Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

Hadia Lua-Luania Teknologi ba Ndraonomö?

Hadia Lua-Luania Teknologi ba Ndraonomö?

Si toʼölönia, alio lafahaʼö ira iraono ba onekhe ira wangogunaʼö HP moroi ba niha si no alawa döfi.

Na asese lafaigi-faigi HP iraono . . .

  • tola sandru ira.

  • la-bully mazui i-bully nawönia ba Internet (cyberbullying).

  • aoha khöra wamaigi pornografi hewaʼae na lö laʼalui.

SINANGEA ÖFALUA

SANDRU

So halöwö sangogunaʼö Internet simane famai game ba lafazökhi daʼö enaʼö sandru ita wamaigi. Moloʼö buku Reclaiming Conversation, ”Aplikasi si so ba HP andrö mufazökhi ia enaʼö lö aefa ba dangada HP.” Na itugu ara taʼogunaʼö aplikasi si so iklan, itugu mohare niha samazökhi iklan daʼö.

ANGERAGÖ: Hadia so khöu ndraono, lö omasi ia na aheta ba dangania HP? Hewisa wanolomö yaʼira ba wangogunaʼö inötö?​—EFESO 5:15, 16.

CYBERBULLYING

Ba Internet, so ösa niha si lö sökhi amuata, si lö moʼangenanöi fehedenia ba lö iʼangeragö dödö niha böʼö. Daʼö mbörö wa tola tobali ira pem-bully.

So ösa zamalua amuata simane daʼö enaʼö tehöngö ira ba lazuno-zuno. Baero daʼö, so ba dödö zi samösa niha wa hulö zi no la-bully ia börö me iʼila posting ndra awönia ba lö lafaogö ia.

ANGERAGÖ: Hadia sökhi gamuata ndraonomö ba wangogunaʼö Internet? (Efeso 4:31) Hadia nifaluania na lö saʼae fahuwu khönia ndra awönia?

PORNOGRAFI

Aoha wanöndra gambara hegöi video porno ba Internet. Sindruhu, so fitur mazui aplikasi si tola laʼogunaʼö ira satua enaʼö laʼolaini hadia zinangea lafaigi iraonora. Hizaʼi, fitur hegöi aplikasi simane daʼö so zoʼamböta.

Baero daʼö, niha so kirim mazui sanema pesan soʼamakhaita ba gamuata wohorö, tola göna ia huku. Moloʼö amakhoita ba mbanua daʼö hegöi faʼalawa ndröfi niha si farahu ba daʼö. Niha samalua amuata simane daʼö göna ia huku börö me isawö undang-undang sanandrösa ba pornografi ndraono.

ANGERAGÖ: Hewisa enaʼö lö adöni dödö ndraono ba wamaigi mazui ba wo-kirim gambara si lö tefaudu ba Internet?​—EFESO 5:3, 4.

SI TOLA ÖFALUA

FAHAʼÖ NDRAONOMÖ

Hewaʼae onekhe ndraono wangogunaʼö HP, lö tebulö lafahaʼö ndraonora ira satua. Moloʼö buku Indistractable, na mubeʼe HP ba danga ndraono si lö mangila lala wangogunaʼö yaʼia ba zi tefaudu, hulö ”no ilulu ndraononia si lö mangila molangi ba nidanö”. Tola möi famaʼalara daʼö.

GOI-GOI ZURA NIʼAMONIʼÖ: ”Fahaʼö nonou ba lala satulö, na atua ia dania ba lö iböhöli wamalua daʼö.”​—AMAEDOLA 22:6.

Tandroi hadia manö wanuturu lala sinangea öʼoʼö mazui sura hadia manö danö böʼö sinangea öfalua.

  • Ufahaʼö nonogu enaʼö sökhi wangogunaʼönia Internet

  • Utolo nonogu enaʼö tola itaögö waʼide-ide dödö

  • Utatugöi konten si tola ifaigi onogu

  • Lö tebulö ufareso HP nonogu

  • Utatugöi hawaʼoya ginötö niʼogunaʼö nonogu ba wamaigi HP ero maʼökhö

  • Lö ululu nonogu wamaigi HP na lö awönia, ba lö utehegö na alawa mbongi

  • Beʼe gamakhoita enaʼö lö laʼogunaʼö HP ba ginötö wemanga