Faigi nösi

Faigi ba gangolifa

TUHO SI OFÖNA | HADIA NIWA’Ö ZURA NI’AMONI’Ö SANANDRÖSA BA WA’AURI BA FA’AMATE?

Niwa’ö Zura Ni’amoni’ö Sanandrösa ba Wa’auri ba Fa’amate

Niwa’ö Zura Ni’amoni’ö Sanandrösa ba Wa’auri ba Fa’amate

Ba waö-waö womböwöi si so ba Zura Ni’amoni’ö ba mbuku I Moze, tafaha’ö ita wa ifatunö Lowalangi ba niha siföföna sotöi Adamo, ”Ö’a sa’ae mbua geu ba kabu fefu, ba bua geu famotokhi ba dödö si sökhi ba si lö sökhi, ba lö tola ö’a; ö’a si’aikö da’ö, ba mate ndra’ugö!” (I Moze 2:16, 17) Fehede andrö zangoroma’ö, wa tola lö mate Gadamo na so khönia wolo’ö ba hasambalö auri ia götö-götö wa’ara ba kabu Edena.

Hiza’i, moroi na ifili ba wolo’ö hegöi ba wanöndra fa’auri si lö aetu, ifili Adamo ba wangosiwawöi nifakhoi Lowalangi ba i’a mbua geu andrö nibe’e wo’omonia ira alawe, Khawa. (I Moze 3:1-6) Lua-lua gamuata walömolo’önia andrö irugi ita mane ma’ökhö. Itutunö sinenge sotöi Faulo, ”Simane böröta horö andrö ba gulidanö, wa no ha samösa niha zamobörö, awö lua-lua horö andrö, fa’amate, awö wa no ikhamö niha fefu fa’amate andrö, börö wa no dozi samazökhi horö ira.” (Roma 5:12) ”Samösa niha” tatu manö ya’ia da’ö, Adamo. Hiza’i, hadia horö nifaluania, ba hana wa tola i’asogö wa’amate?

Nifalua Gadamo ya’ia da’ö, i’odödögö ba walömolo’ö mazui ba wanawö oroisa Lowalangi, ba no horö da’ö. (I Yohane 3:4) Ba simane niwa’ö Lowalangi khö Gadamo, lua-lua horö ya’ia da’ö fa’amate. Na i’o’ö manö Adamo hegöi nga’ötönia goroisa Lowalangi, hasambalö lö aekhu ira ba horö ba lö moguna latörö wa’amate. Tenga ena’ö mate wa iwöwöi niha Lowalangi, hiza’i ena’ö auri ira sagötö fa’ara.

Simane niwa’ö Zura Ni’amoni’ö wa ”ikhamö niha fefu” wa’amate. Hiza’i, hadia so zauri nasa moroi ba mbotoda na no mate ita? Ato zanguma’ö, so. Molo’ö ya’ira, lö irai mate noso. Na simane da’ö, tola muwa’ö wa falimo Lowalangi khö Gadamo. Hadia mbörö? Börö, na so zauri nasa moroi ba mbotoda ba nahia tanö bö’ö hewa’ae no mate ita, eluahania tenga lua-lua horö wa’amate, simane niwa’ö Lowalangi. Imane Sura Ni’amoni’ö, ”Tebai mofaya Lowalangi.” (Heberai’o 6:18) Sindruhunia sa, Satana zi falimo, me imane khö Khawa, ”Ma’ifu sa lö mate ami.”​—I Moze 3:4.

Si tobali fanofunia iada’a, na ba waya te’odane-dane wamaha’ö sanandrösa ba noso si lö mate-mate, hadia zindruhunia zalua ba ginötö mate?

IFATUNÖ ZINDRUHU SURA NI’AMONI’Ö

Imane I Moze sanandrösa ba womböwöi, ”Ba iwöwöi niha Yehowa Lowalangi, tanö mböröta, nihalö ba mbenua ba iwuwusi ba dögi nikhunia hanu-hanu fangorifi ba tobali sonoso niha andrö.” Ngawua wehede ”sonoso niha andrö” molo’ö wamo’eluaha li Heberai’o ya’ia da’ö ne’phesh, * eluahania ”mohanu-hanu niwöwöi”.​—I Moze 2:7.

Tobali, itutunö Sura Ni’amoni’ö wa ba ginötö iwöwöi niha, lö ibe’e noso si lö mate-mate. Hiza’i, ero zamösana da’ö nifotöi ”sonoso niha andrö”. Da’ö mbörö wa lö irai ösöndra na ö’alui ba Zura Ni’amoni’ö ngawua wehede ”noso si lö mate-mate”.

Börö me lö irai itutunö Sura Ni’amoni’ö wa so noso si lö mate-mate, hadia mbörö wa ato agama zamaha’ö si lö faudu ba da’ö? Tafuli tatörö tödöda zalua ba Miserai meföna ba wanöndra fanema linia.

