Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

FAZA 2

”Tobali Ami Samaduhuʼö Khögu”

”Tobali Ami Samaduhuʼö Khögu”

Itutunö khöda ba daʼa hadia nifalua Yesu ba wamaʼanö ira sinengenia ba wondröniaʼö halöwö fanuriaigö

Teʼodane-dane ba Halöwö Zinenge 1:1-26

1-3. Hewisa me fabali Yesu khö ndra sinengenia ba hadia wanofu-nofu sinangea taʼangeragö?

 LÖ AHONO dödöra. Moloʼö ira sinenge, salua barö-barö daʼa sindruhu-ndruhu tobali famadögö dödöra. Ba wamobörö, abu sibai dödöra börö me no mate Yesu! Hewaʼae simanö, tobali fangomuso dödö sebua khöra me no tesusugi Yesu. Sagötö zi 40 hari, no hauga kali iforomaʼö ia Yesu, oya ifahaʼö ira ba ibeʼe wamarou dödö ba niha soloʼö khönia. Hizaʼi, ba zi sakali daʼa afuriata sibai iforomaʼö ia khöra.

2 No mozizio manö ndra sinenge ba Hili Zaitu, lahaogö wamondrondrongo ero sambua wehede niwaʼö Yesu. Me no aefa fahuhuo ira, alio sibai numalö ginötö worasoira, aefa daʼö ifazawa dangania Yesu ba ifahowuʼö ira. Lö ara aefa daʼö ibörötaigö tefazawa Yesu moroi ba danö. Me manahae ia, no latöngö manö ia ira nifahaʼönia. Ba gafuriata, lö saʼae oroma ia börö me no ibalugö ia lawuo. No mofanö ia, hizaʼi lö manö laböhöli wanöngö talu mbanua.—Luk. 24:50; Hal. 1:9, 10.

3 Salua andrö zombulöʼö faʼauri ndra sinenge Yesu. Hadia nifaluara iadaʼa me no mangawuli zokhö yaʼira ba zorugo? Tatu manö, no ifaʼanö ira sokhö yaʼira andre ba wanohugö halöwö si no ifobörö. Hewisa wamaʼanönia yaʼira ba wamalua halöwö si tohude andre ba hadia nifaluara? Hadia gamakhaitania ba niha Keriso iadaʼa? Fanema li si möi fondrara dödö tesöndra ia ba faza siföföna ba mbuku Halöwö Zinenge.

”Oya Ibeʼe Khöra Dandra” (Hal. 1:1-5)

4. Hewisa wamobörö Luka nisurania ba mbuku Halöwö Zinenge?

4 Ibörögö wanura surania Luka yaʼia me iʼowai Deofilo. Injil nisura Luka ba zilalö, ifanandrösa göi daʼö khö Deofilo. a No ihaogö wanutunö Luka wa nisurania andre tohu-tohu moroi ba waö-waö salua siföföna. Ba wamobörö, no irahugö wanura ngawalö zalua ba gafuriata Injilnia, iʼogunaʼö ngawua wehede si faböʼö ba so gonönöta si bohou sawena ifatunö.

5, 6. (a) Hadia zanolo ira nifahaʼö Yesu ba wondrorogö enaʼö lö tebulö aro wamatira? (b) Hadia manö dandra sanolo niha Keriso ba wangokhögö famati sindruhu iadaʼa?

5 Hadia zanolo ira nifahaʼö Yesu irege lö tebulö aro wamatira? Imane ba Halöwö Zinenge 1:3, ”Me no aefa tefakao ia, oya ibeʼe khöra dandra [Yesu] enaʼö faduhu dödöra wa no tesusugi ia. Sagötö zi 40 hari, asese ifalukhaisi ira ba idunö-dunö khöra Wamatörö Lowalangi.” So mato hauga kali iforomaʼö ia khö ndra nifahaʼönia, itaria ha khö zi samösa mazui darua niha. Itaria göi khö ndra sinengenia maʼafefu. Ba samuza inötö, iforomaʼö ia ba niha si faduhu tödö khönia si töra 500 niha waʼato. (1 Ko. 15:3-6) Daʼa fefu dandra sangaʼaroʼö famati ndra nifahaʼönia!

