1-2. (a) Ko e ha kua amanaki a tautolu to foaki e Iesu ki a tautolu e puhala mukamuka ke fakamanatu e mate haana? (e) Ko e heigoa e tau mahani ha Iesu ka manamanatu a tautolu ki ai?

MAEKE nakai a koe ke fakamaama e mena ne tupu he tau tau takitaha he Fakamanatuaga he mate he Keriso? Laulahi mooli ia tautolu ka manatu e tau mena oti he Kaiaga Afiafi he Iki. Ko e ha? Ha kua nakai uka e kaiaga. Ka ko e magaaho aoga lahi mahaki anei. Ti liga hūhū a tautolu, ‘Ko e ha ne mukamuka lahi e kaiaga?’

² He fekafekauaga ha Iesu he lalolagi, talahaua a ia he fakaako e tau kupu mooli aoga he puhala mukamuka, maama, mo e mafiti ke iloa. (Mata. 7:28, 29) He puhala taha ia, ne foaki e ia ki a tautolu e puhala mukamuka ka e hokulo ke fakamanatu * e mate haana. Kia manamanatu fakahokulo la tautolu ke he kaiaga nei he Fakamanatuaga mo e falu mena ne talahau mo e taute e Iesu. To loto fakaaue lahi a tautolu ke he puhala fakatokolalo, fakamanavalahi, mo e fakaalofa mooli ha Iesu, mo e to fakaako a tautolu ke he puhala ka fifitaki fakalahi e tautolu a ia.

3. Tuga he talahau ia Mataio 26:26-28, mukamuka fēfē e kaiaga he Fakamanatuaga ne fakatū e Iesu, ti ko e heigoa ne fakamailoga he ua e mena pauaki ia?

³ Fakatū e Iesu e Fakamanatuaga he mate haana he fakalataha mo e tau aposetolo toko 11 haana ne fakamooli. Ne totō e ia e mena ne toe he kaiaga Paseka ti taute e fakamanatuaga mukamuka  nei. (Totou Mataio 26:26-28.) Fakaaoga ni e ia e falaoa nakai fakaea mo e uaina ne ha ha i ai. Tala age a Iesu ke he tau aposetolo haana ko e ua e mena pauaki ia kua fakamailoga e tino mitaki katoatoa mo e toto haana, ka nakai leva ti foaki e ia ke lata mo lautolu. Liga nakai ofo e tau aposetolo he mukamuka e kaiaga foou nei ne aoga lahi. Ko e ha ne pihia ai?

4. Lagomatai fēfē he fakatonuaga ne foaki e Iesu ki a Mareta he mogo fakamua ke maama e tautolu e kakano ne fakamukamuka e Iesu e kaiaga he Fakamanatuaga?

⁴ Manamanatu ke he mena ne tupu he tau mahina fakamua atu, he tau ke toluaki he fekafekauaga ha Iesu ne fina atu a ia ke he kaina he tau kapitiga tata haana ko Lasalo, Mareta, mo Maria. He takatakaiaga fakatotoka ia, ne kamata a Iesu ke fakaako. Ko Mareta i ai, ka kua lavelave a ia he tauteute he tau mena kai loga ma e tagata ahiahi. Mailoga e Iesu e mena nei ti fakatonu atu ki a Mareta he lagomatai a ia ke kitia kua nakai lata tumau ke loga lahi e mena kai. (Luka 10:40-42) Fakamui he tau tulā gahoa ne toe ato poa e Iesu e moui haana, ne fakagahua e ia e fakatonuaga haana. Ne mauokafua a ia ke fakamukamuka e kaiaga he Fakamanatuaga. Ko e heigoa kua tala mai he mena nei hagaao ki a Iesu?

5. Ko e heigoa he kai mukamuka nei ne fakakite hagaao ki a Iesu, ti lagotatai fēfē e mena nei mo e Filipi 2:5-8?

⁵ Kua fakatokolalo a Iesu ke he tau mena oti ne talahau mo e taute e ia. Nakai ofo mogoia kua fakakite e ia e fakatokolalo ne mua he pō fakahiku he moui haana ke he lalolagi. (Mata. 11:29) Iloa e ia kua teitei a ia ke foaki e poa ne mua ue atu he fakamauaga tuai mo e to fakaliu tu mai e Iehova a ia ke he tuaga lilifu he lagi. Pete ia, nakai hagaaki a ia ke matalahi he poaki ke taute e fakamanatuaga mautū he mate haana. Ka e tala age a ia ke he tau tutaki haana kua lata a lautolu ke fakamanatu a ia lagataha he tau, puhala he kaiaga mukamuka nei. (Ioane 13:15; 1 Kori. 11:23-25) Ko e kai mukamuka ka e latatonu kua fakakite ne nakai ko e tagata fakatokoluga a Iesu. Fiafia a tautolu ha ko e fakatokolalo ko e taha he tau mahani ofoofogia he ha tautolu a Patuiki he lagi.​—Totou Filipi 2:5-8.

