1, 2. Mole e fina atu ha Iesu ke he lagi, ko e heigoa ne liga manamanatu e tau aposetolo ki ai?

KO E tau aposetolo ha Iesu ne tutū he Mouga ko Olive mo e kitekite ke he ha lautolu a iki mo e kapitiga ko Iesu hane haele hake ke he lagi, ti galo he tau aolagi. (Gahua 1:9, 10) Kavi ke he ua e tau, ne fakaako, fakamafana, mo e takitaki e Iesu a lautolu. Ka kua fano kehe tuai a ia mogonei. Ko e heigoa ha lautolu ka taute?

² Ato hake ke he lagi, tala age a Iesu ke he tau tutaki haana: “To eke foki a mutolu mo tau talahau haku ki Ierusalema, mo Iutaia oti ni, mo Samaria, ke hoko ni ke he fakaotiaga [tau kalakala oti] he lalolagi.” (Gahua 1:8) Maeke fēfē a lautolu ke taute e gahua ia? Mavehe a Iesu to lagomatai he agaaga tapu he Atua a lautolu. (Gahua 1:5) Ka ko hai ka takitaki a lautolu mo e fakatokatoka e gahua fakamatala ke he lalolagi katoa? Iloa he tau aposetolo na fakaaoga e Iehova e tau tagata taane ke takitaki e tau Isaraela i tuai. Ti liga manamanatu a lautolu to fifili foki e Iehova e takitaki foou mogonei.

3. (a) Mole e hake ha Iesu ke he lagi, ko e heigoa e fifiliaga aoga ne taute he tau aposetolo tua fakamooli? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka tali e tautolu he vala tala nei?

 ³ Nakai leva he mole e hake ha Iesu ke he lagi, ne kumikumi e tau tutaki haana ke he tau Tohiaga Tapu, liogi ke he Atua ma e lagomatai, ti fifili a Matatia ke hukui a Iuta Isakariota ko e aposetolo ke 12 aki. (Gahua 1:15-26) Ko e ha ne aoga lahi e fifiliaga nei ki a lautolu mo e ki a Iehova? Mailoga he tau tutaki na lata ke toko 12 e aposetolo. * (Kikite matahui tala.) Ne fifili e Iesu e tau aposetolo ti fakamahani a lautolu ma e gahua aoga lahi he tau tagata he Atua. Ko e heigoa e gahua ia, ti mautauteute fēfē e Iehova mo Iesu a lautolu ma e gahua ia? Ko e heigoa e fakatokaaga pihia he vahā nei? Ti maeke fēfē a tautolu ke “manamanatu [ke he] tau takitaki” ne ha ha mo tautolu, mua atu ke he “fekafekau fakamoli mo e loto matala”?—Heperu 13:7; Mataio 24:45.

4. Ko e heigoa e gahua ne taute he tau aposetolo mo e falu he tau patu i Ierusalema?

⁴ Kamata e tau aposetolo ke taki e fakapotopotoaga Kerisiano he Penetekoso he tau 33. Pehē e Tohi Tapu na “tu ai a Peteru katoa mo e tokohogofulu ma taha” ti fakaako e tau kupu mooli fakahao moui ke he toloaga lahi. (Gahua 2:14, 15) Tokologa e tagata he toloaga ia ne eke mo tau Kerisiano. Mole ia, ko e tau Kerisiano foou “kua tumau a lautolu ke he tau kupu he tau aposetolo.” (Gahua 2:42) Ne fakalago ke he tau aposetolo ke fatifati e tupe he fakapotopotoaga. (Gahua 4:34, 35) Fakaako foki e lautolu e tau tagata he Atua ti liogi ma lautolu, he pehē: “To fakamakamaka a mautolu ke he liogi mo e tufatufaaga he kupu.” (Gahua 6:4) Ti fakafano e lautolu e tau Kerisiano lotomatala ke fakamatala he tau magamotu foou. (Gahua 8:14, 15) Fakamui, ne fakalataha e tau patu ne fakauku mo e tau aposetolo he takitaki e fakapotopotoaga. Ko e kau fakatufono ne foaki e fakatonuaga ke he tau fakapotopotoaga oti.—Gahua 15:2.

5, 6. (a) Gahuahua fēfē e agaaga tapu ke he kau fakatufono? (Kikite fakatino he kamataaga.) (e) Lagomatai fēfē he tau agelu e kau fakatufono? (i) Takitaki fēfē he Kupu he Atua e kau fakatufono?