6 Teʼodane-dane göi wamati niha Keriso sindruhu iadaʼa ba ’waʼoya dandra sangaʼaroʼö faʼafaduhu dödöra’. Hadia so dandra wa no irai auri Yesu ba gulidanö, mate ia börö horöda ba tesusugi? Tatu manö so! Ba Daromali Lowalangi si no teʼehehaini, oya gangombakhata si tola tafaduhusi tödö moroi ba niha si no irai mangila salua andrö si tobali tandra samaduhuʼö tödöda. Na tahaogö wamahaʼö yaʼita ba gangombakhata andrö, itugu aro wamatida. Böi olifu ndraʼugö wa tandra andrö zotatugöi hadia sindruhu-ndruhu mamati zi samösa niha mazui ha asala faduhu dödönia. Ha famati sindruhu zi tola manolo si samösa niha ba wangokhögö faʼauri si lö aetu.—Yoh. 3:16.

7. Hadia duma-duma nibeʼe Yesu khö ndra nifahaʼönia ba wanuriaigö hegöi ba wamahaʼö?

7 ʼIdunö-dunö khöra Yesu Wamatörö Lowalangi andrö’. Duma-dumania, itutunö khöra zi no tefaʼeleʼö sanandrösa khö Mesia wa tefakao dania ia ba mate. (Luk. 24:13-32, 46, 47) Me ihaogö wanutunö khöra Yesu hadia dania nifaluania na tobali ia Mesia, iʼabakhaiʼö wangombakha khöra tuho sanandrösa ba Wamatörö Lowalangi, börö me yaʼia dania zi tobali Razo ba daʼö. Famatörö Lowalangi andrö zi tobali tuho na manuriaigö Yesu, ba laʼoʼö göi zimane daʼö ira nifahaʼö Yesu iadaʼa na manuriaigö ira.—Mat. 24:14; Luk. 4:43.

”Irugi Wondrege Danö” (Hal. 1:6-12)

8, 9. (a) Hadia zi dombua ngawalö lala wangera-ngera si fasala niʼokhögö ndra sinenge Yesu? (b) Hadia nifalua Yesu ba wangatulöʼö lala wangera-ngera ndra nifahaʼönia, ba hadia wamahaʼönia khöda yaʼita niha Keriso iadaʼa?

8 Me falukha Yesu khö ndra sinengenia ba Hili Zaitu, daʼö zafuria sibai falukha ia khöra sagötö weʼasonia ba gulidanö. Börö daʼö manofu ira, ”He Soʼaya, hadia öfuli öʼazökhi wamatörö ba Gizaraʼeli iadaʼa?” (Hal. 1:6) Moroi ba wanofura andrö, ba daʼö oroma wa so dombua lala wangera-ngera si fasala niʼokhögö ndra sinenge. Si oföna, lawalingagö tefangawuli Wamatörö Lowalangi ba ndraono Gizaraʼeli ba waʼaniha. Si dua, faduhu dödöra wa iʼanemaiʼö tohare ”iadaʼa” Wamatörö Lowalangi si no mufabuʼu andrö. Hadia nifalua Yesu ba wangatulöʼö lala wangera-ngera ndra sinengenia andre?

