1. He totoko a Atamu mo Eva, foaki fēfē e Iehova e mafanatia mo e amaamanakiaga ke he tau tagata?

KO IEHOVA ko e Atua ne foaki e fakamafanaaga. Taute e Ia e mena nei tali mai he agahala e tau tagata ti nakai mitaki katoatoa. Nakai leva he mole e totoko e Atamu mo Eva e Atua, ne foaki e Ia e perofetaaga ka maama ai, to foaki e mafanatia mo e amaamanakiaga ke he tau tagata ka fanau mai he magaaho fakamui. Moua e perofetaaga nei ia Kenese 3:15 ti mavehe mai ai to moumou a Satani ko e Tiapolo mo e tau gahua kelea oti kana haana.​—1 Ioane 3:8; Fakakiteaga 12:9.

2. Fakamafana fēfē e Iehova a Noa?

² Manamanatu ke he puhala ne fakamafana e Iehova e fekafekau haana ko Noa. Ko e tau tagata ne nonofo he magahala  haana ne favale mo e mahani feuaki, ko Noa ni mo e magafaoa haana ne tapuaki ki a Iehova. Maeke a Noa ke logona hifo e loto lolelole. (Kenese 6:4, 5, 11; Iuta 6) Ka e foaki e Iehova ki a Noa e loto malolō kua lata ke tumau e tapuaki ki a Ia mo e taute e mena hako. (Kenese 6:9) Tala age a Iehova ki a Noa to moumou e Ia e lalolagi kelea nei, ti fakamaama e Ia e mena kua lata ke taute e Noa mo e magafaoa haana ke hao ai. (Kenese 6:13-18) Ko Iehova ko e Atua he fakamafanaaga ki a Noa.

3. Fakamafana fēfē e Iehova a Iosua? (Kikite fakatino he kamataaga.)

³ Fakamui, ne fakamafana e Iehova e fekafekau haana ko Iosua, ne ha ha ai e matagahua makimaki i mua haana. Lata a ia ke takitaki e tau tagata he Atua ke he Motu he Maveheaga mo e kautū ke he tau kau malolō lahi he tau motu ne nonofo i ai. Iloa e Iehova kua ha ha ia Iosua e tau kakano oti ke hopoate, ti tala age a Ia ki a Mose: “Ka kia poaki atu a koe kia Iosua, mo e fakamafana e koe a ia, mo e tomatoma atu kia ia ke fakamalolo, ha ko e mena fina atu ni a ia ki mua he motu nai, ko ia ke tufatufa ma lautolu e motu ke kitia ai e koe.” (Teutaronome 3:28) Ti fakamafana e Iehova a Iosua, he pehē: “Nakai kia poaki atu ai au kia koe? Kia fakamalolo, mo e fakamanavalahi a koe; aua neke matakutaku a koe; ti ua fakaatukehe; ha ko e mena fakalataha a mua mo Iehova hau a Atua ke he tau mena oti ke fano a koe ki ai.” (Iosua 1:1, 9) Fēfē e logonaaga ha Iosua ha ko e tau kupu nei he manatu e koe?

4, 5. (a) Fakamafana fēfē e Iehova e tau tagata haana he vahā i tuai? (e) Fakamafana fēfē e Iehova e Tama haana?

⁴ Fakamafana foki e Iehova e matakau he tau tagata haana. Ma e fakatai, iloa e Iehova kua lata e tau Iutaia ke moua e fakamafanaaga he uta fakapaea ki Papelonia, ti foaki e ia ki a lautolu e perofetaaga mafanatia ne pehē: “Ua matakutaku a koe, ha kua fakalataha au mo koe; aua neke kitekite fano a koe, ha ko au ko e hau a Atua; kua fakamalolo e au a koe; ko e moli, kua lagomatai au kia koe; ko e moli, kua taofi e au a koe ke he haku a lima matau ne ha i ai e mahani tututonu.” (Isaia 41:10) Fakamui, fakamafana e Iehova e tau Kerisiano fakamua atu, ti fakamafana e Ia a tautolu he puhala taha ia.​—Totou 2 Korinito 1:3, 4.

⁵ Foaki foki e Iehova e fakamafanaaga ke he Tama haana. He mole e papatiso ha Iesu, logona e ia e leo mai he lagi ne pehē: “Ko e haku a tama fakahele hanā, kua fiafia na au kia ia.” (Mataio 3:17) Maeke nakai a koe ke manamanatu ke he malolō lahi he tau kupu nei ne foaki ki a Iesu he mogo ne fekafekau a ia he lalolagi?

