1, 2. Ko e ha to uka e moui ma e tau tagata he Atua he vahā nei? (Kikite tau fakatino he kamataaga.)

KUA tokologa e tau ekekafo mo e tau nosi ne gahua viko he tau tagata ne gagao pikitia. Leveki e lautolu e tau tagata gagao ia ha kua manako a lautolu ke lagomatai ai. Ka e lata foki a lautolu ke puipui e lautolu a lautolu ke nakai pikitia he tau gagao ne lali a lautolu ke tului. Ko tautolu ko e tau fekafekau ha Iehova kua haia he tuaga pihia foki. Tokologa ia tautolu ne nonofo mo e gahua mo e tau tagata ne kua pikitia he tau aga mo e tau mahani ne kehe katoatoa mai he tau mahani he Atua. To uka e mena nei ma tautolu.

² He tau aho fakamui he fakatokaaga nei, ko e tau tagata ne nakai fakaalofa ke he Atua kua fakaheu e tau tuaga haana he hako mo e hepe. Fakamaama he aposetolo ko Paulo e tau mahani kelea ha lautolu he mogo ne tohia e ia e tohi haana ki a Timoteo. Pehē a Paulo ko e tau mahani kelea nei to tupu lahi foki he tata atu a tautolu ke he fakaotiaga he fakatokaaga nei. (Totou 2 Timoteo 3:1-5, 13.) Pete he liga ofomate a tautolu he tau mahani kelea nei kua maeke agaia a tautolu ke pikitia he tau puhala manamanatu, tutala, mo e mahani he tau tagata ne viko takai ia tautolu. (Tau Fakatai 13:20) He vala tala nei, to kitia e tautolu e kehekehe  he tau mahani nei mai he tau mahani he tau tagata he Atua. To kitia foki e tautolu e mena ka taute e tautolu ke puipui aki a tautolu neke pikitia he tau mahani kelea ka e lagomatai e tau tagata ke iloa a Iehova.

3. Ko e tau tagata fēfē ne fakamaama ia 2 Timoteo 3:2-5?

³ Tohi e Paulo he tau aho fakamui, to ha ha i ai e “tau aho uka.” Ti fakamau hifo e ia 19 e mahani kelea ka tupu lahi he magahala ha tautolu. Ko e tau mahani nei kua tatai ke he tau mahani ne talahau e Paulo ia Roma 1:29-31, ka ko e tau mahani ne tohi e ia ki a Timoteo kua fakaaoga e tau kupu ne nakai moua e tautolu he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano. Kamata e Paulo aki e tau kupu “ha ko e mena ke ofaofa he tau tagata.” He kupu nei, ko e “tau tagata” kua kakano ko e tau tagata taane mo e fifine kua maeke ke moua e tau mahani kelea. Ka e nakai moua he tau tagata oti e tau mahani kelea ne fakamaama e Paulo. Kehe lahi e tau mahani he tau Kerisiano.​—Totou Malaki 3:18.

4. Ko e heigoa e manatu haau ke he kakano ke fakaikaluga?

⁴ He mole e talahau e Paulo to tokologa ka ofaofa e lautolu a lautolu ni mo e manako lahi ke he tau koloa, lafi e ia to hula noa, fakatokoluga, mo e fakaikaluga e tau tagata. Ko e tau tagata ne moua e tau mahani nei kua fa manamanatu kua mahomo atu a lautolu ke he falu ha ko e ha lautolu a tino mitaki, tau mena ne maeke ia lautolu ke taute, tau mena ne moua e lautolu, po ke tuaga ha lautolu he moui. Ko e tau tagata pihia ne manako lahi ke he navaaga. Taha e pulotu ne tohi hagaao ke he tagata pihia: “He loto haana kua ha ha i ai e fatapoa tote ne maeke a ia ke fakatokotui ki a ia ni.” Falu ne pehē kua fakateteki e fakaikaluga ti ko e tau tagata foki ne fakaikaluga ne nakai fiafia ka kitia e lautolu e falu ne fakaikaluga.

