1, 2. (a) Ko e ha ne fakamalolō a tautolu ha ko e fakamatala tumau he tau matakainaga he tau matakavi kua tokologa ne nakai fanogonogo? (Kikite fakatino he kamataaga.) (e) Ko e heigoa ne talahau e Iesu hagaao ke he fakamatala he “hana māga”? (Kikite matahui tala.)

KO SERGIO MO OLINDA ko e hoa mau ne paionia i United States. Molea e 80 he tau tau moui ha laua. Mogonei, kua mamahi e tau hui ha laua ti uka ke o hui. Ka e tuga he taute e laua ke he loga e tau tau, ne o atu hui a laua ke he matakavi lavelave he taone ha laua he matahola fitu he mogo pogipogi. Tutū a laua tata ke he tuaga pasi mo e foaki e tau tohi ha tautolu ke he tau tagata ne o fano. Laulahi he tau tagata ne fakaheu a Sergio mo Olinda, ka e tutū ni a laua he matakavi ia ti mamali ki a lautolu ne ono atu ki a laua. He tupou laā, ne o atu hui fakatekiteki a laua ki kaina. He pogipogi hake he matahola fitu, ne liliu a laua ke he tuaga pasi. Fakamatala tumau a laua ke he ono e pogipogi he faahi tapu, ke he tau katoa.

² Tuga a Sergio mo Olinda, tokologa e matakainaga tua fakamooli hane fakamatala he tau matakavi ne nonofo a lautolu ke he  loga e tau tau, pete he tokologa e tau tagata ne nakai fanogonogo. Liga fakamatala a koe he fonua tuga a ia. Ka pihia, nava atu a mautolu ki a koe ha kua fakauka mo e fakatumau a koe ke fakamatala pete ni he uka. * (Kikite matahui tala.) Ko e fakafifitakiaga haau kua fakamalolō e tokologa he tau matakainaga, pihia mo lautolu ne kua leva e fakamatala. Mailoga e talahauaga he falu leveki takaiaga: “Ka gahua au mo e tau matakainaga tua fakamooli pihia he fonua, kua fakamalagaki e logonaaga ha ko e fakafifitakiaga ha lautolu.” “Ko e tua fakamooli ha lautolu kua fakamalolō au ke fakatumau mo e ke loto malolō he fekafekauaga ni haaku.” “Mafanatia e loto haaku ha ko e ha lautolu a fakafifitakiaga.”

3. Ko e heigoa e tau hūhū ne tolu ka fakatutala a tautolu ki ai, ti ko e ha?

³ I loto he vala tala nei to tali e tautolu tolu e hūhū: Ko e ha ne loto lolelole a tautolu he falu magaaho? Ko e heigoa e kakano ke fai fua mai? Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tumau e fua mai e tau fua ke he fakauka? He iloa e tau tali ke he tau hūhū nei ka fakamalolō a tautolu ke matutaki ke taute e gahua fakamatala ne tuku mai e Iesu ke taute e tautolu.

4. (a) Fēfē e logonaaga ha Paulo ha ko e tuaga nakai mitaki he laulahi he tau Iutaia? (e) Ko e ha ne logona hifo pihia a Paulo?

⁴ Kua logona hifo nakai e koe e loto lolelole ha kua nakai manako e tau tagata he matakavi haau ke fanogonogo ke he fekau he Kautu? Ka pihia, to maama e koe e logonaaga he aposetolo ko Paulo. Kavi ke he 30 e tau ne fakamatala a ia, ti lagomatai e ia tokologa e tau tagata ke eke mo tau Kerisiano. (Gahua 14:21; 2 Korinito 3:2, 3) Ka e nakai maeke agaia a ia ke lagomatai e tau Iutaia tokologa ke eke mo tau Kerisiano. Laulahi ia lautolu ne fakaheu ke fanogonogo ki a Paulo ti favale foki e falu ki a ia. (Gahua 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Fēfē e logonaaga ha Paulo ha ko e tuaga nakai mitaki ia? Pehē a ia: “Kua momoko lahi na au, kua nakai noa foki haku a loto mo e mamahi.” (Roma 9:1-3) Ko e ha ne logona hifo pihia a ia? Ha kua fiafia mooli a ia ke fakamatala mo e fakaalofa a ia ke he tau tagata. Manamanatu mooli a Paulo ke he tau Iutaia ti momoko he tiaki e lautolu e fakaalofa noa he Atua.

5. (a) Ko e heigoa kua omoomoi a tautolu ke fakamatala? (e) Ko e ha ko e aga mau ke logona hifo e loto lolelole he falu mogo?

