1, 2. Ko e heigoa e tau taufetului he tau tagata ne fakamau ia Kenese, ti kua lata he ha ke manamanatu ke he mena nei?

KUA manamanatu nakai a koe ke he tau taufetoko i loto he Tohi Tapu? He tau veveheaga gahoa fakamua ia Kenese, iloa e tautolu na kelipopo e Kaino a Apelu (Kenese 4:3-8); Ne kelipopo e Lameko e fuata ha kua keli a ia (Kenese 4:23); Taufetoko e tau leveki mamoe ha Aperahamo mo Lota (Kenese 13:5-7); Fakatokoluga a Hakara ki a Sara, ti ita a Sara ki a Aperahamo (Kenese 16:3-6); Fī a Isamaeli ke he tau tagata oti, ti fī e tau tagata oti ki a ia.​—Kenese 16:12.

² Ko e ha kua fakamau e taufetoko pihia he Tohi Tapu? Ha kua maeke a tautolu ke fakaako mai he tau fakafifitakiaga nei he tau tagata nakai mitaki katoatoa ne lekua mooli. Nakai mitaki katoatoa foki a tautolu, ti ka lauia foki e tau momoui ha tautolu he tau lekua pihia, maeke a tautolu ke muitua e tau fakafifitakiaga mitaki he Tohi Tapu ti kalo kehe he muitua a lautolu ne kelea. (Roma 15:4) Maeke e mena nei ke lagomatai a tautolu ke fakaako e puhala ke taofi e mafola mo e falu.

3. Ko e heigoa e tau matakupu ka tutala ki ai e vala tala nei?

³ He vala tala nei, to fakaako e tautolu e kakano ne lata ai ke  fakamafola e fekehekeheaki, po ke nakai fetataiaki, ti maeke fēfē a tautolu ke taute e mena ia. To fakaako foki a tautolu ke he falu matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu ke fakamafola e tau lekua ti tumau e fakafetuiaga mitaki mo Iehova mo e falu.

4. Ko e heigoa e aga kua kaputia e lalolagi katoa, ti ko e heigoa e fua?

⁴ Ko Satani e kakano pauaki ne feveheveheaki e tau tagata mo e loga lahi e tau fekehekeheaki. Ko e ha ne talahau pihia a tautolu? I Etena, ne pehē a Satani kua maeke mo e kua lata he tau tagata oti ke fifili ma lautolu ni e mena kua mitaki mo e mena kua kelea he tu kehe mai he Atua. (Kenese 3:1-5) Ka e he onoono a tautolu ke he lalolagi he vahā nei, maeke a tautolu ke kitia ko e aga pihia kua fakatupu ni e tau lekua. Tokologa e tagata ne logona hifo kua moua e lautolu e tonuhia ke fifili ma lautolu e mena kua mitaki mo e kelea. Ko lautolu kua fakaikaluga, lotokai, mo e fetotokoaki, ti nakai manamanatu a lautolu ka fakamamahi he tau fifiliaga ha lautolu e falu. Ko e aga pihia kua takitaki ke he tau taufetoko. Fakamanatu he Tohi Tapu ki a tautolu kaeke ke ita noa a tautolu to loga e fekehekeheaki ha tautolu mo e falu, mo e to taute ai e tau agahala loga.​—Tau Fakatai 29:22.

5. Fakaako fēfē e Iesu e tau tagata ke fakafehagai mo e tau fekehekeheaki?

⁵ He foaki e Iesu e Lauga he Mouga, ne fakaako e ia e tau tutaki haana ke taute e mafola mo e ua fakaatā e tau fekehekeheaki, pete kua liga ko e mena kua mua atu a ia ke taute e lautolu. Ma e fakatai, ne tala age a Iesu ki a lautolu ke mahani totonu, ke taute e mafola mo e falu, ke utakehe e tau logonaaga tuga e ita, ke fakamafola fakamafiti e tau fekehekeheaki, mo e ke fakaalofa ke he tau fī ha lautolu.​—Mataio 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Ko e ha kua aoga ke fakamafola fakamafiti e tau fekehekeheaki fakatagata? (e) Ko e heigoa kua lata he tau tagata oti ha Iehova ke hūhū hifo ki a lautolu ni?

