Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

TUHO SI OFÖNA | SURA NI’AMONI’Ö​—BUKU SANAU ÖLÖ

Anau Gölö Zura Ni’amoni’ö Hewa’ae so Zanandraigö

Anau Gölö Zura Ni’amoni’ö Hewa’ae so Zanandraigö

SANAISI: Ato ndra sondrönia’ö ba politik hegöi agama lafalua zi lö tefaudu ba Zura Ni’amoni’ö. Asese lö tefaudu ba wangoguna’ö faka ni’okhögöra ba wangalui lala ena’ö niha lö la’okhögö, wamazökhi, mazui ba wamaeluaha Zura Ni’amoni’ö. Faigi atö dombua duma-duma andre:

  • Arakhagö ndröfi 167 SM: Razo Antiokhus Epifanes moroi ba dinasti Seleukus, ifaso niha Yahudi ba wolo’ö agama Yunani, ibe’e goroisa ba wamakiko Buku Ni’amoni’ö Heberai’o. Isura Sejarawan Hendrich Graetz wa ira samatörö ba Atiokhus ”Gofu hezo lasöndra nga’ölu Goroisa Huku hasambalö lasika ba latunu, ba labunu niha sangalui fa’abölö ba fondrara dödö ba Zura Ni’amoni’ö.”

  • Talu abad: So ösa ndra sondrönia’ö ba agama katolik zofönu börö me so niha si lö lafosuma-sumange zodunö-dunö wamaha’ö Zura Ni’amoni’ö tenga wamaha’ö Katolik. Lamane göi wa niha sangokhögö buku-buku Zura Ni’amoni’ö, baero mbuku Zinunö ba li Latin, no niha selungu. Samösa dewan gosali ifazökhi gamakhoita zango’ou ndra matua ”si tola mufaduhusi tödö ba owölö-ölö hegöi wonehesi ba wangalui niha selungu . . . mufareso fefu nomo hegöi nahia narö danö nitahö tödöra . . . ba na lasöndra, omo niha selungu andrö ba ladudugö”.

Na a’ozu nifalua nudu ba wamakiko Sura Ni’amoni’ö, hasambalö wa sitaya nösinia.

Anau gölö Zura Ni’amoni’ö ba li Inggris nifo’eluaha William Tyndale’s hewa’ae so daha taha, latunu Zura Ni’amoni’ö, ba Tyndale’s samösa labunu ia me döfi 1536

HEWISA WA IRUGI IADA’A TOLA SO ZURA NI’AMONI’ö: Hewa’ae lö aetu-aetu ifalua gohitö dödönia Razo Antiokhus ba ndraono Gizaraeli, no oya lafazökhi niha Yahudi gangowuloa ba soi bö’ö. Lawa’ö niha sagalawa sekola, töra 60 persen niha Yahudi me abad si föföna Masehi si lö toröi ba danö Gizara’eli. Niha Yahudi la’irö’ö Zura Ni’amoni’ö si no lasali ba Sinagoga ena’ö tola la’oguna’ö nga’ötöra misitou ofeta khö ndra niha Keriso.​—Halöwö Zinenge 15:21.

Sagötö talu abad, niha sangomasi’ö Zura Ni’amoni’ö lö ata’u ira ba wanaögö famakao ba lö aetu ira ba wamo’eluaha hegöi ba wanali Zura Ni’amoni’ö. Me ba gotalua abad si-15 no tehenaigö faosatö-faosatö Zura Niamoni’ö ba zi 33 ngawalö li fatua lö lasöndra mesin wamazökhi zi tola lafawu’a-wu’aini horufonia. Aefa da’ö, Zura Ni’amoni’ö lafoeluaha ba itugu alio wamazökhi.

BUANIA: Hewa’ae oya wameta’u moroi khö razo samatörö ba sondrönia’ö selungu ba agama, Sura Ni’amoni’ö mbuku soya sibai si tefazaewe ba nifoeluaha sandrohu waö-wa’ö. Molua-lua Zura Ni’amoni’ö ba zi hauga soi, ba lira, hegöi ba wa’auri niha ba zi hauga zuta.