1, 2. (a) Ko e heigoa e lekua ne fehagai mo e tau fanau tokologa ne hiki ke he taha motu? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala he vala tala nei?

“TALI MAI he tama tote, ne vagahau e au e vagahau motu he tau matua haaku i kaina mo e fakapotopotoaga,” ui e Joshua. “Ka ko e mogo ne kamata au ke fano he aoga, ne fiafia au ke he vagahau he motu ne nonofo a mautolu mogonei. Fai tau gahoa, ne vagahau ni au he vagahau he motu ia. Nakai maeke au ke maama e tau feleveiaaga ti nakai mahani au mo e aga fakamotu he tau matua haaku.” Nakai foou e mena ne tupu ki a Joshua.

² Mogonei, molea e 240,000,000 tagata ne nakai nonofo he motu ne fanau ai a lautolu. Kaeke ko e matua a koe ne hiki ke he taha motu, maeke fēfē a koe ke foaki e magaaho lahi ke fakaako e fanau haau ke fakaalofa ki a Iehova mo e “mahani . . . kua lata mo e kupu moli”? (3 Ioane 4) Ti maeke fēfē falu ke lagomatai?

3, 4. (a) Maeke fēfē he tau matua ke fakatoka e tau fakafifitakiaga mitaki ma e tau fanau ha lautolu? (e) Ko e heigoa kua nakai lata he tau matua ke amanaki mai he tau fanau ha lautolu?

³ Tau matua, ko e fakafifitakiaga ha mutolu kua aoga lahi ka  manako a mutolu ke he tau fanau ha mutolu ke moua e fakafetuiaga tata mo Iehova mo e moui tukulagi. Ka kitia he fanau a mutolu ne “kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu,” to fakaako a lautolu ke falanaki ki a Iehova ma e tau manako he tau aho takitaha. (Mataio 6:33, 34) Eketaha ke tuku fakamua e fekafekauaga ha mutolu ki a Iehova ka e nakai tutuli ke maukoloa fakatino. Moui fakalatalata ti eketaha ke kalo kehe he tau kaitalofa. Kumi e “koloa lahi ke he lagi” ko e taliaaga haia ha Iehova, ka e nakai ko e tutuli he tau tupe po ke “fakahekeaga mai he tau tagata.”​—Totou Mareko 10:21, 22; Ioane 12:43.

⁴ Ua lavelave lahi ke nakai fai magaaho ma e tau fanau haau. Tala age ki ai kua fiafia a mutolu ka fifili a lautolu ke tuku fakamua a Iehova ka e nakai tutuli e talahaua po ke tau tupe ke lata mo lautolu po ke ma mutolu. Kalo kehe he onoonoaga hehē kua lata e tau fanau ke foaki e moui hagahaga mitaki lahi ma e tau matua ha lautolu. Manatu, “ko e mena nakai lata ke tatanaki he tau fanau ma e tau matua, ka ko e tau matua ma e fanau.”​—2 Korinito 12:14.

5. Ko e ha kua lata he tau matua ke fakatumau ke vagahau ke he tau fanau ha lautolu hagaao ki a Iehova?

⁵ Tuga he talahau tuai, ko e tau tagata “he tau vagahau oti he tau motu kehe” kua o mai ke he fakatokatokaaga ha Iehova. (Sakaria 8:23) Kaeke ke nakai maama mitaki he tau fanau ha mutolu e vagahau, to uka ia mutolu ke fakaako e kupu mooli ki a lautolu. Ko e tau tagata fakaako Tohi Tapu uho lahi a lautolu ki a mutolu, mo e ko e ha lautolu a “iloa” ki a Iehova kua kakano ko e moui tukulagi ma lautolu. (Ioane 17:3) Ke maeke e tama haau ke iloa e tau fakaakoaga ha Iehova, kua lata a mutolu ke fakatumau ke “vagahau ki ai.”​—Totou Teutaronome 6:6, 7.