TEFAZAEWE WAMAHA’Ö FAYA

Itutunö Herodotus, sejarawan Yunani ba abad si lima SM wa niha Miserai ”zi oföna sibai zango’awögö ba noso si lö mate-mate”. Faduhu göi dödö niha Babilona sanandrösa ba noso si lö mate-mate. Me ikalaisi Timur Tengah Aleksander Agung me 332 SM, no sa’e lafazaewe wamaha’ö da’a ira filsafat Yunani ba irugi ba zi sagörö nöri Yunani.

Hasambalö lö ösöndra ba Zura Ni’amoni’ö ngawua wehede ”noso si lö mate-mate”

Ba abad siföföna M, so dombua angorudua wamaha’ö si tehöngö ba Yahudi, ya’ia da’ö Eseni ba Farizai’o, zame’e famaha’ö wa auri nasa noso hewa’ae na no mate. Imane The Jewish Encyclopedia, ”Faduhu dödö niha Yahudi ba noso si lö mate-mate börö me tedönisi moroi ba wamaha’ö niha Yunani moroi ba wamaha’ö Plato.” Itutunö göi sejarawan Yahudi ba abad siföföna sotöi Josephus wa tenga si te’odane-dane ba Zura Ni’amoni’ö wamaha’ö andrö, hiza’i moroi ba ”nifaduhusi tödö niha Yahudi” ya’ia da’ö angorudua manö-manö ndra mitologira.

Lua-lua moroi ba zi to’ölö lafalua niha Yunani andrö, ato niha sangotöi niha Keriso zi faduhu tödö ba wamaha’ö da’ö. Molo’ö sejarawan sotöi Jona Lendering, ”Aoha wamaruka famaha’ö niha Keriso faoma wamaha’ö Plato börö nifaduhusi tödö Plato wa no irai toröi nosoda ba nahia sabölö sökhi ba aefa da’ö toröi ba gulidanö si lö sökhi andre.” Irege mu’oguna’ö wamaha’ö sanandrösa ba noso si lö mate-mate andrö ba gereja ”niha Keriso” si tobali dane-dane wamaha’öra.

”I’EFA’Ö AMI SI DUHU ANDRÖ”

Ba abad siföföna, ibe’e wamangelama sinenge sotöi Faulo, ”Noa sa iwa’ö sibai eheha, so ba götö dania ösa zondröi famati andrö, solo’ö ba geheha samaelungu, ba solo’ö famahaö mbekhu.” (I Timoteo 4:1) Sindruhu-ndruhu atulö wehede da’ö! Famaha’ö sanandrösa ba noso si lö mate-mate zi tobali duma-duma moroi ba ”famahaö mbekhu”. Lö te’odane-dane ba Zura Ni’amoni’ö wamaha’ö andrö ba moroi ba agama hegöi filsafat meföna.

Tatu omuso dödöda me iwa’ö Yesu, ”Ba aboto ba dödömi zi duhu, ba i’efa’ö ami si duhu andrö.” (Yohane 8:32) Börö me no tasöndra wa’atua-tua sanandrösa ba zindruhu moroi ba Zura Ni’amoni’ö, te’efa’ö ita moroi ba wamaha’ö si lö mamosumange Lowalangi hegöi ngawalö zi to’ölö mufalua nifaha’ö agama-agama ba zi sagörö ulidanö. Baero da’ö, sindruhu moroi ba Daromali Lowalangi göi zangefa’ö ya’ita moroi ba wamaha’ö si no toböbö ba zi to’ölö nifaduhusi tödö ba mbanua hegöi takhayul so’amakhaita ba wa’amate.​—Faigi kotak ” Hezo So Niha si No Mate?

Lö omasi Zomböi ya’ita na ha 70 mazui 80 fakhe wa’anau nosoda ba gulidanö ba aefa da’ö auri ba nahia tanö bö’ö sagötö fa’ara. Ohitö dödönia zindruhunia wa iwöwöi niha ya’ia da’ö ena’ö tola auri götö-götö wa’ara ba gulidanö ba tobali iraono solo’ö khönia. Da’ö zangoroma’ö wa i’omasi’ö niha gulidanö, ba hasambalö alua gohitö dödönia. (Maleakhi 3:6) Ibe’e khöda wa’afaduhu dödö samösa sanura sinunö, ”Satulö tödö zokhö tanö dania, ya’ira zowanua ba danö, si lö mamalö-malö.”​—Zinunö 37:29.

 

^ par. 9 So ösa wamo’eluaha Sura Ni’amoni’ö, simane King James Version hegöi Douay Version Katolik, lafo’eluaha ne’phesh tobali ”noso sauri”, hiza’i oya göi wamo’eluaha iada’a sombali’ö da’ö tobali ”niwöwöi sauri”, The New English Bible; ”niwöwöi sauri”, New International Version ba The Jerusalem Bible; mazui ”ibörögö auri”, Today’s English Version.