5. Puhala fe foki kua fakaikaluga e tau fekafekau fakamooli ha Iehova?

⁵ Vihiatia e Iehova e fakaikaluga ne kua fakamaama he Tohi Tapu ko e “tau mata fakatokoluga.” (Tau Fakatai 6:16, 17) Ti fakamamao tumau foki he fakaikaluga e tagata mai he Atua. (Salamo 10:4) Ko e fakaikaluga, po ke fakatokoluga ko e mahani he Tiapolo. (1 Timoteo 3:6) Ko e tala momoko mooli kua pikitia e falu fekafekau fakamooli ha Iehova he fakaikaluga. Ma e fakatai, ne mahani fakamooli e Patuiki ko Usia ha Iuta ke he loga e tau tau. Ka e pehē e Tohi Tapu: “Kua malolo a ia, ti fakatokoluga ai hana loto, ke fakahiku ai ke he hana malaia; ne holifono a ia kia Iehova, hana Atua.” Fano a Usia ke he faituga ti huhunu e ia e mena manogi ka e nakai ha ha ia ia e tonuhia ke taute ai. Fakamui ne fakatokoluga foki e patuiki fakamooli ko Hesekia ke he magaaho kū.​—2 Nofoaga he Tau Patuiki 26:16; 32:25, 26.

6. Ko e heigoa ka fakatupu a Tavita ke fakaikaluga? Ka ko e ha ne fakatumau a ia ke mahani fakatokolalo?

⁶ Falu tagata ne fakaikaluga ha kua mata mitaki a lautolu, talahaua, taleni ke he tau leo kofe, maō, po ke nava he falu. Moua oti e Tavita e tau mena nei, ka e fakatumau a ia ke mahani fakatokolalo he moui katoa haana. Ma e fakatai, he mole e kelipopo e Tavita a Koliato, tala age e Patuiki ko Saulo ki a Tavita ke hoana e tama fifine haana. Ka e pehē a Tavita: “Ko hai kia au? ko e heigoa foki haku a moui, mo e magafaoa he haku a matua ia Isaraela, kia eke ai au mo figona he patuiki?” (1 Samuela 18:18) Ko e heigoa ne lagomatai a Tavita ke fakatumau e mahani fakatokolalo?  Iloa e ia ko e tau mahani, lotomatala, mo e kotofaaga ne moua e ia ha kua fakatokolalo mo e manamanatu e Atua ki a ia. (Salamo 113:5-8) Mailoga e Tavita ko e tau mena mitaki oti ne moua e ia mai ia Iehova.​—Fakatatai 1 Korinito 4:7.

7. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakakite kua mahani fakatokolalo a tautolu?

⁷ Tuga a Tavita, kua eketaha e tau tagata ha Iehova mogonei ke mahani fakatokolalo. Kua aamotia e tau loto ha tautolu ke iloa kua fakatokolalo a Iehova ko ia ko e Mua Ue Atu. (Salamo 18:35) Manako a tautolu ke fakagahua e tau kupu nei: “Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, mo e mahani totonu, mo e loto holoilalo, mo e mahani molu, mo e fakauka.” (Kolose 3:12) Iloa foki e tautolu kua “nakai hula e fakaalofa, ti nakai fakatokoluga.” (1 Korinito 13:4) Ka kitia he falu kua mahani fakatokolalo a tautolu, liga manako foki a lautolu ke iloa a Iehova. Tuga ni e taane nakai tua ka futia ki a Iehova ha ko e mahani mitaki he hoana Kerisiano haana, maeke foki he tau tagata ke futia ke he Atua ha ko e mahani fakatokolalo he tau fekafekau haana.​—1 Peteru 3:1.

8. (a) Onoono fēfē e falu tagata he vahā nei ke he nakai omaoma ke he tau matua? (e) Ko e heigoa ne talahau he Tohi Tapu ke taute he tau fanau?

