1, 2. (a) Ko e ha e fakatupa mo e fakatokanoa ko e tau matakupu aoga he vahā he aposetolo ko Paulo? (e) Ko hai ne talahau e Paulo ko e Punaaga he tokanoaaga mooli?

KO E tau Kerisiano fakamua atu ne nonofo he Pule Atu Motu Roma, ne ha ha i ai e tau tagata ne matalahi mahaki ha ko e tau matafakatufono, fakatokaaga he fakafili tonu, mo e tokanoaaga ne moua e lautolu. Ka ko e pule malolō lahi ia, ne falanaki ke he tau tupa ke taute e laulahi he tau gahua mamafa. He taha magaaho, kavi ke he 1 mai he 3 e tagata he Pule Atu Motu Roma kua eke mo tupa. Ko e fakatupa mo e fakatokanoa ko e matakupu aoga lahi mooli ma e laulahi he tau tagata, ti putoia ai e tau Kerisiano.

² Fa tohi e aposetolo ko Paulo hagaao ke he tokanoaaga. Ka e nakai lali a ia ke fakamafola e tau lekua he lalolagi nei tuga e tokologa he tau tagata he magahala ia ne manako ke taute. Ka e gahua malolō a Paulo mo e tau matakainaga Kerisiano haana ke fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua ke he tau tagata mo e lagomatai a lautolu ke maama e uho he poa lukutoto ha  Keriso Iesu. Tala age a Paulo ke he tau matakainaga Kerisiano haana e mena ke moua e Punaaga he tokanoaaga mooli. Tohi e ia: “Ko Iehova ko e Agaaga; mo e ko e mena kua ha ha i ai e agaaga a Iehova, kua ha ha i ai e tokanoaaga.”​—2 Korinito 3:17, NW.

3, 4. (a) Ko e heigoa ne fakatutala e Paulo he tau kupu fakamua ato hoko ki a 2 Korinito 3:17? (e) Ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute ke moua e tokanoaaga mai ia Iehova?

³ He tohi ke uaaki ha Paulo ke he tau Korinito, ne talahau e ia e mena ne tupu ki a Mose he hifo mai he Mouga ko Sinai he mole e tū ki mua he agelu ha Iehova. Kua kikila e fofoga haana he maama! He mogo ne kitia he tau Isaraela a Mose, ne matakutaku a lautolu ti ufiufi e ia e fofoga haana. (Esoto 34:29, 30, 33; 2 Korinito 3:7, 13) Fakamaama e Paulo: “Ka hoko ke he vaha ke mafoki ai ke he Iki [Iehova], ti uta kehe ai e ufiufi.” (2 Korinito 3:16) Ko e heigoa e kakano ha Paulo?

⁴ Fakaako e tautolu he vala tala fakamua ko Iehova ko e Tufuga he tau mena oti kana, ko Ia ni tokotaha ne ha ha i ai e tokanoaaga katoatoa mo e nakai fai fakakaupāaga. Ti tonu ai ko e tokanoaaga ki mua ha Iehova “kua ha ha i ai e agaaga a Iehova.” Ka e pehē a Paulo ka manako a tautolu ke moua e tokanoaaga nei, lata a tautolu ke hahaga atu ki a Iehova. Kakano ai kua lata a tautolu ke tata e fakafetuiaga mo ia. Ko e tau Isaraela he tutakale ne kitia e tuaga mai ni he onoonoaga he tagata, nakai mai he onoonoaga ha Iehova. Na tuga kua ufiufi e tau manamanatuaga mo e tau loto ha lautolu. Manako a lautolu ke fakaaoga e tokanoaaga foou ke fakamakona aki ni e tau manako ha lautolu.​—Heperu 3:8-10.

5. (a) Ko e tokanoaaga fe kua foaki he agaaga a Iehova? (e) Iloa fēfē e tautolu kua eke e tagata mo tupa po ke pagotā ka e moua agaia e tokanoaaga ne foaki e Iehova? (i) Ko e heigoa e tau hūhū kua lata a tautolu ke tali?

