1. Ia Mataio 7:13, 14, ko e ha kua talahau ai kua ō a tautolu he fenoga?

HANE ō a tautolu oti he fenoga. Ko e foliaga ha tautolu ke nonofo he lalolagi foou i lalo hifo he pule fakaalofa ha Iehova. He tau aho takitaha, lali a tautolu ke ō he puhala ne takitaki ke he moui. Ka e tuga ne talahau e Iesu, ko e puhala ia kua lautote mo e uka ke ō ai he falu magaaho. (Totou Mataio 7:13, 14.) Nakai mitaki katoatoa a tautolu ti mukamuka ke o kehe he puhala ia.​—Kala. 6:1.

2. Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala nei? (Kikite foki e puha “ Lagomatai he Fakatokolalo a Tautolu ke Hiki e Tau Lakaaga.”)

² Ke mumui a tautolu he puhala lautote ke he moui, lata a tautolu ke makai ke hikihiki e tau manamanatuaga, tau aga, mo e tau gahua. Fakamalolō he aposetolo ko Paulo e tau Kerisiano ne nonofo i Korinito ke ‘talia e hikiaga.’ (2 Kori. 13:11) Hagaao foki e fakatonuaga ia ki a tautolu. He vala tala nei, to fakatutala a tautolu ke he puhala ka lagomatai he Tohi Tapu a tautolu ke taute e tau hikiaga mo e puhala ka lagomatai he tau kapitiga motua fakaagaaga a tautolu ke mumui he puhala ke he moui. Fakatutala foki a tautolu ke he paleko ke mumui ke he takitakiaga ne mai he fakatokatokaaga ha Iehova. To kitia e tautolu e puhala he mahani fakatokolalo ka lagomatai a tautolu ke taute e tau hikiaga ka e tumau e fiafia he fekafekau ki a Iehova.

3. Lagomatai fēfē he Kupu he Atua a koe?

³ Ka lali a tautolu ke kumikumi ke he ha tautolu ni a tau manatu mo e tau logonaaga, fehagai a tautolu mo e paleko. Kua fakavai e loto ha tautolu, ti uka ke iloa e mena ka omoomoi a tautolu ke taute. (Iere. 17:9) Mukamuka ke fakavaia e tautolu a tautolu ha ko e tau kupu fakahehē. (Iako. 1:22) Ti kua lata ia tautolu ke fakaaoga e Kupu he Atua ke kumikumi hifo ki a tautolu ni.  Fakakite he Kupu he Atua e “tau manatu mo e tau fakafiliaga” he tau loto ha tautolu. (Hepe. 4:12, 13) Ko e Kupu he Atua kua tuga e matini X-ray ne maeke ke hulu e tau mena i loto. Ka e lata a tautolu ke mahani fakatokolalo ke maeke ke fakagahua e fakatonuaga mai he Tohi Tapu po ke tau hukui he Atua.

4. Ko e heigoa ne fakakite kua eke e Patuiki ko Saulo mo tagata fakatokoluga?

⁴ Ko e fakafifitakiaga he Patuiki ko Saulo kua fakakite e mena ka tupu ki a tautolu ka nakai mahani fakatokolalo. Fakatokoluga lahi a Saulo ti fakaheu e ia ke talahau kua lata e manamanatuaga mo e tau gahua haana ke hiki. (Sala. 36:1, 2; Hapa. 2:4) Kitia maali e mena nei he mogo ne tala age a Iehova ki a Saulo e fakatonuaga pauaki ke he mena kua lata a ia ke taute he mole e fakakaumahala e tau Amaleka. Ka e nakai omaoma a Saulo ki a Iehova. He magaaho ne tutala e perofeta ko Samuela ki a Saulo hagaao ke he mena ne tupu, nakai talahau e ia e hepe haana. Ka e lali a ia ke ufiufi e tau gahua haana he fakatote hifo e kelea he nakai omaoma haana mo e tukupau e falu. (1 Samu. 15:13-24) Na fakakite e Saulo e mahani pihia foki he mogo fakamua. (1 Samu. 13:10-14) Momoko ai, fakaatā e ia e loto haana ke fakatokoluga. Nakai fakahako e ia e manamanatuaga haana, ti fakatonu mo e tiaki e Iehova a ia.

5. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakafifitakiaga ha Saulo?

⁵ Ke fakaako mai he fakafifitakiaga ha Saulo, lata a tautolu ke hūhū hifo: ‘Ka totou e au e fakatonuaga mai he Kupu he Atua, hihiga nakai au ke fakamaama e manatu haaku? Fakatote hifo kia e au e kelea he nakai omaoma? Tukupau kia e au e falu ha ko e tau mena haaku ne taute?’ Ka tali a tautolu ē ke he tau hūhū ia, lata a tautolu ke hikihiki e tau manamanatuaga mo e tau aga. He nakai taute pihia, to fakatokoluga lahi e tau loto ha tautolu ti nakai kapitiga a Iehova mo tautolu.​—Iako. 4:6.

