1. Ko e heigoa falu lekua kua lata ia tautolu ke fakauka, ka ko e ha kua fiafia a Iehova ke he tau fekafekau tua fakamooli haana? (Kikite fakatino he kamataaga.)

KO E moui he fakatokaaga nei kua nakai mukamuka. Ma e fakatai, tokologa he tau matakainaga fakahele ha tautolu kua matematekelea he tau gagao uka. Ko e falu kua fitā he momotua hane leveki ke he tau magafaoa fuakau ha lautolu. Ka kua taufetului e falu ke gahua ke lata mo e tau magafaoa ha lautolu. Ti iloa e mautolu kua tokologa ia mutolu hane fehagai ke he tau mena ia, nakai ni taha he tau lekua nei ka e loga he tau lekua ia he magaaho taha! Lata he mena nei ke lahi e magaaho, malolō, mo e tupe. Ka kia mauokafua mooli to lagomatai e Iehova a mutolu. To laukauka fakahaga e tau tuaga ha kua mavehe mai pihia a Iehova. Kua fakafiafia mooli he tua ha mutolu a Iehova!

2. Fakamafana fēfē he Isaia 40:29 a tautolu, ka ko e heigoa e hehē hagahaga kelea ka taute e tautolu?

² Ka e logona hifo nakai e koe he falu magaaho kua uka lahi ke fakauka ke he tau lekua haau? Ka logona hifo pihia a koe, nakai ko koe ni. Falu he tau fekafekau tua fakamooli he Atua i tuai ne logona pihia foki. (1 Tau Patuiki 19:4; Iopu 7:7) Ko e heigoa ne  lagomatai a lautolu ke tumau e fakauka? Falanaki a lautolu ki a Iehova ma e malolō. Talahau he Tohi Tapu ko e Atua kua “foaki atu e ia e malolo kia lautolu kua lolelole.” (Isaia 40:29) Momoko ai, falu he tau tagata he Atua mogonei ne logona hifo ko e puhala mitaki lahi ke fakauka ke he tau lekua he moui ke fakaoti fakakū e fekafekau ki a Iehova. Logona hifo e lautolu ko e fekafekau ki a Iehova ko e kavega nakai ko e monuina. Ti oti e totou ha lautolu ke he Tohi Tapu, fakalataha ke he tau feleveiaaga, mo e gahua fakamatala. Ko e mena tonu nei ne amanaki a Satani ke taute e lautolu.

3. (a) Puipui fēfē e tautolu a Satani neke fakalolelole a tautolu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala nei?

³ Nakai manako e Tiapolo ki a tautolu ke malolō. Iloa e ia to malolō fakahaga a tautolu ka gahua fakalahi ke fekafekau ki a Iehova. Ti ka mategūgū e tino mo e logonaaga haau, ua fakamamao mai ia Iehova. Fakatata atu ki a ia. Talahau he Tohi Tapu: “Kia fakatumau, kia fakamalolo” e ia a mutolu. (1 Peteru 5:10; Iakopo 4:8) He vala tala nei, to fakaako a tautolu mai he Isaia 40:26-31 hagaao ke he lotomatala ha Iehova ke fakamalolō a tautolu. To fakatutala a tautolu ke he ua e tuaga ka lauia a tautolu ke nakai lahi e mena ka taute he fekafekauaga ki a Iehova, mo e to fakaako ke he puhala ke fakagahua e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu ke fakauka.

4. Ko e heigoa e fakatonuaga ka fakaako e tautolu mai ia Isaia 40:26?

⁴ Totou Isaia 40:26. Nakai fai tagata kua maeke ke totou e tau fetū oti he lagi. Talitonu e tau saienetisi kua liga teitei loga e fetū ke 400 piliona he fuhifuhi fetū ni ha tautolu. Foaki foki e Iehova e tau higoa ke lata mo e tau fetū takitaha. Ko e heigoa ne fakaako he mena ia ki a tautolu hagaao ki a Iehova? Ka fiafia a Iehova ke he tau fetū takitaha ne nakai gahuahua, manamanatu la ke he logonaaga haana hagaao ki a koe! Fekafekau a koe ki a ia he nakai kua lata ia koe, ka kua fakaalofa a koe ki a ia. (Salamo 19:1, 3, 14) Iloa he ha tautolu a Matua fakaalofa e tau mena oti hagaao ki a koe. Talahau he Tohi Tapu “kua oti kana he totou [e Iehova] ha mutolu a tau lauulu.” (Mataio 10:30) Manako a Iehova ke iloa e tautolu “kua fioia e [Ia] e tau aho he tau tagata mahani hakohako.” (Salamo 37:18) Maaliali ai, kitia e Iehova e tau lekua oti ha mutolu, ti maeke a ia ke foaki ki a mutolu e malolō kua lata ke fakauka ke he tau lekua takitaha.