6. Liga aoga fēfē ke he fanau ha mutolu he fakaako e vagahau ha mutolu? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁶ Liga fakaako he fanau e vagahau he motu he aoga mo e mai he falu. Ka e fakaako e lautolu e vagahau ha mutolu ka tutala tumau mo lautolu. Ka vagahau he tau fanau e vagahau ha mutolu, to mukamuka lahi ke tutala mo e tala atu e tau logonaaga ha lautolu. Ka e ha ha i ai falu fua mitaki. Ka loga e vagahau ne vagahau he tau fanau ha mutolu, kua fakaholo ki mua e puhala manamanatu ha lautolu ti lagomatai ai ke maama e tau manatu he falu. Liga foaki foki ki a lautolu e lahi he magaaho ke gahua he fonua. “Ko e haia he fakapotopotoaga vagahau kehe ko e mena mitaki,” ui e Carolina ne hiki mai e tau matua ke he motu ia. “Ti fiafia lahi ke gahua he matakavi ne manako lagomatai.”

7. Ko e heigoa ka taute he matua ka paleko e vagahau ke he magafaoa?

⁷ Ha kua fakaako he tau fanau he tau tagata ne hiki mai e aga fakamotu mo e vagahau he matakavi, falu ia lautolu ne liga galo e manako ti pihia mo e lotomatala ke matutaki ke he vagahau he tau matua ha lautolu. Tau matua, kaeke ko e tau fanau ha mutolu he tuaga ia, maeke nakai a mutolu ke fakaako falu vagahau he motu ia? To mukamuka lahi ke feaki e fanau ke eke mo tau Kerisiano  ka maama e mutolu e tau fakatutalaaga, fakafiafiaaga, mo e tau gahua aoga ha lautolu mo e ka maeke a mutolu ke tutala fakahako ke he tau faiaoga. Mooli ko e fakaako e vagahau foou kua lata ke lahi e magaaho, laliaga, mo e mahani fakatokolalo. Ka e uho lahi mahaki. Ma e fakatai, ka teligatuli e tama, to eketaha nakai a mutolu ke fakaako e vagahau matalima ke matutaki mo ia? Ko e tama kua matutaki mitaki he taha vagahau kua lata ke taute e mena ia foki, pihia nakai e manatu ha mutolu? *​—Kikite matahui tala.

8. Maeke fēfē a mutolu ke lagomatai e fanau ka nakai iloa mitaki e mutolu e vagahau he motu ia?

⁸ Liga uka lahi ma e falu matua ne hiki mai ke he motu ia ke mahifi ke he vagahau foou he tau fanau ha lautolu. Liga uka foki e mena nei ke he tau matua ke lagomatai e fanau ha lautolu ke maama e “tau Tohi Tapu.” (2 Timoteo 3:15) Kaeke kua pihia e tuaga ha mutolu, maeke agaia a mutolu ke lagomatai e fanau ke iloa mo e fakaalofa ki a Iehova. “Ko e maama he matua fifine nofo tokotaha ha mautolu ke he vagahau ne maama mitaki e mautolu kua tote lahi, ti ko e tau mahakitaga haaku mo au ne nakai iloa mitaki e vagahau he matua fifine ha mautolu,” he ui he motua ko Shan. “Ka e he kitia e mautolu a ia ne fakaako, liogi, mo e eketaha ke taute e tapuakiaga magafaoa he tau faahi tapu takitaha, kua maama e mautolu ko e mena ne mua e aoga ke iloa a Iehova.”

9. Lagomatai fēfē he tau matua e tau fanau ne lata ke fakaako ke he ua e vagahau?

⁹ Liga lata ke ua e vagahau ka fakaako he tau fanau hagaao ki a Iehova. Ko e ha? Ha kua taha e vagahau ha lautolu he aoga mo e taha e vagahau i kaina. Kakano ia ati fakaaoga he falu matua e falu tohi, tapakiaga autiō, mo e tau vitiō he tau vagahau ua ia. Maaliali ai, ko e tau matua ne hiki mai ke he motu kua lata ke eketaha ke lagomatai e tau fanau ha lautolu ke fakatata ki a Iehova.

