Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

Hadia Öʼila?

Hadia Öʼila?

Baero dandra si so ba Zura Niʼamoniʼö, hadia nasa dandra tanö böʼö sangoromaʼö wa no irai tobali sawuyu ndraono Gizaraʼeli ba Miserai?

Moloʼö Sura Niʼamoniʼö, laʼohe Yosefo ba Miserai ira niha Midiano. Ba gafuriata, findra Yakobo ama Yosefo hegöi ösi nomonia siʼotarai ba Ganaʼana, numalö ba Miserai. Toröi ira ba danö Gozena, sahatö ba Nungo Nidanö Nilo. (1 Moz. 47:1, 6) ’Itugu fahöna ndraono Gizaraʼeli ba tobali ato sibai.’ Andrö wa so waʼataʼu ba niha Miserai ba lafaso ndraono Gizaraʼeli tobali sawuyu.​—2 Moz. 1:7-14.

So ösa kritikus ba götöda iadaʼa, sangumaʼö wa ha hikaya waö-waö salua me götö Zura Niʼamoniʼö. Hizaʼi, so dandra tanö böʼö sangoromaʼö wa ato ngaʼötö Zemi * si no irai tobali sawuyu ba götö föna ba danö Miserai.

Duma-dumania, lasöndra ira arkeolog gakhökhöla mbanua si no ara ba danö Miserai tanö yöu. Itutunö Dr. John Bimson wa moloʼö dandra si no musöndra, so töra 20 mbanua niʼiagö ngaʼötö Zemi si so ba mbanua daʼö. Aefa daʼö, imane samösa ahli budaya moroi ba Miserai kuno sotöi James K. Hoffmeier, ”Te iʼotarai me döfi 1800 irugi 1540 SM, ato niha sangogunaʼö li Semitik moroi ba Asia tanö ba gaekhula, adöni dödöra findra ba Miserai.” Inönö nasa wangumaʼö, ”Auri nasa ira Patriark me götö daʼö, andrö wa salua si so ba mbuku 1 Moze sindruhu-ndruhu alua ia me götö daʼö.”

So dandra tanö böʼö siʼotarai ba Miserai tanö raya. Te me döfi 2000 irugi 1600 SM, ba zi sambua papirus so döi-töi zawuyu sohalöwö ba zi sambua omo ba Miserai tanö raya. Töra 40 döi zawuyu andrö moroi ba ngaʼötö Zemi. Halöwöra tobali sondrino, sanoso nukha, hegöi si manga gazi. Imane Hoffmeier, ”Ba zi sambua omo ba Thebaid manö [Ndrawa Miserai tanö raya], so töra 40 niha ngaʼötö Zemi sohalöwö tobali sawuyu. Tola muwaʼö wa ato ngaʼötö Zemi si toröi ba zi sagörö Miserai, mendrua manö sahatö ba Nungo Nidanö Nilo.”

Isura Arkeolog David Rohl wa so ösa zi tobali sawuyu si so ba daftar daʼö ”sangokhögö töi si fagölö ba döi-töi si so ba Zura Niʼamoniʼö”. Duma-dumania, simane Isasari, Aseri, hegöi Sifera. (2 Moz. 1:3, 4, 15) Imane Rohl, ”Daʼö dandra wa no irai tobali sawuyu ndraono Gizaraʼeli ba Miserai.”

Imane Dr. Bimson, ”Sejarah zangoromaʼö wa sindruhu-ndruhu alua hadia zi no musura ba Zura Niʼamoniʼö, wa no irai tobali sawuyu ndraono Gizaraʼeli ba Miserai, ba teʼefaʼö ira gafuriatania.”

^ par. 4 Semi andre samösa moroi ba gotalua nono Noakhi si datölu. Hulö farahu ngaʼötö Zemi andre ba niha Gelama, niha Asiria, niha Galedaia ba götö föna, niha Heberaiʼo, niha Siria, ba so ösa göi moroi ba ndrawa Ara.