5. Maeke fēfē a tautolu ke iloa kua maeke a Iehova ke fakamalolō a tautolu?

⁵ Totou Isaia 40:28. Ko Iehova e Punaaga he malolō. Ma e fakatai, manamanatu ke he lahi he malolō ne fakatoka mai e ia ke he laā ha tautolu. Ko e tagata tohia he saiene ko David Bodanis ne pehē he tau sekone takitaha ko e laā ne fakatoka mai e lahi he malolō ke tuga e pāpā he tau pomu fakaniukilia ne totou piliona. Taha tagata kumikumi foki ne fuafua ko e lahi he malolō ne fakatoka mai he laā he taha e sekone ka foaki ke he tau tagata he lalolagi katoa e malolō gahuahua ke katoa e 200,000 e tau! Mooli ko Iehova ne fakatoka mai e malolō ke he laā, ka foaki foki ki a tautolu e malolō kua lata ke fakauka ke he tau lekua ha tautolu.

6. Ke he puhala fe kua mukamuka e lakau hahamo ha Iesu, ti lauia fēfē a tautolu he mena nei?

 ⁶ Totou Isaia 40:29. Ko e fekafekau ki a Iehova kua foaki ki a tautolu e fiafia lahi. Tala age e Iesu ke he tau tutaki haana: “Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku.” Ne lafi e ia: “Ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu. Ha ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta, ko e haku a kavega foki, ko e mena mama a ia.” (Mataio 11:28-30) Mooli lahi e mena nei! He falu mogo, liga mategūgū a tautolu ka o atu ke he feleveiaaga po ke gahua fakamatala. Ka e fēfē e logonaaga ha tautolu ka liliu ki kaina? Logona hifo e tautolu e fakatotoka mo e mautauteute mitaki ke fehagai mo e tau lekua ha tautolu. Mooli, kua mukamuka e lakau hahamo ha Iesu.

7. Talahau e mena ne tupu kua fakakite na mooli e Mataio 11:28-30.

⁷ Manamanatu ke he mena ne tupu ke he taha matakainaga fifine ha tautolu. Ne matematekelea a ia he gagao lolelole hololoa, gagao fakaatukehe, mo e mamahi lahi e ulu. Ti uka lahi he falu mogo ke fano he tau feleveiaaga. He taha aho, ne eketaha a ia ke fina atu he feleveiaaga ati tohi e ia: “Hagaao e lauga ke he fakaloleloleaga. Kua fakatoka mai e vala tala he puhala mafanatia mo e puhala manamanatu mitaki ati lauia haaku manatu ti tagi au. Ne fakamanatu mai ki a au kua lata au ke hau he tau feleveiaaga.” Fiafia lahi a ia ti eketaha ke fano he tau feleveiaaga!

8, 9. Ko e heigoa e kakano he aposetolo ko Paulo he mogo ne tohi e ia: “Ka lolelole au, ti malolo ai au”?

⁸ Totou Isaia 40:30. Liga loga e tau taleni ha tautolu ka e fakakaupā e mena ka taute e tautolu ke he malolō ni ha tautolu. Ko e fakaakoaga anei kua lata a tautolu oti ke iloa. Maeke e aposetolo ko Paulo ke taute e tau mena loga, ka e nakai maeke a ia ke taute e tau mena oti ne manako a ia ki ai. He mogo ne tala age e ia e logonaaga haana ki a Iehova, pehē a Iehova ki a ia: “Ha kua fakakatoatoa haku a malolo ke he lolelole.” Maama e Paulo e mena ne tala age e Iehova ki a ia. Kakano haia ne pehē a Paulo: “Ka lolelole au, ti malolo ai au.” (2 Korinito 12:7-10) Ko e heigoa e kakano haana?