⁵ Ko e tau Kerisiano he senetenari fakamua ne iloa kua takitaki e Iehova e kau fakatufono puhala ia Iesu. Iloa mooli fēfē e lautolu e mena ia? Fakamua, ne gahuahua e agaaga tapu ke he kau fakatufono. (Ioane 16:13) Moua he tau Kerisiano fakauku oti e agaaga tapu, ka e gahuahua pauaki ai ke he tau aposetolo mo e tau patu i Ierusalema ke taute e tau matagahua ha lautolu ko e tau leveki. Ma e fakatai, ko e tau 49 ne takitaki he agaaga tapu e kau fakatufono ke taute e fifiliaga ke he peritome. Ne muitua e tau fakapotopotoaga ke he fakatonuaga ia. Ko e  fua, ne “mauokafua e tau ekalesia ke he tua, mo e fakatokologa a lautolu ke he taha aho mo e taha aho.” (Gahua 16:4, 5) Mai he tohi ke he tau fakapotopotoaga hagaao ke he peritome, maeke a tautolu ke kitia kua gahuahua e agaaga tapu he Atua ke he kau fakatufono ti kua kitia ai e tau mahani tuga e fakaalofa mo e tua.—Gahua 15:11, 25-29; Kalatia 5:22, 23.

⁶ Uaaki, ne lagomatai he tau agelu e kau fakatufono. Ma e fakatai, tala age e agelu ki a Konelio ke kumi e aposetolo ko Peteru. Mole e fakamatala ha Peteru ki a Konelio mo e tau magafaoa haana ne moua e lautolu e agaaga tapu, pete he nakaila peritome e tau tagata taane nei. Eke ai a Konelio mo Tagata Motu Kehe fakamua ne nakai peritome mo Kerisiano. Magaaho ne logona he tau aposetolo e mena ne tupu kua talia e lautolu e finagalo he Atua ti hafagi atu ke he tau Tagata Motu Kehe ne nakaila peritome ke he fakapotopotoaga Kerisiano. (Gahua 11:13-18) Mai he mena nei, maeke a tautolu ke kitia kua lalago fakamakutu he tau agelu e gahua fakamatala ne takitaki he kau fakatufono. (Gahua 5:19, 20) Toluaki, takitaki he Kupu he Atua e kau fakatufono. Fakaaoga he tau tagata taane ia e tau Tohiaga Tapu ke lagomatai a lautolu ke taute e tau fifiliaga aoga hagaao ke he tau taofiaga faka-Kerisiano mo e ke takitaki e tau fakapotopotoaga.—Gahua 1:20-22; 15:15-20.

7. Ko e ha ne pehē a tautolu ko Iesu ne takitaki e tau Kerisiano fakamua atu?

⁷ Pete ni he pule e kau fakatufono ke he fakapotopotoaga, ne maama he matakau ko Iesu Keriso e Takitaki ha lautolu. Iloa fēfē e tautolu e mena ia? Pehē e aposetolo ko Paulo ko Keriso ne kotofa e “falu ke eke mo tau aposetolo.” Pehē foki a ia ko Keriso “ko e ulu,” po ke Takitaki he fakapotopotoaga. (Efeso 4:11, 15) Ne nakai fakahigoa e lautolu a lautolu aki e taha he tau aposetolo nei, “ne fakahigoa . . . e tau tutaki ko e tau Kerisiano.” (Gahua 11:26) Iloa e Paulo kua aoga ke muitua ke he tau fakaakoaga ne fakavē ke he Tohi Tapu he tau aposetolo mo e tau patu foki ne taki. Pete ia, pehē a Paulo: “Kua loto au ke iloa ai e mutolu ko e ulu he tau tane oti ko Keriso haia.” Putoia he talahauaga nei e tau tagata takitaha he kau fakatufono. Lafi mogoia e Paulo: “Ko e ulu a Keriso ko e Atua haia.” (1 Korinito 11:2, 3) Maaliali ai, ne kotofa e Iehova haana Tama ko Keriso Iesu ke takitaki e fakapotopotoaga.

8, 9. Ko e heigoa e matagahua aoga ne taute he Matakainaga ko Russell?