⁸ Fakamaama e Paulo e puhala ka fehagai po ke taute he tau tagata e falu he tau aho fakamui nei. Tohi e ia ko e tau fanau to faliuliu ke he tau matua. He vahā nei, loga e tohi, tau kifaga, mo e tau fakaholoaga televisoni ne tuga kua mitaki mo e hako ke he tau fanau ke liuliu ke he tau matua ha lautolu. Ka ko e tala mooli ko e liuliu po ke nakai omaoma kua moumou e magafaoa, ko e kaufakalatahaaga he tau tagata. Leva tuai e iloa he tau tagata e tala mooli nei. Ma e fakatai, i Heleni i tuai, ko e tagata ne keli e tau matua haana to utakehe e tonuhia haana ke nofo he maaga. I lalo hifo he fakatufono Roma, ko e tagata ne keli e matua taane haana ka fakahala ke he puhala he tagata kelipopo. Ko e tau Tohiaga Tapu Heperu mo e Heleni ne poaki ke he tau fanau ke fakalilifu e tau matua ha lautolu.​—Esoto 20:12; Efeso 6:1-3.

9. Ko e heigoa ka lagomatai e tau fanau ke omaoma ke he tau matua ha lautolu?

⁹ Ko e heigoa ka lagomatai e tau fanau ke omaoma ke he tau matua ha lautolu pete ne nakai omaoma a lautolu ne viko takai? Ka manamanatu e tau fanau ke he tau mena mitaki oti ne taute he tau matua ha lautolu ke lata mo lautolu, kua lata mogoia ke loto fakaaue mo e manako a lautolu ke omaoma ke he tau matua. Lata foki a lautolu ne ikiiki ke maama ko e Atua ko e Matua ha tautolu oti ne amanaki ki a lautolu ke omaoma ke he tau mamatua. He talahau he tau fuata ikiiki e tau mena mitaki hagaao ke he tau matua ha lautolu, kua lagomatai e lautolu e tau kapitiga ha lautolu ke fakalilifu e tau mamatua. Mooli, ka nakai fai fakaalofa e tau matua ke he tau fanau ha lautolu, to uka ke he tau fanau ke omaoma ki a lautolu. Ka logona hifo he tama fuata kua fakaalofa mooli e tau matua haana ki a ia to maeke ke lagomatai a ia ke  omaoma ki a laua pete he uka. Ko e matakainaga fuata ko Austin ne pehē: “Pete he fa hihiga au ke lali ke kehe e tau mena ka taute, kua fakatoka he tau matua haaku e tau takitakiaga kua lata, fakamaama e tau kakano he tau matafakatufono, mo e hafagi tumau e puhala fetutalaaki. Lagomatai he mena nei au ke omaoma. Maeke ia au ke kitia kua manamanatu a laua ki a au ti taute he mena ia au ke manako ke fakafiafia a laua.”

10, 11. (a) Ko e heigoa e tau mahani kelea ne fakakite kua nakai fakaalofa e tau tagata ko e taha ke he taha? (e) Lahi fēfē e fakaalofa he tau Kerisiano mooli ke he falu tagata?

¹⁰ Fakamaama foki e Paulo e falu mahani ne fakakite kua nakai fai fakaalofa e tau tagata ko e taha ke he taha. He mole e “faliuliu ke he tau matua,” ne totoku e ia e nakai fakaaue. Mooli e mena nei, ko e tau tagata ne nakai fakaaue kua nakai tokiofa e tau mena mitaki ne taute he falu ma lautolu. Talahau foki e Paulo to mahani kelea e tau tagata. To nakai fia loto mafola a lautolu, kakano kua nakai manako a lautolu ke taute e mafola mo e falu. To vagahau kelea mo e afo tagata a lautolu he talahau e tau mena kelea mo e fakamamahi hagaao ke he tau tagata ti pihia ke he Atua. To tauamuamu a lautolu, ko lautolu ne talahau e tau pikopiko hagahaga kelea ke fakakelea e tuaga mitaki he falu. *​—Kikite matahui tala.

