KO E HA ne ita lahi e matua taane haaku? To fakamaama atu e au. Fanau au ia Iulai 29, 1929, ti tupu hake he maaga ha Bulacan i Filipaina. Nakai loga e tupe ha mautolu, ti mukamuka e moui ha mautolu. He tote au, ne fofō he kautau Sapanī a Filipaina ti kamata e felakutaki. Ka e mamao e maaga ha mautolu ti nakai lauia a mautolu he felakutaki. Nakai fai letiō, televisoni, po ke nusipepa a mautolu ti logona ni e mautolu hagaao ke he felakutaki mai he falu tagata.

Tokofitu e lafu haaku ti mogo ne valu e tau haaku, ne uta he tau matua tupuna au ke nonofo mo laua. Pete ko e tau Katolika a mautolu, ne makai e matua tupuna taane haaku ke tutala hagaao ke he lotu mo e talia e tau tohi fakalotu ne age he tau kapitiga haana. Manatu e au na fakakite mai e ia e tau tohi ikiiki Protection, Safety, mo e Uncovered he vagahau Tagalog, * (kikite matahui tala) ti pihia mo e Tohi Tapu. Fiafia au he totou he Tohi Tapu, mua atu ke he tau Evagelia ne fā. Ne taute he mena ia au ke manako ke mui ke he fakafifitakiaga ha Iesu.​—Ioane 10:27.

Ne toka he kautau Sapanī a Filipaina he 1945. Liga ko e magaaho ia ne ole e tau matua haaku ki a au ke liu ki kaina. Fakamafana he matua tupuna taane haaku au ke liu, ti fano au.

Ia Tesemo 1945, ko e Tau Fakamoli a Iehova he taone ha Angat ne o mai ke fakamatala he maaga ha mautolu. Taha e Fakamoli motua ne hau ke he fale ha mautolu ti fakamaama e Tohi Tapu hagaao ke he “tau aho fakamui.” (2 Timoteo 3:1-5) Ne uiina e ia a mautolu ke ō ke he fakaako Tohi Tapu he maaga tata mai. Fano au pete he nakai ō e tau matua haaku. Kavi ke he 20 e tagata i ai ti hūhū he falu e tau hūhū hagaao ke he Tohi Tapu.

Nakai maama mooli e au e tau mena ne tutala a lautolu ki ai, ti fifili au ke fano. Ka e kamata a lautolu ke uhu e lologo he Kautu. Fiafia lahi au ke he  lologo ti nofo au. Mole e lologo mo e liogi, ne uiina oti ki a mautolu ke o mai he feleveiaaga i Angat he Aho Tapu hake.

Ne fakahoko e feleveiaaga ia he kaina he magafaoa ha Cruz, ti ō hui e falu ha mautolu kavi ke he 8 e kilomita ke hoko ki ai. Kavi ke he 50 e tagata ne fakapotopoto ai ti nava au ha kua maeke he tau tama ikiiki ke tali e tau hūhū ke he tau matakupu uka he Tohi Tapu. He mole e fina atu au ke he falu feleveiaaga, ko Damian Santos ko e matakainaga taane paionia motua, ko e takitaki maaga he mogo fakamua ne uiina au ke nofo he pō ia he kaina haana. Laulahi he pō ia ne fakatutala a maua ke he Tohi Tapu.

He magahala ia, papatiso e tau tagata he nakai leva e iloa e lautolu e tau fakaakoaga mukamuka he Tohi Tapu. Mole laia e fina atu haaku ke he falu feleveiaaga, ne hūhū e tau matakainaga taane ki a au mo e falu, “Manako nakai a mutolu ke papatiso?” Tali au, “Manako au.” Iloa e au na manako au ke “fekafekau . . . ke he Iki ko Keriso.” (Kolose 3:24) Ō a mautolu ke he vaitafe ne tata ti tokoua a maua ne papatiso ia Fepuari 15, 1946.

Mailoga e au ko e tau Kerisiano papatiso kua lata ke fakamatala tumau tuga ne taute e Iesu. Manatu e matua taane haaku kua tote lahi au ke fakamatala mo e ko e papatiso kua nakai eke au mo tagata fakamatala. Fakamaama e au ki a ia ko e finagalo he Atua ne fakamatala e mautolu e tala mitaki he Kautu he Atua. (Mataio 24:14) Pehē foki au kua lata ke fakamooli e au e maveheaga haaku ke he Atua. Mogoia ne fakamatakutaku he matua taane haaku au ti talahau e tau kupu he kamataaga. Eketaha a ia ke taofi au mai he fakamatala. Ko e mogo fakamua a ia ne tuku kehe e au e tau mena ki tua, po ke taute e au e tau foakiaga ke fekafekau ki a Iehova.