⁵ Tuga a Paulo, fakamatala a tautolu ke he tau tagata ha kua manamanatu a tautolu ki a lautolu ti manako ke lagomatai a lautolu. (Mataio 22:39; 1 Korinito 11:1) Iloa e tautolu mai he tau mena ne tutupu ki a tautolu ko e fekafekau ki a Iehova ko e puhala ne mua atu he moui. Ti manako a tautolu ke lagomatai e falu ke kitia kua maeke e tau momoui ha lautolu ke mitaki pihia foki! Kakano haia kua fakamalolō tumau e tautolu a lautolu ke fakaako e kupu mooli hagaao ki a Iehova mo e finagalo haana ma e tau tagata. Tuga ko e tamai a tautolu he mena fakaalofa fulufuluola ki a lautolu mo e olelalo ki a lautolu: ‘Fakamolemole talia e mena nei.’ Ti ka fakaheu e lautolu e mena fakaalofa ia, ko e aga mau ke logona hifo e tautolu e “loto mo e mamahi,” tuga a Paulo. Logona hifo e tautolu e mamahi nei, nakai ha kua tote e tua ha tautolu, ka ko e fakaalofa mooli ha tautolu ke he tau tagata. Ti pete he logona hifo e tautolu e loto lolelole he falu mogo, matutaki a tautolu ke fakamatala.  Liga talia e tautolu e talahauaga ha Elena ne paionia ke molea 25 e tau, ne pehē: “Uka e gahua fakamatala ki a au. Ka e nakai fai gahua foki ne manako au ke taute.”

6. Ko e heigoa e hūhū ka tali e tautolu mogonei?

⁶ Ko e ha kua iloa tonu e tautolu na maeke ke kautū he fekafekauaga pete ni e matakavi ne fakamatala a tautolu? Ke tali e hūhū aoga ia, kia fakatutala la tautolu mogonei ke he ua e fakataiaga ha Iesu ne tutala a ia hagaao ke he lata ke “fua mai.” (Mataio 13:23) Ko e fakataiaga fakamua ne hagaao ke he vine.

7. (a) He fakataiaga ha Iesu, ko hai ne hukui a ia “ko e gahua vine,” “ko e vine,” mo e “ko e tau la”? (e) Ko e heigoa e hūhū kua lata agaia a tautolu ke tali?

⁷ Totou Ioane 15:1-5, 8. He fakataiaga nei, fakamaama e Iesu ko Iehova “ko e gahua vine,” ko Iesu “ko e vine,” mo e tau tutaki haana “ko e tau la.” * (Kikite matahui tala.) Ti tala age a Iesu ke he tau aposetolo haana: “Kua fakaheke ai ke he haku a Matua ke he mena nai, ka fua loga mai a mutolu; ati eke ai a mutolu mo tau tutaki haku.” Ti ko e heigoa e kakano ke fai fua mai? He fakataiaga nei, nakai talahau fakatonu e Iesu ko e heigoa e fua ia, ka e talahau e ia e fakamailoga kua lagomatai a tautolu ke moua e tali ke he hūhū ia.

8. (a) He fakataiaga ha Iesu, ko e ha kua nakai kakano e “fua mai e tau fua” ke he moua e tau tutaki foou? (e) Ko e heigoa ne mooli ke he tau mena oti ne ole a Iehova ke taute e tautolu?

⁸ Pehē a Iesu hagaao ke he Matua haana: “Ko e tau la oti ni ha ia au, nakai fua, kua uta kehe e ia.” He taha talahauaga foki, eke a tautolu mo tau fekafekau ha Iehova kaeke ni kua fai fua mai a tautolu. (Mataio 13:23; 21:43) He fakataiaga nei, ko e fua mai e tau fua kua nakai kakano ko e moua he tau tutaki foou. (Mataio 28:19) Ka pihia, ko e tau matakainaga tua fakamooli ne nakai lagomatai ha tagata ke eke mo tutaki ha Iesu to tuga e tau la ne nakai fai fua. Ka e nakai mooli e mena nei! Ko e ha? Ha kua nakai maeke a tautolu ke fakaohooho e tau tagata ke eke mo tau tutaki. Kua fakaalofa a Iehova. To nakai ole a ia ki a tautolu ke taute e mena ne nakai maeke a tautolu. Ole ni a ia ki a tautolu ke taute e mena kua maeke ia tautolu.​—Teutaronome 30:11-14.

9. (a) Maeke fēfē a tautolu ke fai fua mai? (e) Ko e heigoa e fakataiaga ka fakatutala a tautolu ki ai mogonei?

⁹ Ko e heigoa mogoia e kakano ke fai fua mai? Liga ko e taha mena ne maeke a tautolu oti ke taute. Ko e heigoa e gahua ne tuku mai e Iehova ke he tau fekafekau oti haana? Ko e fakamatala he tala mitaki he Kautu he Atua. * (Kikite matahui tala.) (Mataio 24:14) Ko e fakataiaga ha Iesu ke he tagata gana saito kua talahau fakamaali e mena nei. Kia fakatutala la tautolu mogonei ke he fakataiaga ia.

