1. Fakakite fēfē e Iehova a ia ki a Mose? Ko e ha ne aoga e mena nei?

KE HE taha magaaho, fakakite he Atua a ia ki a Mose he fakailoa e higoa Haana mo e falu mahani Haana. Maeke a Iehova ke peehi e pule po ke pulotu haana, ka e vagahau fakamua a ia hagaao ke he fakaalofa hofihofi mo e fakaalofa noa haana. (Totou Esoto 34:5-7.) Lata a Mose ke iloa to lalago po ke nakai lalago e Iehova a ia. Ti peehi e Iehova e tau mahani ke fakakite kua manako mooli a ia ke lagomatai e tau fekafekau haana. (Esoto 33:13) Fēfē e logonaaga haau ke iloa kua leveki mooli e Iehova a tautolu? To hagaaki e vala tala nei ke he fakaalofa noa, ko e fakaalofa ke he falu ha kua matematekelea mo e manako ke lagomatai a lautolu.

2, 3. (a) Ko e heigoa kua fakakite ko e aga pauaki ma e tau tagata ke logona hifo e fakaalofa noa? (e) Ko e ha kua lata a koe ke fiafia ke he mena ne talahau he Tohi Tapu ke he fakaalofa noa?

² Kua fakaalofa noa a Iehova, ti kua eke e tau tagata ke he haana fakatai. Ko e aga mau ma e tau tagata ke manamanatu ke he falu. Pihia foki mo lautolu ne nakai iloa a Iehova ne fa fakakite e fakaalofa noa. (Kenese 1:27) He Tohi Tapu, totou e tautolu e tau tala loga ke he tau tagata ne fakakite e fakaalofa noa. Ma e fakatai,  lata a Solomona ke iloa e matua fifine mooli he tama mukemuke, ti kamatamata e ia e tau fifine tokoua he poaki ke iihiua e tama. Ne hokulo e logonaaga he fakaalofa noa he matua fifine ti olelalo ke he patuiki ke age e tama ke he taha fifine. (1 Tau Patuiki 3:23-27) Taha fakafifitakiaga he fakaalofa noa ko e tama fifine ha Farao. He moua e ia e tama mukemuke ko Mose, mailoga e ia ko e tama Heperu ti lata ke tamate. Ka e “fakaalofa [noa] ai a ia ki ai,” ti fifili ke feaki a ia ko e tama taane ni haana.​—Esoto 2:5, 6.

³ Ko e ha kua lata a tautolu ke fakaako fakalahi ke he fakaalofa noa? Ha kua manako a Iehova ki a tautolu ke fifitaki a ia. (Efeso 5:1) Pete he tufuga a tautolu ke fakaalofa noa, nakai mitaki katoatoa a tautolu ti hihiga ke lotokai. Falu mogo ne nakai mukamuka ma tautolu ke fifili ke lagomatai e falu tagata po ke hagaaki ni ki a tautolu. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke lahi e manamanatu mitaki ke he falu? Fakamua, kia kumikumi e puhala ne fakakite e Iehova mo e falu e fakaalofa noa. Uaaki, kia kitekite a tautolu ke he puhala ka fifitaki e tautolu e fakaalofa noa he Atua mo e kakano kua mitaki ma tautolu ke taute pihia.

4. (a) Ko e ha ne fakafano e Iehova e tau agelu ki Sotoma? (e) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu ke he mena ne tupu ke he magafaoa ha Lota?

⁴ Loga e fakafifitakiaga ke he fakaalofa noa ha Iehova i loto he Tohi Tapu. Ma e fakatai, manamanatu ke he mena ne taute e ia ma Lota. Ko Lota ko e tagata tututonu “ne oti e manava hana” ha ko e tau tagata mahani kelea i Sotoma mo Komora. Ko e tau tagata ia ne nakai fakalilifu e Atua, ti fifili a Iehova kua lata a lautolu ke mamate. (2 Peteru 2:7, 8) Fakafano e Iehova e tau agelu ki a Lota ke tala age ko e fakahoko fai e moumou ki Sotoma mo Komora ti lata a ia ke hola kehe. Pehē e Tohi Tapu: “Kua fakamule a [Lota] ti toto ai he [tau agelu] ia hana lima, mo e lima he hana hoana, mo e lima he hana na tama fifine tokoua, ha kua ofania a ia e Iehova; kua takitaki atu foki e laua a ia mo e tuku atu a ia ki tua he māga.” (Kenese 19:16) Tuga ni he maama e Iehova e tuaga ha Lota, iloa foki e tautolu to maama e ia e tau tuaga uka ne fehagai mo tautolu.​—Isaia 63:7-9; Iakopo 5:11; 2 Peteru 2:9.