6. Fifitaki fēfē e tautolu e fakatokolalo ha Iesu ka fehagai mo e tau kamatamata?

⁶ Fifitaki fēfē e tautolu e fakatokolalo ha Iesu? He tuku fakamua e manatu he falu ke he ha tautolu. (Filipi 2:3, 4) Liu ke manamanatu ke he pō fakahiku he moui ha Iesu ke he lalolagi. Iloa e Iesu to nakai leva ti mate mamahi a ia; ka kua tupetupe  lahi a ia hagaao ke he tau aposetolo tua fakamooli haana ka nakai leva ti maanu ki a ia. Ati fakaaoga e ia e pō fakahiku ke fakaako, fakamafana, mo e fakamalolō a lautolu. (Ioane 14:25-31) Fakakite fakatokolalo e Iesu kua lahi atu e manamanatu haana ke he tau momoui he falu ke he haana. Ko e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki ne fakatoka e ia ma tautolu!

7. Fakakite fēfē e Iesu e fakamanavalahi ne mua atu he mole e fakatū e ia e Kaiaga Afiafi he Iki?

⁷ Nakai leva he mole e fakatū e Iesu e Kaiaga Afiafi he Iki, ne fakatātā e ia e fakamanavalahi mua ue atu. He puhala fe? Talia e Iesu e finagalo he Matua haana, pete he iloa e ia ko e taute he finagalo ia kua kakano to fakahala a ia ma e matahavala fakamā lahi he vagahau kelea. (Mata. 26:65, 66; Luka 22:41, 42) Fakatumau a Iesu ke fakamooli katoatoa ke fakaheke e higoa ha Iehova, fakatokoluga e pule katoatoa he Atua, mo e hafagi e puhala ma e tau tagata ne fakatokihala ke momoui tukulagi. He magaaho taha, tauteute e Iesu e tau tutaki haana ke fehagai mo e mena ka tupu i mua.

8. (a) Ko e heigoa ne tala age e Iesu ke he tau aposetolo tua fakamooli haana? (e) He tau tau he mole e mate ha Iesu, mumui fēfē e tau tutaki haana ke he fakafifitakiaga haana he fakamanavalahi?

⁸ Fakakite foki e Iesu e fakamanavalahi he tuku kehe e tau fakaatukehe ne liga ha ha ia ia mo e hagaaki tumau ke he tau manako he tau aposetolo tua fakamooli haana. Ko e kai mukamuka ne fakatū e ia he mole e fekau e ia a Iuta ke fano kehe, kua fakamanatu ki a lautolu ka eke mo tau tutaki fakauku haana e tau aoga he liligi e toto ha Iesu mo e fakalataha ke he maveheaga foou. (1 Kori. 10:16, 17) Ke lagomatai a lautolu ke tumau ke he ha lautolu a uiaga ke he lagi, tala age e Iesu ke he tau tutaki haana e tau mena ne manako a ia mo e Matua haana ke taute e lautolu. (Ioane 15:12-15) Tala age  foki e Iesu ke he tau aposetolo e tau kamatamata ne fakatoka i mua ha lautolu. Ti fakakite ki a lautolu e fakafifitakiaga haana he tomatoma age ke “fakamanavalahi.” (Ioane 16:1-4a, 33) Loga e tau he mole, mumui agaia e tau tutaki ha Iesu ke he puhala foaki noa haana mo e fakatātā e fakamanavalahi. Pete ni e mena ka tupu ki a lautolu, lalago e lautolu e taha mo e taha he tau kamatamata kehekehe ha lautolu.​—Hepe. 10:33, 34.