⁸ Kamata he 1870, ko Charles Taze Russell mo e falu he tau kapitiga haana ne kamata ke lali ke tapuaki ke he Atua fakatatau ke he Tohi Tapu mo e lagomatai e falu ke taute pihia. Putoia ai e lagomatai he tau tagata ne vagahau ke he tau vagahau kehekehe. Ti ko e Zion’s Watch Tower Tract Society ne fakatū matafakatufono he 1884, ti eke e Matakainaga ko Russell mo pelesiteni. * (Kikite matahui tala.) Ne kumikumi fakamatafeiga e ia e Tohi Tapu ti nakai matakutaku ke tala age ke he falu ko e tau fakaakoaga he lotu tuga e Tolu Taha mo e nakai mate e agaaga kua nakai mai he Tohi Tapu. Fakaako e ia to nakai kitia mata e liu mai he Keriso ti ko e “tau vaha he tau motu kehe” to fakaoti ai he 1914. (Luka 21:24) Fakaaoga he Matakainaga  ko Russell e magaaho, malolō, mo e tupe haana ke fakaako e tau kupu mooli nei ke he falu. Maaliali ai, kua fakaaoga e Iehova mo Iesu e Matakainaga ko Russell ke takitaki he magaaho uho lahi nei he fakamauaga tuai.

⁹ Nakai manako e Matakainaga ko Russell ke moua e matalahi mai he tau tagata. He 1896, tohi e ia ko ia mo e falu tagata taane ne kotofa kua nakai manako ke moua e lilifu. Nakai manako a lautolu ke he ha matahigoa pauaki, ti nakai manako a lautolu ke he ha matakau ke fakahigoa aki a lautolu. Pehē a ia fakamui: “Nakai ko e gahua he tagata anei.”

10. (a) Magaaho fe ne kotofa e Iesu e “fekafekau fakamoli mo e loto matala”? (e) Fakamaama e puhala ne maaliali kua kehe e Kau Fakatufono mai he Watch Tower Society.

¹⁰ He 1919, tolu e tau he mole e mate he Matakainaga ko Russell, ne kotofa e Iesu e “fekafekau fakamoli mo e loto matala.” Ke lata mo e heigoa? Ke foaki ke he tau tutaki haana e “tau mena kai ke he tau magaaho [tonu].” (Mataio 24:45) He tau tau fakamua ia foki, ko e matakau tote he tau matakainaga fakauku he matapatu i Brooklyn i New York ne foaki e tau mena kai fakaagaaga ke he tau tutaki ha Iesu. Ko e talahauaga “kau fakatufono” ne kamata ke kitia i loto he tau tohi ha tautolu he mole e 1940. He magaaho ia, ko e kau fakatufono ne matutaki tata ke he tau leveki he Watch Tower Bible and Tract Society. Ka e he 1971, ne maaliali ai ko e Kau Fakatufono ne kehe mai he Watch Tower Society ne kua leveki hokoia ni ke he tau mena matafakatufono. Tali mai he mogoia, maeke e tau matakainaga taane fakauku ke eke mo vala he Kau Fakatufono ka e nakai ko e tau takitaki he Sosaiete. Nakaila leva ia, ne eke e tau matakainaga taane he ‘tau mamoe kehe’ mo takitaki he Sosaiete mo e falu kaufakalatahaaga ne fakaaoga he tau tagata he Atua. Ko e fua, maeke e Kau Fakatufono ke hagaaki ke tauteute e tau fakaakoaga mo e fakatonuaga he Tohi Tapu. (Ioane 10:16; Gahua 6:4) Ko e fufuta he Ko e Kolo Toko ia Iulai 15, 2013 ne fakamaama ko e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ko e matakau tote he tau matakainaga taane fakauku ne fakatū ai e Kau Fakatufono.

11. Taute fēfē e tau fifiliaga he Kau Fakatufono?

¹¹ Kua taute he Kau Fakatufono e tau fifiliaga aoga ko e matakau ka feleveia auloa ai he tau faahi tapu takitaha. He feleveia he puhala nei kua lagomatai a lautolu ke fetataaki e matutakiaga mo e kaufakalataha tumau. (Tau Fakatai 20:18) Nakai fai matakainaga he Kau Fakatufono ne mua atu e aoga ke he taha, ti he tau tau takitaha kua igatia e matakainaga taane mo e takitaki e tau feleveiaaga ia. (1 Peteru 5:1) Ko e mena taha ia ne taute he tau matakau ne ono he komiti he Kau Fakatufono. Nakai fai matakainaga he Kau Fakatufono ne logona hifo ko ia e takitaki he tau matakainaga haana.  Igatia a lautolu ia ko e taha he tau fekafekau mo e moua e tau mena kai fakaagaaga mai he fekafekau fakamoli mo e muitua ke he takitakiaga ia.

