Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

OʼÖ WAMATIRA | SARA

”No Ira Alawe si Sökhi Bawa Ndraʼugö”

”No Ira Alawe si Sökhi Bawa Ndraʼugö”

MUZIZIO Sara bakha ba nomo ba ifaigi zi fasui. Khalaigö samösa ndra alawe moroi ba Timur Tengah si so ono hörö saitö si baga-baga. Hadia oroma waʼabu dödö ba hörönia? Na oroma, aboto ba dödöda hana wa tola simanö. Oya zalua ba nomo andrö si tola mutörö tödö. Ba nomo daʼa, oya ginötö si no ilalöi safönu faʼowua-wua dödö ba wefao khö woʼomo niʼomasiʼönia, Aberahamo. * Labaliʼö nomo andrö nahia omasiö.

Toröi ira ba Uri, sambua kota si kayo. Oya seniman, niha si so nekhe-nekhe danga, hegöi ndra sogale ba daʼö. Tobali, tatu manö oya gama-gamara. Hizaʼi ba khö Sara, omonia tenga ha nahia wangiröʼö okhötania. Ba zi hauga fakhe, ba daʼa lalalöi darua ira foʼomonia waʼomuso dödö hegöi faʼabu dödö. Ba nomo daʼa göi, asese mangandrö ira khö Lowalangi niʼomasiʼöra yaʼia daʼö Yehowa. Oya zi tobali börö wa iʼomasiʼö sibai nahia andre Sara.

Hizaʼi, itehegö Sara ba wondröi fefu zi no asese iʼila. Hewaʼae te 60 fakhe ndröfinia ba ginötö daʼö, möi ia ba nahia si lö irai iʼila ba oya itaögö deʼala hegöi faʼabasaki. Tebai mangawuli göi ia. Hadia mbörö wa alua waʼatebulö sebua ba waʼaurinia? Ba, hadia wamahaʼönia khöda ba ginötö iadaʼa moroi ba wamatinia?

”HETAʼÖ BA DANÖMI”

Te ba kota Uri ebua-bua Sara. Iadaʼa, kota daʼö lö niha-niha. Hizaʼi ba götö Sara, asese so göfa wogale sanöröi nasi ba sangosisi Nidanö Oiferati ba wolohe gama-gama sebua böli ba kota daʼa moroi ba nahia saröu. Afönu niha ba Uri, ba lala sise-ise ba si fakiwö-kiwö, fasösö-sösö göfa ba dermagania, ba oya ngawalö gama-gama ba fasania. Khalaigö, ebua-bua Sara ba kota sato niha andrö ba ato göi nawönia. Tehöngö göi ia börö me ira alawe si sökhi bawa ia. Ba daʼö toröi fefu ndra talifusönia.

Muʼila Sara ba Zura Niʼamoniʼö börö me ebua wamatinia. Hizaʼi, lö mamati ia ba lowalangi mbaŵa nisömba niha Uri, ba kota andrö so malige ba wangalulu khö lowalangi andrö. Hewaʼae simanö, mangalulu Sara ha khö Lowalangi sindruhu, Yehowa. Lö nitutunö Zura Niʼamoniʼö hewisa mbörötania wa tola mamati ia. Mangalulu namania ba nadu ba zi sambua inötö. Aefa daʼö, mangowalu Sara khö Gaberahamo, samösa ira matua sabölö atua moroi khönia fulu fakhe. * (I Moze 17:17) Ba gafuriatania, mufotöi Gaberahamo tobali ”tua zamati”. (Roma 4:11) Lafakhai wangowalu si sökhi ba saro. Faoma lafosumange nawöra, faoma sökhi lagu wehedera, ba faoma falulu fohalöwö ira ba woʼasiwai gabula dödö sabua. Ba sabölö moguna yaʼia daʼö, faʼomasira khö Lowalangira zabölö laʼofönaiʼö.