⁹ Mailoga e Paulo na fakakaupā e mena kua maeke a ia ke taute he malolō ni haana. Lata a ia ke moua e lagomatai mai he taha ne mua atu e malolō. Maeke he agaaga tapu he Atua ke foaki ki a Paulo e malolō ka lolelole a ia. Ti lahi atu foki e mena he agaaga tapu ka taute. To foaki age foki he agaaga tapu he Atua ki a Paulo e malolō ke fakakatoatoa e tau mena ne nakai maeke ke taute ni he malolō haana. Ko e mena taha ia ka tupu ki a tautolu. Ka foaki mai e Iehova ki a tautolu e agaaga tapu haana, to malolō mooli a tautolu!

10. Lagomatai fēfē e Iehova a Tavita ke fakauka ke he tau lekua haana?

¹⁰ Fa mahani e salamo ko Tavita ke logona hifo e agaaga tapu he Atua ne fakamalolō ki a ia. Lologo e ia: “Ha ko koe ni ne heia ai e au e tutu he kau; ko e haku a Atua ne hopo ai au e pa.” (Salamo 18:29) Tuga ni e kaupā tokoluga ne nakai maeke a tautolu ke toli hake ai, falu magaaho kua lalahi mamahaki e tau lekua ha tautolu ti nakai maeke ai ke fakamafola ke he malolō ni ha tautolu. Lata a tautolu ke moua e lagomatai ha Iehova.

11. Lagomatai fēfē he agaaga tapu a tautolu ke fakauka ke he tau lekua?

¹¹ Totou Isaia 40:31. Nakai tumau e tau aeto ke he pulagi he fakaaoga ni he malolō ha lautolu. Ko e malolō ne moua mai he matagi mafana ne fakamalagaki e aeto ki luga he pulagi. Fakaatā he mena nei e aeto ke lele ke he tau matakavi mamao mo e nakai fakaaoga lahi  e malolō. Ti ka lauia a koe mo e lekua makimaki, manamanatu ke he aeto. Olelalo ki a Iehova ke foaki ki a koe e malolō lahi he ‘lagomatai, ko e agaga tapu haia.’ (Ioane 14:26) Maeke a tautolu ke ole ki a Iehova ke foaki ki a tautolu e agaaga haana he ha magaaho ke he 24 e tulā he aho. Liga logona hifo pauaki e tautolu e lata ke ole ma e lagomatai ha Iehova ka fai fekehekeheaki mo e taha matakainaga he fakapotopotoaga. Ka ko e ha ne tupu e tau fekehekeheaki ia?

12, 13. (a) Ko e ha ne lauia e tau Kerisiano he tau fekehekeheaki he falu magaaho? (e) Ko e heigoa ne fakaako e tautolu hagaao ki a Iehova mai he moui ha Iosefa?

¹² Tutupu e tau fekehekeheaki ha kua nakai mitaki katoatoa a tautolu oti. Falu mogo, liga fakaita a tautolu ha ko e tau mena ne talahau po ke taute he falu, po ke fakaita e falu ha ko e tau mena ne taute e tautolu. Maeke e mena nei ke eke mo kamatamata uka. Ka e foaki mai he mena ia ki a tautolu e magaaho ke fakamooli ki a Iehova. Fēfē? He fakaako ke gahua fakalataha mo e tau matakainaga ha tautolu. Fakaalofa a Iehova ki a lautolu pete ni e tau nakai mitaki katoatoa ha lautolu, ti kua lata ke pihia foki a tautolu.

¹³ Nakai puipui e Iehova e tau fekafekau haana mai he kamatamata. Fakaako e tautolu e mena ia mai he moui ha Iosefa. He tote a Iosefa, ne mahekeheke e tau lafu haana ki a ia. Ne fakafua e lautolu a ia ko e fekafekau ti uta a ia ki Aikupito. (Kenese 37:28) Kitia e Iehova e mena ne tupu mooli ti nakai noa na mamahi a ia ke kitia kua ekefakakelea e kapitiga haana, ko e fekafekau tua fakamooli ko Iosefa. Ka e nakai taofi e Iehova e mena ne tupu. Fakamui, ko e mogo ne tukupau a Iosefa he lali ke fakapilo pulenoa e hoana ha Potifara ti tuku he fale puipui, ka e nakai fakahao e Iehova a Iosefa. Tiaki kia he Atua a Iosefa? Nakai. Talahau he Tohi Tapu “kua fakalataha a Iehova mo ia; kua fakamonuina foki e Iehova e tau mena ne eke e ia.”​—Kenese 39:21-23.