Ne uiina he magafaoa ha Cruz au ke nonofo mo lautolu i Angat. Fakamafana foki e laua au mo e tama fifine fakahiku ha laua ko Nora ke kamata e gahua paionia. Kamata tokoua a maua ke paionia ia Novema 1, 1947. Paionia a Nora he taha taone ka e nofo au i Angat.

He mole ua e tau he paionia au, ko e matakainaga taane ko Earl Stewart mai he Peteli ne lauga ke he molea 500 e tagata he malē he taone i Angat. Ne vagahau Peritania a ia ti fakatotō e au e lauga haana ke he vagahau Tagalog he mogo fakamui. Ko e lauga fakamua anei he tau lauga loga ne fakahokohoko e au he tau tau kua mole. Maeke fēfē au ke taute e mena nei? Pete he fano au he aoga ke fitu ni e tau, na vagahau Peritania tumau e tau faiaoga haaku. Fakaako foki au ke he loga e tau tohi ha tautolu ke he vagahau Peritania ha kua nakai loga lahi e tohi faka-Tohi Tapu ke he vagahau Tagalog.  Lagomatai he tau mena nei au ke maama mitaki e vagahau Peritania ke fakahokohoko e tau lauga.

Tala age e Matakainaga ko Stewart ke he fakapotopotoaga kua o atu fai e tau misionare ke he 1950 Theocracy’s Increase Assembly i New York, U.S.A. Ti manako e la ofisa ke he taha po ke ua e paionia ke lagomatai he Peteli. Ko au taha matakainaga ne uiina. Ne liu foki au toka e tau mena ki tua, ka ko e mogonei ke gahua he Peteli.

Ne hoko atu au ke he Peteli ia Iuni 19, 1950. Ko e Peteli ko e fale lahi mo e tuai ne tutū viko ai e tau akau lalahi ke he 2.5 e eka he vala fonua. Nakai tokologa e matakainaga taane nofo tokotaha ne gahua i ai. He mogo pogipogi ne lagomatai au he peito. Kavi ke he matahola hiva mogoia, auli au he tau mena tui he fale unu. Taute foki e au e tau mena ia he magaaho pale laā. Pete he liliu mai e tau misionare he fonoaga he lalolagi katoa, ne nofo hifo au he Peteli. Taute e au e tau mena ne talahau he tau matakainaga taane ki a au. Ne hafī e au e tau mekasini ke fakahū, gahua he fakafano atu tuai e tau mekasini ne ole, ti gahua tali telefoni foki.

He 1952, ono foki e matakainaga taane i Filipaina ne uiina ke o atu ke he vahega 20 aki he Aoga Kiliata. Fiafia lahi au! He haia i United States, ne kitia mo e taute e mautolu e tau mena foou. Kehe lahi e moui mai he mena ne fa mahani au ki ai he maaga tote ne tupu hake au.

Ma e fakatai, fakaako a mautolu ke fakaaoga e tau matini mo e tau koloa kehekehe ne nakaila kitia ia e mautolu. Hiki foki e matagi! Taha pogipogi he ala hake au, kua hina vake a fafo. Ko e mogo fakamua laia ne kitia e au e sinō. Ko e fulufuluola ha ia ka e iloa mafiti e au kua makalili lahi mahaki!

Fiafia lahi mahaki au ke he fakamahaniaga i Kiliata ti nakai fakatauhele he tau hikiaga ia au. Mitaki lahi foki e tau faiaoga he fakakite ki a mautolu e puhala ke fakaako mo e taute e kumikumiaga. Ko e fakamahaniaga i Kiliata kua lagomatai mooli au ke fakamalolō haaku fakafetuiaga mo Iehova.

He mole e paase haaku, ne kotofa fakakū au ke paionia pauaki ki Bronx i New York City. Ia Iulai 1953, ne fina atu au ke he New World Society Assembly ne fakahoko ki Bronx. Mole e fonoaga, ne kotofa au ke liu ki Filipaina.

Ko e tau matakainaga taane he Peteli ne kotofa au ke taute e gahua takaiaga. Foaki he mena nei ki a au e tau magaaho ke fifitaki a Iesu ne fenoga ke he tau maaga mo e tau taone mamao ke lagomatai e tau tagata ha Iehova. (1 Peteru 2:21) Ne lahi e takaiaga haaku ti putoia e lotouho ha Luzon, ko e aelani ne mua atu e lahi i Filipaina. Putoia e  tau maagamotu ha Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, mo Zambales. Ke ahiahi ke he falu taone, ne lata ia au ke fina atu ke he taha faahi he Sierra Madre Mountain. Nakai fai pasi po ke tuleni ne o mai ke he tau matakavi ia ti ole au ke he tau tagata fakaholo tulaki ke nofo i luga he tau akau ne lau e lautolu. Laulahi he tau mogo ne fakaatā e lautolu au, ka e nakai hagahaga mitaki lahi e fenoga.

