1, 2. Ko e heigoa e tuaga he tau Iutaia i Ierusalema he fakaoti e fakakiteaga ke fituaki ha Sakaria?

KO E fakakiteaga ke fituaki ha Sakaria ne kua fakaoti, ti lahi e mena ke manamanatu ki ai a ia. Liga moua e ia e fakamalolō he maveheaga ha Iehova ke fakahala e tau tagata mahani kelea. Ka e nakaila fai mena ne kehe. Tokologa agaia ne mahani kelea, ti ko e liu ati hake he faituga i Ierusalema kua oti noa. Ko e ha ne tiaki mafiti he tau Iutaia e gahua ha Iehova ne tuku age ki a lautolu? Liliu mai kia a lautolu ki Ierusalema ke fakahagahaga mitaki he tau momoui ha lautolu?

² Iloa e Sakaria ko e tau Iutaia ne liliu ki Ierusalema ne tapuaki ki a Iehova. Ne “fakalagalaga ai he Atua e tau loto ha lautolu” ke toka e tau kaina mo e tau matagahua ha lautolu i Papelonia. (Esera 1:2, 3, 5) Toka hifo e lautolu e matakavi ne iloa mitaki e lautolu ka e hiki atu ke he motu ne nakaila kitia he laulahi ha lautolu. Ko e liu ati hake he faituga ha Iehova kua  mua e aoga ki a lautolu ko e tau Iutaia ti makai a lautolu ke fenoga atu he hala hagahagakelea ne 1,600 e kilomita he matakavi nakai mitaki.

3, 4. Ko e heigoa e tau paleko ne fehagai mo e tau Iutaia ne liliu?

³ Manamanatu ke he fenoga loa mai i Papelonia ki Ierusalema. Lahi e magaaho ke manamanatu mo e tutala e tau tagata hagaao ke he tau kaina ha lautolu he mogo i mua. Fitā he tala age e lautolu ne momotua e fulufuluola ha Ierusalema mo e faituga he mogo fakamua. (Esera 3:12) Kaeke kua fenoga a koe mo lautolu, fēfē e logonaaga haau he kitia fakamua e koe a Ierusalema? To momoko nakai a koe ke kitia e tau fale kua malona ne kua maluia he tau pupu mo e tau kaupā he maaga kua malolo hifo ti pūpū lalahi e tau mena ne tutū ai e tau gutuhala mo e tau kolo he taha magaaho? Liga fakatatai e koe e tau kaupā nei kua malolo mo e tau kaupā tokoluga lahi ha Papelonia. Ka e nakai loto lolelole e tau Iutaia. Ko e ha? Ha kua lagomatai mo e puipui e Iehova a lautolu he fenoga loa. He hohoko atu ki Ierusalema, ne ati hake e lautolu e fatapoa he mena ne ha ha ai e faituga mo e kamata ke taute e tau poa ki a Iehova he tau aho takitaha. (Esera 3:1, 2) Ne kua puke lahi a lautolu he fakamakutu mo e amanaki ke gahua. Tuga kua nakai fai mena ka fakalolelole a lautolu.

⁴ Fakalataha mo e liu ati hake he faituga, lata e tau Iutaia ke liu ati hake e tau maaga mo e tau fale ha lautolu. Lata a lautolu ke tō e tau fonua ke moua e tau mena kai ma e tau magafaoa ha lautolu. (Esera 2:70) Ko e lahi he gahua ha lautolu ne tuga ko e mena makimaki. Nakai leva ti o mai e tau fī mo e lali ke taofi a lautolu. Ko e totokoaga nei ne tupu ke 15 e tau, ti loto lolelole fakahaga e tau Iutaia. (Esera 4:1-4) Taha paleko ne tupu ai he tau 522, magaaho ne poaki e patuiki Peresia ke nakai liu ke ta e tau fale i Ierusalema. Tuga to nakai liu ati hake e maaga.​—Esera 4:21-24.

5. Lagomatai fēfē e Iehova e tau tagata haana?

⁵ Iloa e Iehova kua lata e tau tagata haana ke fakamalolō mo e moua e loto malolō. Foaki e Ia ki a Sakaria e fakakiteaga fakahiku ke fakamafana e tau tagata kua fakaalofa a Ia ki a lautolu mo e loto fakaaue ke he tau laliaga ha lautolu ke fekafekau ki a Ia. Mavehe a ia ke puipui a lautolu ka liliu a lautolu ke taute e matagahua ne tuku age e ia. Hagaao ke he liu ati hake he faituga, pehē a Iehova: “To hoko foki e mena na kaeke ke fanogonogo fakamitaki a mutolu ke he leo a Iehova ha mutolu a Atua.”​—Sakaria 6:15.

