Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

Hadia Ha Me Föna Moguna?

Hadia Ha Me Föna Moguna?

ILMU PENGETAHUAN

SURA NIʼAMONIʼÖ ANDRÖ TENGA BUKU ILMU PENGETAHUAN, HIZAʼI TOHUDE NÖSINIA MOROI BA GÖTÖNIA. FAIGI DUMA-DUMANIA.

Hadia moböröta mbanua si yawa awö danö andre?

Me mböröta, abeʼe dödö ndra ilmuwan si tehöngö wa fanema linia löʼö. Iadaʼa, faduhu dödöra wa moböröta mbanua si yawa awö danö andre. No tohöna iwaʼö daʼö Sura Niʼamoniʼö.​—1 Moze 1:1.

Hewisa ia gulidanö daʼa?

Me föna, ato zangumaʼö wa no fadaya-daya gulidanö andre. Me abad si lima SM, lamane ira ilmuwan Yunani, no owulo-wulo gulidanö daʼa. Hizaʼi, ara fatua lö lawaʼö daʼö, so niwaʼö zanura Sura Niʼamoniʼö sotöi Yesaya me abad si walu SM sanandrösa ba ”gulidanö sowulo-wulo”.​—Yesaya 40:22, Terjemahan Dunia Baru.

Hadia tola adudu mbanua si yawa?

So ilmuwan Yunani sotöi Aristoteles me abad si öfa SM, ifahaʼö niha wa tola adudu gulidanö daʼa, hizaʼi lö irai tebulö mazui adudu mbanua si yawa andrö. Ba zi hauga abad, faduhu dödö niha ba daʼö. Hizaʼi, me abad si-19, so mbua gera-era ndra ilmuwan. Lamane wa tola tekiko fefu hadia ia zi so ba mbanua si yawa mazui ba gulidanö. So samösa moroi ba gotalua ndra ilmuwan andrö sotöi Baron Kelvin, iʼila hadia niwaʼö Zura Niʼamoniʼö sanandrösa ba mbanua si yawa awö danö, ”Atua dania ia fefu, hulö mbaru.” (Zinunö 102:26, 27) Faduhu dödö Kelvin wa lö itehegö tekiko gomböila dangania Lowalangi börö waʼadudu andrö, tefaudu simane nifahaʼö Zura Niʼamoniʼö.​—Zangombakha 1:4.

Haniha zanaya planet simane ulidanö andre?

Ifahaʼö niha Aristoteles wa no telöwösi fefu zi so ba mbanua si yawa andre ba mbaluri. Moloʼö yaʼia, so bakha ba mbaluri tanö böʼö zi sambu-sambua baluri, ba simane daʼö zui irege falaete fefu, ba tanö bakha sibai so gulidanö. Me abad si-18 M, faduhu dödö ndra ilmuwan wa lö hadöi sanaya döfi hegöi planet. Hizaʼi, ba mbuku Yobi nisura me abad si-15 SM, tola tabaso wa ”no ifanawa-nawa danö yawa zi löʼö” Somböi yaʼita.​—Yobi 26:7.

DALU-DALU

HEWAʼAE TENGA BUKU DALU-DALU ZURA NIʼAMONIʼÖ ANDRÖ, SO GOI-GOINIA BA TEFAUDU DAʼÖ BA WAʼATUA-TUA NIHA IADAʼA ENAʼÖ LÖ MOFÖKHÖ.

Laʼoniagö niha sofökhö.

Moloʼö Oroisa Moze, moguna lafabali zobou auri moroi ba danö böʼö. Me so wökhö sabölö-bölö me Abad Pertengahan, awena laʼoʼö goi-goi daʼö ira doto, ba moguna irugi iadaʼa.​—3 Moze, faza 13 ba 14.

Na so zombambaya boto zi mate, moguna isasai ia.

Irugi ba gangohorita abad si-19, asese lababaya mboto zi mate ira doto, ba ladalu-daluni göi niha sofökhö, lö lasasai dangara sakali. Lua-luania, ato zi mate. Hizaʼi, imane ba Goroisa Moze wa raʼiö niha sombambaya boto zi mate, ba lö tola löʼö isasai ia. Na mufalua daʼa, tola terorogö mbotoda.​—4 Moze 19:11, 19.

Faniboʼö si taʼunö.

Ero röfi, töra matonga zuta ndraono si mate börö waʼombuyu dalu, sasesenia börö me tenga ba nahiania mutiboʼö zi taʼunö niha. Moloʼö Oroisa Moze, moguna mukoʼo zi taʼunö niha, muʼaröuʼö waniboʼö yaʼia moroi ba nahia waʼatoröi niha.​—5 Moze 23:14.

Inötö wosuna.

No muhonogöi ba Goroisa Lowalangi wa lasuna nono matua na no irugi walu hari ia. (3 Moze 12:3) Na awena tumbu nono sawuyu, awena sökhi waʼabaku ndronia na no irugi samigu ia. Me lö si tedou waʼatua-tua niha ba wameʼe dalu-dalu ba götö Zura Niʼamoniʼö, no sambua folumöʼö na labaloi zi samigu andrö ba wosuna iraono.

Amakhaita niʼera-era dödö ba mboto.

Lamane ira ilmuwan hegöi peneliti soʼamakhaita ba dalu-dalu wa sökhi lua-luania ba mbotoda na sohahau manö niʼera-erada, simane faʼomuso dödö, tötönafö, fangandrö saohagölö, ba faʼaoha gölö ba wangefaʼö sala. Imane Sura Niʼamoniʼö, ”Faʼomuso dödö, ba tobali fangorifi; ba faʼarasa dödö andrö, ba oköli döla ibeʼe.”​—Gamaedola 17:22.