9 Aboto ba dödö Yesu wa ba zi lö ara tö muʼatulöʼö lala wangera-ngerara si fasala andrö siföföna. Fulu hari aefa daʼö, laʼila samösa ira nifahaʼönia hewisa me tefasindro soi si bohou yaʼia daʼö Izaraʼeli ba wamati! Ba zi lö ara tö, iʼetuʼö gamakhaitania Lowalangi ba Gizaraʼeli ba waʼaniha. Sanandrösa ba lala wangera-ngerara si fasala si dua, ihaogö wamasugi ba dödöra Yesu imane, ”Tenga sinangea miʼila daʼö, ha Ama zotatugöi ngaluo hegöi inötönia.” (Hal. 1:7) Yehowa zotatugöi inötö andrö. Fatua lö mate Yesu, no irai iwaʼö khö ndra nifahaʼönia wa lö iʼila Ono hawaʼara tohare ’mbaŵa hegöi inötö, ha Ama zangila’. (Mat. 24:36) Simanö göi iadaʼa, na talafo laʼera-era ira niha Keriso hawaʼara gamozua götö danö andre, sindruhunia no laʼafökhöiʼö högöra ba zi tenga urusara.

10. Simane ira sinenge Yesu, hadia gamuata sinangea tadouʼö, ba hadia mbörö?

10 Hewaʼae simanö, böi taʼaohasi ba dödö ndra sinenge Yesu, yaʼira andrö niha saro famati. Latemaʼö mene-mene soroi ba dödö si fao fangide-ngideʼö. Baero daʼö, hewaʼae na oroma moroi ba wanofura wa laʼokhögö wangera-ngera si fasala, hizaʼi ba daʼö oroma göi wa laʼokhögö gamuata si sökhi. No hauga kali ifangelama ndra nifahaʼönia Yesu, ”Böi miförö.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Lö si mörö wamatira, labalo-baloi hadia zi lö ara tö ifalua Yehowa. Amuata simane daʼö göi zinangea tadouʼö iadaʼa mendrua manö me no so ita ba gamozua ”ngaluo safuria” andre.—2 Ti. 3:1-5.

11, 12. (a) Hadia halöwö nibeʼe Yesu khö ndra nifahaʼönia? (b) Hadia mbörö wa tefaudu me iwaʼö Yesu moguna geheha niʼamoniʼö ba wamalua halöwö fanuriaigö?

11 Ifasugi ba dödö ndra sinengenia Yesu hadia zinangeania zabölö laʼangeragö. Imane, ”Mitema dania waʼabölö geheha niʼamoniʼö si möi khömi, ba tobali ami samaduhuʼö khögu iʼotarai Yeruzalema, Yudea ba Samaria maʼasagörö, irugi wondrege danö.” (Hal. 1:8) Turia sanandrösa ba wanusugi Yesu, si oföna teʼombakhaʼö ba Yeruzalema börö me ba daʼö labunu ia. Moroi ba daʼö tehöngö duria andrö ba zi sagörö tanö Yudea, Samaria aefa daʼö irugi wondrege danö.

12 Fatua lö ifatenge ndra nifahaʼönia Yesu ba wamalua halöwö fanuriaigö, ifuli ifasugi ba dödöra mbuʼusa linia sanandrösa ba geheha niʼamoniʼö sanolo yaʼira. Sambua daʼa moroi ba gotalua zi 47 kali mutötöi ngawua wehede ”eheha niʼamoniʼö” nisura ba mbuku Halöwö Zinenge. Waö-waö nisura ba Zura Niʼamoniʼö andre zamaduhuʼö wa tebai tafalua gohitö dödö Yehowa na lö hadöi fanolo moroi ba geheha niʼamoniʼö. Börö daʼö, hawaʼasökhi na taʼandrö geheha niʼamoniʼö ero na mangandrö ita! (Luk. 11:13) Mendrua manö, abölö moguna khöda iadaʼa moroi ba zilalö.

13. Hawaʼebolo danö nibeʼe ba nono mbanua Lowalangi iadaʼa ba wamalua halöwö fanuriaigö, ba hana wa moguna tatemaʼö daʼö si fao faʼomuso dödö?