6. Maeke fēfē he fakatai ha Iesu ke he tau taleni ke fakamafana a tautolu?

⁶ Fifitaki e Iesu e Matua haana he fakamafana e falu ke mahani fakamooli. Taute pihia e ia he fakatai ke he tau taleni, he pehē a ia kua tala age e iki ke he tau fekafekau fakamooli takitaha: “Kua mitaki ko e fekafekau mitaki na e, mo e fakamoli; kua fakamoli e koe ke he tau mena gahoa, to kotofa e au a koe ke pule ke he tau mena loga; ati hu mai a a koe ke he fiafia he hau a iki.” (Mataio 25:21, 23) Fakamafana he tau kupu nei e tau tutaki haana ke tumau e fekafekau fakamooli ki a Iehova!

7. Fakamafana fēfē e Iesu e tau aposetolo haana, mua atu ki a Peteru?

⁷ Pete kua fa taufetoko e tau aposetolo  hagaao ko hai ne mua atu, ne fakauka tumau a Iesu ki a lautolu. Fakamafana e ia a lautolu ke mahani fakatokolalo mo e ke fekafekau ke he falu, ka e nakai manako ke fekafekau age e falu ki a lautolu. (Luka 22:24-26) Lagaloga ne taute e Peteru e tau hepehepe mo e fakaita a Iesu. (Mataio 16:21-23; 26:31-35, 75) Ka e nakai tiaki e Iesu a Peteru. Fakamafana e Iesu a Peteru ti tuku age foki ki a ia e kotofaaga ke fakamalolō e falu.​—Ioane 21:16.

8. Fakamafana fēfē e Hesekia e tau iki ne takitaki e tau mo e tau tagata Iuta?

⁸ Ato fai fakafifitakiaga a Iesu ke mumuitua a lautolu ki ai, iloa he tau fekafekau ha Iehova kua lata a lautolu ke fakamafana e falu. Manamanatu ki a Hesekia. He amanaki e tau tagata Asuria ke totoko ki Ierusalema, ne fakapotopoto e ia e tau iki ne takitaki e tau mo e tau tagata ke fakamafana ki a lautolu, ti atihake po ke “fanogonogo foki e motu ke he tau kupu” haana.​—Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 32:6-8.

9. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai ia Iopu hagaao ke he foaki he fakamafanaaga?

⁹ Fakaako foki e tautolu e foaki he fakamafanaaga mai ia Iopu. Pete kua lata a ia ke moua e fakamafana, fakaako e ia e puhala ke he falu ke fakamafana. Tala age a Iopu ke he tau tagata taane ne o mai ke fakamafana a ia, ka lali a ia ke fakamafana a lautolu to talahau e ia e tau mena ke fakamalolō mo e atihake e tau logonaaga ha lautolu. Ka e nakai ko e tau mena ke fakatupu e mamahi ki a lautolu. (Iopu 16:1-5) Ka e fakahiku ne moua e Iopu e fakamafanaaga mai ia Elihu mo e mai ia Iehova.​—Iopu 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Ko e ha ne lata e tama fifine ha Iefeta ke moua e fakamafanaaga? (e) Ko hai ka fakamafana e tautolu he vahā nei?

¹⁰ Ko e tama fifine ha Iefeta ne lata foki ke moua e fakamafanaaga. Ko Iefeta ko e matua taane haana mo e ko e ikifakafili, ne amanaki ke tau ke he tau tagata Amoni. Mavehe a ia ka lagomatai e Iehova a ia ke kautū ke he tau, ko e tagata fakamua ka hau ke feleveia mo ia ka liu atu a ia ki kaina to fekafekau ki a Iehova he faituga. Ne kautū a Isaraela he tau, ti ko e tagata fakamua ne hau ke feleveia mo Iefeta ko e tama fifine haana, na tokotaha ni a ia. Kua malipilipi e loto ha Iefeta. Ka e fakamooli e ia e maveheaga haana ti fakafano e tama fifine haana ke fekafekau tumau he faituga.​—Tau Fakafili 11:30-35.

