1, 2. Fakakite fēfē he mena ne tupu ki a Tony kua maeke ke taute e tau hikiaga he moui?

KO Tony ne tupu hake ka e nakai fai matua taane. Fano a ia he aoga tokoluga ka e nakai fiafia ke he aoga. Manamanatu a ia ke oti tuai mo e aoga. He tau matahiku vahā tapu, fano a Tony ke he tau kifaga po ke fio mo e tau kapitiga haana. Nakai favale po ke hufia a ia ke he tau tulaki, ka e nakai fai fakavēaga e moui haana. Nakai iloa mooli foki e ia ko e mena fai Atua. Taha aho ne feleveia a Tony mo e tokoua e Fakamoli a Iehova ti tala age ki a laua e tau fakauaua haana hagaao ke he Atua. Age e laua ki a ia ua e porosua ke totou​—Was Life Created? mo e The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking.

² He liliu atu foki a laua ki a Tony, kua hiki katoa e manamanatuaga haana. Ne lahi e totou haana ke he tau porosua ti kua mapelupelu mo e mafigofigo tuai. Tala age a Tony ke he Tau Fakamoli: “Liga na fai Atua.” Kamata a ia ke fakaako e Tohi Tapu, fano ni fakahaga ti hiki e onoonoaga haana ke he moui. Ato kamata e fakaakoaga ha Tony, nakai ko e tama aoga mitaki a ia, ka e eke a ia mo taha tama lotomatala lahi he aoga haana  he mogo fakamui! Ofo foki e ulu faiaoga. Pehē a ia ki a Tony: “Lahi mahaki e holo ki mua haau ke he mahani mo e tau ola he vahega. Pihia kia ha ko e fakalataha haau mo e Tau Fakamoli a Iehova?” Ē pihia he ui e Tony ti tala age e tau mena ne kua fakaako e ia ke he ulu faiaoga. Ne paase a ia mai he aoga tokoluga ti ko e paionia tumau mo e fekafekau lagomatai mogonei. Fiafia lahi a Tony ha kua moua e ia mogonei e Matua fakaalofa ko Iehova!​—Salamo 68:5.

3. Ko e heigoa e fakatonuaga ne foaki e Iehova ke he tau fuata ikiiki?

³ Ko e mena ne tupu ki a Tony kua fakamanatu ki a tautolu na manamanatu mooli a Iehova ke he tau fuata ikiiki. Manako a ia ke moua e koe e moui ne kautū mo e fiafia mooli, ti fakatonu e ia ki a koe ke manatu “hāu a vaha fuata kia ia ne eke a koe.” (Fakamatalaaga 12:1) Nakai mukamuka tumau e mena nei ka e maeke ke taute. Mo e lagomatai he Atua, maeke a koe ke kautū e moui he fuata tote mo e ka lahi hake. Ke lagomatai a tautolu ke maama mitaki e mena nei, to fakatutala a tautolu ke he mena ne lagomatai e tau Isaraela ke huhū atu ke he Motu he Maveheaga mo e puhala ne moua e Tavita e malolō ke kautū ke he tupua ko Koriato.

4, 5. Ko e heigoa e fakaakoaga aoga lahi ka iloa e tautolu mai he puhala ne kautū e tau Isaraela ki Kanana mo e puhala ne kautū a Tavita ki a Koriato? (Kikite tau fakatino he kamataaga.)

⁴ He amanaki e tau Isaraela ke huhū atu ke he Motu he Maveheaga, ko e heigoa e tau poakiaga ne tuku age e Iehova ki a lautolu? Tala age kia a ia ki a lautolu ke eke mo tau kautau mitaki po ke fakaako ke lata mo e tauaga? Nakai! (Teutaronome 28:1, 2) Tala age a ia ki a lautolu ke omaoma mo e falanaki ki a ia. (Iosua 1:7-9) Liga nakai maama he tau tagata e fakatonuaga nei, ka ko e fakatonuaga mitaki lahi mahaki ma e tau Isaraela. Ne lagaloga e lagomatai e Iehova e tau tagata haana ke kautū ke he tau Kanana. (Iosua 24:11-13) Lata e tua ke omaoma ke he Atua ka e takitaki atu tumau e tua ia ke he kautūaga. Mena nei ne tupu i tuai, ti tupu foki he vahā nei.