13 Ngawua wehede ”irugi wondrege danö” no tebulö geluahania iadaʼa. Abölö ebolo nasa mbanua sinangea taturiaigö iadaʼa. Hizaʼi, simane ba faza silalö, latemaʼö halöwö daʼö ira Samaduhuʼö Yehowa si fao faʼomuso dödö, ba möi ira manuriaigö börö me laʼila wa omasi Lowalangi na fefu niha ahori larongo duria somuso dödö sanandrösa ba Wamatörönia. (1 Ti. 2:3, 4) Hadia owölö-ölö ndraʼugö wamalua halöwö si möi fangorifi andre? Lö ösöndra halöwö si möi fangomuso dödö baero wamalua halöwö daʼa! Hasambalö ibeʼe khöu waʼabölö Yehowa ba wamalua daʼö. Oya wanuturu lala si no mufaʼanö ba mbuku Halöwö Zinenge sanandrösa ba lala hegöi amuata sinangea tadouʼö ba tafalua enaʼö mofozu.

14, 15. (a) Hadia niwaʼö ndra malaʼika sanandrösa ba wangawuli Keriso ba hadia geluahania? (Faigi nisura ba gahe zura.) (b) Hewisa wangawuli Keriso fagölö simane me mofanö ia?

14 Simane si no mututunö ba wamobörö faza daʼa, tefazawa Yesu moroi ba danö ba taya ia ba duduma höröra. Hizaʼi, no mosindro manö ndra sinenge si 11 ba latöngö dalu mbanua. Ba gafuriata, tohare darua malaʼika ba lahaogö wanegu ira sinenge andrö lamane, ”He yaʼami niha Galilaia, hana wa mozizio manö ami wamaigi talu mbanua? Hewisa me manahae Yesu ba dalu mbanua, simane daʼö göi [lala] na mangawuli ia.” (Hal. 1:11) Hadia daʼö geluaha niwaʼö ndra malaʼika andrö wa mangawuli Yesu dania ba mboto si fagölö me mofanö ia, simane famahaʼö ndra sondröniaʼö ba agama? Tenga. Hadia mbörö?

15 Lafatunö ira malaʼika andrö wa mangawuli dania Yesu tenga simane botonia me mofanö ia, hizaʼi ’simane lala me mofanö ia’. b Hewisa lala wofanönia? Lö saʼae oroma ia me fahuhuo ndra malaʼika andrö. Ha maʼifu niha, yaʼia daʼö ira sinenge, sangila me mofanö Yesu moroi ba gulidanö ba mangawuli ia khö Namania ba zorugo. Simane daʼö dania na mangawuli ia. Ba atulö daʼö. Iadaʼa, ha niha sangokhögö faʼaboto ba dödö ba wamati, awai zangila wa no tohare Yesu ba mamatörö ia tobali razo. (Luk. 17:20) Moguna aboto ba dödöda dandra waʼatoharenia ba tafatunö daʼö ba niha böʼö enaʼö aboto ba dödöra wa no so ita ba ngaluo safuria.

”Tuturu Haniha Nifilimö” (Hal. 1:13-26)

16-18. (a) Ba Halöwö Zinenge 1:13, 14, hadia wamahaʼö nihalöda sanandrösa ba gangowuloa niha Keriso? (b) Hadia wamahaʼö nihalöda ba duma-duma Maria ina Yesu? (c) Hana wa moguna mufalua gangowuloa niha Keriso iadaʼa?

16 Lö ahöli dödöda wa ”mangawuli [ndra sinenge] ba Yeruzalema si fao faʼomuso dödö”. (Luk. 24:52) Hizaʼi, hewisa woloʼöra fanuturu lala nibeʼe Keriso? Itutunö ba Halöwö Zinenge faza 1, ayati 13 ba 14, wa owulo ira ba zi sambua ”bateʼe tanö yawa”, ba so ösa gangombakhata sadöni dödöda sanandrösa ba gangowuloa simanö daʼö. Oya nomo ba Palestina me luo daʼö si so bateʼe tanö yawa ba tola möi niha ba daʼö latörö nora si so ba ngai nomo. ’Bateʼe tanö yawa’ andre te so ia ba dete nomo nitutunö ba Halöwö Zinenge 12:12, omo nina Mareko. Gofu haʼökhö mbateʼe daʼö, te daʼa nahia si öna-öna niʼogunaʼö ndra soloʼö Keriso enaʼö tola owulo ira. Haniha manö zi tohare ba hadia nifaluara?