6. (a) Kamata fēfē e fakakiteaga ke valuaki ha Sakaria? (Kikite fakatino he kamataaga.) (e) Ko e ha ne kehekehe e tau lanu he tau solofanua?

⁶ Ko e fakakiteaga fakahiku ke valuaki ha Sakaria ne liga atihake lahi e tua ha lautolu. (Totou Sakaria 6:1-3.) Lali ke manamanatu ke he mena ne kitia e Sakaria. “He vaha he na mouga ua” ne taute mai he apa kula ne o mai e tau solofanua ne toho fā e kariota. Ko e tau solofanua ne kehekehe e tau lanu kua taute ai ke mukamuka ke kitia a lautolu ne heke solofanua. Hūhū a Sakaria: “Ko e iki na e ko e heigoa kia e tau mena ia?” (Sakaria 6:4) Manako foki a tautolu ke iloa ha kua lauia a tautolu he fakakiteaga nei.

7, 8. (a) Ko e heigoa ne hukui he tau mouga ne ua? (e) Ko e ha ne taute e tau mouga mai he apa kula?

 ⁷ He Tohi Tapu, kua hukui he tau kautu, po ke tau fakatufono e tau mouga. Ko e tau mouga ne kitia e Sakaria ne tatai ke he ua e mouga ne totou e tautolu he perofetaaga ha Tanielu. Taha he tau mouga ia ne hukui e pule tukulagi ha Iehova ke he lagi mo e lalolagi katoatoa. Taha mogoia ne hukui e Kautu faka-Mesia mo e ko Iesu e Patuiki i ai. (Tanielu 2:35, 45) Tali mai he vahā mateafu he 1914, he eke a Iesu mo Patuiki, ne fitā e tau mouga ua nei he tutū ai ti ko e matagahua pauaki haana ke fakamooli e finagalo he Atua ma e lalolagi.

⁸ Ko e ha ne taute e tau mouga nei aki e apa kula? Ko e apa kula kua aoga lahi ti kikila e lapatoa. Tala age e Iehova ke he tau Isaraela ke fakaaoga e apa kula ke talaga aki e fale uta fano mo e he mogo fakamui ke he faituga i Ierusalema. (Esoto 27:1-3; 1 Tau Patuiki 7:13-16) Ko e tau mouga nei ne taute aki e apa kula kua fakakite e tuaga mitaki lahi mahaki he pule ha Iehova he lagi mo e lalolagi katoatoa mo e Kautu faka-Mesia, to taute e tau tagata ke haohao mitaki mo e tamai ki a lautolu e tau monuina loga.

9. Ko hai a lautolu ne heke he tau kariota, ti ko e heigoa e kotofaaga ha lautolu?

⁹ Ko e heigoa ne hukui he tau kariota mo lautolu ne heke kariota? Ko lautolu ne heke kariota ko e tau agelu, liga ko e tau matakau kehekehe he tau agelu. (Totou Sakaria 6:5-8.) Kua o kehe a lautolu mai “i mua he Iki he lalolagi oti” mo e kotofaaga pauaki. Ne fakafano e tau agelu ke he tau matakavi pauaki ke puipui e tau tagata he Atua, mua atu mai ia Papelonia ko e “motu ke he fahi tokelau.” He fakakiteaga nei, ne fakailoa e Iehova ke he tau tagata haana to nakai liu a lautolu ke eke mo tau fekafekau ki Papelonia. Manamanatu la ke he puhala kua fakamafana he mena nei e tau tagata talaga he faituga he vahā ha Sakaria! Iloa e lautolu to nakai maeke he tau fī ke taofi a lautolu.

10. Lagomatai fēfē a tautolu he vahā nei he perofetaaga ha Sakaria ke he tau kariota mo lautolu ne heke kariota?

¹⁰ He vahā nei, fakaaoga agaia e Iehova e tau agelu haana ke puipui mo e fakamafana e tau tagata haana. (Malaki 3:6; Heperu 1:7, 14) Tali mai he 1919, he fakatoka mai e tau tagata ha Iehova he fakapaea fakatai ki Papelonia Lahi, kua eketaha e tau fī ha lautolu ke taofi e tapuakiaga mooli neke tupu mo e holo ki mua. (Fakakiteaga 18:4) Ka e nakai maeke a lautolu ke taute pihia. Ha kua puipui he tau agelu e fakatokatokaaga ha Iehova, nakai lata a tautolu ke matakutaku neke liu e tau tagata ha Iehova ke fakapaea ke he lotu fakavai. (Salamo 34:7) Ka e to fakatumau a tautolu ke fiafia mo e gahua malolō he tapuaki ki a Iehova. Lagomatai he perofetaaga ha Sakaria a tautolu ke maama kua haohao mitaki mo e puipui a tautolu he tau mouga ne ua.