5. Fakaako fēfē he Kupu he Atua a tautolu ke he puhala ke fakakite e fakaalofa noa?

⁵ Fakaako foki e Iehova e tau tagata haana ke fakakite e fakaalofa noa. Manamanatu ke he taha he tau matafakatufono ne tuku age e ia ki Isaraela. Ka fai tagata ne ole tupe, maeke he tagata ne age e tupe ke uta e tapulu he tagata ia ke fakamau aki to liu a ia ke totogi age e tupe. (Totou Esoto 22:26, 27.) Ka e lata e tagata ne age e tupe ke liuaki e tapulu ke he tagata ia ato to e laā ke kafu a ia he pō ke mafana. Ko e tagata ne nakai fakaalofa noa ne liga nakai manako ke liuaki age e tapulu, ka e fakaako e Iehova e tau tagata haana ke fakaalofa noa. Ko e heigoa e matapatu fakaakoaga i tua he matafakatufono nei kua fakaako ki a tautolu? Ua fakaheu e tau manako he matakainaga Kerisiano. Ka maeke ia tautolu ke lagomatai e matakainaga kua matematekelea, to taute pihia e tautolu. ​—Kolose 3:12; Iakopo 2:15, 16; totou 1 Ioane 3:17.

6. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakaalofa noa ha Iehova ke he tau Isaraela ne agahala?

⁶ Logona e Iehova e fakaalofa noa ma e tau Isaraela he mogo foki ne agahala a lautolu ki a ia. Totou e tautolu: “Ne fakafano mai he Atua he tau matua ha lautolu ko Iehova hana tau fekau, ne uhu matike a ia mo e fakafano mai e ia a lautolu; he fakaalofa [noa] a ia ke he hana motu mo e hana haeleaga.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 36:15) He puhala pihia, lata a tautolu ke logona e fakaalofa noa ma lautolu ne nakaila iloa a Iehova ka e maeke agaia ke tokihala ti eke mo tau kapitiga Haana. Nakai manako a Iehova ke he ha tagata ke mamate he fakafiliaga hane hoko mai. (2 Peteru 3:9) He fai magaaho agaia, manako a tautolu ke fakailoa e hatakiaga Haana ke he tau tagata oti mo e lagomatai e tokologa ke aoga mai he fakaalofa noa he Atua.

7, 8. Ko e ha ne talitonu taha magafaoa na fakakite e Iehova e fakaalofa noa ki a lautolu?

⁷ Tokologa e fekafekau ha Iehova mogonei ne logona hifo e fakaalofa noa Haana. Ma e fakatai, he atu tau 1990 i Bosnia, ko e tau matakau kehekehe ne latau mo e fekeliaki e taha mo e taha. Taha e magafaoa ne nonofo i ai ne fai tama taane 12 e tau ka ui e tautolu ko Milan. Ko Milan, lafu haana, tau matua haana, mo e falu Fakamoli ne fenoga he pasi mai i Bosnia ki Serbia. O atu a lautolu ke he fonoaga ne amanaki e tau matua ha Milan ke papatiso. He katofia he matakavi, ne mailoga he falu kautau ko e magafaoa ne mai he matakau kehe ti fekau a lautolu ke hohopo ki fafo he pasi. Fakatoka mogoia e laulahi he tau matakainaga he pasi ke matutaki e fenoga. Ua ia e aho ka e nakaila fakatoka he tau kautau e magafaoa ke ō. Fakahiku ai, ko e leoleo ne leveki ne hea ke he takitaki pule ke tala age e mena ka taute aki a lautolu. Ko e magafaoa ne haia i ai ti maeke ke logona e tali he takitaki pule, “Uta ki fafo ti fana a lautolu!”

⁸ He tutala e tau kautau, tokoua e tagata ne o atu ke he magafaoa. Fanafana a laua ki a lautolu ko e Tau Fakamoli foki a laua, ti kua tala age he tau matakainaga he pasi ki a laua e mena ne tupu. Tala age e Tau Fakamoli tokoua ki a Milan mo e lafu haana ke huhū ki loto he motokā ha laua ke o atu ke he taha faahi he katofia ha kua nakai tivi he tau kautau e tau laupepa he tau fanau. Ka e tala age mogoia e tau matakainaga ke he tau matua ke o atu hala tua ke he fakamailoga he katofia mo e feleveia a laua ke he taha faahi. Matakutaku lahi a Milan ti nakai iloa e ia ko e kata po ke tagi. Hūhū e tau matua haana, “Manatu ka koe to toka noa ni e lautolu a maua ke ō?” Ka e he o atu a laua, tuga kua nakai kitia he tau kautau a laua. Feleveia e Milan mo e lafu haana e tau matua ha laua he taha faahi he katofia ti o atu a lautolu ke he fonoaga. Ne talitonu a lautolu kua tali e Iehova e tau liogi ha lautolu! Iloa e tautolu mai he Tohi Tapu nakai puipui tumau e Iehova e tau fekafekau haana he puhala pihia. (Gahua 7:58-60) Ka e he tuaga nei, pehē a Milan: “Ki a au na tuga kua fakapouli he tau agelu e tau kautau ti fakahao e Iehova a mautolu.”​—Salamo 97:10.