⁵ Ko e toa malolō a Koriato. Teitei a ia ke tolu e mita he loa ti totō e ia e tau kanavaakau hagahaga kelea. (1 Samuela 17:4-7) Ka e ha ha ni ia Tavita e filo mo e tua haana ke he Atua. Ko e tagata ne nakai tua ne liga manamanatu kua goagoa a Tavita he lali ke tau atu ki a Koriato! Ka ko e tala mooli, ko Koriato ne goagoa.​—1 Samuela 17:48-51.

6. Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala nei?

⁶ He vala tala kua mole, fakatutala a tautolu ke he fā e mena ka maeke a tautolu ke fiafia mo e kautū lahi he moui. Fakaako e tautolu kua lata ke manamanatu ke he tau manako fakaagaaga ha tautolu, moua e tau kapitiga mitaki ne fakaalofa ke he Atua, fakatoka e tau foliaga uho lahi, mo e tokiofa e tokanoaaga ne tuku mai he Atua. He vala tala nei, to fakatutala a tautolu ke he falu puhala foki ka aoga mai he taute e tau mena mitaki nei. Ke taute e mena nei, fakatutala la ke he falu matapatu fakaakoaga kua moua ia Salamo 16.

7. (a) Fakamaama fēfē e koe e tagata manamanatu fakaagaaga? (e) Ko e heigoa ne “eke tuai” e Tavita ma haana, ti lauia fēfē a ia he mena nei?

⁷ Ko e tagata manamanatu fakaagaaga ne tua ki a Iehova ti lali ke kitia e tuaga mai he puhala he Atua. Fakaatā e ia a Iehova ke takitaki e moui haana mo e eketaha ke omaoma ki a ia. (1 Korinito 2:12, 13) Ko Tavita e fakafifitakiaga  mitaki ne manamanatu fakaagaaga. Lologo e ia: “Ko Iehova, kua eke tuai a ia māku.” (Salamo 16:5) Fakaaue a Tavita ha kua “eke tuai” e ia e Atua mo fakafetuiaga tata mo e huaga haana. (Salamo 16:1) Ko e fua, maeke a ia ke pehē: “Mo e olioli ai haku a lilifu.” Nakai fai mena ne moua e Tavita e fiafia lahi ka ko e haana a kapitiga tata mo Iehova!​—Totou Salamo 16:9, 11.

8. Ko e heigoa falu mena ka taute e moui haau ke fiafia mooli?

⁸ Ko e tau tagata ne hagaaki ke he tau tupe po ke tau mena fakafiafia kua nakai moua mooli e fiafia lahi tuga a Tavita. (1 Timoteo 6:9, 10) Ko e matakainaga taane i Canada ne pehē: “Ko e fiafia mooli kua moua mai he tau mena ne foaki e tautolu ki a Ia ne foaki mai e tau mena fakaalofa mitaki oti ko Iehova ko e Atua, ka e nakai mai he tau mena ne moua e tautolu he moui nei.” (Iakopo 1:17) Kaeke ke feaki e koe e tua ki a Iehova ti fekafekau ki a ia, to moua e koe e moui fai kakano mo e fiafia mooli. Ti ko e heigoa ka taute e koe ke malolō lahi e tua haau? Lata a koe ke fakaaoga e magaaho mo Iehova he totou haana a Kupu, onoono ke he tau mena fulufuluola ne tufugatia e ia, mo e manamanatu ke he tau mahani haana, putoia e fakaalofa haana ki a koe.​—Roma 1:20; 5:8.