6. Fakamaama e kehekehe he Patuiki ko Saulo mo e Patuiki ko Tavita.

⁶ Mailoga e kehekehe he Patuiki ko Saulo mo e haana hukui ko e Patuiki ko Tavita, ko e tagata ne fiafia ke he “fakatufono a Iehova.” (Sala. 1:1-3) Iloa e Tavita na fakamoui e Iehova a lautolu ne mahani fakatokolalo ka e totoko ki a lautolu ne fakatokoluga. (2 Samu. 22:28) Ti fakaatā e Tavita e fakatufono he Atua ke hiki e manamanatuaga haana. Tohi e ia: “To fakamonu atu e au kia Iehova, ko ia ne fakatonu mai kia au; kua fakaako mai foki kia au haku a manamanatu ke he tau po.”​—Sala. 16:7.

7. Ko e heigoa ka taute e tautolu ka mahani fakatokolalo a tautolu?

⁷ Ka mahani fakatokolalo a tautolu, to fakaatā e tautolu e Kupu he Atua ke fakahako e manamanatuaga hepe ha tautolu ke ua taute e tau mena ia. Ko e Kupu he Atua kua tuga e leo ne tala mai ki a tautolu: “Ko e puhala hanai ke o ai a mutolu.” To hataki ai ki a tautolu ka aafe a tautolu mai he puhala ke he faahi hema po ke faahi matau. (Isaia 30:21) He fanogonogo ki a Iehova, to loga e puhala kua aoga ki a tautolu. (Isaia 48:17) Tuga anei, to nakai fuafuakelea a tautolu ka fakahako he taha tagata. Mo e to fakatata lahi a tautolu ki a Iehova ha kua mailoga e tautolu kua taute e ia a tautolu tuga e tama fakahele.​—Hepe. 12:7.

8. He talahau ia Iakopo 1:22-25, fakaaoga fēfē e tautolu e Kupu he Atua ke tuga e fakaata?

⁸ Ko e Kupu he Atua ne tuga e fakaata ma tautolu. (Totou Iakopo 1:22-25.) Tokologa ia tautolu ne onoono ke he fakaata he tau pogipogi oti ato toka e kaina. Puhala ia ka kitia e tautolu e tau mena kua lata ke hikihiki ato kitia he falu a tautolu. Pihia foki, ka totou e tautolu e Tohi Tapu he tau aho takitaha to kitia e tautolu e tau puhala ka hikihiki e tau manamanatuaga mo e tau aga ha tautolu. Tokologa ne moua kua aoga ke totou e lauga he aho he tau pogipogi oti ato toka e kaina. Fakaatā e lautolu e mena ne totou  ke lauia e manamanatuaga ha lautolu. He aho katoa mogoia kua kumi puhala a lautolu ke fakagahua e fakatonuaga mai he Kupu he Atua. Lafi ki ai, lata a tautolu ke fai fakaholoaga fakaako kua putoia e totou mo e manamanatu ke he Kupu he Atua he tau aho takitaha. Tuga na mukamuka e mena nei, ka ko e taha he tau mena kua mua e aoga ka taute e tautolu ke tumau he puhala lautote ke he moui.

9. Magaaho fe ka fakahako he kapitiga haau a koe?

⁹ Fai mogo nakai ne kamata a koe ke fano kehe mai he puhala ha Iehova? (Sala. 73:2, 3) Kaeke kua loto malolō e kapitiga motua fakaagaaga ke fakahako a koe, fanogonogo nakai a koe ki a ia mo e fakagahua e fakatonuaga haana? Ka pihia, hako e mena haau ne taute ti loto fakaaue mooli he hataki he kapitiga haau a koe.​—Fakatai 1:5.