17 Na tanehegö gangowuloa andrö, tenga ha ira sinenge mazui ira matua manö zangondrasi. ”So ösa ndra alawe”, farahu ba daʼö Maria ina Yesu. Daʼö zafuria sibai mutötöi döinia ba Zura Niʼamoniʼö. Tatu manö tola takhalaigö wa lö iʼalui dadaomania si tohude Maria me luo daʼö, hizaʼi si fao fangide-ngideʼö ifaogö ia khö ndra talifusö sato si sara lala wamati ba wamosumange Lowalangi. Tatu manö terara dödönia börö me so daöfa tö ndraononia matua tanö böʼö ba no fao ira iadaʼa, hewaʼae na lö faduhu dödöra khö Yesu me so nasa ia ba gulidanö. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) No faböʼö gamuatara iʼotarai me mate ofeta me tesusugi gaʼara tiri andrö.—1 Ko. 15:7.

18 Nehegö göi hadia mbörö wa owulo ndra nifahaʼö. ”Si fao fahasara dödö lö laböhöli wangandrö.” (Hal. 1:14) Moguna sibai tafalua gangowuloa niha Keriso. Owulo ita ba wamarou tödö nawöda, ba wanemaʼö famahaʼö hegöi mene-mene, ba sabölö ebua yaʼia daʼö ba wamosumange Amada si so ba zorugo sotöi Yehowa. Fangandrö hegöi fanunö nifaluada, no möi fangomuso dödö Lowalangi ba moguna sibai ia khöda. Yalöʼirai taʼaohasi ba dödö wangondrasi angowuloa niʼamoniʼö andrö sangaʼaroʼö yaʼita!—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Hadia wamahaʼö nihalöda moroi ba halöwö nifalua Wetero ba mbanua niha Keriso? (b) Hana wa moguna muʼalui wangali Yuda, ba hadia wamahaʼö nihalöda moroi ba lala wangalui fangalinia?

19 So gabula dödö sebua nitaögö niha soloʼö Keriso me luo daʼö sanandrösa ba wangai angetula sebua, ba sinenge sotöi Fetero zangiagö föna ba wangasiwai abula dödö andrö. (Ayati 15-26) Omuso dödöda börö me no ifalalini gera-erania Fetero barö zi hauga migu me no iʼosilöʼögö zokhö yaʼia ba zi tölu kali. (Mrk. 14:72) Fefu ita, aolo dödöda ba wamalua horö ba moguna asese lafasugi ba dödöda wa Yehowa andrö ’si sökhi tödö ba sangefaʼö sala’ niha samalalini era-era soroi ba dödö.—Si. 86:5.

20 Aboto ba dödö Wetero wa moguna muʼalui wangali Yuda si manga mböli Yesu. Börö daʼö, haniha zi tobali fangalinia? Sinenge si bohou andrö enaʼö niha si no moloʼö Yesu sagötö mangai halöwö ia ba gulidanö ba si no mangila fanusuginia. (Hal. 1:21, 22) Tefaudu daʼö ba zi no ifabuʼu Yesu, ”Yaʼami soloʼö yaʼo, modadao ami ba zi 12 dadaoma ba wanguhuku si 12 mado ndraono Gizaraʼeli.” (Mat. 19:28) Te daʼö gohitö dödö Yehowa enaʼö ira sinenge si 12 soloʼö Yesu sagötö famaluania halöwö fanuriaigö ba gulidanö tobali dania ira si ”12 gara wondrasi” ba Yeruzalema si Bohou. (Fam. 21:2, 14) Daʼö mbörö wa iʼamualagö Lowalangi waʼaboto ba dödö khö Wetero wa famaʼeleʼö ”yamöi ba niha böʼö halöwönia ba wondröniaʼö”, mufanandrösa daʼö khö Yuda.—Si. 109:8.

