼa föna Kaisaro!”−Hal. 25:11.

2 Hadia fao dödö Yehowa me iʼohe zalua andre Faulo föna kaisaro Roma? Moguna sibai khöda wanema linia yaʼita samaʼema turia sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi ba ginötö safuria andre. Moguna taʼila hadia iröi khöda duma-duma daʼa Faulo enaʼö taʼoʼö ba ginötö ”taʼogunaʼö huku ba wamaduhuʼö turia somuso dödö”.—Fil. 1:7.

”Mosindro Ndraʼo Iadaʼa Föna Gurusi Wanguhuku” (Hal. 25:1-12)

3, 4. (a) Hadia geluaha me laʼandrö ira niha Yahudi enaʼö muʼohe Waulo ba Yeruzalema, ba hewisa wa tola teʼefaʼö ia moroi ba waʼamate? (b) Hewisa Yehowa wangabölöʼö ono mbanuania ba ginötö andre, simane me iʼabölöʼö Waulo?

3 Tölu hari me no mamatörö Weso gubernur si bohou ba Yudea, möi ia ba Yeruzalema. a Ba daʼö irongo ngawalö zi lö sökhi niböbögö khö Waulo nitutunö ndra kafalo gere hegöi ira satua mbanua niha Yahudi. Aboto ba dödöra wa moʼömö gubernur si bohou andre ba wondrorogö faʼatulö ba gotaluara hegöi ba gotalua ndra niha Yahudi maʼafefu. Börö daʼö, laʼandrö khö Weso: Ohe Waulo ba Yeruzalema, ba daʼö etuʼö hukumania. Hizaʼi, so dödöra si lö sökhi ba zi tambai daʼö. No laʼera-era wamunu Faulo ba lala si otarai Kaisarea numalö ba Yeruzalema. Lö iʼoʼö niwaʼöra andrö Feso, imane khöra, ”Akha fao khögu [ba Kaisarea] zondröniaʼö yaʼami, ba laʼangadugö ia na sindruhu no ifalua zala.” (Hal. 25:5) Teʼefaʼö zui Waulo moroi ba waʼamate.

4 Sagötö wolohera Faulo föna ndra sangetuʼö huku, iʼogunaʼö Yesu Keriso Lowalangida Yehowa ba wangabölöʼö yaʼia. Törö tödöu ba zi sambua angilata, imane Yesu khö zinenge andrö, ”Böi ataʼufi!” (Hal. 23:11) Ato nono mbanua Yehowa si göna abula dödö hegöi folohi iadaʼa. Hewaʼae na lö ilumöʼö ita Yehowa moroi ba gabula dödöda, hizaʼi ibeʼe khöda waʼatua-tua hegöi faʼabölö enaʼö anau gölöda. Tola göi taʼodaligö ’waʼabölö sahöli-höli dödö’ moroi khö Lowalangida sebua faʼomasi.—2 Ko. 4:7.

5. Hadia gangetula nihalö Weso me fahuhuo ia khö Waulo?

5 Mato hauga hari aefa daʼö, ”modadao [Weso] ba gurusi wanguhuku” ba Kaisarea. b No mosindro fönania Waulo hegöi niha samobahulu yaʼia. Ibuʼa ba hulunia Faulo ngawalö niböbögö khönia si lö dane-dane, imane, ”Lö nisawögu Huku niha Yahudi, lö si fasala ndraʼo ba gosali hegöi khö Kaisaro.” Lö hadöi sala nifalua zinenge andre ba no sinangea na muʼefasi ia. Hadia gangetula nihalö Weso? Börö me omasi ia na omuso dödö ndra niha Yahudi, manofu ia khö Waulo, ”Hadia omasiʼö möi ba Yeruzalema enaʼö ba daʼö laʼetuʼö hukumau fönagu?” (Hal. 25:6-9) Sindruhu-ndruhu wa bua gera-era si lö tefaudu daʼö! Na lafuli laʼohe Waulo ba Yeruzalema, ira samöbögö si lö duhu andrö zi tobali sangetuʼö huku, ba tola manö mate ia ba dangara. Ba ginötö daʼö, ifili Feso zohare ia ba politik tenga faʼatulö sindruhu. No irai göi so gubernur samalua simane daʼö ba zilalö yaʼia daʼö Fondrio Filato me itaha Yesu. (Yoh. 19:12-16) Iadaʼa, tola manö so ndra sangetuʼö huku sangai angetula si lö atulö ha börö politik. Börö daʼö, na so göi zi lö duhu niböbögö ba nono mbanua Lowalangi, lö ahöli dödöda na lahalö gangetula ira sangetuʼö huku si faböʼö moroi ba zindruhu mazui si lö dane-dane.