10. (a) Ko hai kua lata ke taute e fifiliaga ko e fakapotopotoaga vagahau fe ka fakalataha ki ai? (e) Ko e heigoa kua lata ke taute he tau ulu magafaoa to taute e fifiliaga?

¹⁰ Ka nonofo mamao e “tau tagata kehe” mai he falu Fakamoli ne fakaaoga e vagahau ha lautolu, kua lata a lautolu ke fakalataha ke he fakapotopotoaga ne fakaaoga e vagahau he matakavi ia. (Salamo 146:9) Kaeke ke fai fakapotopotoaga ne tata mai kua fakaaoga e vagahau motu ha lautolu, kua lata e ulu he magafaoa ke fifili e fakapotopotoaga he vagahau ne kua lata mooli mo e magafaoa. Ato taute e fifiliaga, to manamanatu fakamitaki a ia mo e liogi hagaao ki ai. Tutala foki a ia ke he hoana mo e tau fanau haana. (1 Korinito 11:3) Ko e heigoa haana ka fakatutala? Ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka lagomatai a ia ke taute e fifiliaga?

11, 12. (a) Lauia fēfē e vagahau ke he lahi he mena ne maama he tama mai he tau feleveiaaga? (e) Ko e ha ne nakai manako falu fanau ke fakaako e vagahau he tau matua ha lautolu?

 ¹¹ Lata e tau matua ke manamanatu ke he tau manako mooli he tau fanau ha lautolu. Ke maama mitaki e tau kupu mooli he Tohi Tapu, lata e fanau ke lahi e magaaho ma e fakaakoaga he Tohi Tapu nakai ni ke he tau tulā gahoa he tau feleveiaaga he tau faahi tapu takitaha. Ka e manamanatu ke he mena nei: He tau feleveiaaga ne taute ke he vagahau ne maama mitaki e lautolu na maeke e tau fanau ke aoga mai ai he fakalataha ki ai, ti liga lahi e mena ne fakaako e lautolu ka e nakai mailoga he tau matua. Kehe ai ka nakai maama mitaki he fanau e vagahau. (Totou 1 Korinito 14:9, 11.) Ti nakai ko e vagahau motu ka lauia tumau e puhala manamanatu mo e logonaaga he tama. Falu tama ne fakaako ke tali, ke foaki e fakataitaiaga, mo e tutala he vagahau he tau matua ha lautolu ka e nakai maeke ke fakakite ke he tau manatu mo e tau logonaaga ni ha lautolu.

¹² Ne nakai ko e vagahau ni hokoia ne fakaohooho e loto he tama. Pihia e mena ne tupu ki a Joshua he kamataaga. Ko e mahakitaga haana ko Esther ne pehē: “Ke he tau fanau ikiiki ko e vagahau, aga fakamotu, mo e lotu he tau matua ha lautolu kua pipi fakalataha.” Ka nakai logona hifo he tau fanau kua fai vala a lautolu he aga fakamotu he tau matua ha lautolu to nakai manako a lautolu ke fakaako e vagahau mo e lotu he tau matua. Ko e heigoa ka taute he tau matua kua hiki mai ke he motu?

13, 14. (a) Ko e ha e taha hoa ne hiki mai ke he motu ne uta e magafaoa ha laua ke he fakapotopotoaga ne vagahau e vagahau he matakavi? (e) Fakatumau fēfē he tau matua e fakafetuiaga malolō mo Iehova?

¹³ Tuku fakamua he tau matua Kerisiano e tau manako he tau fanau ke he tau manako fakatagata ha lautolu. (1 Korinito 10:24) Ko e matua taane ha Joshua mo Esther ko Samuel, ne pehē: “Matakaki e au mo e hoana haaku e tau fanau ha maua ke kitia ko e vagahau fe ne tupu fakaagaaga ai, ti liogi a maua ma e pulotu. Ko e tali ne nakai felauaki mitaki mo maua. Ka e kitia ai kua nakai lahi e aoga he fanau mai he tau feleveiaaga he vagahau motu, kua fifili a maua ke hiki ke he fakapotopotoaga he vagahau he matakavi. Ne o atu tumau a mautolu ke he tau feleveiaaga mo e gahua ke he fonua. Uiina foki e maua e tau kapitiga he matakavi ke kai auloa mo e ō evaeva mo mautolu. Lagomatai he tau mena oti nei e fanau ha maua ke iloa e tau matakainaga mo e iloa a Iehova, nakai ni ko e Atua ha lautolu ka ko e Matua mo e Kapitiga foki. Onoono a maua kua mua atu e aoga lahi he mena nei ke he iloa lahi he fanau e vagahau motu ha maua.”