11. Ko e ha kua nakai lata a tautolu ke matakutaku ke he totoko maiaga hane gutu mai ke he tau tagata he Atua?

¹¹ Nakai leva to fakapotopoto auloa e tau matakau fakapolitika he lalolagi ha Satani  ke lali ke fakaotioti e tau tagata he Atua. (Esekielu 38:2, 10-12; Tanielu 11:40, 44, 45; Fakakiteaga 19:19) He perofetaaga ha Esekielu, kitia e tautolu e tau kau nei ne tuga e tau aolagi ne ufia ai e lalolagi. Kua heke solofanua a lautolu oti ti ita lahi he o mai ke tau atu ke he tau tagata he Atua. (Esekielu 38:15, 16) * (Kikite matahui tala.) Lata nakai a tautolu ke matakutaku ki a lautolu? Nakai! Ha ha mo tautolu e kau ha Iehova. He matematekelea lahi, to puipui he tau agelu ha Iehova e tau tagata haana mo e to fakaotioti ha tagata ne totoko ke he pule ha Iehova. (2 Tesalonia 1:7, 8) Ko e aho ofoofogia mooli a ia! Ka ko hai ka takitaki e kau ha Iehova he lagi?

12, 13. (a) Ko e heigoa foki ne tala age e Iehova ki a Sakaria ke taute? (e) Iloa fēfē e tautolu ko e tagata ne ui ko e Huli ne hukui a Iesu Keriso?

¹² Ko Sakaria ni ne kitia e tau fakakiteaga ia ne valu. Ka e fai mena foki ne taute e ia ke kitia he falu mo e ke fakamalolō a lautolu ne liu ati hake e faituga he Atua. (Totou Sakaria 6:9-12.) * (Kikite matahui tala.) Ko e tau tagata tokotolu ko Heletai, Tovia, mo Itaia, ne o mai i Papelonia. Tala age a Iehova ki a Sakaria ke oko e tau ario mo e tau auro mai he tau tagata taane nei ti fakaaoga  ai ke talaga aki e ‘foufou patuiki.’ (Sakaria 6:11) Ko e foufou nei kia ma e Kovana ko Serupapelu, ko ia mai he magafaoa ha Iuta ne tupu mai he ohi ha Tavita? Nakai. Tala age a Iehova ki a Sakaria ke tuku e foufou ke he ulu he Ekepoa ne Mua ko Iosua. Liga fakaofo e mena nei ki a lautolu ne onoono.

¹³ Kua eke kia e Ekepoa ne Mua ko Iosua mo patuiki ha kua fakafoufou a ia? Nakai. Ko Iosua ne nakai tupu mai he ohi ha Tavita ti nakai kotofa a ia ke eke mo patuiki. Ko e fakafoufou haana kua fakakite e mena ka tupu ke he patuiki mo e ekepoa tukulagi anoiha ne ui ko e Huli. Fakamaama he Tohi Tapu ko e Huli ko Iesu Keriso.​—Isaia 11:1; Mataio 2:23. * (Kikite matahui tala.)

14. Ha ko e Patuiki mo e Ekepoa ne Mua, ko e heigoa e gahua kua taute e Iesu?

¹⁴ Ko Iesu ko e Patuiki mo e Ekepoa ne Mua. Takitaki e ia e kau he tau agelu ha Iehova mo e gahua malolō ke moua he tau tagata he Atua e haohao mitaki he lalolagi favale nei. (Ieremia 23:5, 6) Nakai leva, to kautū e Keriso ke he tau motu he lalago e ia e pule he Atua mo e papale e tau tagata ha Iehova. (Fakakiteaga 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ato hoko e aho ia, kua lahi e gahua ke taute e Iesu, po ko Huli.

15, 16. (a) Liu fakafoou mo e hakahaka fēfē e tau tagata he Atua he vahā nei, mo e taute e hai? (e) To fēfē e lalolagi he matahiku he Pule Afe Tau he Keriso?