⁶ He vahā nei, kua tapuaki a tautolu ki a Iehova ka liogi, fakamatala, mo e ō ke he tau feleveiaaga ha tautolu. Ka nakai taute mafola a tautolu mo e tau matakainaga ha tautolu, to nakai talia e Iehova e tapuakiaga ha tautolu ki a ia. (Mareko 11:25) Ke eke mo tau kapitiga ha Iehova, kua lata ia tautolu ke fakamagalo e falu ka taute e lautolu e tau hehē.​—Totou Luka 11:4; Efeso 4:32.

⁷ Amanaki a Iehova ke he tau fekafekau oti haana ke fakamagalo mo e moua e fakafetuiaga mafola mo e falu. Hūhū hifo a tautolu: ‘Mafiti nakai au ke fakamagalo e tau matakainaga haaku? Fiafia nakai au he fakalataha mo lautolu?’ Ka mailoga e koe kua lata a koe ke lahi e fakamagalo, liogi ki a Iehova ti ole ki a ia ke lagomatai a koe ke holo ki mua. Ko e ha tautolu a Matua he lagi ka logona e tau liogi fakatokolalo pihia mo e tali ai.​—1 Ioane 5:14, 15.

8, 9. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ka ita a tautolu?

⁸ Kua nakai mitaki katoatoa oti a tautolu, ti amanaki a tautolu ke he tau tagata ke vagahau  po ke taute e tau mena ne liga fakaita ki a tautolu. (Fakamatalaaga 7:20; Mataio 18:7) Fēfē e tali haau? Maeke a tautolu ke fakaako e fakaakoaga aoga mai he mena nai ne tupu: Ne feleveia e matakainaga fifine mo e tau matakainaga taane tokoua he taha fakalatahaaga. Ka e taha he tau matakainaga taane ne ita ke he puhala ne fakafeleveia he matakainaga fifine a ia. He mogo ko e tau matakainaga taane tokoua hokoia ni, ne kamata e taha ia laua ke gugū hagaao ke he matakainaga fifine. Ka e fakamanatu age he taha matakainaga taane na fekafekau fakamooli e matakainaga fifine ki a Iehova ke 40 e tau pete ne tau mena uka loga. Iloa e ia ne nakai ko e manako he matakainaga fifine ke fakaita a ia. Fēfē e tali atu he matakainaga taane fakamua? Pehē a ia, “Hako a koe.” Ti fifili a ia ke fakanimo e mena ne tupu.

⁹ Ko e heigoa he mena nei ne tupu kua fakaako ki a tautolu? Ka fakaita he taha a tautolu, maeke a tautolu ke fifili e puhala ke tali atu a tautolu. Kua fakamagalo e tagata fakaalofa. (Totou Tau Fakatai 10:12; 1 Peteru 4:8.) Ka “nakai manatu a [tautolu] ke he mena ne holifono ai,” ko e mena mitaki lahi anei ki a Iehova. (Tau Fakatai 19:11; Fakamatalaaga 7:9) He taha magaaho ka talahau po ke taute he taha e mena kua fakaita a koe, hūhū hifo: ‘Maeke nakai au ke tiaki noa e fakaita nei? Lata mooli nakai au ke manamanatu tumau ke he mena nei?’

10. (a) Fēfē e tali atu fakamua he taha matakainaga fifine ke he talahauaga kelea? (e) Ko e heigoa e manatu faka-Tohi Tapu ne lagomatai e matakainaga fifine nei ke fakatumau e mafola haana?

¹⁰ Ka talahau he falu e mena kelea hagaao ki a tautolu, liga uka ke tiaki noa e tau kupu ha lautolu. Manamanatu ke he mena ne tupu ke he matakainaga fifine paionia ka ui e tautolu ko Lucy. Falu he fakapotopotoaga ne vagahau kelea hagaao ke he mahani haana he gahua he fonua mo e fakaaoga he magaaho haana. Ita lahi a ia ti ole ke he falu motua fakaagaaga ma e fakatonuaga. Ko e heigoa e fua? Pehē a ia kua fakaaoga e lautolu e Tohi Tapu ke lagomatai a ia ke nakai manamanatu lahi mahaki hagaao ke he tau manatu kelea he falu ti kamata ke manamanatu fakalahi ki a Iehova. Ne fakamalolō ki a ia he totou e Mataio 6:1-4. (Totou.) Ne fakamanatu he tau kupu nei ki a ia ko e fakafiafia a Iehova ko e mena ne mua e aoga. Ti fifili a ia ke fakanimo e tau talahauaga kelea. Pete foki ka talahau he falu e tau manatu kelea hagaao ke he gahua he fonua haana, kua fiafia a ia ha kua iloa e ia kua eketaha a ia ke fakafiafia a Iehova.