10. Ko e heigoa haau ka taute ka fakahako he kapitiga?

¹⁰ Fakamanatu he Kupu he Atua ki a tautolu: “Kua fakamoli e kapitiga he fakakafokia mai e ia.” (Fakatai 27:6) He puhala fe kua mooli e talahauaga nei? Tuga ka fakatai: Manamanatu ko koe kua fakatali ke fina atu ke he taha faahi he puhalatū lavelave ka kua tauhele a koe he selafoni. Ti lalaka atu a koe ke he puhalatū ka e nakai ono hake. He mogoia ni ne totoho mai he kapitiga a koe ki tua he hala fano hui. Ne maō e taofi haana he lima haau ti unoko, ka ko e mafiti haana ati fakahao a koe neke pakia he motokā. Pete e fai aho ne mamahi e lima haau he unoko, ita nakai a koe he totoho mai he kapitiga haau? Nakai! Liga loto fakaaue a koe ke he lagomatai haana. Pihia foki, ka hataki he kapitiga haau a koe ha kua nakai lagotatai e vagahau po ke tau gahua haau mo e tau tuaga tututonu he Atua, liga mamahi a koe he magaaho fakamua. Ka e ua fakaheu e fakatonuaga haana po ke ita. Ko e mena goagoa a ia. (Fakama. 7:9) Ka e fakaaue ha kua loto malolō e kapitiga haau ke fakatonu a koe.

11. Ko e heigoa ka fakatupu e tagata ke fakaheu e fakatonuaga mitaki mai he kapitiga?

¹¹ Ko e heigoa ka fakatupu e tagata ke fakaheu e fakatonuaga mitaki mai he kapitiga fakahele? Ko e mahani fakatokoluga. Manako e tau tagata fakatokoluga ke ‘fakamagiho e tau teliga’ ha lautolu. “To mafoki kehe foki ha lautolu a tau teliga mai he kupu moli.” (2 Timo. 4:3, 4) Tokoluga mo e pulotu lahi e tau manatu ha lautolu. Ka e tohi he aposetolo ko Paulo: “Kaeke kua manatu e taha, ko ia ko e tagata ha ha i ai e mena, ka kua noa maka ni, kua fakavai e ia a ia ke he hana manatu.” (Kala. 6:3) Fakamaama fakamitaki foki he Patuiki ko Solomona e mena nei. Tohi e ia: “Kua mua he mitaki e fuata nofogati ka e iloilo, ke he patuiki motua ka e goagoa, kua nakai tuai fia ako mena.”​—Fakama. 4:13.  

12. Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he fakafifitakiaga ne fakatoka he aposetolo ko Peteru ne fakamau he Kalatia 2:11-14?

¹² Mailoga e fakafifitakiaga ne fakatoka he aposetolo ko Peteru he magaaho ne fakahako he aposetolo ko Paulo a ia he toloaga. (Totou Kalatia 2:11-14.) Maeke a Peteru ke fakaheu e talahauaga ha Paulo he hagaaki ke he puhala ne talahau aki mo e matakavi ne fifili a ia ke talahau ai. Ka e pulotu a Peteru. Talia e ia e fakatonuaga ti nakai fakafualoto tumau ki a Paulo. He mogo fakamui ne hagaao a ia ki a Paulo “ko e matakainaga fakahele.”​—2 Pete. 3:15.

13. Ko e heigoa e tau manatu kua lata ke tokaloto e tautolu ka foaki e fakatonuaga?

¹³ Ka logona hifo e koe kua lata a koe ke fakatonu e kapitiga, ko e heigoa e tau manatu kua lata ke tokaloto e koe? Ato tutala a koe ke he kapitiga, hūhū hifo, ‘Kua tututonu lahi ue atu kia a au?’ (Fakama. 7:16) Ko e tagata kua tututonu lahi ue atu kua fakafili e falu ke he tau tuaga haana ka e nakai ke he ha Iehova ti  liga nakai fakaalofa hofihofi a ia. Ka mole e kumikumi hifo a koe ki a koe ti kitia kua lata agaia ke vagahau ke he kapitiga haau, mailoga mitaki e lekua ti fakaaoga e tau hūhū fakalagalaga ke lagomatai e kapitiga haau ke maama e hehē haana. Iloa tonu ko e tau mena ne talahau e koe kua fakavē ke he Tohi Tapu he manatu kua fai fakalagoaga e kapitiga haau ki a Iehova, ka e nakai ki a koe. (Roma 14:10) Falanaki ke he pulotu he Kupu he Atua, ti ka fakatonu ke he taha tagata, kia fifitaki e fakaalofa hofihofi ha Iesu. (Fakatai 3:5; Mata. 12:20) Ko e ha? Kakano kua fehagai a Iehova mo tautolu he puhala taha ia ne fehagai a tautolu mo e falu.​—Iako. 2:13.