12. Ko e heigoa e tau hūhū ka tali e tautolu mogonei?

¹² Ko e Kau Fakatufono ne nakai homo ue atu po ke mitaki katoatoa. Maeke ai ke hepe ka fakamaama hagaao ke he Tohi Tapu po ke takitakiaga he fakatokatokaaga. Ma e fakatai, ko e Watch Tower Publications Index ne putoia e matakupu “Beliefs Clarified,” ne tohi ai e tau hikihikiaga ke he maamaaga ha tautolu ke he Tohi Tapu tali mai he 1870. Nakai talahau e Iesu ki a tautolu to fakatoka mai he fekafekau fakamoli e tau mena kai fakaagaaga mitaki katoatoa. Ti maeke fēfē a tautolu ke tali e hūhū ha Iesu: “Ko hai foki e fekafekau fakamoli mo e loto matala?” (Mataio 24:45) Ko e heigoa ne fakakite ko e Kau Fakatufono ko e fekafekau fakamoli? Kia fakatutala a tautolu ke he tolu e mena ne  tatai kua lagomatai e kau fakatufono he vahā he tau aposetolo.

13. Lagomatai fēfē he agaaga tapu e Kau Fakatufono?

¹³ Lagomatai he agaaga tapu e Kau Fakatufono. Ne lagomatai he agaaga tapu e Kau Fakatufono ke maama e tau kupu mooli he Tohi Tapu ne nakaila maama fakamua. Ma e fakatai, manamanatu ke he fakamauaga he tau taofiaga ne hikihiki kua totoku fakamua. Nakai fai tagata kua maeke ke maama mo e fakakakano ni e lautolu e “tau mena hokulo ia he Atua”! (Totou 1 Korinito 2:10.) Logona hifo e Kau Fakatufono tuga e aposetolo ko Paulo ne tohi: “Ko e tau mena ia foki kua vagavagahau ai a tautolu ke he tau kupu kua fakaako mai he Agaga Tapu, ka e nakai ko e tau kupu kua fakaako mai he iloilo he tau tagata.” (1 Korinito 2:13) Mole e tau tau loga he tau fakaakoaga fakavai mo e nakai fai takitakiaga tonu, ko e ha ne holo ki mua e maamaaga he Tohi Tapu tali mai he 1919? Kakano ni ha kua lagomatai he Atua mo e agaaga tapu haana!

14. Hagaao ke he Fakakiteaga 14:6, 7, lagomatai fēfē he tau agelu e Kau Fakatufono mo e tau tagata he Atua he vahā nei?

¹⁴ Lagomatai he tau agelu e Kau Fakatufono. Ko e matagahua lahi mahaki he Kau Fakatufono ke takitaki e tau tagata fakailoa ne molea e valu e miliona ke he gahua fakamatala ke he lalolagi katoa. Ko e ha ne kautū e gahua ia? Taha kakano ko e lalagoaga he tau agelu. (Totou Fakakiteaga 14:6, 7.) He tau tuaga loga, kua takitaki he tau agelu e tau tagata fakailoa ke he tagata kua liogi laia ke he Atua ma e lagomatai! * (Kikite matahui tala.) Ko e gahua fakamatala mo e fakaako atu ne matutaki ke tupu pete ni e totokoaga mamahi. Maeke foki e mena nei ha ko e lagomatai he tau agelu.

15. Kehe fēfē e Kau Fakatufono mai he tau takitaki Kerisitenitome? Talahau e fakatai.

¹⁵ Takitaki he Kupu he Atua e Kau Fakatufono. (Totou Ioane 17:17.) Manamanatu ke he mena ne tupu he 1973. He The Watchtower ko e fufuta ia Iuni 1 ne talahau po kua “maeke he tau tagata ne nakai tiaki e ula tapaka ke papatiso.” Ko e tali ke he manatu ia ne fakavē ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, ko e nakai! Ne tohi foki he Watchtower e falu kupu Tohi Tapu ti fakamaama e kakano kua lata e tagata ke tuku ki tua ka nakai oti e ula. (1 Korinito 5:7; 2 Korinito 7:1) Talahau i ai ko e poakiaga malolō nei ne nakai mai he tau tagata ka e “mai he Atua ne vagahau mai puhala he Kupu tohia haana.” Nakai fai fakatokatokaaga fakalotu foki ne makai ke falanaki katoatoa ke he Kupu he Atua pete kua liga uka lahi ma e falu tagata he lotu. Taha tohi foou ke he lotu he United States ne pehē: “Hakahaka tumau he tau takitaki Kerisiano e tau fakaakoaga ha lautolu ke fakatatau mo e tau taofiaga mo e tau manatu ne moua mai he lalagoaga he tau tagata ha lautolu mo e he tau tagata tokologa.” Ka kua nakai takitaki e Kau Fakatufono ha ko e tau mena ne manako e tau tagata tokologa ki ai. Ka ko e tau matakainaga i ai ne takitaki he Kupu he Atua, ne fakakite ko Iehova hokoia ne takitaki mooli e tau tagata haana he vahā nei.