Iʼomasiʼö sibai Sara woʼomonia ira matua ba toröi yaʼira si darua khö dalifusöra ba Uri. Hizaʼi, lö ara aefa daʼö, so waʼafatö dödöra. Ifatunö khöda Sura Niʼamoniʼö wa ”si lö moʼono” Sara. (I Moze 11:30) Moloʼö si toʼölö ba götö daʼö, salua khö Sara andrö no sambua abula dödö. Hewaʼae simanö lö faröi ia khö Lowalanginia sindruhu hegöi khö woʼomonia ira matua. Loti, ono dalifusöra, labaliʼö ia simane onora matua börö me lö hadöi amania. Lalalöi ginötö, irege faböʼö zalua ba zi samuza inötö.

Lö itaha dödönia Aberahamo ba wamatunö khö Sara hadia zalua. Arakhagö ambö faduhu dödönia ba zalua. Fahuhuo khönia Lowalangi nifosumangera, ba iʼoromaʼö ia khönia iʼodela malaʼika! Khalaigö hewisa wanöngö Sara foʼomonia ira matua faoma hörönia si baga-baga. Si fao faʼadöni dödö isofu, ”Hadia niwaʼönia? Aliokö fatunö khögu!” Te ilau modadao ua sakali Aberahamo ba wanörö tödö salua; aefa daʼö ifatunö khö Sara hadia niwaʼö Yehowa, ”Hetaʼö ba danömi ba ba dalifusöu ba ae ba danö niʼoromaʼögu khöu dania.” (Halöwö Zinenge 7:2, 3) Me no ahono dödöra maʼifu börö waʼomuso dödöra, laʼangeraigö halöwö nibeʼe Yehowa khöra. Laröi waʼaurira si sökhi, sohahau tödö ba tobali si findra-findra! Hewisa wotemaʼö Sara? Tatu manö ihaogö Aberahamo ba wanöngö yaʼia. Hadia fao ia ba wotuhini foʼomonia ira matua ba waʼatebulö sebua ba waʼaurira andrö?

Tola manö abua khöda wokhalaigö nifili Sara. Tola manö tamane tödöda, ’Lö irai iʼandrö Lowalangi khögu mazui khö woʼomogu ba wamalua simane daʼö!’ Hewaʼae simanö, hadia lö tatörö zimane daʼö ba ginötö tebeʼe khöda ginötö ba wotatugöi hezo nifilida? So ita ba gulidanö sangomasiʼö kefe, zamarou tödöda ba wangofönaiʼö ba waʼaurida somasi-masi ita, okhötada, mazui faʼahonö dödöda. Hizaʼi, ifarou ita Sura Niʼamoniʼö ba wamili tanö böʼö, yaʼia daʼö wangofönaiʼö ngawalö zoʼamakhaita ba wamati, enaʼö abölö muʼomusoiʼö dödö Lowalangi moroi ba wangomusoiʼöda tödöda. (Mataiʼo 6:33) Ba woʼangerönusida hadia nifalua Sara, tola tasofu ba khöda samösa, ’Hadia nifiligu ba waʼaurigu?’

’BA LAHETA IRA BA DANÖ ANDRÖ’

Me iföfögö Sara gama-gamania, abua khönia ba wotatugöi hadia zinangea muʼohe ba niröi. Gama-gama sebua tatu manö tebai iʼohe galide mazui ondra, so göi zi lö faudu ba waʼauri si findra-findra. Tatu manö oya zi lö tola löʼö mufamawa mazui mubeʼe ba niha böʼö. Laröi kota sohahau tödö, simane fasa mazui nahia wogale si toʼölö iʼondrasi ba wowöli gandru, nagole gurifö, bua geu, nukha, hegöi soguna tanö böʼö ba fondrara dödö.