14. Ko e heigoa kua foaki he fakatokatokaaga he Atua ma tautolu?

¹⁴ Takitaki e Iehova a tautolu ke he puhala he moui ha ko e vala he fakatokatokaaga haana he lalolagi, he foaki e tau vitiō, tau tohi, mo e tau feleveiaaga ke lagomatai a tautolu oti ke fakagahua e fakatonuaga he Kupu he Atua. Fakavē katoatoa e tau mena nei ke he Tohi Tapu. Ka fifili e puhala kua mua e mitaki ke taute e gahua fakamatala, falanaki e Kau Fakatufono ke he agaaga tapu. Ka e hakahaka tumau he Kau Fakatufono e tau fifiliaga ha lautolu ni ke he puhala ne fakatokatoka aki e gahua. Ko e ha? Kakano na hiki e mahani he lalolagi nai, ti lata e fakatokatokaaga he Atua ke hikihiki ke he tau tuaga foou.​—1 Kori. 7:31.

15. Ko e heigoa e paleko ne fehagai e falu tagata fakailoa ki ai?

¹⁵ Nakai noa kua muitua mooli e tautolu e takitakiaga ne fakavē ke he Tohi Tapu hagaao ke he tau fakaakoaga po ke tau mahani. Ka e tali atu fēfē a tautolu ka taute he fakatokatokaaga he Atua e hikiaga ka lauia e falu vala he moui ha tautolu? Ma e fakatai, he tau tau kua mole kua malikiti e totogi ke talaga mo e leveki e tau matakavi he tapuakiaga. Ti fakatoka he Kau Fakatufono ke lahi e fakaaoga he tau Fale he Kautu. Ti ko e fua he hikiaga nei, kua lafi auloa e tau fakapotopotoaga mo e sela e falu Fale he Kautu. Kua fakaaoga e tupe ke lagomatai ke tā e tau fale he tau matakavi ne manako lahi ki ai. Ka nofo a koe he matakavi ne sela e tau Fale he Kautu mo e lafi auloa e tau fakapotopotoaga, liga paleko a koe ke hiki ke he tau tuaga foou. Falu tagata fakailoa mogonei kua mamao e hala ke o atu ke he tau feleveiaaga. Falu ne gahua malolō ke talaga po ke leveki e Fale he Kautu ne  liga manamanatu ke he kakano ne sela ai mogonei. Liga logona hifo e lautolu kua moumou e magaaho mo e tau malolō ha lautolu. Ka e kaufakalataha agaia a lautolu mo e fakatokaaga foou nei ti lata ke nava ai.

16. Lagomatai fēfē a tautolu ke tumau e fiafia ka fakagahua e fakatonuaga ia Kolose 3:23, 24?

¹⁶ To fakatumau e fiafia ha tautolu ka manatu kua gahua a tautolu ma Iehova ti ko ia hane takitaki e fakatokatokaaga haana. (Totou Kolose 3:23, 24.) Fakatoka he Patuiki ko Tavita e fakafifitakiaga mitaki he foaki e tau tupe ke talaga aki e faituga. Pehē a ia: “Ko hai kia au nai? Ko hai foki haku motu, ne maeke ai kia mautolu, he eke poa mo e fakamakai pehenā a mautolu? Ko e mena mai ia koe e tau mena oti ni; ko e tau mena hau foki kua ta atu ai e mautolu kia koe.” (1 Nofo. 29:14) Ka foaki e tautolu e tau tupe, kua ta atu foki e tautolu ki a Iehova e mena ne foaki mai e ia. Pete ia, loto fakaaue a Iehova ke he magaaho, malolō, mo e tau koloa kua foaki e tautolu ke lalago aki e gahua kua manako a ia ke taute.​—2 Kori. 9:7.

17. Ko e ha kua nakai fakalolelole a koe kaeke kua lata ke hiki e tau lakaaga haau?

¹⁷ Ke tumau he puhala lautote ke he moui, lata a tautolu oti ke mumui fakatata ke he tau tuagahui a Iesu. (1 Pete. 2:21) Ka tuga kua lata a koe ke hikihiki e tau lakaaga haau, ua fakalolelole. Liga ko e fakamailoga mitaki mooli a ia, kua mailoga e koe e takitakiaga ha Iehova. Manatu kua nakai amanaki a Iehova ki a tautolu ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa mogonei ke mumui fakatonu ke he fakafifitakiaga ha Iesu.

18. Ko e heigoa ha tautolu kua lata ke taute ke hokotia ke he foliaga ha tautolu?

¹⁸ Kia hagaaki oti a tautolu ke he vahā i mua mo e ke hikihiki ha tautolu a tau manamanatuaga, tau aga, mo e tau gahua. (Fakatai 4:25; Luka 9:62) Kia fakatumau a tautolu ke mahani fakatokolalo, ‘kia monuina a tautolu; kia talia e hikiaga.’ (2 Kori. 13:11) Ka taute pihia e tautolu to ‘ha ha i ai ia tautolu e Atua hana e fakaalofa mo e mafola.’ To nakai ni hoko a tautolu ke he matakavi ha tautolu ka e fiafia foki a tautolu he fenoga.