¹¹ Kehekehe lahi e tau fekafekau ha Iehova mai he laulahi he tau tagata he lalolagi ha kua fakakite e lautolu e fakaalofa mooli ke he falu. Mooli tumau e mena nei. Talahau e Iesu ko e poakiaga ni he Fakatufono ha Mose ne mua atu e aoga ke he poakiaga ke fakaalofa ke he falu tagata, ko e poakiaga ke fakaalofa ke he Atua. (Mataio 22:38, 39) Talahau foki e Iesu to iloa ai e tau Kerisiano mooli ha ko e feofanaki ne fakakite e lautolu ko e taha ke he taha. (Totou Ioane 13:34, 35.) Fakaalofa foki e tau Kerisiano mooli ke he tau fī ha lautolu.​—Mataio 5:43, 44.

12. Fakakite fēfē e Iesu e fakaalofa ke he falu?

¹² Fakakite e Iesu kua fakaalofa mooli a ia ke he tau tagata. Taute e ia e mena nei he fano fenoga he taha maaga ke he taha maaga ke tala age e tala mitaki ke he tau tagata hagaao ke he Kautu he Atua. Ne fakamaulu e ia e tau matapouli, tau kulikuli, tau lepela, mo e tau teligatuli. Fakaliu tu mai foki e ia a lautolu ne mamate ke he moui. (Luka 7:22) Foaki foki e Iesu e moui haana ke fakahao e tau tagata pete ne vihiatia he tokologa a ia. Fifitaki katoatoa e Iesu e fakaalofa he Matua haana. He lalolagi katoa, fifitaki he Tau Fakamoli a Iehova a Iesu ti fakakite e fakaalofa ke he falu.

13. Maeke fēfē he fakaalofa ne fakakite e tautolu ke lagomatai e falu ke manako ke iloa a Iehova?

¹³ Ka fakakite e tautolu e fakaalofa ke he tau tagata, to manako a lautolu ke iloa e Matua ha tautolu he lagi. Ma e fakatai, ko e tagata taane i Thailand ne fano ke he fonoaga he faahimotu ti nava he mogo ne kitia e ia e puhala ne fakakite he tau matakainaga e fakaalofa ko e taha ke he taha. He liu a ia ki kaina, ne ole a ia ke fakaako e Tohi Tapu mo e Tau Fakamoli a Iehova lagaua he faahi tapu. Ti fakamatala a ia ke he tau magafaoa oti haana. Ono ni e mahina he mole, ne taute he tagata nei e totouaga fakamua haana he Tohi Tapu he Fale he Kautu. Fakakite nakai e tautolu e fakaalofa ke he falu? Hūhū hifo: ‘Taute nakai e au e tau mena oti kua maeke ia au ke lagomatai e tau tagata he magafaoa haaku, he fakapotopotoaga haaku, mo e ke he gahua fakamatala  haaku? Lali nakai au ke onoono ke he falu tuga ne taute e Iehova?’

14, 15. Ko e heigoa e tau mahani kelea ne taute he tokologa? Hiki fēfē he falu e tau aga ha lautolu?

¹⁴ He tau aho fakamui, fakakite foki he tau tagata e falu mahani kelea ne kua lata ia tautolu ke kalo kehe mai ai. Ma e fakatai, tokologa kua nakai loto ke he mitaki. Vihiatia e lautolu e mena mitaki mo e totoko foki ki ai. Ko e tau tagata pihia kua nakai taofi e tau manako he tino ti mahani favale. Falu kua mahani fakahanoa. Taute e lautolu e tau mena mo e nakai manamanatu ti nakai popole ke he puhala ka lauia e falu ha ko e tau mahani ha lautolu.

¹⁵ Tokologa ne fa mahani tuga e tau manu vale ka kua hiki e tau aga ha lautolu. Ko e hiki lahi mahaki nei ne talahau tuai he perofetaaga he Tohi Tapu. (Totou Isaia 11:6, 7.) Totou e tautolu i ai hagaao ke he tau manu vale tuga e tau luko mo e tau leona ka nonofo mafola mo e tau manu fao tuga e tau punua mamoe mo e tau punua povi. To moua he ha e lautolu e mafola? Matutaki atu e perofetaaga: “Ha ko e mena to puke e lalolagi ke he maama kia Iehova.” (Isaia 11:9) Nakai maeke e tau manu ke fakaako hagaao ki a Iehova, ke he puhala fakatai, kua hagaao e perofetaaga nei ke he tau hikiaga ne taute he tau tagata ke he tau mahani ha lautolu.