21 Hadia nifaluara ba wotatugöi fangali Yuda? Lafazaumba dahö-dahö simane si toʼölö mufalua ba götö Zura Niʼamoniʼö. (Amd. 16:33) Hizaʼi, daʼö zafuria sibai nitutunö ba Zura Niʼamoniʼö ba wangogunaʼö dahö-dahö. Te lö laʼogunaʼö saʼae lala simane daʼa me no latema geheha niʼamoniʼö ira sinenge. Hadia mbörö wa laʼogunaʼö dahö-dahö me luo daʼö? Mangandrö ndra sinenge, ”He Yehowa, ha yaʼugö zangila ösi dödö niha. Tuturu haniha nifilimö moroi ba gotalua zi darua andre.” (Hal. 1:23, 24) Omasi ira na Yehowa zotatugöi. Moroi ba gotalua zi 70 niha nifahaʼö Yesu samalua fanuriaigö, Matia nifili. Simane daʼö lala nifaluara irege farahu Matia ba gotalua ’Zinenge si 12’. cHal. 6:2.

22, 23. Hana wa moguna taʼoʼö ba tafosumange ndra talifusöda sangai halöwö ba mbanua niha Keriso iadaʼa?

22 Salua andrö zamasugi ba dödöda wa moguna sibai muʼorganisasi nono mbanua Lowalangi. Irugi maʼökhö, no mufili ndra talifusöda ira matua si tobali sondröniaʼö ba mbanua niha Keriso. Lahaogö lafatimbaisi ira satua sokubaloi goi-goi si so ba Zura Niʼamoniʼö na so dalifusöda nifataro ba wondröniaʼö, aefa daʼö laʼandrö wanuturu lala moroi ba geheha niʼamoniʼö. Andrö dania wa tola tawaʼö yaʼira andrö nifataro geheha niʼamoniʼö. Yaʼita samösa, lö tebulö tafosumange ba taʼoʼö wanuturu lala nibeʼera yaʼia na falulu fohalöwö ita ba mbanua niha Keriso.—Heb. 13:17.

Lö tebulö tafosumange ba taʼoʼö li ndra sondröniaʼö si no mufataro

23 Me no aefa teʼaroʼö wamatira ba zi hauga kali börö me no laʼila samösa dandra wa no tesusugi Yesu ba tebohouni göi ira sanandrösa ba woʼorganisasi, sindruhu-ndruhu no tefaʼanö ndra sinenge ba wanaögö salua ba zi so miföna. Tatutunö dania ngawalö zalua andrö ba faza aefa daʼa.

a Me isura Injilnia Luka, ikaoni ndra matua andrö ”yaʼugö Teofilo nifosumange”, irege so ösa niha sangumaʼö wa Teofilo andrö niha si tehöngö si lö nasa tobali niha Keriso. (Luk. 1:3) Hizaʼi, ba Halöwö Zinenge ikaoni ia Luka faoma fehede, ”He Teofilo.” So ösa niha sagatua-tua sangumaʼö wa tobali niha Keriso Deofilo me no aefa ibaso Injil Luka. Andrö wa lö saʼae iʼogunaʼö wehede famosumange Luka. Ifaʼoheʼö zurania khö ndra matua daʼö ba ikaoni ia faoma fehede talifusö ba wamati.

b Ba ayati daʼa, iʼogunaʼö Sura Niʼamoniʼö ngawua wehede Yunani troʹpos, eluahania ”lala”, tenga mor·pheʹ eluahania ”boto”.

c Ba gafuriata mufataro Waulo tobali ”sinenge nifatenge ba soi böʼö”, hizaʼi lö irai muʼerai ia ba gotalua ndra Sinenge si Felendrua. (Rom. 11:13; 1 Ko. 15:4-8) Lö niʼoʼönia sagötö mangai halöwö Yesu me so ia ba gulidanö. Daʼö mbörö wa tenga sinangea na yaʼia nifili si tobali fangali Yuda.