6, 7. Hana wa iʼandrö Faulo enaʼö muʼohe zalua andre föna Kaisaro, ba hadia duma-duma nibeʼenia ba niha Keriso iadaʼa?

6 Ohitö dödö Weso ba wangomusoiʼö tödö niha Yahudi, tola tobali börö waʼamate Waulo. Daʼö mbörö wa iʼogunaʼö Faulo wolumöʼö ba huku nihenaigö ba niha Romawi. Imane khö Weso, ”No mosindro ndraʼo iadaʼa föna gurusi wanguhuku khö Kaisaro, ba daʼa sindruhunia laʼetuʼö hukumagu. Lö salagu ba niha Yahudi ba anehe ndraʼugö daʼö. . . . Uʼohe daʼa föna Kaisaro!” Si toʼölönia, na no muwaʼö zimane daʼö tebai saʼae mufawuʼa. Ifaduhuʼö daʼa Feso me imane, ”Börö me öʼandrö wolohe daʼa föna Kaisaro, ba hasambalö möi ndraʼugö khö Kaisaro.” (Hal. 25:10-12) Me iʼandrö Faulo ba wolohe salua andre föna zangetuʼö huku sabölö alawa, tobali duma-duma daʼö ba niha Keriso iadaʼa. Ba ginötö laforege udu ba wamöbögö si lö duhu ”sangaʼasogö abula dödö ba döi huku”, laʼogunaʼö ira Samaduhuʼö Yehowa goi-goi huku si no tefaʼanö ba wangoʼawögö turia somuso dödö. cSi. 94:20.

7 Me no dua fakhe labeʼe Waulo ba gurunga ba zi tenga salania, tebeʼe khönia ginötö iadaʼa ba wolohe salua andre ba Roma. Hizaʼi fatua lö mofanö ia, so zamatörö tanö böʼö somasi falukha khönia.

Taʼohe föna zangetuʼö huku sabölö alawa na so gangetula si lö tefaudu samobahulu yaʼita

”Uʼoʼö Gangilata Andrö” (Hal. 25:13–26:23)

8, 9. Hadia mbörö wa möi Razo Agerifa ba Kaisarea?

8 Mato hauga hari me no irongo Feso wa iʼohe farakaronia andre Faulo föna Kaisaro, möi Agerifa awö dalifusönia sotöi Berenike ”ba wamalukhaisi” gubernur si bohou andrö. d Ba götö Romawi mböröta, no si toʼölö na möi ndra samatörö ba wamalukhaisi gubernur si bohou mufataro. Me no ifaʼema zi sambua fehede Agerifa khö Weso börö me no mufataro ia tobali gubernur, tatu iforege Agerifa enaʼö sökhi wahuwusara ba politik si tola iʼogunaʼö ba zi so miföna.—Hal. 25:13.

9 Ifatunö Feso khö razo sanandrösa khö Waulo, ba omasi Agerifa na falukha ira. Mahemolunia, modadao zamatörö si darua andre ba gurusi wanguhuku. Hizaʼi, abölö adöni dödö niha ba wehede Waulo moroi ba lakhömi hegöi kuaso niforomaʼö ndra samatörö andrö.—Hal. 25:22-27.

10, 11. Hewisa Waulo wangoromaʼö famosumange khö Agerifa, ba hadia manö nidunö-dunönia khö razo sanandrösa ba waʼaurinia ba zilalö?