Börö me mamati Sara, itehegö ba wondröi faʼahono dödö ba nomonia

Te sabölö abua khö Sara yaʼia daʼö ba wondröi omonia. Na omonia simane nomo-nomo ba Uri ba nisöndra ndra arkeolog, tatu manö wa iröi saʼe Sara waʼauri sohahau tödö. So ösa nomo-nomo si so bateʼe si töra fulu, so göi gumbu nidanö si sökhi, ba so göi pipa nidanö si manekaoro. Ba nomo si toʼölö manö mosagö saro, towa, hegöi bawa ndruhö si tola mufobuarate. Hadia tola tobali folumöʼö nose andrö moroi ba zanagö? Mazui moroi ba zingo, macan tutul, berua, ba asu gatua soya tesöndra ba soi-soi nisura ba Zura Niʼamoniʼö ba götö daʼö?

Ba hewisa göi dalifusönia? Haniha niröi Sara? Iwaʼö khönia Lowalangi ”hetaʼö ba danömi ba ba dalifusöu”, te abua sibai khönia daʼa. Yaʼia no ira alawe sebua faʼomasi ba no ihaogö-haogö na muhede irege daʼö mbörö wa fahuwu sibai ia khö ndra gaʼania mazui akhinia, khö nono dalifusönia, inania lawe ba sibayania. Ba te saʼe lö irai tola falukha ia khöra. Hizaʼi, ero maʼökhö, lö faʼataʼu khö Sara ba wohenaigö fofanönia.

Hewaʼae oya daha-taha, hizaʼi no ihenaigö ia Sara wofanö ba ginötö si no mutatugöi. Tara, si tobali högö yomo ba nomo, te dua ngaotu fakhe ndröfinia, fao khö ndra Aberahamo ba Sara. (I Moze 11:31) Tatu manö göi oya ginötö Sara ba wondrorogö satuania si no numalö döfi andre. Fao göi khöra Loti börö me laʼoʼö niwaʼö Yehowa ba ’laheta ira ba danö Galedaia’.​—Halöwö Zinenge 7:4.

Si oföna sibai mofanö ngawawa andre numalö ba Harana, te 960 kilometer ba tanö yöu gaekhula, laʼosisi wofanö Nidanö Oiferati. Manaroʼo ira gasa-gasa ba Harana. Te ba daʼa mofökhö-fökhö Tara, tebai itohugö wofanö. Toröi ira ba daʼö ofeta mate ia me 205 fakhe ndröfinia. Fatua lö latohugö wo-fanö, ifuli ifatunö Yehowa khö Gaberahamo sakalitö enaʼö laheta ira ba mbanua andrö ba möi ira ba mbanua nituturu Yehowa khönia. Hizaʼi, ifuli zui ibeʼe khöra mbuʼusa li sebua daʼa, ”Ba ubaliʼö soi sebua ndraʼugö.” (I Moze 12:2-4) Hizaʼi me mo-fanö ira moroi ba Harana, no saʼe 75 fakhe Gaberahamo ba 65 fakhe Sara, ba lö nasa si so khöra ndraono. Hewisa wa tola tohare soi sebua moroi khö Gaberahamo? Hadia moguna ifuli ilau mangowalu? Ba götö daʼö, ato niha samalua poligami (töra samösa woʼomo ira alawe). Tobali, te iʼangeraigö daʼö Sara.

Aefa daʼö, laröi Harana ba latohugö wofanö. Hizaʼi, faigi haniha zi fao khöra. Ifatunö khöda moloʼö si tesura wa laʼohe gokhöta ira soroi yomo Gaberahamo nisöndrara yaʼia daʼö ”niha andrö (sangai halöwö) nisöndrara ba Harana”. (I Moze 12:5) Tatu manö wa lafatunö-tunö wamatira ira Aberahamo hegöi Sara ba niha somasi mamondrongo. So ösa niha Yahudi meföna zangumaʼö wa niha-niha nitutunö ba ayati daʼa yaʼia daʼö ira proselit, yaʼia daʼö niha si fao khö ndra Aberahamo ba Sara ba wamosumange Yehowa. Na simanö, tatu si fao faʼaduhu dödö fahuhuo Sara ba niha böʼö sanandrösa khö Lowalanginia hegöi tötönafönia. Moguna göi taʼangerönusi daʼa, börö me ato niha ba götöda si lö mangokhögö famati hegöi tötönafö. Ba ginötö öfahaʼö ndraʼugö sambua zi baga ba Zura Niʼamoniʼö, hadia omasi öfatunö ba niha böʼö?