¹¹ Pete kua uka e mena nei ki a Iefeta, liga kua mua atu e uka ke he tama fifine haana. Ka e makai a ia ke taute e mena ne mavehe he matua taane haana. (Tau Fakafili 11:36, 37) Kakano he mena nei to nakai faitaane po ke fanafanau a ia. To nakai fai matohiaga e magafaoa. Lata a ia ke moua e fakamalolōaga mo e fakamafanaaga kua lahi. Pehē e Tohi Tapu: “Ti eke ia mo fakatufono kia Isaraela, Ke he taha tau mo e taha tau ke o ai e tau tamafine a Isaraela ke fakaheke ke he tamafine a Iefeta ko e tama a  Kiliata ke taki fa e aho ke he tau.” (Tau Fakafili 11:39, 40) Ko e tama fifine ha Iefeta ne taute a tautolu ke manamanatu ke he tau Kerisiano he vahā nei ne nonofo takitokotaha ke maeke ke fekafekau fakalahi ki a Iehova. Maeke nakai a tautolu ke nava mo e fakamafana a lautolu?​—1 Korinito 7:32-35.

12, 13. Maeke fēfē a Peteru ke ‘fakamalolo haana tau matakainaga’?

¹² He pō ato mate a Iesu, ne tala age a ia ke he aposetolo ko Peteru: “Simona na e, ma Simona, kitiala, kua manako a Satani kia mutolu, ke lulululu a mutolu tuga ne saito; Ka kua ole au māu, kia nakai mate hau a tua; ka ko koe, ka mafoki mai a koe, ti fakamalolo e koe hau a tau matakainaga.”​—Luka 22:31, 32.

¹³ Ko Peteru taha ia lautolu ne takitaki e fakapotopotoaga Kerisiano fakamua atu. (Kalatia 2:9) Fakamafana e ia e tau matakainaga ha ko e tau gahua mafanatia haana he Penetekoso mo e he magaaho fakamui. He mole e fekafekau a ia ke he loga e tau tau, ne tohi a ia ke he tau matakainaga: “Kua tohi atu ai e au e tau kupu gahoa kia mutolu, ke tomatoma atu mo e talahau atu ai, Ko e fakaalofa noa moli he Atua kua tumau ai nai a mutolu.” (1 Peteru 5:12) Fakamafana he tau tohi ha Peteru e tau Kerisiano he vahā haana. Ti fakamafana agaia he tau tohi ia a tautolu he vahā nei he fakatali a tautolu ke fakamooli katoatoa e tau maveheaga ha Iehova!​—2 Peteru 3:13.

14, 15. Fakamafana fēfē he tau tohi he Tohi Tapu ne tohia he aposetolo ko Ioane a tautolu?

 ¹⁴ Ko e aposetolo ko Ioane ko e taha foki ne takitaki e fakapotopotoaga Kerisiano fakamua atu. Ne tohi e ia e Evagelia ofoofogia he fekafekauaga ha Iesu. Ko e tohi nei he Tohi Tapu ne fakamafana e tau Kerisiano ke he teau e tau tau ti matutaki ke fakamafana a tautolu he vahā nei. Ma e fakatai, ko e tala ni ha Ioane ne totou e tautolu e talahauaga ha Iesu ko e fakaalofa e mahani ne fakakite aki e tau tutaki mooli haana.​—Totou Ioane 13:34, 35.

¹⁵ Ko e tau tohi tolu ne tohia e Ioane ne ha ha i ai foki e tau kupu mooli uho lahi. Ka loto lolelole a tautolu ha ko e tau hehē, kua fakatotoka a tautolu ke totou ko e poa lukutoto ha Iesu kua “fakamea ai a tautolu he tau hala oti kana.” (1 Ioane 1:7) Ka tumau e logonaaga agahala ha tautolu, to fakamafana a tautolu ka totou “kua mua e Atua ke he tau loto ha tautolu.” (1 Ioane 3:20) Ko Ioane ni e tagata tohia he Tohi Tapu ne tohi ko e “Atua ko e fakaalofa a ia.” (1 Ioane 4:8, 16) Ko e tau tohi ke uaaki mo e ke toluaki haana ne atihake e tau Kerisiano ne tumau ke “eke e mahani he kupu moli.”​—2 Ioane 4; 3 Ioane 3, 4.

16, 17. Fakamafana fēfē he aposetolo ko Paulo e tau Kerisiano fakamua atu?