⁵ Ko e tokanoaaga ne foaki he agaaga a Iehova kua mua atu ke he tokanoaaga he eke mo tupa. Ko e agaaga ia ne tamai e tokanoaaga ne mua atu e lahi ne nakaila moua he tau tagata. Maeke ai ke fakatokanoa a tautolu mai he fakatupa ke he agahala mo e mate mo e mai he fakatupa ke he tapuakiaga fakavai mo e tau aga fakamotu. (Roma 6:23; 8:2) Ko e tokanoaaga ofoofogia mooli! Pete foki ko e tupa po ke pagotā kua maeke ke moua e tokanoaaga nei. (Kenese 39:20-23) Ko e matakainaga fifine ko Nancy Yuen mo e matakainaga taane ko Harold King ne tuku he fale puipui ke loga e tau tau ha ko e tua ha laua, ka e ha ha agaia ia laua e tokanoaaga nei. Maeke a koe ke kitekite ki a laua ne tutala ke he mena ne tupu ki a laua he JW Broadcasting. (Onoono ki lalo he INTERVIEWS AND EXPERIENCES > ENDURING TRIALS.) Tali la e tautolu mogonei ua e hūhū. Fakakite fēfē e tautolu kua uho lahi e tokanoaaga ha tautolu? Ti fakaaoga fakapulotu fēfē e tautolu e tokanoaaga ha tautolu?

6. Fakakite fēfē he tau Isaraela kua nakai loto fakaaue a lautolu ke he tokanoaaga ne foaki age e Iehova?

⁶ Ka moua e tautolu e mena fakaalofa uho, kua loto fakaaue a tautolu ke he tagata ne  foaki mai. Ka ko e tau Isaraela ne nakai loto fakaaue ke he tokanoaaga ne foaki age e Iehova. Fai mahina gahoa he mole e fakatokanoa e Iehova a lautolu mai i Aikupito, ne kamata a lautolu ke manako ke he tau mena kai mo e tau mena inu ne fa mahani a lautolu ki ai. Ne gūgū a lautolu hagaao ke he manai, ko e mena kai ne foaki age e Iehova. Manako foki a lautolu ke liliu ki Aikupito! Ma lautolu, ko e ‘tau ika, ko e tau fua kukama, mo e tau fua meleni, mo e tau fua liki, mo e tau fua aniani, mo e tau fua kalika’ kua uho lahi ke he tokanoaaga ne foaki age e Iehova ke tapuaki ki a Ia. Mena ia ne ita lahi a Iehova ki a lautolu. (Numera 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Fakaako he mena nei ki a tautolu e fakatonuaga uho lahi.

7. Fakagahua fēfē e Paulo e fakatonuaga ni haana ia 2 Korinito 6:1, ti maeke fēfē ia tautolu ke taute pihia?

⁷ Hataki e Paulo e tau Kerisiano oti ke loto fakaaue tumau ke he tokanoaaga ne foaki e Iehova ki a tautolu puhala he haana Tama ko Iesu Keriso. (Totou 2 Korinito 6:1.) Ko Paulo kua nakai mitaki katoatoa, ko e tupa ke he agahala mo e mate, ti taute he mena nei a ia ke logona hifo e kelea. Ka e pehē a ia: “Kua fakaaue atu au ke he Atua, ha ko Iesu Keriso ha tautolu a Iki.” Ko e ha ne talahau pihia a ia? Fakamaama e Paulo ke he tau matakainaga Kerisiano haana: “Ha ko e fakatufono he Agaga he moui ha ia Keriso Iesu, ne toka noa mai e ia au mai he fakatufono he hala mo e mate.” (Roma 7:24, 25; 8:2) Tuga a Paulo, nakai lata a tautolu ke nimo ko Iehova ne fakatokanoa a tautolu mai he fakatupa ke he agahala mo e mate. Ko e lukutoto ati maeke a tautolu ke fekafekau ke he ha tautolu a Atua mo e loto manamanatu meā, ti foaki mai he mena nei ki a tautolu e fiafia mooli.​—Salamo 40:8.