¹⁵ He eke mo Patuiki mo e Ekepoa ne Mua, kua kotofa a Iesu ke “ta ni e ia e faituga a Iehova.” (Totou Sakaria 6:13.) He 1919, ne taute e ia e gahua talaga nei he fakatokanoa e tau tagata he Atua mai he fakaohoohoaga he lotu fakavai ko Papelonia Lahi. Ne liu fakafoou e Iesu e fakapotopotoaga ti kotofa e “fekafekau fakamoli mo e loto matala.” Ko e matakau nei he tau matakainaga fakauku ne takitaki e gahua uho hane taute he vala he lalolagi nei he faituga fakaagaaga ne mua. (Mataio 24:45) Kua hakahaka foki e Iesu e tau tagata he Atua he lagomatai a lautolu ke tapuaki he puhala meā.​—Malaki 3:1-3.

¹⁶ Ko Iesu mo e haana tau patuiki mo e tau ekepoa ne 144,000 ka pule ke he taha e afe tau. He magaaho ia, to lagomatai e lautolu e tau tagata tua fakamooli ke mitaki katoatoa. Ka oti e gahua nei he tau patuiki mo e tau ekepoa, ko lautolu ni ne tapuaki fakamooli ki a Iehova ka nonofo he lalolagi.  Fakahiku ai, to liu fakafoou katoatoa e tapuakiaga mooli!

17. Ko e heigoa e fakamafanaaga ne tala age foki e Iehova ke he tau Iutaia, ti lauia fēfē a lautolu he fekau nei haana?

¹⁷ Lauia fēfē e tau Iutaia he magahala ia ha ko e fekau ha Sakaria? Mavehe e Iehova ke lagomatai mo e puipui a lautolu ke maeke ai ke mau e faituga he talaga. Foaki he maveheaga nei e amaamanakiaga ki a lautolu. Ka e liga manamanatu agaia a lautolu ko e maeke fēfē he tau tagata tokogahoa ke taute e gahua lahi ia. Tala age e Sakaria e taha mena ka utakehe e matakutaku mo e fakauaua ha lautolu. Fakalataha mo e tau tagata tuga a Heletai, Tovia, mo Itaia ne o mai ke lagomatai a lautolu, pehē a Iehova kua tokologa foki ka “o mai a lautolu mo e ta ai e fale a Iehova.” (Totou Sakaria 6:15.) Talitonu e tau Iutaia kua lalago e Iehova e gahua ha lautolu. Ne loto malolō a lautolu ke liu ati hake e faituga pete kua pā matafakatufono he patuiki Peresia e gahua talaga. Ko e pāaga nei kua tuga e mouga lahi he puhala ha lautolu, ka e nakai leva ti utakehe e Iehova. Fakahiku ai, ne mau e faituga he ta he tau 515 ato fai Keriso. (Esera 6:22; Sakaria 4:6, 7) Ka ko e tau kupu ha Iehova kua fakamaama foki e taha mena ne mua ue atu hane tupu he vahā nei.

18. Fakamooli fēfē e Sakaria 6:15 he vahā nei?

¹⁸ He vahā nei, totou miliona e tagata ne tapuaki ki a Iehova. Fiafia a lautolu ke foaki ki a ia ha lautolu a “tau koloa,” tuga e tau magaaho, tau malolō, mo e tau mena fakatino. Puhala nei, lalago e lautolu e faituga fakaagaaga ne mua ha Iehova. (Tau Fakatai 3:9) Ti talitonu foki a tautolu kua uho ki a Iehova e lalagoaga fakamooli ha tautolu. Manatu na tamai e Heletai, Tovia, mo Itaia e tau ario mo e tau auro ki a Sakaria ke talaga aki e foufou. Ko e foufou kua “eke mo fakamanatuaga” he tau mena foaki ha lautolu ke he tapuakiaga mooli. (Sakaria 6:14) To nakai nimo e Iehova e gahua ne taute e tautolu mo e fakaalofa ne fakakite e tautolu ki a ia.​—Heperu 6:10.

19. Lata ke lauia fēfē a tautolu he tau fakakiteaga ha Sakaria?

¹⁹ He tau aho fakamui nei, hane taute ai he tau tagata ha Iehova e gahua lahi. Maeke e mena nei ha ko e fakamonuina ha Iehova mo e takitakiaga ha Keriso. Fiafia a tautolu ke fai vala he fakatokatokaaga mauokafua, haohao mitaki, mo e tumau, ti iloa e tautolu to fakamooli e finagalo ha Iehova ma e tapuakiaga meā. Loto fakaaue ke he tuaga haau he fakalataha mo e tau tagata ha Iehova, ti ‘fanogonogo fakamitaki ke he leo a Iehova.’ Maeke mogoia a koe ke puipui he ha tautolu a Patuiki mo e Ekepoa ne Mua mo e tau agelu. Taute e tau mena oti kua maeke a koe ke lalago e tapuakiaga meā. To tumau a Iehova ke puipui a koe he fakatokaaga nei ne toe​—mo e tukulagi!