9. Fēfē e logonaaga ha Iesu ke he moto tagata ne mumui ki a ia? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁹ Ko Iesu e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he fakaalofa noa. Ne hofihofi e fakaalofa haana ke he tau tagata ha kua kitia e ia “ne fakafita a lautolu, mo e tiaki atu ai, tuga e  tau mamoe nakai fai leveki a lautolu.” Ti ko e heigoa ne taute e ia? “Kamata ai a ia ke fakaako a lautolu ke he tau mena loga.” (Mataio 9:36; totou Mareko 6:34.) Kehe ai, kua nakai fakaalofa noa e tau Farasaio ti nakai manako ke lagomatai e tau tagata. (Mataio 12:9-14; 23:4; Ioane 7:49) Tuga a Iesu, hokulo nakai e manako haau ke lagomatai e tau tagata mo e fakaako a lautolu hagaao ki a Iehova?

10, 11. Kua lata tumau nakai ke fakakite e fakaalofa noa? Fakamaama.

¹⁰ Nakai kakano e mena nei kua lata tumau ke fakakite e fakaalofa noa. Ma e fakatai, liga manatu e Patuiki ko Saulo kua fakakite e ia e fakaalofa noa ha kua nakai tamate e ia a Akako, ko e patuiki ha Amaleka mo e fī he tau tagata he Atua. Nakai tamate foki e Saulo e tau manu oti he tau Amaleka. Ka e tala age a Iehova ki a Saulo ke tamate oti e tau Amaleka mo e tau manu oti ha lautolu. Ha kua nakai omaoma a Saulo, ne tiaki e Iehova a ia ko e patuiki. (1 Samuela 15:3, 9, 15) Ko Iehova ko e Fakafili tututonu. Maeke a ia ke kitia e tau loto he tau tagata, mo e iloa e ia e magaaho kua nakai lata ke fakakite e fakaalofa noa. (Tagi Aue 2:17; Esekielu 5:11) Nakai leva to fakahoko e ia e fakafiliaga ki a lautolu oti ne fakaheu ke omaoma a ia. (2 Tesalonia 1:6-10) Nakai ko e magaaho a ia ma Iehova ke fakakite e fakaalofa noa ke he tau tagata mahani kelea. Ka e he fakaotioti a lautolu, to fakakite e ia e fakaalofa noa ki a lautolu kua tututonu ka fakahao e ia.

¹¹ Nakai ko e gahua ha tautolu ke fakafili kua lata e tau tagata ke momoui po ke mamate. Ka e lata a tautolu ke taute e tau mena oti mogonei ke lagomatai e tau tagata. Ko e heigoa falu puhala aoga ka fakakite e tautolu e fakaalofa noa ke he falu? Hanei falu manatu.

12. Fakakite fēfē e koe e fakaalofa noa he puhala ne fehagai a koe mo e falu?

¹² Kia foaki e lagomatai he tau aho takitaha he moui. Manako a Iehova ke fakakite he tau Kerisiano e fakaalofa ke he tau katofia mo e tau matakainaga ha lautolu. (Ioane 13:34, 35; 1 Peteru 3:8) Taha kakano he fakaalofa noa “ke matematekelea auloa.” Ko e tagata ne fakakite e fakaalofa noa kua eketaha ke lagomatai a lautolu kua matematekelea. Ti kua lata a tautolu ke kumi e tau puhala ke lagomatai e falu, liga ke taute falu fekau kua lata ma lautolu.​—Mataio 7:12.

13. Ko e heigoa ne taute he tau tagata he Atua he mole e tau matematekelea tutupu pauaki?

¹³ Fakalataha ke he gahua foaki lagomatai. Ka kitia e tautolu e tau tagata ne matematekelea ha ko e tau mena tutupu, manako a tautolu ke fakakite ki ai e fakaalofa noa. Iloa lahi e tau tagata ha Iehova ha ko e lagomatai ke he falu he tau magaaho pihia. (1 Peteru 2:17) Ma e fakatai, ko e matakainaga fifine Sapanī ne nofo he matakavi ne malona he mafuike mo e peau kula he 2011. Pehē a ia “kua atihake lahi mo e mafanatia” a ia he kitia e tau tagata gahua foaki noa ne  o mai he tau faahi kehekehe i Sapanī mo e mai he falu motu ke talaga fakafoou e tau kaina mo e tau Fale he Kautu. Lafi e ia: “Ko e mena nei ne tupu kua lagomatai au ke mailoga kua manamanatu mai a Iehova. Ti manamanatu foki e tau matakainaga Fakamoli ke he taha mo e taha. Tokologa e matakainaga he lalolagi katoa kua liogi ma mautolu.”