8, 9. (a) Ko e heigoa e hatakiaga ne foaki he aposetolo ko Peteru ke he puhala kua lata a tautolu ke fakaaoga e tokanoaaga? (e) Maeke fēfē e tagata ke fakaaoga e tokanoaaga haana he puhala hepe?

⁸ Nakai lata a tautolu ke talahau hokoia kua loto fakaaue a tautolu ki a Iehova, ka e lata foki a tautolu ke fakaeneene kua nakai fakaaoga e tokanoaaga ha tautolu ke he  puhala hepe. Ma e fakatai, hataki he aposetolo ko Peteru kua nakai lata a tautolu ke fakaaoga e tokanoaaga mo piuaga ke taute e tau mena hepe. (Totou 1 Peteru 2:16.) Ko e hatakiaga nei kua fakamanatu ki a tautolu e mena ne tupu ke he tau Isaraela he tutakale. Lata foki a tautolu mo e hatakiaga nei, liga mua atu ke he magaaho nei. Foaki e Satani mo e lalolagi haana e tau mena loga ne manako ke tui, kai, inu, mo e fakafiafia. Ko e tau fakatātāaga lotomatala ne fakaaoga e tau tagata fulufuluola ke manamanatu a tautolu kua lata ke fakatau e tau mena ne nakai aoga mooli ki a tautolu. Maeke ke mukamuka lahi ke fakataki he lalolagi ke fakaaoga e tokanoaaga ha tautolu he puhala hepe.

⁹ Ko e fakatonuaga ha Peteru kua hagaao foki ke he tau matakupu hokulo lahi he moui tuga e fakaakoaga mo e gahua tupe ne fifili e tautolu. Ma e fakatai, ko e tau fuata he vahā nei ne logona e peehiaga ke fakamakamaka ke maeke a lautolu ke talia ke he tau univesitī ne mua atu e mitaki. Tokologa e tagata ne tala age ki a lautolu ka moua e lautolu e fakaakoaga tokoluga atu, to moua e lautolu e tau gahua mitaki, loga e tupe, mo e to fakalilifu ai. Liga fakakite he tau tagata ia ki a lautolu e tau vala tala kua tuga ke mooli ka paase a lautolu mai he univesitī to loga atu e tupe ka moua ki a lautolu ne paase mai he aoga tokoluga. Ko e fakaakoaga tokoluga atu ne tuga ko e manatu mitaki lahi ke he tau fuata ka taute e lautolu e tau fifiliaga kua lauia e moui katoa ha lautolu. Ka ko e heigoa kua lata ia lautolu mo e tau matua ha lautolu ke manatu?

10. Ko e heigoa kua lata a tautolu ke manatu ka taute e tau fifiliaga ke he tau mena fakatagata?

¹⁰ Falu ne liga logona hifo ha ko e tau matakupu nei ko e tau mena fakatagata ti kua lata a lautolu ke tokanoa ke fifili e tau mena ne loto a lautolu ki ai ka nakai fakatauhele e tau loto manamanatu ha lautolu. Liga manatu e lautolu e tau kupu ha Paulo: “Ha ko e ha kia kua fakafili ai haku a pule ke he loto manamanatu he taha?” (1 Korinito 10:29) Pete kua tokanoa a tautolu ke taute e tau fifiliaga ke he ha tautolu a fakaakoaga mo e gahua tupe, lata a tautolu ke manatu kua fakakaupā e tokanoaaga ha tautolu ti fai fua e tau fifiliaga oti ha tautolu. Kakano haia ne pehē a Paulo: “Kua pule e au ke he tau mena oti ke eke e au, ka e nakai aoga e tau mena oti; kua pule e au ke he tau mena oti ke eke e au, ka e nakai fakamafana he tau mena oti.” (1 Korinito 10:29) Ti pete he tokanoa a tautolu ke taute e tau fifiliaga ke he tau mena fakatagata, ko e mena ne manako a tautolu kua nakai mua atu e aoga.

