Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

ITUGU TEKIKO GULIDANÖDA ANDRE

Idanö si Lö Taʼunö

Idanö si Lö Taʼunö

LÖ FAʼAURI ba gulidanö na lö hadöi idanö, mendrua manö na taʼunö nidanö andrö. Sindruhunia, fefu ngawalö zauri si so ba gulidanö andre abölö oya laʼogunaʼö nidanö. Idanö soguna ba niha gulidanö, urifö, hegöi sinanö tola musöndra ia ba danau, ungo nidanö, tanö solaza-laza, hegöi idanö si so barö danö.

Arakhagö Lö Tasöndra Nidanö si Lö Taʼunö

Ulidanö andre no ifasui ia idanö. Hizaʼi, moloʼö Organisasi Meteorologi Dunia, idanö si lö taʼunö si tola muʼogunaʼö ”ha 0,5 % moroi ba waʼoya nidanö si so ba Gulidanö”. Hewaʼae ha simane daʼö waʼoyania, sindruhunia tobönö daʼö ba ngawalö zauri ba gulidanö andre. Hizaʼi, börö me itugu ato zangogunaʼö idanö mazui faʼatebulö iklim, andrö wa itugu taʼunö nidanö ba abua ba wanöndra idanö si lö taʼunö. Moloʼö niha sagatua-tua, ba zi 30 fakhe mifönada tola manö abua ba niha si lima miliar waʼato ba wanöndra idanö si lö taʼunö.

Me Mufazökhi Gulidanö, Tola Iʼehaogö Ia Samösa

Proses alami si so ba gulidanö zondrorogö enaʼö lö tebulö so khöda nidanö. Baero daʼö, tanö, ngawalö zauri si so ba nidanö, hegöi luo, falulu fohalöwö ira enaʼö lö taʼunö nidanö. Datanehegö ösa duma-duma sangoromaʼö wa me mufazökhi gulidanö, tola iʼehaogö ia samösa.

  • Oya zat si möi famakiko si so ba nidanö si tola isaring tanö, ba so ösa zinanö ba danö solaza-laza, tola iheta nitrogen, fosfor hegöi pestisida.

  • No lasöndra ira ilmuwan wa so proses alami sangehaogö idanö si no taʼunö börö limbah organik. Zat-zat si möi famakiko andrö, tola faruka ia ba nidanö sangele, aefa daʼö ifakiko ia bakteri.

  • Kerang si so ba nidanö tola iʼehaogö nidanö moroi ba zat-zat kimia si möi famakiko ha ba zi hauga hari. Ba abölö baga wohalöwö kerang si so ba nidanö moroi ba mesin wangehaogö idanö.

  • Börö me so siklus hidrologi mazui siklus nidanö hegöi proses alami tanö böʼönia, daʼö mbörö wa lö kalua zau nidanö moroi ba atmosfer ba lö tebulö so ia ba gulidanö.

Famorege Nifalua Niha Iadaʼa

Na tahaogö naha oli si no atöla ba hondra mazui ba motoda, ba tatiboʼö göi zat si so langu ba nahia si tefaudu, no fao ita ba wondrorogö gumbu nidanö faböi taʼunö

Lafarou dödöda ira sagatua-tua enaʼö taʼöna-önaiʼö wangogunaʼö idanö ba taforege ba wondrorogö idanö enaʼö lö taʼunö. So lala si tola mufalua enaʼö lö taʼunö nidanö yaʼia daʼö moguna tahaogö naha oli si no atöla ba hondra mazui ba motoda, lö tatiboʼö dalu-dalu ba dögi WC, ba lö tatiboʼö zat si so langu ba luaha nidanö.

So lala sawena lasöndra ira peneliti ba wangeheta asio moroi ba nidanö nasi. Börö nifaluara andrö, mutötöna enaʼö itugu oya tehenaigö nidanö si lö taʼunö.

Hizaʼi, moguna gefe sebua hegöi energi ba wangeheta asio moroi ba nidanö nasi. Sindruhu sa, no itugu tedou waʼasökhi lala niʼogunaʼö ba wangaʼasogö idanö si lö taʼunö. Hewaʼae simanö, ba gangombakhata me döfi 2021 sanandrösa ba wangaʼasogö idanö si lö taʼunö, so sambua lembaga Perserikatan Bangsa-Bangsa sangumaʼö, ”Faʼatedou si no so iadaʼa ba zi sagörö ulidanö, moguna mudouʼö dua winaeta.”

Tötönafö moroi ba Zura Niʼamoniʼö

”Lowalangi . . . ifazawa ngawua nidanö. Owulo zau tobali teu. Aefa daʼö, itorugö deu andrö moroi ba lawuo, ba aekhu ba niha.”—Yobi 36:​26-28.

Ifazökhi siklus alam Lowalangi enaʼö lö tebulö so nidanö si lö taʼunö ba gulidanö. —Sangombakha 1:7.

So lala si no itatugöi Somböi yaʼita enaʼö tola ifuli sökhi nidanö. Moloʼö yaʼugö, hadia tefaudu na tafaduhusi tödö wa so waʼabölö khö Lowalangi ba omasi ia ba wangaʼasogö mangawuli idanö si lö taʼunö? Faigi artikel ”No Ifabuʼu Lowalangi Wa Lö Tebulö So Gulidanö” ba ngaʼörö 15.