10 Si fao famosumange, mangandrö saohagölö Waulo khö Razo Agerifa börö me no itehegö khönia ginötö ba wamuʼa ba hulunia. Ifaduhuʼö wo onekhe sibai razo ba ngawalö zi toʼölö hegöi fatötöisa salua ba gotalua niha Yahudi. Itohugö wanutunö Faulo hadia zalua khönia ba zilalö imane, ”Farizaiʼo ndraʼo mböröta moloʼö huku sabeʼe ba agama si so yaʼaga.” (Hal. 26:5) Börö me Farizaiʼo Waulo, manötöna ia göi wa tohare Mesia. Me no tobali ia niha Keriso iadaʼa, ifaduhuʼö si fao faʼabarani wa Yesu Keriso andrö Mesia si no ara mubalo-baloi. Faulo hegöi ira niha samobahulu yaʼia, laʼokhögö waʼafaduhu dödö si fagölö yaʼia daʼö tötönafö sanandrösa ba waʼalua mbuʼusa li Lowalangi khö ndra tuara me föna. Börö nifaduhusinia tödö andrö wa laʼohe ia föna ndra sangetuʼö huku. Itugu adöni dödö Agerifa ba nitutunö Waulo andrö. e

11 Ifuli itörö tödö Waulo hewisa waʼalösökhinia mböröta khö ndra niha Keriso, imane: ”Me mböröta, faduhu sibai dödögu wa lö tola löʼö uforege wolawa töi Yesu, niha Nazareta andrö. . . . Börö me fatuwudo sibai ira [niha soloʼö Keriso], andrö ufakao ba ugohi ira misa ba mbanua tanö böʼö.” (Hal. 26:9-11) Lö ihude-hudeʼö wanutunö daʼö Faulo. Ato niha zangila hewisa waʼalösökhinia mböröta khö ndra niha Keriso. (Gal. 1:13, 23) Te manofu-nofu Agerifa, ’Hadia mbörö wa tola tebulö gamuata niha simane daʼa’?

12, 13. (a) Hewisa wanutunö Waulo me ifalalini gera-erania? (b) Hadia geluahania ’lö ibato Faulo wolawa bözi-bözinia’?

12 Fanema linia yaʼia wehede Waulo me imane, ”Samuza maʼökhö, möido ba Ndramaseko börö me no labeʼe khögu zura hegöi kuaso ira kafalo gere. Ba dalu lala me laluo, uʼila zi haga moroi ba mbanua si yawa, sabölö takile moroi ba haga luo, ihagaini ndraʼo hegöi si fao khögu. Alabu ndraʼaga fefu tou ba danö, ba urongo li si hede khögu ba li Heberaiʼo imane, ’He Saulo, he Saulo, hana wa öfakao ndraʼo? Na lö öbato wolawa yaʼo [wolawa bözi-bözimö] ba marase ndraʼugö.’ Hizaʼi umane, ’Haniha ndraʼugö?’ Itema ligu, ’Yaʼodo Yesu, nifakaomö.’” fHal. 26:12-15.

13 Fatua lö alua zahöli-höli dödö andrö, amaedola zi no marase Waulo ba wolawa bözi-bözinia. Hulö gurifö solohe noro samesokho ahenia börö me ”itifa-tifa mbalö geu satarö” mazui eu bözi-bözinia, amaedola zi no ifesokho mbotonia ba wamati Faulo börö me ilawa gohitö dödö Lowalangi. Me no iforomaʼö ia Yesu khö Waulo ba lala si numalö ba Ndramaseko, ifaböʼöni lala wangera-ngera ndra matua satulö tödö andrö, si no fasala ohitö dödö.—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. Hadia nitutunö Waulo sanandrösa ba waʼatebulö lala waʼaurinia?