11. Ko e heigoa e kakano ne fakatokanoa e Iehova a tautolu?

¹¹ He hataki e Peteru a tautolu ke nakai fakaaoga e tokanoaaga ha tautolu he puhala hepe, ne pehē a ia ko e puhala hako ke fakaaoga ai ke eke mo “tau fekafekau he Atua.” Ko e kakano ne fakaaoga e Iehova a Iesu ke fakatokanoa a tautolu mai he fakatupa mo e mate ke maeke a tautolu ke fakaaoga e tau momoui katoa ha tautolu ke fekafekau ki a Ia.

12. Ko e heigoa e fakafifitakiaga ne fakatoka e Noa mo e magafaoa haana ma tautolu?

¹² Ko e puhala ne mua e mitaki ke fakaaoga e tokanoaaga ha tautolu ko e fakaaoga e tau magaaho mo e tau malolō ha tautolu ke fekafekau katoatoa ki a Iehova. He taute e mena  nei ka puipui a tautolu he fakaatā e tau foliaga he lalolagi mo e tau manako fakatagata ke mua atu e aoga he tau momoui ha tautolu. (Kalatia 5:16) Manamanatu ke he mena ne taute e Noa mo e magafaoa haana. Ne nonofo a lautolu he lalolagi favale mo e mahani feuaki. Ka e nakai putoia a lautolu ke he tau foliaga mo e tau matagahua he tau tagata ne takatakai ia lautolu. Fifili a lautolu ke tumau e fagahuatia ke he gahua ne tuku age e Iehova ke taute e lautolu. Tā e lautolu e vaka, fakaputu e tau mena kai ma lautolu mo e tau manu, ti hataki e falu hagaao ke he Fakapukeaga. “Ti eke ni e Noa; tuga ne poaki mai he Atua kia ia ke he tau mena oti, ne eke pihia ai e ia.” (Kenese 6:22) Ko e fua, ne hao a Noa mo e magafaoa haana he moumouaga he lalolagi ia.​—Heperu 11:7.

13. Ko e heigoa ne poaki e Iehova ki a tautolu ke taute?

¹³ Ko e heigoa ne poaki e Iehova ke taute e tautolu he vahā nei? Ha ko e tau tutaki ha Iesu, iloa e tautolu kua poaki e Atua ki a tautolu ke fakamatala. (Totou Luka 4:18, 19.) He vahā nei, kua fakapouli e Satani e laulahi he tau tagata ti nakai mailoga e lautolu ko e tau tupa a lautolu he lotu fakavai, tau koloa fakatino, mo e fakatokatokaaga fakapolitika. (2 Korinito 4:4) Tuga a Iesu, moua e tautolu e lilifu ke lagomatai e falu ke iloa mo e tapuaki ki a Iehova, ko e Atua he tokanoaaga. (Mataio 28:19, 20) Nakai mukamuka ke fakamatala ke he falu. He falu matakavi, nakai fiafia e tau tagata ke iloa e Atua, falu ne ita ka fakamatala a tautolu ki ai. Ha kua poaki a Iehova ki a tautolu ke fakamatala, lata a tautolu ke hūhū hifo, ‘Maeke nakai au ke fakaaoga fakalahi e tokanoaaga haaku ke he fekafekauaga ha Iehova?’

14, 15. Ko e heigoa ne fifili e tau tagata tokologa ha Iehova ke taute? (Kikite fakatino he kamataaga.)

¹⁴ Kua mafanatia he tokologa e tau tagata ha Iehova ne mailoga kua tata lahi mai e fakaotiaga he fakatokaaga nei ti fifili ke fakamukamuka e tau momoui ha lautolu mo e kamata ke paionia. (1 Korinito 9:19, 23) Falu ne paionia he tau matakavi kaina ni ha lautolu, ka e falu ne hiki atu ke he tau fakapotopotoaga ne manako lagomatai. He lima e tau kua mole, molea 250,000 ne kamata ke paionia, mo e mogonei kua molea 1,100,000 ne paionia tumau. Ko e fulufuluola ha ia ha kua tokologa ne fakaaoga e tokanoaaga ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova he puhala nei!​—Salamo 110:3.