”BA MÖI MISITOU BA DANÖ MISERAI”

Me no aefa laʼötö Nidanö Oiferati, te 14 Nisana 1943 SM, möi ira tanö raya ba danö nifabuʼu Yehowa khöra. (II Moze 12:40, 41) Khalaigö Sara ba wamaigi si fasuinia si fao faʼahöli-höli dödö ba waʼasökhi, faʼafaböʼö-böʼö, hegöi iklim si baga ba mbanua andrö. Ifuli zui iʼoromaʼö ia Yehowa khö Gaberahamo ba zahatö ba geu-geu sebua More, sahatö ba Zikhema, imane ”Ba maʼuwumö ubeʼe danö andre.” Ngawua wehede ”maʼuwu”, moʼeluaha sibai ba dödö Gaberahamo! Tatu itörö tödönia kabu Edena, ba ginötö ifatunö Yehowa wa so dania maʼuwu zomama Satana. No ifatunö Yehowa khö Gaberahamo wa moroi khönia tohare soi, wa tola latema howu-howu niha ba zi sagörö ulidanö.​—I Moze 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Hewaʼae simanö lö aefa ira moroi ba nifotöi gabula dödö ba gulidanö andre. So lofo ba Ganaʼana, ba ihalö gangetula Aberahamo ba wolohe soroi yomonia miraya numalö ba Miserai. Hizaʼi, moloʼö yaʼia, so zi tobali deʼala ba nahia andrö. Tobali, imane khö Sara, ”Hiza, uʼila, wa no ira alawe si sökhi bawa ndraʼugö. Ba na laʼilaʼö dania dawa Miserai, ba lamane dania: Foʼomonia! Ba labunu ndraʼo, ba laʼorifi ndraʼugö. Uʼandrö khöu, öwaʼö dania, akhigu ndraʼugö, enaʼö ohahau dödögu, börö ndraʼugö, faʼaurido, börö ndraʼugö.” (I Moze 12:10-13) Hadia mbörö wa ibeʼe Aberahamo gangandröwa si lö toʼölö?

Tenga si falimo mazui sataʼu ba niha Gaberahamo, simane niwaʼö ndra kritikus ösa. Sindruhu sa wa akhinia tiri Sara. Ba fangelama Gaberahamo so geluahania. Faduhu dödö Gaberahamo hegöi Sara wa sabölö moguna yaʼia daʼö ohitö dödö Lowalangi ba wameʼe maʼuwu si tohude hegöi soi moroi khö Gaberahamo, andrö moguna auri Gaberahamo. Aefa daʼö, so göi dandra arkeologis zangoromaʼö wa itaria ira samatörö ba Miserai latagö woʼomo niha ba labunu woʼomonia ira matua. Tobali, atua-tua Gaberahamo, ba so göi wangide-ngideʼö khö Sara ba woloʼö niwaʼönia.

Hadia zalua aefa daʼö zangoromaʼö wa modane-dane hadia nibusi tödö Gaberahamo. So ösa ndra kumandru sebua khö Waraʼo sangila Sara si sökhi bawa. Sahöli-höli dödö daʼa hewaʼae na no numalö ndröfinia. Lafatunö khö Waraʼo, ba ifatenge niha ba wangaʼi Sara! Khalaigö, tatu abu sibai dödö Gaberahamo mazui ataʼu sibai Sara si fao faʼa-bu dödö. Hizaʼi, hulö si sökhi nifolau khönia mane dome nifosumange, tenga hulö niha niʼoloiʼö. Te no iʼera-era Faraʼo ba wangai tödönia hegöi ba wameʼe faʼahöli-höli dödö khö Sara börö waʼakayonia. Ba aefa daʼö ilau fahuhuo khö dalifusönia ”ira matua” wa edöna ibaliʼö foʼomonia Sara.​—I Moze 12:14-16.

