1, 2. Ko e ha ne tiaki he Atua a Saulo? (Kikite fakatino he kamataaga.)

KO E magaaho ne fifili e Iehova a Saulo ke eke mo patuiki, ne loto fakalatalata a ia. (1 Samuela 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ka ko e mogo ne patuiki ai, ne fakatokoluga a ia. Taha magaaho kua o mai e tau Filisitia tokoafe ke fehagaitau mo e tau Isaraela. Fitā he tala age e perofeta ko Samuela ki a Saulo to hau a ia ke foaki e poa ki a Iehova. Ka e to hoko mai a Samuela, ne matakutaku e tau Isaraela ti kua tokologa ne tiaki a Saulo. Kua fakatepetepe a ia, ti he lata ke fakatali ki a Samuela, ne foaki e ia e poa. Nakai ha ha ia Saulo e tonuhia ke taute e mena ia, ti nakai fiafia a Iehova.—1 Samuela 13:5-9.

² He mogo ne hoko mai a Samuela, ne fakatonu e ia a Saulo ha kua nakai omaoma ki a Iehova. Ka e nakai manamanatu a Saulo kua hepe e mena ne taute e ia. Lali a ia ke kumi tala, ti tukupau foki e ia e falu ha ko e hehē haana. (1 Samuela 13:10-14) Mai he magaaho ia, loga e mena fakatokoluga ne taute e Saulo. Ti tiaki e Iehova a ia he eke mo patuiki. (1 Samuela 15:22, 23) Kamata mitaki e moui ha Saulo ka e fakahiku kelea lahi ai.—1 Samuela 31:1-6.

3. (a) Ko e heigoa e manatu he tau tagata tokologa hagaao ke he loto fakalatalata? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka tali e tautolu?

 ³ Tokologa e tagata mogonei ne logona kua nakai maeke a lautolu ke loto fakalatalata he magaaho taha kautū e moui po ke gahua. Hula a lautolu ki a lautolu ni ke tuga kua mitaki atu he falu. Ma e fakatai, ko e tagata talahaua he taute kifaga mo e fakapolitika ne pehē: “Ko e kupu loto fakalatalata ne nakai hagaao ki a au he ha puhala—amanaki au to nakai hiki ai.” Ka ko e ha kua aoga ma e Kerisiano ke loto fakalatalata? Ko e heigoa e loto fakalatalata mo e ko e heigoa ne nakai ko e loto fakalatalata? He vala tala nei, to tali e tautolu e tau hūhū nei. He vala tala ka mui mai, to kitia e tautolu e kakano kua maeke a tautolu ke fakatumau ke loto fakalatalata pete kua liga uka ke taute pihia.

4. Ko e heigoa e mahani fakatokoluga?

⁴ Fakakite he Tohi Tapu kua nakai tatai e fakatokoluga mo e fakatokolalo, po ke loto fakalatalata. (Totou Tau Fakatai 11:2.) Ne olelalo a Tavita ki a Iehova: “Kia taofi foki e koe hāu a fekafekau neke hala fakatokoluga.” (Salamo 19:13) Ko e heigoa e mahani fakatokoluga? Ko e taute he mena kua nakai ha ha ia tautolu e tonuhia, liga ha kua fakatepetepe po ke fakaikaluga a tautolu. Igatia a tautolu oti he falu magaaho mo e taute e mena fakatokoluga ha kua nakai mitaki katoatoa a tautolu. Ka kua fakaako a tautolu mai he fakafifitakiaga he Patuiki ko Saulo, kaeke ko e aga mau anei to nakai fiafia a Iehova. Pehē e Salamo 119:21 to “akonaki e [Iehova] a lautolu ne fakatokoluga.” Ka ko e ha ne taute pihia e Ia?

5. Ko e ha e mahani fakatokoluga ko e hehē hagahaga kelea lahi?

⁵ Fakamua, ka taute e tautolu taha mena fakatokoluga, kua fakakite e tautolu e nakai fakalilifu ki a Iehova ko e ha tautolu a Atua mo e Pule. Uaaki, ka taute e tautolu e tau mena kua nakai ha ha ia tautolu e tonuhia ki ai, kua liga taufetoko mo e fekehekeheaki a tautolu mo e falu tagata. (Tau Fakatai 13:10) Ke toluaki, tuga na goagoa a tautolu ka iloa he falu kua taute e tautolu e mena fakatokoluga. (Luka 14:8, 9) Maaliali ai, maeke a tautolu ke kitia e kakano kua manako a Iehova ke loto fakalatalata a tautolu.