9. Fifitaki fēfē e tautolu a Iesu he fakakite e fakamanavalahi?

⁹ Pihia foki he vahā nei, mumui a tautolu ke he fakafifitakiaga ha Iesu he fakakite e fakamanavalahi. Tuga anei, ko e fakamanavalahi ke lagomatai e tau matakainaga ha tautolu ne lauia he favaleaga ha ko e tua ha lautolu. Falu magaaho, fa tuku fakakelea e tau matakainaga ha tautolu he tau fale puipui. Ka tupu e mena ia, lata a tautolu ke taute e tau mena oti kua maeke ke lata mo lautolu, putoia e vagahau hake ke lata mo lautolu. (Filipi 1:14; Hepe. 13:19) Taha puhala foki ke fakakite e tautolu e fakamanavalahi ko e fakatumau ke fakamatala mo e “fakamalolo.” (Gahua 14:3) Tuga a Iesu, eketaha a tautolu ke fakamatala e fekau he Kautu pete he liga totoko mo e favale e tau tagata ki a tautolu. Ka e falu magaaho liga manatu a tautolu kua nakai fakamanavalahi a tautolu. Ko e heigoa ka taute e tautolu?

10. He tau faahi tapu ato hoko e Fakamanatuaga, ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute mo e ko e ha?

¹⁰ Maeke a tautolu ke fakamalolō e fakamanavalahi ha tautolu he manamanatu ke he amaamanakiaga ne taute he poa lukutoto he Keriso ma tautolu. (Ioane 3:16; Efeso 1:7) He tau faahi tapu ato hoko ke he Fakamanatuaga, moua e tautolu e magaaho pauaki ke atihake e loto fakaaue ha tautolu ma e lukutoto. He magahala ia, taute tumau e totouaga he Tohi Tapu he Fakamanatuaga mo e manamanatu fakahokulo he liogi hagaao ke he tau mena ne  tutupu ne takatakai he mate ha Iesu. Ti ka fakapotopoto a tautolu ma e Kaiaga Afiafi he Iki, to maama lahi e tautolu e aoga he tau mena fakatai he Fakamanatuaga mo e poa mua ue atu ne hukui ai. Ka loto fakaaue a tautolu ke he mena ne taute e Iesu mo Iehova ti maama e tau aoga ki a tautolu mo e tau fakahele ha tautolu, to tupu malolō e amaamanakiaga ha tautolu ti omoomoi a tautolu ke fakauka fakamanavalahi ke hoko ke he fakaotiaga.​—Hepe. 12:3.

11-12. Ko e heigoa ne kua iloa e tautolu mogonei?

¹¹ Iloa e tautolu mogonei ko e Kaiaga Afiafi he Iki kua fakamanatu ki a tautolu e uho lahi he lukutoto mo e tau mahani ofoofogia ha Iesu he fakatokolalo mo e fakamanavalahi. Loto fakaaue mooli a tautolu ha kua matutaki a Iesu ke fakatātā e tau mahani nei ko e ha tautolu a Ekepoa ne Mua he lagi ne olelalo ke lata mo tautolu! (Hepe. 7:24, 25) Ke fakakite e loto fakaaue hokulo, lata a tautolu ke fakamanatu fakamooli e mate ha Iesu, tuga ni he poaki e ia. (Luka 22:19, 20) Taute e tautolu e mena nei he aho ne tatai ke he Nisana 14, ko e aho ne mua atu e uho he tau.

¹² Maeke a tautolu ke mailoga mai he tau puhala mukamuka he Kaiaga Afiafi he Iki e taha mahani foki ne fakalagalaga a Iesu ke mate ma tautolu. He nofo a Iesu he lalolagi, ne talahaua a ia ha ko e mahani nei. Ko e heigoa e mena nei?

13. Fakamaama fēfē he Ioane 15:9 mo e 1 Ioane 4:8-10 e fakaalofa ne fakakite e Iehova mo Iesu, mo e ko hai ne aoga mai he fakaalofa ha laua?

¹³ Fakaata katoatoa e Iesu e fakaalofa hokulo ha Iehova ma tautolu ke he tau mena oti ne taute e ia. (Totou Ioane 15:9; 1 Ioane 4:8-10.) Mua atu kua fakalagalaga a Iesu mai he loto ke foaki e moui haana ke lata mo tautolu. Ko tautolu ne fakauku po ke ‘tau mamoe kehe,’ kua aoga a tautolu mai he fakaalofa ne fakakite e Iehova mo e haana Tama ki a tautolu puhala he poa ia. (Ioane 10:16; 1 Ioa. 2:2) Manamanatu foki ke he tuaga he kaiaga he Fakamanatuaga; kua fakakite e fakaalofa mo e manamanatu ha Iesu ma e tau tutaki haana. Puhala fe?

14. He puhala fe kua fakakite e Iesu e fakaalofa ma e tau tutaki haana?

¹⁴ Fakakite e Iesu e fakaalofa ma e tau tutaki fakauku haana he fakatū e kaiaga mukamuka ma lautolu ke fakamanatu, ka e nakai ko e fakamanatuaga uka. Fai magaaho he mole, ko e tau tutaki fakauku ia ne lata ke muitua e Fakamanatuaga he tau tau takitaha, taute ai i lalo he tau tutūaga kehekehe ne putoia e fale puipui. (Fakakite. 2:10) Maeke nakai a lautolu ke omaoma ki a Iesu? Ē, maeke!