¹⁴ Lafi e Samuel: “Ke tumau e malolō fakaagaaga ha maua, ne o atu foki a maua he tau feleveiaaga he vagahau motu ha maua. Lavelave lahi e moui ti mategūgū foki a maua. Ka e fakaaue a maua ki a Iehova he fakamonuina e tau laliaga mo e tau gahua malolō ha maua. Ko e tau tama tokotolu ha maua kua fekafekau mau oti ki a Iehova.”

15. Ko e ha e matakainaga fifine ko Kristina ne logona hifo kua holo ki mua a ia he fakapotopotoaga ne fakaaoga e vagahau he matakavi?

¹⁵ He lalahi hake e fanau, liga mailoga e lautolu kua mitaki ke fekafekau a lautolu ki a Iehova he fakapotopotoaga ne fakaaoga e vagahau kua maama mitaki e lautolu. Ka pihia, nakai lata e tau matua ke logona hifo kua tiaki he fanau a lautolu. “Iloa e au e  tau mena mukamuka he vagahau he tau matua haaku ka ko e vagahau ne fakaaoga he tau feleveiaaga kua uka lahi ki a au,” ui e Kristina. “He 12 e tau haaku, ne fano au ke he fonoaga he vagahau ne fakaaoga he aoga haaku. Ko e magaaho fakamua laia ne maama e au e kupu mooli! Taha hikiaga lahi foki ne kamata au ke liogi ke he vagahau he aoga haaku. Kua tutala mooli au ki a Iehova mai he loto haaku!” (Gahua 2:11, 41) He 18 e tau ha Kristina, ne fakatutala a ia mo e tau matua haana ke he matakupu nei ti fifili ke hiki ke he fakapotopotoaga ne fakaaoga e vagahau he matakavi. Pehē a ia: “He fakaako hagaao ki a Iehova ke he vagahau he aoga haaku ne maeke ia au ke taute e tau hikiaga.” Nakai leva ti eke a Kristina mo paionia tumau ti fiafia lahi.

16. Ko e ha kua fakaaue a Nadia ha kua nofo a ia he fakapotopotoaga vagahau kehe?

¹⁶ Tau fuata ikiiki, manamanatu nakai a mutolu kua manako a mutolu ke fakalataha ke he fakapotopotoaga ne vagahau e vagahau he matakavi ia? Ka pihia, manamanatu ke he kakano. Ko e hiki atu kia ke he fakapotopotoaga ia to lagomatai a koe ke fakatata lahi ki a Iehova? (Iakopo 4:8) Po ke nakai manako a koe ke he tau matua haau ke matakaki e tau mena oti kua taute e koe po ke nakai manako a koe ke gahua fakamalolō? “He hokotia au mo e tau lafu haaku ke he vahā fuata mui ha mautolu, manako a mautolu ke hiki ke he fakapotopotoaga he vagahau he matakavi,” ui e Nadia ne gahua mogonei he Peteli. Ka e iloa he tau matua haana ko e hikiaga pihia to nakai mitaki ma e fakafetuiaga he tau fanau mo Iehova. “Fakaaue a mautolu mogonei ha kua eketaha e tau matua ha mautolu ke fakaako a mautolu ke he vagahau ha laua mo e fakatumau a mautolu ke he fakapotopotoaga vagahau kehe. Kua fakamalolō e tau momoui ha mautolu mo e fakalaulahi e tau magaaho ke lagomatai e falu ke iloa a Iehova.”