11, 12. (a) Lata ke tali atu fēfē e Kerisiano ka talitonu a ia ko e matakainaga haana kua “ha i ai taha mena kua mamahi” ki a ia? (e) Ko e heigoa ka ako e tautolu mai he puhala ne fehagai a Aperahamo mo e taufetoko? (Kikite fakatino he kamataaga.)

¹¹ “Ko e tau mena loga kua hehe ai a tautolu oti.” (Iakopo 3:2) Manamanatu la kua iloa e koe na ita e matakainaga ke he mena ne vagahau po ke taute e koe. Ko e heigoa kua lata ia koe ke taute? Pehē a Iesu kaeke ke “ta atu e koe hau a poa ke he fatapoa, ti manatu ai a koe ke he hau a matakainaga ha i ai taha mena kua mamahi ai kia koe. Kia toka ai hau a poa i mua he fatapoa, ka e fano a a koe ke  fakafeilo fakamua mo e hau a matakainaga, ti hau ai a koe, mo e ta atu hau a poa.” (Mataio 5:23, 24) Ti tutala mo e matakainaga haau. Ka tutala a koe, ko e foliaga haau kua lata ke taute e mafola mo ia. Lata a koe ke talahau e hehē haau mo e nakai lali ke tukupau a ia. Ko e mafola mo e tau matakainaga ha tautolu ne mua e aoga.

¹² Fakakite he Tohi Tapu e puhala ka taofi mau he tau fekafekau he Atua e mafola ka ha ha ai e tau fekehekeheaki. Ma e fakatai, ko Aperahamo mo e nefiu haana ko Lota ne loga e tau manu, ti kamata e tau leveki manu ha laua ke taufetoko ha ko e nakai lahi e fonua ma lautolu oti. Ha kua manako mafola a Aperahamo, ne fakaatā e ia a Lota ke fifili e fonua mitaki lahi. (Kenese 13:1, 2, 5-9) Ko e fakafifitakiaga mitaki ma tautolu! Matematekelea lahi kia a Aperahamo he galo katoatoa ha ko e mahani fakamokoi haana? Nakai. He mole agataha e mena nei, ne mavehe a Iehova ke fakamonuina fakaloga atu a Aperahamo ke he tau mena ne galo e ia. (Kenese 13:14-17) Ko e heigoa ne ako e tautolu? Pete ka matematekelea a tautolu he galo e tau mena, to fakamonuina e Iehova a tautolu ka fakamafola e tautolu e tau fekehekeheaki ke he fakaalofa. ^[1]​—Kikite tala he matahiku.

13. Tali atu fēfē taha leveki ke he tau kupu vale, ti ko e heigoa ka ako e tautolu mai he fakafifitakiaga haana?

¹³ Manamanatu ke he fakafifitakiaga he vahā foou nei. Ne hea atu e leveki foou he faahi he fonoaga ke he matakainaga taane ke ole ke gahua he faahi ia. Loga e mena kelea ne vagahau he matakainaga ti tuku hake e telefoni ha kua ita agaia a ia ke he leveki fakamua he faahi gahua. Nakai ita e leveki foou ka e nakai tiaki noa e ia e mena ne tupu. Taha e tulā he mole, liu e leveki vilo ti manako ke feleveia a laua. Ko e faahi tapu hake, ne feleveia e tau matakainaga taane he Fale he Kautu, mo e oti e liogi ki a Iehova ne tutala a laua ke he taha e tulā. Fakamaama he matakainaga taane e mena ne tupu mo e leveki fakamua. Fanogonogo fakamitaki e leveki foou ti fakatutala ke he falu kupu tohi ne lagomatai. Ti ko e fua, ne taute he tau matakainaga taane e mafola ti gahua tokoua he fonoaga. Loto fakaaue e matakainaga taane ha kua vagahau e leveki ki a ia he puhala totonu.

14, 15. (a) Magaaho fe ka fakagahua e tautolu e fakatonuaga ia Mataio 18:15-17? (e) Ko e heigoa e tau lakaaga tolu ne talahau e Iesu, ti ko e heigoa e foliaga ha tautolu he fakagahua ai?