15-16. Maeke fēfē falu ke fakamanatu e Kaiaga Afiafi he Iki i lalo hifo he tau tutūaga uka?

¹⁵ Hoko mai ke he magaaho nei, eketaha e tau Kerisiano ke fakamanatu e mate ha Iesu. Muitua fakatata e lautolu e fakatokaaga ma e Kaiaga Afiafi he Iki, falu magaaho i lalo he tau tutūaga uka. Manamanatu ke he fakataiaga nei. He nofo he fale puipui i Saina, ko e Matakainaga ko Harold King ne kumi puhala ma e mena nei. Tauteute fakagalo e ia e tau mena fakatai he Fakamanatuaga he fakaaoga e tau mena ne ha ha ia ia. Ne fuafua fakamatafeiga foki e ia e aho ma e Fakamanatuaga. He hoko ke he magaaho ke taute e fakamanatuaga, ko ia ni tokotaha he poko ti lologo, liogi, mo e taute e ia e lauga faka-Tohi Tapu.

¹⁶ Hanei taha fakataiaga foki. Ko e matakau he tau matakainaga fifine he fale puipui he kemuaga pagotā he Felakutaki II he Lalolagi ne fakahagahaga kelea e tau momoui ha lautolu ke fakamanatu e Kaiaga Afiafi he Iki. Ka ko e tuaga mukamuka he kaiaga, maeke a lautolu ke taute fakailoilo e Fakamanatuaga. Talahau e lautolu: “Tutū fetataaki a mautolu he veliveli,  ti ha ha i ai e fakatuagahui ne uufi aki e ie tea ne tuku ai e tau mena fakatai. Fakamaama e poko aki e kanela ne tugi neke fakakite he molī hila e mena ha mautolu hane taute. . . . Fakakite lagaloga e mautolu e omonuo malolō ke he ha mautolu a Matua ke fakatokoluga e higoa tapu Haana.” Ko e tua ofoofogia mooli ne fakakite e lautolu! Ko e fakaalofa mooli ne fakatātā e Iesu he hafagi e ia ki a tautolu ke maeke ke taute e Fakamanatuaga he tau tutūaga uka foki!

17. Ko e heigoa e tau hūhū ka liga hūhū hifo e tautolu?

¹⁷ Nakai leva to taute e Fakamanatuaga, kua latatonu a tautolu ke hūhū hifo e tau hūhū nei: ‘Maeke fēfē au ke fifitaki fakatata a Iesu he fakakite e fakaalofa? Lahi nakai e manamanatu haaku ke he manako he tau matakainaga fakahele ke he manako haaku? Lahi kia e mena ne amanaki au mai he tau matakainaga haaku ke taute, po ke mailoga nakai e au e tau kūkū ha lautolu?’ Kia fifitaki tumau e tautolu a Iesu mo e fakakite e “feofanaki.”​—1 Pete. 3:8.

18-19. (a) Ko e heigoa e mena ka iloa tonu e tautolu? (e) Ko e heigoa e mena kua eketaha a koe ke taute?

¹⁸ Ko e fakatokaaga ke taute e Fakamanatuaga he mate ha Keriso to nakai tumau tukulagi. Ka “haele mai” a Iesu he magahala he matematekelea lahi, to fakapotopoto e ia “a lautolu kua fifili” ne toe ke he lagi, ti nakai liu e Fakamanatuaga ke taute.​—1 Kori. 11:26; Mata. 24:31.

¹⁹ Pete foki ka nakai liu ke taute e kaiaga he Fakamanatuaga, iloa e tautolu to manatu e tautolu ko e tau tagata ha Iehova e kaiaga mukamuka nei ko e fakamailoga he fakatokolalo, fakamanavalahi, mo e fakaalofa ne mua ue atu ne fakakite ai he tagata. He magaaho ia, ko e tau tagata ne o atu ke he kaiaga mua ue atu nei to talahau ai ke lata mo lautolu ne momoui he magahala ia. Ka ke aoga he magaaho tonu nei mai he kaiaga, latatonu a tautolu ke eketaha ke fifitaki e fakatokolalo, fakamanavalahi, mo e fakaalofa ha Iesu. Ka taute e tautolu, mauokafua a tautolu to moua e tautolu e palepale mai ia Iehova.​—2 Pete. 1:10, 11.