17. (a) Ko hai ne tuku age e Iehova e matagahua ke feaki e tau fanau? (e) Maeke fēfē e tau matua ke moua e lagomatai he fakaako e kupu mooli ke he tau fanau ha lautolu?

¹⁷ Kua tuku age e Iehova e matagahua ke he tau matua ke fakaako e kupu mooli ke he tau fanau ha lautolu. Nakai age e ia ke he tau matua tupuna po ke ha tagata kehe. (Totou Tau Fakatai 1:8; 31:10, 27, 28.) Ka ko e tau matua ne nakai iloa e vagahau he matakavi ne liga lata ke moua e lagomatai ke hokotia ke he tau loto he fanau ha lautolu. Ka ole lagomatai e tau matua, nakai kakano kua lali a lautolu ke kalo kehe he matagahua ke feaki e tau fanau ha lautolu. Ka ko e vala a ia he feaki he tau fanau “ke he tau kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana [ha Iehova].” (Efeso 6:4) Ma e fakatai, maeke e tau matua ke ole ke he tau motua he fakapotopotoaga ma e tau puhala ke taute aki e tapuakiaga he magafaoa mo e lagomatai ke kumi e tau kapitiga mitaki ma e tau fanau ha lautolu.

18, 19. (a) Maeke fēfē e falu Kerisiano ke lagomatai e tau fuata ikiiki? (e) Ko e heigoa kua lata he tau matua ke matutaki ke taute?

¹⁸ Ke lagomatai e tau fanau ha lautolu, maeke e tau matua ke uiina e falu magafaoa ke fakalataha ke he tapuakiaga magafaoa ha lautolu he falu magaaho. Tokologa foki e tau fuata ikiiki ne fakaako mai he falu Kerisiano ka ō he gahua fakamatala mo lautolu mo e taute mena auloa. (Tau Fakatai 27:17) “Manatu lahi e au e tau matakainaga ne leveki ki a au,” ui e Shan ne totoku fakamua. “He  lagomatai e lautolu au mo e tau kotofaaga lauga ma e feleveiaaga, lahi tumau e mena ne fakaako e au. Ti fiafia foki au ke he tau fakafiafiaaga ne taute auloa e mautolu.”

¹⁹ Mooli, ko lautolu ne fifili he tau matua ke lagomatai e fanau kua lata ke fakamalolō tumau ki ai ke fakalilifu e tau matua ha lautolu. Taute ai he vagahau fakamitaki hagaao ke he tau matua mo e nakai hukui e matagahua he tau matua ke feaki e tau fanau ha lautolu. Ko lautolu foki ne lagomatai kua lata ke kalo kehe he mahani fakalialia ne tuga kua nakai maama he falu i loto po ke i fafo he fakapotopotoaga. (1 Peteru 2:12) Pete kua ole e tau matua ke lagomatai he falu, ko e matagahua agaia ha lautolu ke fakaako e kupu mooli ke he tau fanau ha lautolu. Lata a lautolu ke matakite ke he lagomatai ne kua foaki he falu Kerisiano.

20. Lagomatai fēfē he tau matua e tau fanau ha lautolu ke eke mo tau fekafekau fakamooli ha Iehova?

²⁰ Tau matua, liogi ki a Iehova ma e lagomatai ti eketaha fakamalolō. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 15:7.) Tuku fakamua e fakafetuiaga he tama mo Iehova ke he tau manako ha mutolu. Taute e tau mena oti kua maeke ia mutolu ke iloa tonu kua hokotia e Kupu he Atua ke he loto he tama. Manamanatu tumau to eke e tama ha mutolu mo fekafekau ha Iehova. Ka muitua he tau fanau ha mutolu e Kupu he Atua mo e fakafifitakiaga mitaki ha mutolu, to logona hifo a mutolu tuga e aposetolo ko Ioane ne manamanatu hagaao ke he tau tama fakaagaaga haana: “Nakai fai fiafia au ke mua ke he mena nai, ka fanogonogo au, kua mahani e fanau haku kua lata mo e kupu moli.”​—3 Ioane 4.