10. (a) Ko e heigoa e tega saito mo e kelekele he fakataiaga ha Iesu? (e) Ko e heigoa ne fua mai he kā saito?

¹⁰ Totou Luka 8:5-8, 11-15. He fakataiaga he tagata gana saito, fakamaama e Iesu ko e tega saito “ko e kupu he Atua haia,” po ke fekau hagaao ke he Kautu he Atua. Ko e kelekele ko e loto he tagata. Ko e tega saito ne tō ke he kelekele mitaki kua vakavaka, tuputupu, ti eke mo akau. Ti “kua fua mai e tau fua  takiteau” he akau ia. Kaeke ko e akau ia ko e kā saito, ko e fua akau fēfē ka fua mai ai? Ko e tau kā saito ikiiki kia? Nakai, to tupu mai ai e tau tega saito, nakai leva ti tutupu hake ti eke mo tau kā saito. He fakataiaga nei, ko e taha e tega saito kua fua mai 100 e tega saito. Ko e heigoa kua fakaako he mena nei ki a tautolu hagaao ke he fekafekauaga ha tautolu?

11. (a) Ko e heigoa ne fakaako he fakataiaga he tagata gana saito ki a tautolu hagaao ke he fekafekauaga ha tautolu? (e) Fua mai fēfē e tau tega akau foou ia tautolu?

¹¹ He fakaako fakamua he tau matua Kerisiano mo e falu Fakamoli a tautolu hagaao ke he Kautu he Atua, tuga kua tō e lautolu e tega akau he kelekele mitaki. Fiafia lahi a lautolu ka kitia kua talia e tautolu e fekau. Ko e tega akau ia ne fakatumau ke tupu hake ato teitei ke fai fua mai. Ti tuga ni e kā saito ne fitā he talahau fakamua kua nakai tupu mai e tau kā foou, ka ko e tau tega saito foou, ti nakai tupu mai e tau tutaki foou ka ko e tau tega akau foou. * (Kikite matahui tala.) Taute fēfē e tautolu e mena ia? Ko e tau magaaho oti ka tala age e tautolu e Kautu he Atua ke he falu, tuga kua fakatupu mo e gana e tautolu e tega ne tō ke he tau loto ha tautolu. (Luka 6:45; 8:1) Ti pete ni he tumau a tautolu ke fakamatala e fekau hagaao ke he Kautu he Atua, kua “fua mai e tau fua ke he fakauka” ia tautolu.

12. (a) Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he tau fakataiaga ha Iesu ke he vine mo e tagata gana saito? (e) Fēfē e logonaaga haau ke he fakaakoaga ia?

¹² Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he tau fakataiaga ha Iesu ke he vine mo e tagata gana saito? Fakaako e tautolu ko e “fua mai” ne nakai fakavē ke he fanogonogo po ke nakai fanogonogo he tau tagata ke he fekau. Kua fakavē ke he fakamatala tumau ha tautolu. Talahau e Paulo e taha mena pihia he fakamaama e ia: “Ka e takitokotaha mo e moua hana taui ke lata mo e hana gahua.” (1 Korinito 3:8) To palepale e Iehova a tautolu ha ko e gahua ha tautolu, nakai ha ko e tau fua he gahua ha tautolu. Ko Matilda ne paionia ke 20 e tau ne pehē, “Kua logona e au e fiafia ke iloa kua palepale e Iehova e tau laliaga ha tautolu.”

13, 14. Hagaao ke he Roma 10:1, 2, ko e heigoa e tau kakano ne nakai oti e fakamatala ha Paulo?

¹³ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke “fua mai e tau fua ke he fakauka”? Kia onoono  fakamakutu la tautolu ke he fakafifitakiaga ha Paulo. Iloa e tautolu na lolelole e logonaaga ha Paulo ha kua tiaki he tau Iutaia e fekau hagaao ke he Kautu. Ka e nakai oti e fakamatala ha Paulo ki a lautolu. Fakamaama e ia e logonaaga haana hagaao ke he tau Iutaia nai he pehē a ia: “Ko e amaamanaki hanai he haku a loto, mo e haku a liogi ke he Atua ma Isaraela, kia fakamomoui a lautolu. Ha kua talahau au kia lautolu, ha ha ia lautolu e fakamakutu ke he tau mena he Atua, ka e nakai lata mo e maama.” (Roma 10:1, 2) Ti ko e ha ne tumau e fakamatala ha Paulo?

