Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

Fanofu Zombaso

Fanofu Zombaso

Hadia tola la’oguna’ö ira niha Keriso fakake kontrasepsi (IUD) si tola manaha ya’ira ba wangokhögö iraono?

Fefu wongambatö niha Keriso, moguna lahalö gangetula sanandrösa ba da’ö molo’ö tödöra side-ide. Ba wamalua da’ö, moguna lahaogö la’angeraigö hewisa wohalöwö IUD ba hadia goi-goi Zura Ni’amoni’ö so’amakhaita ba da’ö.

Ibe’e fareta khö Gadamo ba Khawa Yehowa hegöi ba gafuriata khö Noakhi ba soroi yomonia, ”Mi’o’ono ba mi’oya’ö ami.” (1 Moze 1:28; 9:1) Lö niwa’ö Zura Ni’amoni’ö wa hasambalö la’o’ö fareta da’ö ira niha Keriso. Andrö, ero sambua fongambatö, moguna lahalö gangetula ba wotatugöi hadia fakake ni’oguna’öra ena’ö lö oya nonora mazui lahalö gangetula hawa’ara omasi ira mo’ono. Hadia manö zinangea lafatimbaisi?

Moguna la’angeraigö ira niha Keriso hadia manö goi-goi Zura Ni’amoni’ö so’amakhaita ba da’ö. Da’ö mbörö wa lö la’oguna’ö ngawalö lala si tefarahu ba wodudugö ono ba dalu. Fodudugö ono ba dalu andre, eluahania labunu ndraono sinangea tumbu. Lö tefaudu da’ö ba niwa’ö Zura Ni’amoni’ö sanandrösa ba wo’ame’egö tödö fa’auri. (2 Moze 20:13; 21:22, 23; Zinunö 139:16; Yeremia 1:5) Hewisa göi IUD?

No itutunö duho da’ö The Watchtower 15 Mbaŵa si Lima 1979. Me luo da’ö, oya IUD sasese mu’oguna’ö, tefazökhi ia moroi ba plastik. Labe’e fakake da’ö bakha ba dalu ena’ö lö mo’ono. Itutunö artikel da’ö wa lö hadöi sangila hewisa sibai wohalöwö IUD. Ato ndra ilmuwan sanguma’ö wa IUD itaha sperma ena’ö lö ofeta ba lö orudu ia ba sel telur. Na lö mowua sel telur, eluahania lö hadöi wa’auri sawena so.

Hiza’i, so ösa zalua sangoroma’ö wa itaria tola mowua sel telur. Sel telur si no mowua andre tola tedou ia ba tuba Fallopi (baero ba naha nono) mazui tola ikhamö naha nono. Hiza’i, na no ikhamö naha nono sel da’ö, tola itaha ia IUD ena’ö lö falemba ia ba ngai naha nono. Lua-luania, adudu sel da’ö. Tola mufagölöisi da’ö ba wodudugö ono ba dalu. Ibe’e rahu-rahu artikel da’ö, ”Moguna lahaogö lafatimbaisi ira niha Keriso wa tola alua zimane da’ö ba lahaogö göi la’angeraigö wa molo’ö Sura Ni’amoni’ö te’amoni’ö sibai wa’auri.”​—Zinunö 36:10.

Hiza’i, i’otarai me tefazökhi artikel da’ö me 1979, oya wa’atua-tua si tedou sanandrösa ba medis hegöi ba sains.

Iada’a, so dombua ngawalö IUD si no tehenaigö. Si oföna, IUD si so tembaga ba ibörötaigö oya zangoguna’ö da’ö ba Amerika Serikat me 1988. Si dua ya’ia da’ö IUD si tola manga’asogö hormon ba ibörögö mufamawa da’ö me 2001. Hewisa wohalöwö fakake si dombua andre?

Tembaga: Simane si no mututunö, börö me so IUD lua-luania abua ba sperma ba wolalöi naha nono irege tebai ikhamö sel telur. Aefa da’ö, tembaga andre, hulö langu si tola mamunu sperma. * (Faigi nisura ba gahe zura.) IUD da’a göi, tola ifabö’öni zalua ba ngai naha nono.

Hormon: IUD da’a, i’okhögö hormon si fagölö ba pil KB. Lala wohalöwönia fagölö ia ba IUD si no ara. Hiza’i, IUD da’a tola i’asogö hormon bakha ba naha nono. Ba zi hadauga ira alawe, börö me so IUD da’a, tola tebato mbotora ba wanga’asogö sel telur (ovulasi). Na lö hadöi sel telur, lö hadöi göi tanömö niha. IUD da’a tola i’anifi’ö ngai naha nono. * (Faigi nisura ba gahe zura.) Aefa da’ö, lendir si so ba mbawa naha nono (serviks) tola itugu awe’e-we’e irege tebai möi bakha sperma moroi ba vagina numalö ba naha nono.

Simane si no mututunö, si dombua IUD da’a tola lafabö’öni zalua ba ngai naha nono. Andrö, na so ndra alawe sanga’asogö sel telur, aefa da’ö mowua sel da’ö ba irugi naha nono, tebai falemba ia ba ngai naha nono. Lua-luania tola adudu dabina. Hiza’i, molo’ö ndra ilmuwan, lö asese alua da’ö, ba sindruhunia tola göi alua zimanö na labadu pil KB.

Börö da’ö, tebai möi fangaro’ö dödö wa IUD tembaga mazui hormon tola itaha sel telur ena’ö lö mowua. Hiza’i, iforoma’ö penelitian ilmiah wa si dombua ngawalö IUD andre tola itimbagö ena’ö lö orudu sperma ba sel telur, irege lö asese alua wanabina.

Niha Keriso si no mongambatö somasi mangoguna’ö IUD, moguna fahuhuo ira ba doto ba wangalui hadia IUD si so mbanuara, hadia mbuania hegöi lua-luania khö wo’omo ira alawe. Böi la’andrö mazui latehegö niha bö’ö hegöi doto, ba wangai khöra angetula. (Roma 14:12; Galatia 6:4, 5) No angetulara samösa da’ö. Moguna lahalö gangetula si tola mangomusoi’ö tödö Lowalangi ba lö möi sinegu dödöra side-ide.​—Fatimbaisi 1 Timoteo 1:18, 19; 2 Timoteo 1:3.

^ par. 8 I’ombakha’ö buku fanuturu lala moroi ba Layanan Kesehatan Nasional Inggris, ”IUD sabölö oya mangoguna’ö tembaga, töra 99% wa’asökhinia. Eluahania, ero röfi ambö samösa moroi ba zi 100 ndra alawe sangoguna’ö IUD da’a si tola manabina. Na lö oya tembaga, itugu lö baga göi IUD da’ö.”

^ par. 9 Börö me tola itugu anifi-nifi ibe’e ngai naha nono IUD hormon andre, itaria lafarou ndra alawe sabölö oya tohare baŵa ira doto ba wangoguna’ö IUD da’a, hewa’ae na no mangowalu ira mazui lö’ö.