14. Lagomatai fēfē e koe a lautolu ne gagao mo e momotua?

¹⁴ Lagomatai a lautolu ne gagao mo e momotua. Ka kitia e tautolu e tau tagata kua matematekelea he gagao mo e fuakau, logona hifo e tautolu e fakaalofa noa. Manako lahi a tautolu ke kitia e fakahikuaga he tau lekua nei, ti liogi a tautolu ma e Kautu he Atua ke hoko mai. Ato hoko e magaaho ia, taute e tautolu e tau mena oti ke lagomatai a lautolu ne gagao mo e momotua. Tohi he taha tagata tohia, he taha aho ko e matua fifine motua haana ne matematekelea he gagao Alzheimer ne takiva e tau mena tui haana. He lali a ia ke fakameā, ne tagi e logo he gutuhala. Ko e Tau Fakamoli tokoua ne fa ahiahi tumau mai ki a ia. Tala age e tau matakainaga fifine na maeke a laua ke foaki e lagomatai. Pehē e matua fifine: “Ko e mena fuafua kelea ka e, ē.” Lagomatai he tau matakainaga fifine a ia ke fakameā. Ti taute age e laua e kapiniu tī mo e nonofo ke talatala mo ia. Fakaaue lahi e tama taane ti pehē ko e Tau Fakamoli kua “taute e tau mena ne fakamatala e lautolu.” Ko e fakaalofa noa kia haau ma lautolu ne gagao mo e momotua kua omoomoi a koe ke taute e tau mena oti  kua maeke a koe ke lagomatai a lautolu?​—Filipi 2:3, 4.

15. Lagomatai fēfē he gahua fakamatala ha tautolu e falu?

¹⁵ Lagomatai e tau tagata ke iloa a Iehova. Ko e puhala mitaki lahi mahaki ka lagomatai e tautolu e tau tagata ko e fakaako a lautolu hagaao ke he Atua mo e haana Kautu. Taha puhala foki ke lagomatai a lautolu ke kitia e kakano ko e omaoma ke he tau tuaga ha Iehova kua mitaki ma lautolu. (Isaia 48:17, 18) Ko e gahua he fonua e puhala homo ue atu ke fakaheke a Iehova mo e fakakite e fakaalofa noa ke he falu. Maeke nakai a koe ke fakalahi e gahua he fonua?​—1 Timoteo 2:3, 4.

16. Aoga fēfē a tautolu ka fakakite e fakaalofa noa?

¹⁶ Ko e tau pulotu ke he malolō he manamanatuaga ne talahau ko e fakakite he fakaalofa noa ka fakaholo ki mua e malolō tino ha tautolu mo e tau fakafetuiaga mo e falu. Ka lagomatai e koe e falu kua matematekelea, to logona e koe e fiafia lahi, fai amaamanakiaga, tote e matimati, mo e tote e aga kelea. Ko e fakakite he fakaalofa noa kua mitaki ma haau. (Efeso 4:31, 32) Ka omoomoi he fakaalofa a tautolu ke lagomatai e falu, moua e tautolu e loto manamanatu mitaki he iloa kua taute e tautolu e mena ne manako a Iehova ki ai. To lagomatai he fakaalofa noa a tautolu ke eke mo tau matua, tau hoa mau, mo e tau kapitiga kua mitaki. Lafi ki ai, ko lautolu ne fakakite e fakaalofa noa ke he falu kua fa moua e lagomatai ka manako a lautolu ki ai.​—Totou Mataio 5:7; Luka 6:38.

17. Ko e ha kua manako a koe ke fakakite e fakaalofa noa?

¹⁷ Pete kua mitaki ma tautolu ke fakakite e fakaalofa noa, ko e kakano pauaki kua fakakite e tautolu e fakaalofa noa he manako a tautolu ke fifitaki a Iehova mo e tuku atu e lilifu ki a ia. Ko ia e Punaaga he fakaalofa noa. (Tau Fakatai 14:31) Fakatoka e ia e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki ma tautolu. Ti eketaha a tautolu ke taute e tau mena oti kua maeke ke muitua ke he Atua he fakakite e fakaalofa noa. To tata lahi foki a tautolu ke he tau matakainaga mo e moua e tau fakafetuiaga mitaki mo e tau tagata ne viko takai ia tautolu.​—Kalatia 6:10; 1 Ioane 4:16.