¹⁴ Fakamua, pehē a Paulo kua omoomoi a ia ke fakamatala ke he tau Iutaia ha ko e ‘amaamanaki he haana a loto.’ Manako mooli a ia ke fakamomoui a lautolu. (Roma 11:13, 14) Uaaki, ne totoku e ia he haana “liogi ke he Atua ma Isaraela.” Olelalo a Paulo ki a Iehova ke lagomatai e tau Iutaia takitaha ke talia e fekau hagaao ke he Kautu. Toluaki, pehē a Paulo: “Ha ha ia lautolu e fakamakutu ke he tau mena he Atua.” Kitia e Paulo e mitaki he tau tagata mo e latatonu ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova. Iloa e ia ko e tau Iutaia fakamakutu nā to eke mo tau tutaki fakamakutu he Keriso tuga ni a ia.

15. Fifitaki fēfē e tautolu a Paulo? Talahau e tau fakatai.

¹⁵ Fifitaki fēfē e tautolu a Paulo? Fakamua, lata a tautolu ke manako mooli ke kumi a lautolu ne “kotofa ke he moui tukulagi.” Uaaki, olelalo a tautolu ki a Iehova ke lagomatai e tau tagata loto fakamooli ke fanogonogo ka  fakamatala a tautolu ki ai. (Gahua 13:48; 16:14) Ko e mena ia ne taute e Silvana ne paionia ke teitei 30 e tau. Pehē a ia, “Ato fano au ke he fale he matakavi haaku, liogi au ki a Iehova he ole ki a ia ke foaki mai ki a au e aga mitaki.” Liogi foki a tautolu to lagomatai he tau agelu a tautolu ke moua e tau tagata kua makai ke fanogonogo. (Mataio 10:11-13; Fakakiteaga 14:6) Ko Robert ne paionia ke molea 30 e tau ne pehē, “Ke gahua fakalataha mo e tau agelu ne iloa e tau mena ne tutupu he tau momoui he tau tagata he kaina kua fiafia lahi.” Toluaki, eketaha a tautolu ke kitia e mitaki he tau tagata mo e latatonu ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova. Ko Carl ko e motua ne papatiso ke molea 50 e tau ne pehē, “Kumi au ke he tau kitiaaga ikiiki ne liga fakakite e loto mooli he tagata, liga ko e mamali, ono totonu, po ke hūhū fakamooli.” Ka taute e tautolu e tau mena nei, maeke a tautolu ke “fua mai e tau fua ke he fakauka,” tuga ne taute e Paulo.

16, 17. (a) Ko e heigoa e fakaakoaga kua iloa e tautolu mai he Fakamatalaaga 11:6? (e) Lauia fēfē e gahua fakamatala ha tautolu ki a lautolu kua kitekite mai?

¹⁶ Nakai lata a tautolu ke nimo ko e lahi he gahua fakamatala ha tautolu ka lauia e tau tagata, pete he tuga kua nakai fai tagata ne fanogonogo. (Totou Fakamatalaaga 11:6.) Kua kitekite e tau tagata ki a tautolu. Mailoga e lautolu kua maopoopo e tauteuteaga ha tautolu ti totonu mo e kapitiga a tautolu. Liga nava a lautolu he mena nei, ti nakai leva, liga kamata foki a lautolu ne fa manamanatu kelea hagaao ki a tautolu ke manamanatu mitaki hagaao ki a tautolu. Pihia e logonaaga ha Sergio mo Olinda.

¹⁷ Pehē a Sergio: “Ha kua gagao, fai magaaho ne nakai ō a maua ke fakamatala he matakavi fa mahani. Mogo ne liliu a maua, hūhū e tau tagata o fano, ‘Ko e heigoa ne tupu? Misi e mautolu a mua.’” Lafi e Olinda mo e mamali: “Na aloalo e tau tagata fakaholo pasi ki a maua ti hea mai falu he tau nofoa fakaholo ha lautolu, ‘Mitaki e gahua!’ Ole foki a lautolu ke moua e tau mekasini ha maua.” Ofo lahi a Sergio mo Olinda he hau e tagata ke he peleō fakamatala ha laua ti age e keu mo e fakaaue ki a laua ma e gahua ne taute e laua.

18. Ko e ha ne eketaha a koe ke “fua mai e tau fua ke he fakauka”?

¹⁸ He fakatumau a koe ke “aua neke okioki ai hāu a lima” mai he tala age e Kautu he Atua ke he falu, moua e koe e vala aoga lahi he “eke mo talahau ke he tau atu motu oti.” (Mataio 24:14) Mua atu e aoga, moua e koe e fiafia lahi ha kua iloa e koe kua fakafiafia e koe a Iehova. Fiafia a Iehova ki a lautolu oti ne “fua mai e tau fua ke he fakauka”!