14. Aoga fēfē ki a tautolu ka toka e ita?

¹⁴ Taha fakafifitakiaga ko Tavita. Laulahi he tau tagata ne nakai taute fakakelea ke tuga a Tavita. Ka ko e kapitiga ia he Atua ne nakai fakaatā a ia ke puke he ita. Tohi e ia: “Kia toka e ita mo e tiaki e vale; aua neke fakamamahi e koe a koe, neke eke e koe ha mena kelea.” (Salamo 37:8) Ko e kakano aoga lahi  “kia toka,” po ke taofi e ita, ha kua manako a tautolu ke fifitaki a Iehova. Ne “nakai eke e ia kia tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau hala” ka kua fakamagalo e ia a tautolu. (Salamo 103:10) Ha ha i ai falu kakano mitaki ke toka e ita. Ma e fakatai, maeke he ita ke toto tokoluga mo e fakalekua e fafagu. Maeke ke fakahagahaga kelea e ate mo e pancreas ti nakai tavili mitaki. Ka ita foki a tautolu kua nakai hako tumau e manamanatuaga. Liga talahau po ke taute e tautolu e tau mena ka fakamamahi e falu ti fakatupu he mena nei a tautolu ke leva e logonaaga fakaagitau. Kua mitaki lahi ke fakatumau ke fakatotoka. Talahau he Tohi Tapu: “Ko e loto mitaki, ko e moui he tino haia.” (Tau Fakatai 14:30) Ti ko e heigoa ka taute ka fakamamahi he falu e tau logonaaga ha tautolu, ti maeke fēfē a tautolu ke taute e mafola mo e tau matakainaga ha tautolu? Maeke a tautolu ke fakagahua e fakatonuaga pulotu he Tohi Tapu.

15, 16. Ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute ka fakamamahi he taha a tautolu?

¹⁵ Totou Efeso 4:26. Nakai ofo a tautolu ka ekefakakelea he tau tagata ne nakai fekafekau ki a Iehova a tautolu. Ka ko e magaaho ka vagahau po ke taute he matakainaga Kerisiano po ke tagata he magafaoa e taha mena ke fakamamahi aki a tautolu, kua liga hogohogo manava lahi mahaki a tautolu. Ka e kua ka nakai maeke a tautolu ke nimo e mena ne tupu? To fakaatā nakai e tautolu a tautolu ke tumau e leva lahi mahaki he ita? Po ke to muitua nakai e tautolu e fakatonuaga pulotu he Tohi Tapu ke fakamafola fakamafiti e ita? Ko e leva e fakatali ha tautolu ke tutala mo e taha tagata, to uka lahi ma tautolu ke taute e mafola.

¹⁶ Ka e kua ka fakamamahi he matakainaga a koe ti nakai maeke a koe ke oti e manamanatu ki ai? Ko e heigoa haau ka taute ke moua e mafola? Fakamua, maeke a koe ke liogi ki a Iehova. Olelalo ki a ia ke lagomatai a koe ke tutala fakamitaki mo e matakainaga haau. Manatu, ko e matakainaga haau ko e taha foki he tau kapitiga ha Iehova. (Salamo 25:14) Na fakaalofa e Atua ki a ia. Taute e Iehova e tau kapitiga haana ke he puhala totonu, ti amanaki a ia ki a tautolu ke taute pihia foki. (Tau Fakatai 15:23; Mataio 7:12; Kolose 4:6) Uaaki, manamanatu fakamitaki ke he mena ka amanaki a koe ke talahau ke he matakainaga haau. Ua manatu teao kua manako a ia ke fakamamahi a koe. Liga ko e hehē po ke nakai maama mitaki e koe e tuaga. Kia makai ke talahau kua liga fai vala foki a koe he fakatupu e lekua. Maeke a koe ke kamata e fakatutalaaga he talahau e taha mena tuga anei, “Liga molea e uliulitonu haaku, ka ko e mogo ne tutala a koe ki a au neafi ne logona hifo e au . . . ” Kaeke ko e fakatutalaaga kua nakai lagomatai ke moua e mafola he vahāloto haau mo e matakainaga, fakatumau ke lali. Liogi ma e matakainaga haau. Ole ki a Iehova ke fakamonuina a ia mo e ke lagomatai a koe ke hagaaki ke he tau mahani mitaki haana. Kia mauokafua to fiafia a Iehova ke he tau laliaga fakamooli haau ke taute e mafola mo e matakainaga haau, ko ia ko e taha he tau kapitiga he Atua.

