1, 2. (a) Kehe fēfē e tau mena kua amaamanaki a tautolu mai he tau mena ne amaamanaki e falu tagata? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala nei?

FOAKI e Iehova ki a tautolu e tau mena homo ue atu ke amaamanaki ki ai. Mavehe e ia ke fakatapu haana higoa mo e fakahoko e finagalo haana ke he lagi mo e lalolagi. (Mataio 6:9, 10) Ko e tau mena ia kua mua e aoga ke onoono atu a tautolu ki ai. Mavehe foki a Iehova ke palepale a tautolu aki e moui tukulagi, he lagi po ke he lalolagi. Homo ue atu mooli e tau mena ia! (Ioane 10:16; 2 Peteru 3:13) To onoono atu a tautolu ke kitia e puhala ka matutaki a Iehova ke takitaki mo e lalago haana a tau tagata he tau aho fakamui nei.

² Talahau he Tohi Tapu ko e tua ko e “falanaki haia” he tau mena kua amaamanaki ki ai. Kakano e mena nei ko lautolu ne tua kua mauokafua moolioli ko e tau mena ne mavehe e Iehova to fakamooli. (Heperu 11:1) He taha faahi, tokologa e tagata mogonei ne amaamanaki mo e manako ke he tau mena, ka e nakai iloa tonu to fakamooli e tau manako ia. Ma e fakatai, liga  amanaki taha tagata ke moua e loto (lottery) ka e nakai iloa tonu e ia to mua nakai a ia. He vala tala nei, to kitia e tautolu e mena ka taute ke fakamalolō e tua ha tautolu ke he tau maveheaga he Atua. To fakatutala foki a tautolu ke he puhala ka lagomatai a tautolu mogonei ke malolō e tua.

3. Ko e ha kua tua a tautolu to fakamooli e tau maveheaga he Atua?

³ Nakai fai a tautolu ne fanau mai mo e tua. Ke moua e tua, kua lata a tautolu ke fakaatā e agaaga tapu he Atua ke takitaki e tau loto ha tautolu. (Kalatia 5:22) Maeke e agaaga tapu ke lagomatai a tautolu ke iloa a Iehova. Ka maama e tautolu kua malolō ue atu mo e pulotu a ia, to mauokafua a tautolu kua ha ha ia ia e lotomatala ke taute e tau mena oti kana ne mavehe e ia. Kua hagaao foki a Iehova ke he haana tau maveheaga ke tuga kua fitā e tutupu mo e pehē: “Kua oti tuai he eke.” (Totou Fakakiteaga 21:3-6.) Iloa e tautolu kua taute tumau e Iehova e tau mena ne mavehe e ia. Ko ia “ko e Atua kua fakamoli.” Kakano haia kua talitonu a tautolu ke he tau mena oti kana kua talahau e ia ki a tautolu hagaao ke he vahā anoiha.​—Teutaronome 7:9.

4. Ko e heigoa ne tua ki ai e tau fekafekau he Atua i tuai?

⁴ Talahau he Heperu veveheaga 11 ki a tautolu e tau higoa he tau tagata taane mo e tau fifine toko 16 ne malolō e tua ke he tau maveheaga ha Iehova. Talahau foki i ai e tokologa ne fakafiafia a Iehova ha kua “talahaua mitaki ke he tua” ha lautolu. (Heperu 11:39) Igatia oti a lautolu mo e fakatali ke he “fanau” ne mavehe e Iehova. Iloa e lautolu ko e “fanau” nei to fakaotioti e tau fī oti he Atua ti liu e lalolagi ke eke mo parataiso. (Kenese 3:15) Ko e tau fekafekau nei he Atua kua malolō e tua to liu a Iehova ke fakamomoui a lautolu. Mooli, nakai onoono atu a lautolu ke fakaliu tutū mai ke he moui he lagi, ha kua nakaila taute pihia e Iesu. (Kalatia 3:16) Ka e amaamanaki atu a lautolu ke momoui tukulagi he lalolagi he parataiso fulufuluola.​—Salamo 37:11; Isaia 26:19; Hosea 13:14.

5, 6. Ko e heigoa ha Aperahamo mo e magafaoa haana ne amaamanaki atu ki ai? Tumau fēfē a lautolu ke malolō e tua? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁵ Pehē e Heperu 11:13 hagaao ke he tau fekafekau fakamooli nei ha Iehova: “Kua mamate a lautolu oti kana na mo e [tua], kua nakai moua e tau mena ne talahaua mai, ka kua iloa ai ka e mamao, ne tua foki ki ai, ti talia mo e fiafia e lautolu.” Amaamanaki atu a lautolu ke he lalolagi foou mo e manamanatu kua momoui a lautolu i ai. Taha ia lautolu ko Aperahamo. Pehē a Iesu ko Aperahamo ne “fiafia lahi a ia kia kitia ai” e magaaho ia. (Ioane 8:56) Ko Sara, Isaako, Iakopo, mo e tokologa atu foki ne amaamanaki atu ke he magaaho ko Ia “ne eke mo e tufugatia ai ko e Atua” e Kautu ka pule ke he lalolagi oti.​—Heperu 11:8-11.

