Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

Ba mbanua Niniwe oya domosa hegöi monumen sahöli-höli dödö famaigi

Hadia Öʼila?

Hadia Öʼila?

Hadia zalua ba mbanua Niniwe me no mate Yona?

ME ABAD si fitu SM, Asiria zi tobali famatörö fondrege zebua ba gulidanö. So artikel ba situs web The British Museum sanutunö hezo manö mbanua si farahu ba wamatörö Asiria, yaʼia daʼö ”iʼotarai ba Zifirusi si so tanö ba gaekhula ofeta ba Iran si so tanö ba gatumbukha, ba no irai göi farahu ba daʼö mbanua Miserai”. Me luo daʼö, Niniwe ibu kota Asiria zi tobali banua fondrege zebua ba gulidanö. Ba mbanua daʼö, oya monumen sahöli-höli dödö famaigi, taman si sökhi sibai, istana, hegöi perpustakaan sebua. Ngawua wehede si so ba dowa nisöndra ba gadudula mbanua Niniwe zangoromaʼö wa ifotöi ia ”razo gulidanö” Razo Asyurbanipal, simane razo Asiria tanö böʼö. Sagötö famatörönia, hulö tebai mukalaisi Asiria hegöi Niniwe.

Asiria zi tobali famatörö fondrege zebua ba gulidanö me luo daʼö

Hewaʼae na tobali famatörö fondrege zebua Asiria me luo daʼö, ifaʼeleʼö Zefania, ”Ifazawa dangania [Yehowa] . . . ba wangohori Asiria. Ibaliʼö tanö si lö niha-niha mbanua Niniwe ba si lö idanö simane tanö si mate.” Baero daʼö, no göi ifaʼeleʼö Nakhumi, ”Mirabu wirö, mirabu ganaʼa! . . . Lö niha ba mbanua andrö, no laröi ba no adudu! . . . Moloi dania dozi niha sangila yaʼugö ba lamane, ’No adudu Niniwe!’” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Me luo daʼö, tola manö ambö faduhu dödö niha samondrongo famaʼeleʼö andrö. Te lawaʼö tödöra, ’Basaki wa tola kala wamatörö Asiria sabölö andrö.’

Sindruhu-ndruhu wa tobali banua si lö niha-niha Niniwe!

Ba gafuriata, sindruhu-ndruhu alua wamaʼeleʼö andrö! Ba gangohorita abad si fitu SM, kala wamatörö Asiria me lasuwö ia ira niha Mbabilona hegöi Media. Laröi ba laʼolifugö mbanua Niniwe ira niha si toröi ba daʼö. Itutunö karya tulis nifazökhi The Metropolitan Museum of Art ba New York wa ba gafuriata, ”sindruhu-ndruhu no tekoʼo mbanua daʼö, ba ha moroi ba Zura Niʼamoniʼö tola laʼila zanandrösa ba mbanua Niniwe”. Moloʼö Biblical Archaeology Society, me böröta ndröfi 1800-an, ”samösa lö sangila hadia sindruhu-ndruhu no irai so ibu kota Asiria sebua andrö”. Hizaʼi me döfi 1845, ibörögö wogao adudula mbanua Niniwe si samösa arkeolog sotöi Austen Henry Layard. Nisöndrania ba gadudula andrö zangoromaʼö wa sindruhu-ndruhu no irai tobali banua fondrege zebua Niniwe me luo daʼö.

Tefaudu sibai waʼalua zi no mufaʼeleʼö sanandrösa ba Niniwe. Börö daʼö, itugu faduhu dödöda wa hasambalö alua wamaʼeleʼö Zura Niʼamoniʼö sanandrösa ba gamozua wamatörö politik ba götöda andre.​—Dan. 2:44; Fam. 19:15, 19-21.