16. Lagomatai fēfē he Tohi Tapu e tau tagata ke hiki e tau aga ha lautolu?

¹⁶ Tokologa e tau matakainaga ha tautolu ne mahani vale fakamua tuga e tau luko ka kua mafola mogonei. Totou e koe falu tala ha  lautolu he tau fufuta “Hiki he Tohi Tapu e Tau Momoui,” he jw.org. Ko lautolu ne iloa mo e fekafekau ki a Iehova kua nakai tuga a lautolu ne mahani Atua ka kua tiaki e lautolu e malolo ne toka ai. Ko e tau tagata pihia kua fakatupua ke tapuaki ke he Atua ka e nakai pihia e tau mahani ha lautolu. Ka ko e tau tagata ha Iehova kua tokologa ne favale fakamua ka ko e mogonei kua “tapulu . . . ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.” (Efeso 4:23, 24) Ka fakaako e tau tagata hagaao ke he Atua, mailoga e lautolu e lata ke muitua ke he tau tutūaga Haana. Lagomatai he mena nei a lautolu ke hikihiki e tau mena ne talitonu a lautolu ki ai, puhala manamanatu ha lautolu, mo e tau gahua ha lautolu. Nakai mukamuka ke taute e tau hikiaga nei, ka e lagomatai he agaaga he Atua a lautolu kua manako ke fakafiafia a Ia.

17. Kalo kehe fēfē a tautolu neke fakaohooho he tau tagata ne mahani kelea?

¹⁷ Kua mukamuka fakahaga ke kitia e kehekehe ha lautolu ne fekafekau po ke nakai fekafekau ke he Atua. Lata a tautolu ke fakaeneene neke fakaohooho he tau mahani kelea ha lautolu ne nakai fekafekau ke he Atua. Manako a tautolu ke muitua ke he takitakiaga ha Iehova ti kalo kehe mai he tau tagata ne fakamaama ia 2 Timoteo 3:2-5. Ka e nakai maeke a tautolu ke kalo kehe katoatoa mai he tau tagata oti ne mahani kelea. Liga gahua a tautolu mo lautolu, ō he aoga mo lautolu, po ke nonofo mo lautolu. Ka e nakai lata a tautolu ke manamanatu po ke mahani tuga a lautolu. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu? Fakamalolō e tautolu e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova he fakaako e Tohi Tapu mo e fifili e tau kapitiga tata ko lautolu ne fakaalofa ki a Ia.

18. Maeke fēfē he tau mena ka talahau mo e taute e tautolu ke lagomatai e falu ke manako ke iloa a Iehova?

¹⁸ Manako foki a tautolu ke lagomatai e falu ke iloa a Iehova. Kumi e tau puhala ke fakamatala, ti ole ki a Iehova ke lagomatai a koe ke talahau e tau mena kua hako he magaaho hako. Lata a tautolu ke tala age ke he falu ko tautolu ko e Tau Fakamoli a Iehova. Ti ko e mahani mitaki ha tautolu to fakaheke e Atua ka e nakai ki a tautolu. Fakaako e Iehova a tautolu “kia tiaki e tautolu e tau mahani hepehepe, katoa mo e tau manako lahi he lalolagi, ka kia nonofo fakalatalata a tautolu mo e tututonu katoa mo e mahani Atua ke he mouiaga nai.” (Tito 2:11-14) Ka fifitaki a tautolu ki a Iehova ti taute e tau mena ne manako a ia, to kitia ai he falu. Liga pehē falu: “To o a tautolu mo mutolu; ha kua logona e mautolu ha ha ia mutolu e Atua.”​—Sakaria 8:23.