⁶ Tumau fēfē a Aperahamo mo e magafaoa haana ke malolō e tua ha lautolu? Ne matutaki a lautolu ke fakaako hagaao ki a Iehova. Falu magaaho, ne tutala e Atua ki a lautolu puhala he tau agelu, tau fakakiteaga, po ke tau miti. Liga fakaako foki a lautolu mai he tau tagata momotua ne mahani fakamooli po ke mai he tau tohiaga tuai. Nakai nimo e Aperahamo mo e magafaoa haana e tau maveheaga he Atua, ti fiafia a lautolu he manamanatu fakahokulo ki ai. Ko e fua, nakai fakauaua a lautolu to tumau a Iehova ke he tau maveheaga haana. Ti pipiki fakamooli a lautolu  ki a Ia he tau magaaho ka matematekelea a lautolu ke he tau mena vihi po ke favaleaga.

7. Ko e heigoa ne tuku mai e Iehova ke fakamalolō aki e tua ha tautolu, ti ko e heigoa ha tautolu kua lata ke taute?

⁷ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tumau e malolō he tua? Foaki mai e Iehova ki a tautolu e Tohi Tapu ke fakaako a tautolu hagaao ke he tau maveheaga haana ma e vahā anoiha. Fakakite e ia i ai ki a tautolu e tau mena kua lata ke taute e tautolu ke fiafia. Kakano haia kua mitaki ma tautolu ke totou e Tohi Tapu he tau aho takitaha mo e muitua ke he haana takitakiaga. (Salamo 1:1-3; totou Gahua 17:11.) Foaki mai foki e Iehova ki a tautolu e “tau mena kai ke he tau magaaho” puhala he “fekafekau fakamoli mo e loto matala.” (Mataio 24:45) Tuga ni e tau tagata he Atua i tuai, kua lata tumau a tautolu ke totou hagaao ke he tau maveheaga he Atua ti manamanatu fakahokulo ki ai. To lagomatai he mena nei a tautolu ke pipiki fakamooli ke he Atua mo e tumau ke amaamanaki atu ke he magaaho ka pule e Kautu haana ke he lalolagi katoa.

8. Maeke fēfē he liogi ke fakamalolō e tua ha tautolu?

⁸ Ko e heigoa foki ne lagomatai e tau tagata ha Iehova i tuai ke tumau e malolō he tua ha lautolu? Ne liogi a lautolu ki a Iehova ma e lagomatai, ti ko e mogo ne kitia e lautolu kua tali e ia e tau liogi ha lautolu, ati malolō e tua ha lautolu. (Nehemia 1:4, 11; Salamo 34:4, 15, 17; Tanielu 9:19-21) He puhala taha, ka kitia e tautolu kua logona e Iehova e tau liogi ha tautolu ti foaki mai e tau mena kua lata he magaaho tonu to malolō lahi e tua ha tautolu ki a ia. (Totou 1 Ioane 5:14, 15.) Lata foki a tautolu ke tumau e “ole atu” ki a Iehova ke foaki ki a tautolu haana agaaga tapu ke maeke a tautolu ke lahi foki e tua.​—Luka 11:9, 13.

9. Ko e heigoa falu mena kua lata a tautolu ke liogi hagaao ki ai?

⁹ Ka liogi a tautolu ki a Iehova, kua nakai lata a tautolu ke ole hokoia ke foaki ki a tautolu e tau mena kua lata mo tautolu. Kua lata foki a tautolu ke fakaaue ki a ia mo e fakaheke ki a ia he tau aho takitaha. Ha kua loga lahi e tau mena homo ue atu ne taute e ia! (Salamo 40:5) Liogi foki e tau tagata a Iehova ma e tau matakainaga ha lautolu he lalolagi katoa. Ma e fakatai, “kia manatu [a tautolu] kia lautolu kua lili” he fale puipui. Liogi foki a tautolu ma lautolu ko e “tau takitaki.” Ka kitia e tautolu e puhala ne tali e Iehova e tau liogi ha tautolu, to malolō fakahaga e tua ha tautolu ti fakatata lahi atu ki a ia.​—Heperu 13:3, 7.