¹⁶ Ko e aposetolo ko Paulo ko e taha fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki ne foaki e fakamafanaaga ke he tau matakainaga haana. Nakai leva e mate ha Iesu, laulahi he tau aposetolo ne nonofo i Ierusalema, ko e matakavi he kau fakatufono. (Gahua 8:14;  15:2) Ko e tau Kerisiano i Iutaia ne fakamatala hagaao ke he Keriso ke he tau tagata ne fitā e talitonu ke he taha e Atua. Ka e fakafano he agaaga tapu a Paulo ke fakamatala atu ke he tau Heleni, tau Roma, mo e falu ne tapuaki ke he loga e tau atua.​—Kalatia 2:7-9; 1 Timoteo 2:7.

¹⁷ Ne fenoga a Paulo ke he tau matakavi ne fakahigoa mogonei ko Turkey, ti pihia mo Greece mo Italy. Fakamatala atu a ia ke he tau tagata ne nakai ko e tau Iutaia ne nonofo he tau matakavi ia, ti fakatū e ia e tau fakapotopotoaga Kerisiano. Nakai mukamuka e moui ma e tau Kerisiano foou. Ne favale e tau tagata he motu ha lautolu ki a lautolu, ti lata ke moua e lautolu e fakamafanaaga. (1 Tesalonia 2:14) Kavi ke he tau 50, ne tohia e Paulo e tohi fakamafana ke he fakapotopotoaga foou i Tesalonia. Pehē a ia: “Kua fakaaue a mautolu nakai noa ke he Atua, ha ko mutolu oti kana, kua totoku atu a mutolu ke he tau liogi ha mautolu, Kua nakai noa ha mautolu a manatu ke he gahua ha mutolu ke he tua, mo e fakamalolo ke he fakaalofa, mo e fakauka.” (1 Tesalonia 1:2, 3) Ne tala age foki a ia ki a lautolu ke fakamalolō e falu ti tohi: “Kia fetomaaki a mutolu, mo e fefakamafanaki a mutolu.”​—1 Tesalonia 5:11.

18. Fakamafana fēfē he kau fakatufono he senetenari fakamua a Filipo?

¹⁸ He senetenari fakamua, ne fakaaoga e Iehova e kau fakatufono ke fakamafana e tau Kerisiano oti, putoia a lautolu ne taki e tau fakapotopotoaga. He fakamatala a Filipo hagaao ki a Keriso ke he tau tagata Samaria, ne lalago he kau fakatufono a ia. Fakafano atu e lautolu tokoua e matakainaga ha lautolu ko Peteru mo Ioane ke liogi ma e tau Kerisiano foou ke moua e agaaga tapu. (Gahua 8:5, 14-17) Ko Filipo mo e tau matakainaga foou ia ne mafanatia lahi ha ko e lalagoaga ne moua e lautolu mai he kau fakatufono!

19. Fēfē e logonaaga he tau Kerisiano he totou e lautolu e tohi mai he kau fakatufono?

¹⁹ Fakamui, ne lata e kau fakatufono ke taute e fifiliaga aoga lahi. Kua lata nakai e tau Kerisiano ne nakai ko e tau Iutaia ke peritome tuga ne taute he tau Iutaia he fakavē ke he Fakatufono faka-Mose? (Gahua 15:1, 2) Mole e liogi he kau fakatufono ma e agaaga tapu ti fakakakano ke he tau Tohiaga Tapu, ne fifili a lautolu kua nakai lata ke taute e mena nei. Ti tohia e lautolu e tohi ke fakamaama e fifiliaga ha lautolu ti fakafano atu e tau matakainaga taane ke talahau ai ke he tau fakapotopotoaga. He totou he tau Kerisiano e tohi nei, ne “fiafia ai a lautolu ha ko e fakamafanaga.”​—Gahua 15:27-32.

20. (a) Fakamafana fēfē he Kau Fakatufono a tautolu oti he vahā nei? (e) Ko e heigoa e hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala ka mui mai?

²⁰ He vahā nei, ko e Kau Fakatufono he Tau Fakamoli a Iehova ne foaki e fakamafanaaga ke he tau tagata he Peteli, ke he tau fekafekau gahua mau pauaki he fonua, mo e ki a tautolu oti. Tuga e tau matakainaga taane he senetenari fakamua, fiafia mooli a tautolu ke he fakamafanaaga! Pihia foki, ke fakamafana a lautolu ne toka e kupu mooli ke liliu mai, he 2015 ne foaki he Kau Fakatufono e porosua Liu Mai ki a Iehova. Ka ko e tau matakainaga taane ni kia ne taki ka fakamafana e falu, po ke lata a tautolu oti ke taute e mena ia? To fakatutala a tautolu ke he hūhū nei he vala tala ka mui mai.