16. Ko e heigoa taha puhala ke manamanatu ke he Kau Fakatufono?

¹⁶ Totou Heperu 13:7. Pehē e Tohi Tapu  ke “manamanatu [ke he] tau takitaki.” Taha puhala ka taute e tautolu e mena nei he totoku e Kau Fakatufono he tau liogi ha tautolu. (Efeso 6:18) Loga e tau matagahua ha lautolu, ne putoia ai e foaki he tau mena kai fakaagaaga, takitaki e gahua fakamatala he lalolagi katoa, mo e leveki e tau mena foaki ne tuku ke lata mo e fakatokatokaaga. Ti lata mooli a lautolu mo e tau liogi tumau ha tautolu!

17, 18. (a) Muitua fēfē e tautolu e fakatonuaga he Kau Fakatufono? (e) Lalago fēfē he gahua fakamatala ha tautolu e Kau Fakatufono mo Iesu?

¹⁷ Maeke foki a tautolu ke manamanatu ke he Kau Fakatufono he muitua ke he haana tau fakatonuaga mo e tau takitakiaga. Tuku mai he Kau Fakatufono ki a tautolu e fakatonuaga puhala he ha tautolu a tau tohi, tau feleveiaaga, tau toloaga, mo e tau fonoaga. Kotofa foki he Kau Fakatufono e tau leveki takaiaga, ti kotofa he tau leveki takaiaga e tau motua. He muitua fakamakutu ke he tau fakatonuaga ne tuku mai e lautolu, kua fakakite he tau leveki takaiaga mo e tau motua kua manamanatu a lautolu ke he Kau Fakatufono. Fakakite e tautolu e fakalilifu ke he ha tautolu a Takitaki ko Iesu, he omaoma ke he tau matakainaga taane nei ne fakaaoga e ia mogonei.—Heperu 13:17.

¹⁸ Taha puhala ka manamanatu a tautolu ke he Kau Fakatufono he eketaha ke he gahua fakamatala. Tomatoma e Heperu 13:7 ke he tau Kerisiano ke fifitaki e tua ha lautolu ne takitaki. Fakakite he Kau Fakatufono e tua lahi he fakamatala fakamakutu mo e fakailoa fakalaulahi e tala mitaki. Lalago nakai e tautolu e tau matakainaga ia ke he gahua aoga lahi nei? Ka taute ai, to fiafia a tautolu he mogo ka logona a Iesu ne talahau pehē: “Ha ko e tau mena ne eke e mutolu ke he taha ne muikau ia lautolu ko e haku a tau matakainaga nai, ko au haia ne eke e mutolu ki ai.”—Mataio 25:34-40.

19. Ko e ha ne eketaha a koe ke muitua ke he ha tautolu a Takitaki ko Iesu?

¹⁹ He liu hake a Iesu ke he lagi, ne nakai tiaki e ia e tau tutaki haana. (Mataio 28:20) Iloa e ia ko e agaaga tapu, tau agelu, mo e Kupu he Atua kua lagomatai a ia ke takitaki he mogo ne nofo a ia he lalolagi. Foaki e ia e lagomatai pihia ke he fekafekau fakamoli mogonei. Matutaki e Kau Fakatufono ke “mumui atu ke he Punua mamoe” ko Iesu, “ke he tau mena oti kua fano a ia ki ai.” (Fakakiteaga 14:4) Ti ka muitua e tautolu e fakatonuaga he Kau Fakatufono, kua muitua e tautolu e ha tautolu a Takitaki ko Iesu. Nakai leva, to takitaki e ia a tautolu ke he moui tukulagi. (Fakakiteaga 7:14-17) Ti nakai fai takitaki he tau tagata ne maeke ke mavehe pihia!