10. Ko e heigoa ne lagomatai e tokologa ke loto malolō mo e pipiki fakamooli ke he Atua?

¹⁰ Ia Heperu veveheaga 11, ko e aposetolo ko Paulo ne pehē: “Ne moua he tau fifine ha lautolu a tau tagata mamate kua tutu mai tuai; ne fakakikiveka e falu, ti nakai talia e lautolu e fakamouiaga, kia moua ai e lautolu e liliu tutu mai kua mua he mitaki.” (Heperu 11:35) Tokologa ne fakauka ke he tau kamatamata mo e pipiki ke he Atua ha kua malolō e tua ha lautolu ke he liu tu mai ne mavehe he Atua. Iloa e lautolu he vahā anoiha, to liu a Iehova ke fakamomoui a lautolu mo e to nonofo  tukulagi a lautolu ke he lalolagi. Manamanatu ki a Napota mo Sakaria. Ne pinimaka a laua ti mamate ha ko e omaoma ke he Atua. (1 Tau Patuiki 21:3, 15; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 24:20, 21) Ne liti a Tanielu ke he ana he tau leona hoge, ti tolo e tau kapitiga haana ke he afi kakā. Makai a lautolu ke mamate ka e nakai fakahui e mahani fakamooli ki a Iehova. Kua malolō e tua he tau tagata taane nei to foaki e Iehova ki a lautolu e agaaga tapu haana mo e lagomatai a lautolu ke fakauka ke he tau matematekelea ia.​—Tanielu 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Heperu 11:33, 34.

11. Ko e heigoa e tau kamatamata ne fakauka ki ai e falu perofeta ha ko e tua ha lautolu?

¹¹ Tokologa e perofeta, tuga a Mikaio mo Ieremia, ne kua vā ki ai po ke tuku he fale puipui. Ko e falu tuga a Elia “ne o fano a lautolu ke he tau tutakale, mo e tau mouga, mo e tau ana, mo e tau maihi he kelekele.” Ko lautolu oti nei ne fakauka ke he tau kamatamata mo e pipiki fakamooli ke he Atua ha kua “falanaki [a lautolu] ke he tau mena kua amaamanaki ki ai.”​—Heperu 11:1, 36-38; 1 Tau Patuiki 18:13; 22:24-27; Ieremia 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Ko hai e fakafifitakiaga mua ue atu ka muitua e tautolu? Ko e heigoa ne lagomatai a ia ke fakauka ke he tau kamatamata?

¹² Ko Iesu Keriso ne fakauka ke he tau kamatamata vihi loga ti pipiki fakamooli ki a Iehova. Ko e heigoa ne lagomatai a ia ke fakauka? Pehē a Paulo: “Ko ia ne fakauka ke he satauro, mo e fakateaga a ia ke he ma, ha ko e fiafia kua toka ki mua hana, kua nofo foki a ia ke he fahi matau he nofoaiki he Atua.” (Heperu 12:2) Ti fakamalolō e Paulo e tau Kerisiano ke “manamanatu” fakalahi ke he fakafifitakiaga ha Iesu. (Totou Heperu 12:3.) Tuga a Iesu, tokologa e Kerisiano he senetenari fakamua ne mamate ha kua fakamooli a lautolu ki a Iehova. Taha ia lautolu nei ko Anetipa. (Fakakiteaga 2:13) Ko e tau Kerisiano pihia ne fitā he moua e palepale ha lautolu, nakai tuga e falu fekafekau he Atua ne fakamua ia lautolu kua amaamanaki atu ke he moui he lalolagi. (Heperu 11:35) Fai magaaho he mole ne eke a Iesu mo Patuiki he 1914, ko e tau Kerisiano fakauku ne mamate ne fakaliu tu hake ke momoui tukulagi he lagi, mo e to pule a lautolu fakalataha mo ia ke he tau tagata.​—Fakakiteaga 20:4.

13, 14. Ko e heigoa e tau kamatamata ne fakauka a Rudolf Graichen ki ai, ti ko e heigoa ne lagomatai a ia ke pipiki fakamooli ke he Atua?

¹³ Totou miliona e tau fekafekau he Atua ne muitua ke he fakafifitakiaga ha Iesu. Ne manamanatu fakahokulo a lautolu ke he tau maveheaga he Atua ti fakatumau ke fakamooli ki a ia he tau magaaho kamatamata. Manamanatu ki a Rudolf Graichen ne fanau i Sihamani he 1925. He tote a ia, ne tau hake he tau matua haana e tau ata fakatino he Tohi Tapu he kaina ha lautolu. Pehē a ia: “Taha e fakatino ne fakakite e luko mo e punua mamoe, punua koti mo e nameri, ko e punua povi mo e leona ne mafola ti kua takitaki oti  he tama tote.” (Isaia 11:6-9) Lagomatai he mena nei a Rudolf ke manamanatu fakalahi ke he parataiso he lalolagi mo e fakamalolō e tua haana ki ai. Ti ko e fua, ne fakatumau e fakamooli haana ki a Iehova pete ni he loga e tau tau ne favale fakamamahi e Nazi Gestapo ti pihia foki mo e Communist Stasi i Sihamani Uta ki a ia.