17. Lagomatai fēfē e Iehova a tautolu ke liu matutaki e fakafetuiaga ha tautolu mo ia ka agahala a tautolu, ti ko e ha ne lata a tautolu ke talia e lagomatai ia?

¹⁷ Falu ne logona hifo e nakai aoga ke fekafekau ki a Iehova ha kua taute e lautolu e agahala kelea muitui. Maeke he agahala ke  utakehe e mafola, fiafia, mo e malolō ha tautolu. Taufetului e Patuiki ko Tavita mo e tau logonaaga agahala ti pehē: “Ne fakamate au, ti popo ai haku a tau huimotua he haku a fakatutu ke he aho oti; Ha kua mamafa ni hāu a lima ki luga ia au ke he aho katoa mo e po.” Fiafia ai, moua e Tavita e loto malolō ke taute e mena ne manako a Iehova ke he tau fekafekau haana. “Ti fakakite atu e au kia koe haku a hala,” he tohi e ia, “ti fakamagalo ni e koe e kelea he haku a hala.” (Salamo 32:3-5) Ka taute e koe e agahala kelea muitui, kua mautali a Iehova ke fakamagalo a koe. Manako a ia ke lagomatai a koe ke liu matutaki e fakafetuiaga haau mo Ia. Ka e lata a koe ke talia e lagomatai ne foaki e ia puhala mai he tau motua. (Tau Fakatai 24:16; Iakopo 5:13-15) Ti ua fakatali! Ko e moui tukulagi haau ne fakavē ke he mena ia. Ka e liga fakalata kua logona agaia e koe e agahala he leva e mole e fakamagalo he agahala. Ko e heigoa haau kua lata ke taute?

18. Lagomatai fēfē he fakafifitakiaga ha Paulo a lautolu ne logona hifo e nakai aoga ke fekafekau ki a Iehova?

¹⁸ Ha ha i ai foki e tau magaaho ne loto lolelole e aposetolo ko Paulo ha ko e tau agahala kua mole ne taute e ia. Pehē a ia: “Ha ko au, ko e muikau au he tau aposetolo; kua nakai aoga au ke talahaua ko e aposetolo, ha ko e mena ne favale au ke he ekalesia he Atua.” Pete ia ne lafi e Paulo: “Ko e fakaalofa noa he Atua kua pehenei ai au.” (1 Korinito 15:9, 10) Iloa e Iehova kua nakai mitaki katoatoa a Paulo. Ka e talia agaia e Iehova a Paulo ti manako ki a Paulo ke iloa e mena ia. Ka fakamolemole mooli a koe ke he mena ne taute e koe ti kua tutala ki a Iehova hagaao ke he mena ia, pihia mo e ke he tau motua ka lata, to fakamagalo mooli e Iehova a koe. Talitonu mooli kua fakamagalo e Iehova a koe ti talia e fakamagaloaga haana!​—Isaia 55:6, 7.

19. Ko e heigoa e lauga he tau ma e 2018, ti ko e ha ne latatonu ai?

¹⁹ He tata lahi a tautolu ke he fakaotiaga he fakatokaaga nei, amanaki a tautolu ke loga atu e tau lekua. Ka e lata a tautolu ke manatu ko Iehova ka “foaki atu e ia e malolo kia lautolu kua lolelole; ka ko lautolu kua nakai fai malolo to fakatupu fakalahi e ia e malolo kia lautolu,” ka foaki ki a mutolu e tau mena kua lata ke tumau ha mutolu a fekafekau fakamooli ki a ia. (Isaia 40:29; Salamo 55:22; 68:19) He 2018, to fakamanatu ki a tautolu e kupu mooli nei ne uho lahi he tau magaaho oti ka o atu a tautolu ke he feleveiaaga he Fale he Kautu mo e kitia e tau kupu he ha tautolu a lauga he tau: Ko lautolu kua amaamanaki ki a Iehova, to fakafoou e malolō.​—Isaia 40:31.