Khalaigö Sara me ifaigi zi fasui Miserai moroi ba zandrela istana mazui ba kaki lima. Hewisa dödö Sara na tola toröi ia ba nahia si so towa ba mosagö, faoma me iʼila gö sami fönania? Hadia tedönisi dödönia ba daʼö fefu, te aröu tohude moroi ba zi no irai iʼokhögö me so ia ba Uri? Khalaigö, tatu omuso dödö Zatana na ihalö gangetula Sara ba wondröi Aberahamo ba tobali ia foʼomo Waraʼo! Hizaʼi, lö ifalua zimane daʼö. Lö faröi ia khö woʼomonia ira matua, fongambatönia, hegöi khö Lowalanginia. Ba gulidanö iadaʼa si lö mangila wetahögö, moguna göi menaʼö lö faröi dozi si no mangowalu! Hadia tola öʼoʼö walöfaröi Sara ba ginötö wefao ba niha niʼomasiʼö hegöi khö nawö-awöu?

Hewaʼae oya wondrönisi dödö ba istana Waraʼo, lö faröi Sara khö woʼomonia ira matua

Ifahowuʼö ndra alawe andre Yehowa ba ibeʼe wamakao sebua khö Waraʼo ba ba zoroi yomonia. Me iʼila Faraʼo wa Sara foʼomo Gaberahamo, ba ifangawuli Sara khö woʼomonia ira matua ba iʼandrö ba ngawawa andrö enaʼö laröi Miserai. (I Moze 12:17-20) Tatu omuso sibai dödö Gaberahamo me ifuli mangawuli khönia woʼomo niʼomasiʼönia! Törö tödöu zi no irai iwaʼö khö Sara, ”Uʼila wa no ira alawe si sökhi bawa ndraʼugö.” Hizaʼi, so danö böʼö niʼameʼegönia tödö khö Sara baero waʼasökhi mbawania, sabölö tohude moroi ba niʼila hörö andrö khönia. So khö Sara waʼasökhi niha bakha andrö si no sebua böli föna Yehowa. (I Fetero 3:1-5) Yaʼita fefu, tola göi taforomaʼö waʼasökhi simane daʼö. Taʼoʼö wamati Sara na taʼofönaiʼö ngawalö zoʼamakhaita ba wamati moroi ba wangalui kefe, taʼodödögö ba wamatunö faʼaboto ba dödöda khö Lowalangi ba niha, ba lö faröi ba woloʼö goi-goi Lowalangi ba gamuata ba ginötö so wanandraigö.

^ par. 3 Ba wamobörö, töira yaʼia daʼö Aberamo ba Saraʼi. Hizaʼi abölö laʼila haniha ira moroi ba döi nibeʼe Yehowa khöra.​—I Moze 17:5, 15.

^ par. 8 Sara yaʼia daʼö akhi tiri Gaberahamo. Fagölö namara yaʼia daʼö Tara. Hizaʼi faböʼö ninara. (I Moze 20:12) Iadaʼa, lö tefaudu wangowalu simane daʼö. Moguna mutörö tödö wa faehu sibai zalua me götö daʼö. Ahatö nasa niha ba woʼahonoa niʼokhögö Gadamo ba Khawa hizaʼi lö hadöi daʼö saʼe. Abölö ba lö fökhö-fökhö niha. Daʼö mbörö wa lö tekiko ngaʼötöra ba genetika hewaʼae na mangowalu zi fagölö do. Hizaʼi, mato 400 fakhe aefa daʼö, arakhagö fagölö waʼalawa ndröfi niha simane yaʼita. Ba götö daʼö, lö itehegö Huku Moze wamalua faʼorudu ba zi so khai-khai waʼafatalifusö.​—III Moze 18:6.