¹⁴ Ne fakauka a Rudolf ke he loga foki e tau kamatamata. Mate e matua fifine haana he gagao typhus he kemuaga Ravensbrück. Ne saini he matua taane haana e laupepa ne talahau ai kua nakai liu a ia ke eke mo taha he Tau Fakamoli a Iehova. Ka e tumau a Rudolf ke he tua malolō haana. He mole e fakatoka mai a ia he fale puipui, ne fekafekau a ia ko e leveki takaiaga. Ti uiina a ia ke he Aoga Kiliata mo e kotofa ki Chile ti liu a ia fekafekau ko e leveki takaiaga. Ne mau e ia i ai e matakainaga fifine misionare ko Patsy. Ka e momoko ha kua mate e tama mukemuke fifine ha laua taha e tau he mole. Fai magaaho he mole ne mate foki a Patsy. Ko e 43 laia e tau haana he moui. Pete ni e tau kamatamata nei, ne matutaki a  Rudolf ke fekafekau ki a Iehova. He motua fakahaga a ia ti nakai malolō e tino, ne fekafekau a ia ko e paionia tumau mo e motua. Totou e tautolu e tala ke he moui haana he fufuta he The Watchtower ia Aokuso 1, 1997, lau 20-25. ^[1] (Kikite tala he matahiku.)

15. Talahau falu fakafifitakiaga he tau matakainaga ha tautolu mogonei ne fekafekau ki a Iehova mo e fiafia pete ni e favale ki a lautolu.

¹⁵ He vahā nei, tokologa e tau matakainaga ha tautolu ne fekafekau ki a Iehova mo e fiafia pete kua favale fakakelea ki a lautolu. Tokoteau a lautolu kua tuku he tau fale puipui i Eritrea, Singapore, mo South Korea ha kua nakai talia a lautolu ke “toto e pelu.” (Mataio 26:52) Ma e fakatai, ko Isaac, Negede, mo Paulos ne haia he fale puipui i Eritrea ke molea 20 e tau! Ne taute fakakelea a lautolu i ai. Ke he tau tau oti nei, kua nakai maeke a lautolu ke faihoana po ke leveki e tau mamatua ha lautolu. Ka e fakamooli a lautolu ki a Iehova, ti kua malolō e tua ha lautolu. Fakalilifu foki he tau leoleo he fale puipui a lautolu mogonei. Ko e ata he tau matakainaga taane nei he faahi kupega hila he jw.org. Kua mamali a lautolu pete ni e matematekelea.

16. Ko e heigoa he tua malolō ka lagomatai a koe ke taute?

¹⁶ Laulahi he tau tagata ha Iehova ne nakai tuku he fale puipui po ke taute fakakelea tuga e tau matakainaga ha tautolu ne fitā e totoku. Ka e tokologa ne matematekelea ha ko e nonofogati, tau matematekelea pauaki, po ke tau felakutaki. Falu ne muitua ke he fakafifitakiaga ha Aperahamo, Isaako, Iakopo, mo Mose ti kua tiaki e talahaua po ke maukoloa ka e hagaaki ke fekafekau ki a Iehova. Ko e heigoa ne lagomatai e tau matakainaga ha tautolu ke fakatumau e fiafia he fekafekau ki a Iehova? Ko e ha lautolu a fakaalofa ki a Ia mo e ha lautolu a tua malolō ke he Haana tau maveheaga. Iloa e lautolu to palepale e ia e tau fekafekau fakamooli haana aki e moui tukulagi he lalolagi foou ne kua ha ha i ai e fakafili tonu.​—Totou Salamo 37:5, 7, 9, 29.

17. To tumau fēfē a koe ke malolō e tua haau, ti ko e heigoa ha tautolu ka fakatutala ke he vala tala kahau?

¹⁷ He vala tala nei, kitia e tautolu e puhala he tua ko e “falanaki haia ke he tau mena kua amaamanaki ki ai.” Ke moua e tua pihia, lata a tautolu ke liogi ki a Iehova mo e tumau ke manamanatu fakahokulo ke he haana tau maveheaga. Ti, to maeke a tautolu ke fakauka ke he ha kamatamata. Ko e vala tala kahau to fakatutala foki hagaao ke he kakano ke moua e tua.