14 Sindruhu-ndruhu wa no ibulöʼö waʼaurinia Faulo. Imane khö Agerifa, ”Uʼoʼö gangilata andrö moroi ba zorugo. Oföna möido ba Ndramaseko, aefa daʼö ba Yeruzalema, ba zi sagörö Yudea, simanö göi ba soi böʼö, uturiaigö khöra enaʼö lafalalini gera-erara, ba lafuli ira khö Lowalangi wamalua bua-bua si sökhi tandra wamalalini era-era.” (Hal. 26:19, 20) Sagötö zi hauga fakhe, no ifalua Faulo halöwö nibeʼe Yesu Keriso khönia ba gangilata ba zi talu luo andrö. Hadia mbuania? Niha samondrongo turia somuso dödö nifaʼema Waulo, lafalalini gamuatara si lö sökhi ba safönu falimosa, aefa daʼö lafuli ira khö Lowalangi. Tobali ira ono mbanua si sökhi amuata, laʼameʼegö tödö huku si no mufakhoi ba lagohi waʼatulö.

15 Hewaʼae simanö, bua moroi ba wamalalini era-era andrö, lö eluaha daʼö ba wamaigi ndra niha samobahulu Faulo. Imane Faulo, ”Daʼö mbörö wa laraʼu ndraʼo ira niha Yahudi ba gosali ba edöna labunu ndraʼo. Börö me no urasoi wanolo moroi khö Lowalangi, irugi maʼökhö lö ubato wamaduhuʼö ba niha si toʼölö hegöi ba niha si tehöngö.”—Hal. 26:21, 22.

16. Hewisa woloʼöda duma-duma Waulo ba ginötö tatutunö nifaduhusida tödö khö ndra samatörö mazui sangetuʼö huku?

16 Börö me yaʼita niha Keriso sindruhu, ’böi mamalö-malö tafaʼanö ita ba wameʼe fanema li’ sanandrösa ba wamatida. (1 Fe. 3:15) Ba ginötö tadunö-dunö nifaduhusida tödö khö ndra samatörö mazui khö ndra sanguhuku, sökhi na taʼoʼö duma-duma Waulo me fahuhuo ia khö Agerifa hegöi Feso. Na tahaogö wanutunö khöra si fao famosumange wa no tarasoi mbua si sökhi moroi ba zindruhu si so ba Zura Niʼamoniʼö ba ato göi niha sorasoi simane daʼö, tola manö fatema ba dödö ndra samatörö duria nifaʼemada.

”Öbaliʼö Ndraʼo Niha Keriso” (Hal. 26:24-32)

17. Hadia nifalua Weso me irongo niwaʼö Waulo, ba hewisa wa tola alua göi zimane daʼö iadaʼa?

17 Me no larongo wamaduhuʼö nifaʼema Waulo, tebai saʼae fadaʼawa ira. Nehegö hadia zalua aefa daʼö, ”Lö nasa si tebato ibuʼa ba hulunia Faulo, muʼao Weso, ’Owöhö ndraʼugö Faulo! Talafo oya öfahaʼö ndraʼugö, daʼö mbörö wa owöhöʼö!’” (Hal. 26:24) Faʼaukhu dödö Weso andrö asese göi alua iadaʼa. Ato zangumaʼö wa niha samahaʼö sindruhu moroi ba Zura Niʼamoniʼö no niha si bodo. Niha sagatua-tua ba gulidanö andre, abua khöra wamaduhusi tödö hadia nifahaʼö Zura Niʼamoniʼö sanandrösa ba wanusugi niha si no mate.

18. Hadia wanema li nifaʼema Waulo khö Weso, ba hadia niwaʼö Agerifa aefa daʼö?

18 Imane Faulo si tobali fanema li gubernur, ”He yaʼugö Feso nifosumange, lö owöhö ndraʼodo. Sindruhu wehedegu andre ba moloʼö fangera-ngera si sökhi. Lö taha-tahagu wahuhuosa khö Razo, börö me aboto ba dödönia fefu daʼa. . . . He Razo Agerifa, hadia faduhu dödöu Nisura Ndra Samaʼeleʼö? Uʼila wa faduhu dödöu.” Imane Agerifa khö Waulo, ”Lö ara tö, öbaliʼö ndraʼo niha Keriso.” (Hal. 26:25-28) He na soroi ba dödönia wehede daʼö hegöi na tenga, hizaʼi ba daʼö oroma wa fagöna ba dödö Agerifa wamaduhuʼö nifaʼema Waulo.