¹⁵ Ko e heigoa ne lagomatai a lautolu ke fakaaoga fakapulotu e tokanoaaga ha lautolu? Manamanatu ki a John mo Judith, ne fekafekau he 30 e tau kua mole he tau motu kehekehe. Fakamaama e laua he kamata e Aoga Fekafekau Paionia he 1977, ne fakamafana ke he tau tagata fakaako ke hiki mo e fekafekau he matakavi ne manako lagomatai. Ke hokotia ke he foliaga ia, lata a John mo Judith ke fakamukamuka tumau e moui ha laua. Ti fa mahani a John ke hiki e gahua  haana. Fakamui, ne o atu a laua ke fakamatala he motu kehe. Ko e heigoa ne lagomatai a laua ke fahia he tau tuaga uka tuga e fakaako e vagahau foou mo e hiki ke he aga fakamotu mo e matagi foou? Ne liogi a laua ki a Iehova ti falanaki ki a Ia ke lagomatai a laua. Fēfē e logonaaga ha laua he fekafekau ki a Iehova he puhala nei he tau tau oti nei? Pehē a John: “Logona hifo e au kua eketaha au ke he gahua ne mua atu ne nakaila iloa po ke taute e au. Kua moolioli a Iehova ki a au tuga e matua taane fakahele. Maama mitaki e au mogonei e kakano he Iakopo 4:8: ‘Kia fakatata atu a mutolu ke he Atua, ti fakatata mai ai a ia kia mutolu.’ Iloa e au kua moua e au e mena ne kumi au ki ai, ko e moui kua fai kakano mooli.”

16. Fakaaoga fakapulotu fēfē he tokoafe e tokanoaaga ha lautolu?

¹⁶ Falu tuga a John mo Judith ne maeke ke leva e paionia. Ha ko e tau tutūaga, kua maeke ni e falu ke paionia he magaaho kū. Tokologa agaia ne foaki noa ke gahua he tau tālagaaga he lalolagi katoa. Ma e fakatai, kavi 27,000 he tau matakainaga ne o mai ke lagomatai ke tālaga e matapatu ofisa i Warwick, New York. Falu ne o mai ke ua e faahi tapu, falu ne o mai ke he tau mahina gahoa, mo e falu ne o mai ke taha e tau, po ke loa atu. Tokologa e tau matakainaga ia ne taute e tau fakatokaaga ke maeke ke gahua i Warwick. Ko e tau fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he tau tagata ne fakaaoga ha lautolu a tokanoaaga ke fakaheke mo e tuku atu e lilifu ki a Iehova, ko e Atua he tokanoaaga!

17. Ko e heigoa ka amaamanaki atu a tautolu ki ai ka fakaaoga fakapulotu e tokanoaaga ha tautolu mogonei?

¹⁷ Kua loto fakaaue a tautolu he iloa a Iehova ti ha ha ia tautolu e tokanoaaga he tapuaki ki a Ia. Kia fakakite e tautolu he tau fifiliaga ha tautolu kua uho lahi e tokanoaaga nei ki a tautolu. He nakai fakaaoga ai ke he puhala hepe, ka e fakaaoga ai ke fekafekau katoatoa ki a Iehova. Ti maeke mogoia a tautolu ke moua e tau monuina ne mavehe e Iehova ma e magaaho ka fakamooli e perofetaaga nei: “Ne fakamahala mo e amaamanaki, ha ko e mena to toka noa ai e tau mena ne eke mai he tupaaga ke he mena popo vave kia hoko atu ai ke he tokanoaaga ha ha he monuina he fanau he Atua.”​—Roma 8:21.