6, 7. Matutaki fēfē e loto fakalatalata mo e loto holoilalo?

⁶ Kua matutaki e loto fakalatalata ke he loto holoilalo. Ko e Kerisiano loto holoilalo kua nakai fakaikaluga ka kua manamanatu a ia kua mua atu e faoa oti ki a ia. (Filipi 2:3) Ko e tagata loto holoilalo kua mahani maimainā foki. Mailoga e ia kua fai kūkū a ia, ti talahau fakatokolalo e ia e tau hehē haana. Kua makai a ia ke fanogonogo ke he tau manatu he falu mo e fakaako mai ia lautolu. Ko e tagata loto holoilalo kua fakafiafia lahi a Iehova.

⁷ Fakakite he Tohi Tapu kua iloa he tagata fakatokolalo a ia ti mailoga na fai mena ne nakai maeke a ia ke taute po ke fakaatā ke taute. Lagomatai he mena nei a ia ke fakalilifu e falu mo e taute fakamitaki a lautolu.

8. Ke fakatumau e loto fakalatalata, ko e heigoa e puhala manamanatu kua lata a tautolu ke kalo kehe i ai?

⁸ Ka e liga kamata a tautolu ke manamanatu  he puhala fakatokoluga ka e nakai mailoga ai e tautolu. Liga tupu fēfē e mena nei? Liga kamata a tautolu ke logona kua mua atu e aoga ha tautolu ke he falu ha ko tautolu po ko lautolu ne iloa mitaki e tautolu ne moua e falu matagahua pauaki he fakapotopotoaga. (Roma 12:16) Po ke liga kamata a tautolu ke manamanatu lahi ki a tautolu ni. (1 Timoteo 2:9, 10) Liga kamata foki a tautolu ke tala age ke he falu e mena kua lata ia lautolu ke taute po ke nakai lata ke taute.—1 Korinito 4:6.

9. Ko e ha e falu ne fakatokoluga? Talahau e fakafifitakiaga he Tohi Tapu.

⁹ Maeke a tautolu ke kamata ke mahani he puhala fakatokoluga ka nakai tautaofi e tautolu e tau manako hehē ha tautolu. Tokologa kua fakatokoluga ha kua manako a lautolu ke moua e lilifu ma lautolu, mahekeheke ke he falu, po ke nakai tautaofi e ita ha lautolu. Tupu e mena nei ke he falu i loto he Tohi Tapu tuga a Apisaloma, Usia, mo Nepukanesa. Tala age fakamitaki e Iehova ki a lautolu kua lata a lautolu ke loto holoilalo.—2 Samuela 15:1-6; 18:9-17; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 26:16-21; Tanielu 5:18-21.

10. Ko e ha kua lata a tautolu ke kalo kehe he fakafili e tau manatu he falu tagata? Talahau e fakafifitakiaga he Tohi Tapu.

¹⁰ Liga ha ha i ai falu kakano ne nakai loto fakalatalata e tau tagata he falu magaaho. Manamanatu ke he tau fakafifitakiaga ki a Apimeleko mo Peteru. (Kenese 20:2-7; Mataio 26:31-35) Fakatokoluga kia e tau tagata nei? Po ke liga nakai iloa oti e laua e tau tala po ke nakai manamanatu a laua to taute taha mena? Ha kua nakai maeke a tautolu ke kitia e tau loto, kua nakai lata a tautolu ke fakafili e tau manatu he falu tagata.—Totou Iakopo 4:12.

11. Ko e heigoa kua lata a tautolu ke maama?

¹¹ Maama he tagata loto fakalatalata e matagahua haana he fakatokaaga he Atua. Ko Iehova ko e Atua maopoopo. Na tuku age e ia ke he tau tagata takitaha he fakapotopotoaga e matagahua. Kua aoga oti a tautolu. Foaki e Iehova ki a tautolu oti e tau mena fakaalofa, tau iloilo, tau taleni, po ke tau lotomatala kehekehe, ti fakaatā e ia a tautolu ke fifili e puhala ka fakaaoga ai e tautolu. Ka loto fakalatalata a tautolu to fakaaoga e tautolu e tau mena fakaalofa ke he puhala kua manako a Iehova ke taute e tautolu. (Roma 12:4-8) Mailoga e tautolu kua amanaki a Iehova ki a tautolu ke fakaaoga ai ke fakaheke a ia mo e lagomatai e falu.—Totou 1 Peteru 4:10.