¹⁴ Laulahi he tau lekua he vahāloto he tau Kerisiano tokoua kua maeke mo e kua lata ke fakamafola hoko laua ni. Ka e nakai maeke e mena nei he falu magaaho. Falu tuaga kua liga lata mo e lagomatai mai he falu hagaao ke he Mataio 18:15-17. (Totou.) Ko e “mahani kelea” ne talahau e Iesu i ai ne nakai ko e tau fekehekeheaki ikiiki ke he vahāloto he tau Kerisiano. Iloa fēfē e tautolu? Pehē a Iesu kaeke ke tiaki noa he tagata agahala ke fakatokihala he mole e tutala ke he matakainaga haana, tau tagata ne kitia, mo e ke he tau matakainaga taane lotomatala, kua lata a ia ke taute “tuga e tagata kehe po ke telona.” He vahā nei, kakano ai kua lata a ia ke tuku ki tua. Ko e “mahani kelea” ka putoia e tau mena tuga e fofō po ke pikopiko, ka e nakai putoia e tau agahala tuga e faivao, fakasotoma, tiaki taofiaga, po ke tapuaki tupua. Ko e tau agahala pehenei kua latatonu ke taute he tau motua.

¹⁵ Ko e foliaga ha Iesu he foaki e fakatonuaga nei ke fakakite ki a tautolu e puhala ke lagomatai e matakainaga ha kua fakaalofa a  tautolu ki a ia. (Mataio 18:12-14) Maeke fēfē a tautolu ke muitua e fakatonuaga nei? (1) Lata a tautolu ke taute e mafola mo e matakainaga ha tautolu ka e nakai putoia e falu. Maeke a tautolu ke tutala lagaloga ki a ia. Ka ko e heigoa e mena kua lata a tautolu ke taute kaeke ke nakai mafola agaia? (2) Lata a tautolu ke tutala ke he matakainaga ha tautolu mo e tagata kua iloa e tuaga po ke ka kitia kua fai mena hepe kua taute. Ka fakamafola e lekua, to “moua tuai e koe hau a matakainaga.” Ka e ka tutala lagaloga a koe ke he matakainaga haau ti nakai maeke a koe ke taute e mafola mo ia, kua lata a koe ke (3) tala age e lekua ke he tau motua.

16. Ko e heigoa kua fakakite ko e muitua ke he fakatonuaga ha Iesu ko e puhala aoga mo e fakaalofa?

¹⁶ Laulahi he tau tuaga, kua nakai lata ke fakaaoga oti e tau lakaaga tolu ia Mataio 18:15-17. Mafanatia e mena ia. Ko e ha ne vagahau pihia a tautolu? Ha ko e laulahi he tau tuaga, mailoga he tagata agahala e hehē haana mo e fakahako e lekua, ti nakai lata a ia ke tuku ki tua. Lata mogoia he tagata ne ita ke fakamagalo e matakainaga haana ke moua e mafola. Ti nakai taumaleku e fakatonuaga ha Iesu, kua nakai lata a tautolu ke o atu mafiti ke he tau motua. Kua lata a tautolu ke tala age e mena ne tupu kaeke ni kua oti e muitua e tautolu e tau lakaaga ua fakamua ti kua kitia e fakamooliaga kua fai mena hepe kua taute.

17. Ko e heigoa e tau monuina ke olioli e tautolu ka kumi e tautolu e mafola mo e falu?

¹⁷ He tumau e nakai mitaki katoatoa ha tautolu, to matutaki ni a tautolu ke fakaita e falu. Tohi he tutaki ko Iakopo: “Kaeke kua nakai hehe taha ke he kupu, ko e tagata mahani mitaki katoatoa a ia, to maeke foki ke taofi e tino oti.” (Iakopo 3:2) Ke fakamafola e tau fekehekeheaki, kua lata a tautolu ke eketaha ke “kumi atu ke he mafola, mo e tutuli ki ai.” (Salamo 34:14) Ka matutaki a tautolu ke taute e mafola mo e falu, to moua e tautolu e fakafetuiaga mitaki mo e tau matakainaga ha tautolu, mo e to fakalataha tumau he mena nei a tautolu. (Salamo 133:1-3) Mua atu e aoga, to moua e tautolu e fakafetuiaga tata mo Iehova ko e “Atua hana e [“mafola,” NW].” (Roma 15:33) To moua e tautolu e tau monuina oti nei ka fakamafola e tautolu e tau fekehekeheaki he fakaalofa.