19. Hadia gangetula nihalö Weso hegöi Agerifa sanandrösa khö Waulo?

19 Aefa daʼö, mosindro Agerifa hegöi Feso tandra wa no awai rafe. ”Mofanö ira ba faoma lamane, ’Lö hadöi sala nifalua niha daʼa si möi börö wamununia mazui ba wameʼe yaʼia ba gurunga.’ Imane Agerifa khö Weso, ’Sindruhunia menaʼö, tola muʼefasi niha daʼa na lö iʼohe farakaronia khö Kaisaro.’” (Hal. 26:31, 32) Aboto ba dödöra wa lö hadöi sala ndra matua si zizio fönara andrö. Te awena laʼokhögö wangera-ngera si sökhi iadaʼa sanandrösa ba niha Keriso.

20. Hadia mbuania wamaduhuʼö nifaʼema Waulo khö ndra samatörö salawa faka?

20 Si darua zamatörö ba waö-waö daʼa, te lö latemaʼö duria somuso dödö sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi. Hewaʼae simanö, hadia so gunania me no laʼohe Waulo tanö fönara? Fanema linia so. Börö me no laʼohe Waulo ”föna ndra gubernur hegöi razo” ba Yudea, ira samatörö ba Romawi tola larongo wamaduhuʼö turia somuso dödö, hewaʼae na ba zilalö abua wanuriaigö khöra. (Luk. 21:12, 13) Baero daʼö, salua khönia hegöi faʼalöfaröinia ba wanaögö fanandraigö, no tobali famarou dödö ndra talifusönia si sara lala wamati.—Fil. 1:12-14.

21. Na owölö-ölö ita wanuriaigö turia somuso dödö, hadia manö mbua si sökhi si tola tatema?

21 Simane daʼö göi iadaʼa. Tola tatema mbua si sökhi na owölö-ölö ita wanuriaigö turia somuso dödö hewaʼae so wolohi mazui fanandraigö. Tola tafaʼema duria somuso dödö khö ndra samatörö mazui sohalöwö ba gödo si tebai tafalukhaisi ba zilalö. Faʼalöfaröi hegöi faʼanau gölö niforomaʼöda, tobali umbu wamarou dödö khö ndra talifusöda tanö böʼö, ba tobali göi famasugi ba dödöra irege lö khöra faʼataʼu ba wamaduhuʼö turia somuso dödö sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi.

a Faigi kotak ” Gubernur Romawi Forokio Feso.”

b ”Kurusi wanguhuku” yaʼia daʼö kurusi nibeʼe yawa ba panggung. Börö me tohude waʼalawania moroi ba dalu zalo, daʼö zangoromaʼö wa lö tola löʼö lafondrondrongo niʼetuʼö zanguhuku ba tebai fadaʼawa saʼae. Modadao Wilato ba gurusi wanguhuku me iʼera-era ngawalö niböbögö khö Yesu.

d Faigi kotak ” Razo Herode Agerifa II.”

e Börö me no tobali niha Keriso Waulo, faduhu dödönia wa Yesu andrö Mesia. Hizaʼi, niha Yahudi sanimbagö Yesu lawaʼö tödöra wa no elungu Waulo.—Hal. 21:21, 27, 28.

f Sanandrösa ba wehede Waulo me iwaʼö mofanö ia ”me laluo”, imane si samösa pakar Zura Niʼamoniʼö, ”Si toʼölönia na mofanö zi samösa niha, molombase ia ba zi laluo börö waʼaukhu zino. Awai lö ifalua daʼö ha na aösö-aösö ia. Ba daʼa aboto ba dödöda hewisa wamorege nifalua Waulo börö gohitö dödönia ba wamakao banua niha Keriso.”