12, 13. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manatu kaeke kua fehagai a tautolu mo e tau hikiaga he fekafekauaga ha tautolu ki a Iehova?

¹² Ko e mena kua taute e tautolu he fekafekauaga ha Iehova kua liga hiki he taha magaaho. Tuga e fakatai, manamanatu ke he tau hikiaga loga ne fehagai mo Iesu. Fakamua, ko ia ni mo e haana Matua. (Tau Fakatai 8:22) Mole ia, lagomatai e ia a Iehova ke tufuga e tau agelu, lagi mo e lalolagi katoatoa, mo e tau tagata. (Kolose 1:16) Fakamui, ne fakafano hifo a ia ke he lalolagi. Fanau a ia ko e tama mukemuke ti tupu hake mo tagata lahi. (Filipi 2:7) Mole e mate ha Iesu ne liu hake a ia ke he lagi, mo e he 1914 ne eke a ia mo Patuiki he Kautu he Atua. (Heperu 2:9) He vahā i mua, ka oti he pule a Iesu ko e Patuiki ke he taha e afe tau, to liuaki age e ia e Kautu ki a Iehova ke “pule okooko e Atua ke he tau mena oti kana.”—1 Korinito 15:28.

¹³ Liga fehagai foki a tautolu mo e tau hikiaga loga he moui. He falu magaaho liga hiki e  tau matagahua ha tautolu ha ko e tau fifiliaga ni ha tautolu. Ma e fakatai, liga nofo tokotaha a tautolu ti fifili mogoia ke fai tokoua. Po ke liga fai fanau. Fakahiku, liga fifili a tautolu ke taute falu hikiaga ke maeke a tautolu ke fekafekau mau ki a Iehova. He falu magaaho, liga hiki e tau matagahua ha tautolu ha ko e tau tutūaga. Liga maeke a tautolu ke fakalahi e mena ka taute, po ke liga fakatote. Ka e he fuata po ke motua, malolō po ke nakai malolō e tino, na iloa e Iehova kua eketaha a tautolu ke fekafekau ki a ia. Nakai molea e amanaki haana ke he lahi he mena ke taute e tautolu. Ti fiafia lahi a ia ke he ha mena kua maeke ia tautolu ke taute ma haana.—Heperu 6:10.

14. Maeke fēfē e loto fakalatalata ke lagomatai a tautolu ke loto fakaaue ke he ha tuaga?

¹⁴ Fiafia a Iesu ke he ha kotofaaga ne tuku age e Iehova ki a ia, ti lata foki a tautolu ke fiafia ke he ha tautolu. (Tau Fakatai 8:30, 31) Ko e tagata loto fakalatalata kua loto fakaaue ke he tau kotofaaga mo e tau matagahua haana he fakapotopotoaga. Nakai hagaaki a ia ke he tau mena ne taute he falu tagata. Ka e fiafia a ia ke he matagahua haana he fakatokatokaaga ha Iehova. Onoono a ia ki ai na foaki age e Iehova. Ko e tagata loto fakalatalata kua fakalilifu foki e falu mo e fiafia ke lalago a lautolu. Mailoga e ia kua foaki age foki e Iehova ki a lautolu e matagahua.—Roma 12:10.

15. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakafifitakiaga ha Kiteona?

¹⁵ Ko Kiteona ko e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he loto fakalatalata. Mogo ne kotofa e Iehova a ia ke fakahao e tau Isaraela mai he tau Mitiana, pehē a Kiteona: “Ko e magakau fakateaga haku a magakau ia Manase; ko e tama fakamui foki au ke he magafaoa he haku  a matua.” (Tau Fakafili 6:15) Ka e falanaki a Kiteona ki a Iehova ti talia e kotofaaga. Ne eketaha a Kiteona ke maama katoatoa e ia e tau mena ne manako a Iehova ki a ia mo e liogi ke he takitakiaga Haana. (Tau Fakafili 6:36-40) Ko Kiteona ko e tagata loto malolō mo e loto toa, ka e pulotu mo e mataala foki a ia. (Tau Fakafili 6:11, 27) Fakamui, he mogo ne manako e tau tagata ki a ia ke pule ma lautolu, ne nakai talia e ia. He taute oti e tau mena ne ole a Iehova ki a ia, ti liu a ia ki kaina.—Tau Fakafili 8:22, 23, 29.