Laulahi he tau fakapotopotoaga ne ikiiki ti foou. Fakaaue e tau matakainaga taane ha kua lagomatai e au a lautolu ke fakatokatoka fakamitaki e tau feleveiaaga mo e gahua he fonua.

Fakamui ne kotofa au ke he takaiaga ne putoia katoa e faahimotu ha Bicol. He matakavi ia, loga e matakau mamao ne fakamatala ai e tau paionia pauaki ne nakaila fai Fakamoli ne o atu ki ai. He taha kaina, ko e luo e falevao ne ua e akau ne fakalava he lotouho. He tū au he tau akau, ne mokulu hifo ai ke he luo ti tō hifo foki au. Leva e fakameā haaku mo e tauteute ma e kai pogipogi!

He ahiahi au he takaiaga ia ne kamata au ke manamanatu ki a Nora, ne taha ni e mogo ne kamata e paionia mo au. Mogoia, kua paionia pauaki a ia i Dumaguete City ti fano au ke ahiahi a ia. Fai magaaho he mole e fetohitohiaki ha maua, ti mau ai he 1956. Fakaaoga e maua e faahi tapu fakamua he mole e mau ke ahiahi e fakapotopotoaga he Rapu Rapu Island. Kua toli hake a maua he tau mouga mo e mamao e mena ke ō hui ai ka e fiafia a maua he fakalataha tokoua ti lagomatai e tau matakainaga he tau matakavi mamao.

Mole e taute e maua e gahua takaiaga kavi ke fā e tau, uiina he tau matakainaga a maua ke ō mai ke he la ofisa. Kamata gahua a maua ia Ianuari 1960. He tau tau loga he nonofo a maua he Peteli, lahi e mena ne fakaako e au mai he gahua mo e tau matakainaga ne lago ki ai e tau matagahua mamafa i loto he fakatokatokaaga ha Iehova. Ti fiafia foki a Nora he taute e tau kotofaaga kehekehe he Peteli.

Ko e fakamonuinaaga ke kitia kua tokologa e tagata ne fekafekau ki a Iehova i Filipaina. He hau au ke he Peteli ko e matakainaga taane fuata nofo tokotaha, kavi ke he 10,000 he tau tagata fakailoa he motu katoa. Mogonei kua molea 200,000 he tau tagata fakailoa i Filipaina, ti totou teau e matakainaga ne gahua he Peteli ke lalago e gahua fakamatala.

Fai magaaho he mole, kua lata a mautolu ke lahi e mena ke gahua ai he Peteli. Ti tala mai e Kau Fakatufono ki a mautolu ke kumi e matakavi ka tā ai e la ofisa lahi. Ne ō au mo e leveki he faahi taute pepa he taha fale ke he taha fale he katofia he la ofisa ke ole ke he tau tagata po ke manako a lautolu ke sela e tau kaina ha lautolu. Nakai fai ne manako. Taha e tagata ne pehē foki ki a maua: “Ai sela e tau Saina. Fakatau a mautolu.”

Ka e fai mena fakaofo ne kamata ke tupu he taha aho. Taha he tau katofia ha mautolu ka hiki atu ki United States, ti ole a ia ko e manako nakai a mautolu ke fakatau e kaina haana. Fifili foki taha katofia ke sela e kaina haana, ti fakaohooho e ia e falu ne nonofo viko ia ia ke taute pihia. Maeke foki a mautolu ke fakatau e kaina he tagata ne tala mai ki a maua “Ai sela e tau Saina.” Nakai leva, ne fakalahi tolu e lahi he kaina he la ofisa. Mauokafua au ko e manako ha Iehova a ia.

He 1950, ko au e fuata ne tote e tau he moui ne gahua he Peteli. Mogonei ko au mo e hoana haaku kua momotua atu. Nakai tokihala au ke he ha mena he mui atu ki a Iesu pete ne mena ne takitaki e ia au ki ai. Na fekau he tau matua haaku au ke fano kehe he kaina ha laua, ka kua foaki mai e Iehova ki a au e magafaoa lahi he tau tagata ne ofania a Ia. Talitonu mooli au kua foaki mai e Iehova e tau mena kua lata mo maua pete ni e kotofaaga ha maua. Fakaaue lahi au mo Nora ki a Iehova ma e tau foakiaga totonu oti haana, ti fakamafana e maua e falu ke kamata a Iehova.​—Malaki 3:10.

Ne uiina e Iesu e tagata oko tukuhau ne higoa ko Mataio Levi ke eke mo tutaki haana. Ko e heigoa ne taute e Mataio? “Toka hifo e ia e tau mena oti, ti matike a ia, mo e mui atu kia [Iesu].” (Luka 5:27, 28) Moua foki e au e magaaho ke tuku e tau mena ki tua ka e mui atu ki a Iesu, ti fakamafana e au e falu ke taute pihia mo e logona hifo e tau monuina loga.