16, 17. Maeke fēfē he tagata loto fakalatalata ke holo ki mua?

¹⁶ Ka talia he tagata e kotofaaga foou mo e manako ke lahi e mena ka taute he fakapotopotoaga, nakai kakano ai kua nakai loto fakalatalata a ia. Talahau he Tohi Tapu kua mitaki ma e fekafekau ha Iehova ke manako ke fekafekau ke lagomatai fakalahi e tau matakainaga haana mo e mafiti e holo ki mua. (1 Timoteo 4:13-15) Ka e lata kia a tautolu ke moua e kotofaaga foou ke holo ki mua? Nakai. Igatia a tautolu mo e tumau ke holo ki mua he aga faka-Kerisiano ha tautolu mo e tau lotomatala ha tautolu ne tuku mai e Iehova ke maeke ai ke fekafekau fakamitaki ki a Ia mo e lagomatai e falu.

¹⁷ Ato talia e ia e kotofaaga, ko e tagata loto fakalatalata kua kumikumi e tau mena kua lata ia ia ke taute. Liogi a ia hagaao ki ai mo e manamanatu fakahokulo ko e maeke nakai a ia ke taute e gahua. To lahi agaia nakai e magaaho mo e malolō haana ke taute foki falu mena ne mua e aoga? Ka nakai, maeke kia he falu ke taute e vala gahua ne taute e ia mogonei? He mole e manamanatu ke he mena nei, liga fifili e tagata loto fakalatalata kua nakai maeke a ia ke leveki fakamitaki e matagahua foou nei. Ka loto fakalatalata a tautolu, liga lata a tautolu ke pehē nakai.

18. (a) Ko e heigoa he tagata loto fakalatalata ka taute ka tuku age ki a ia e kotofaaga foou? (e) Lagomatai fēfē he Roma 12:3 a tautolu ke loto fakalatalata?

¹⁸ Manako a Iehova ki a tautolu ke “feoaki . . . mo e loto holoilalo” mo ia. (Mika 6:8) Ti ka tuku mai e kotofaaga foou ki a tautolu, kumi a tautolu ke he takitakiaga haana mo e ole ke he lagomatai haana tuga ne taute e Kiteona. Lata a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he mena ne talahau e Iehova ki a tautolu puhala he Tohi Tapu mo e fakatokatokaaga haana. Kia manatu e tautolu ko e tau mena kua maeke a tautolu ke taute he fekafekauaga haana, nakai kakano ha ko e tau lotomatala ha tautolu ka ko e finagalo holoilalo mo e makai ha Iehova ke lagomatai a tautolu. (Salamo 18:35) Ko e tagata loto fakalatalata to nakai “homo e manatu he taha ke he mena kua lata ke manatu ai.”—Totou Roma 12:3.

19. Ko e ha kua lata a tautolu ke loto fakalatalata?

¹⁹ Ko e tagata loto fakalatalata kua iloa ko Iehova ni hokoia kua lata ke moua e tau fakahekeaga oti, ha ko ia ko e Tufuga mo e Mua Ue Atu he lagi mo e lalolagi katoatoa. (Fakakiteaga 4:11) Ka loto fakalatalata a tautolu, to fiafia mo e taute e tautolu ha mena ne maeke a tautolu he fekafekauaga ha Iehova. To fakalilifu e tautolu e tau logonaaga mo e tau manatu he tau matakainaga ha tautolu, ti ko e fua to kaufakalataha a tautolu oti. Ko e tagata loto fakalatalata kua manamanatu fakamitaki ato taute e ia taha mena, he puhala nei kua kalo kehe a ia he taute e tau hehē hagahaga kelea lahi. Fiafia lahi a Iehova ki a lautolu kua loto fakalatalata. Ko e tau kakano nei ati aoga lahi e loto fakalatalata ke he tau tagata he Atua. He vala tala ka mui mai, to kitia e tautolu e puhala ka maeke a tautolu ke fakatumau e loto fakalatalata he mogo ka uka ke taute pihia.