9. Fakaatā fēfē e koe e Kupu he Atua ke fakahakohako a koe?

⁹ Falu magaaho kua fakakite he Atua e fakaalofa haana ki a tautolu he fakatonu a tautolu kaeke kua lata, tuga ni ne taute he matua taane fakahele. Tokiofa e Tavita e fakatonuaga nei ti pehē: “To fakamonu atu e au kia Iehova, ko ia ne fakatonu mai kia au; kua fakaako mai foki kia au haku a manamanatu ke he tau po.” (Salamo 16:7) Manamanatu fakahokulo a Tavita ke he tau manatu he Atua ti eke mo vala he manamanatuaga haana. Fakaatā e ia e tau manamanatu he Atua ke fakahakohako a ia, kakano kua fakaatā e ia ke hikihiki a ia ke eke mo tagata mitaki. Ka taute pihia foki e koe, to tupu e fakaalofa haau ke he Atua mo e fakafiafia he manako haau a ia, ti eke a koe mo Kerisiano kua motua fakaagaaga. Ko e matakainaga fifine ne higoa ko Christin ne talahau ka taute e ia e tau kumikumiaga ti manamanatu fakahokulo ke he tau mena kua totou e ia, kua logona hifo e ia kua tohi hifo e Iehova e tau vala tala nai ke lata ni mo ia!

10. He fakaako a tautolu mai he Isaia 26:3, to lagomatai fēfē he manamanatu fakaagaaga a koe?

¹⁰ Ka manamanatu fakaagaaga a koe, to kitia e koe e lalolagi mo e tau mena ka tutupu i mua tuga ne kitia he Atua. Foaki atu e Iehova ki a koe e iloilo mo e maamaaga ne mua ue atu. Ko e ha? Manako a ia ki a koe ke iloa e mena ne mua e aoga he moui, taute e tau fifiliaga mitaki, ti amaamanaki atu ke he vahā anoiha mo e nakai matakutaku! (Totou Isaia 26:3.) Talahau he matakainaga ko Joshua ne nofo i United States, kaeke ke nofo fakatata a koe ki a Iehova, to kitia maaliali e koe e mena ne mua e aoga mo e mena ne nakai aoga lahi.

11. Fifili fēfē e Tavita e tau kapitiga haana?

¹¹ Totou Salamo 16:3. Iloa e Tavita e puhala ke moua e tau kapitiga mitaki. Fifili e ia a lautolu ne fakaalofa ki a Iehova ke eke mo tau kapitiga haana, ti foaki ai ki a ia e “fiafia.” Fakamaama e ia e tau kapitiga haana ko e “tau tagata tapu” ha kua eketaha a lautolu ke mumuitua ke he tau tutūaga he mahani meā ha Iehova. Pihia foki e logonaaga he taha salamo hagaao ke he fifili e tau kapitiga ti  tohia: “Kua kapitiga au mo lautolu oti kua matakutaku kia koe, mo lautolu kua omaoma ke he hāu a tau fekau.” (Salamo 119:63) He fakatutala a tautolu ke he vala tala kua mole, maeke foki a koe ke moua e tau kapitiga mitaki ia lautolu kua fakaalofa mo e omaoma ki a Iehova. Ti nakai lata e tau kapitiga haau ke atu taha mo koe.

12. Ko e ha ne eke a Tavita mo Ionatana mo tau kapitiga mitaki?

¹² Nakai fifili hokoia e Tavita a lautolu ne atu taha mo ia ke eke mo tau kapitiga haana. Iloa nakai e koe e higoa he taha he tau kapitiga tata ha Tavita? Liga manatu e koe a Ionatana. Ko e kapitiga ha Tavita mo Ionatana ko e taha he tau kapitiga ne mua atu e mitaki ne totou e tautolu he Tohi Tapu. Ka e iloa nakai e koe kavi ke he 30 e tau ne fakamua a Ionatana ia Tavita? Ti ko e ha ne eke a laua mo tau kapitiga mitaki? Ko e kapitiga ha laua ne fakavē ke he ha laua a tua ke he Atua. Fakalilifu e laua a laua ti tokiofa e tau mahani mitaki ha laua, tuga e loto malolō ne fakakite e laua he tau atu ke he tau fī he Atua.​—1 Samuela 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Moua fēfē e koe e tau kapitiga loga? Talahau e fakatai.

¹³ Tuga a Tavita mo Ionatana, maeke a tautolu ke moua e “fiafia” ka kapitiga a tautolu mo lautolu kua fakaalofa ki a Iehova mo e tua ki a Ia. Ko Kiera ne loga e tau he fekafekau ke he Atua ne pehē, “moua e au e tau kapitiga he lalolagi katoa, ko e tau tagata mai he tau feakiaga mo e tau aga fakamotu kehekehe.” Ka taute pihia foki e koe, to kitia e koe e puhala ne taute he Tohi Tapu mo e agaaga tapu a tautolu ke eke mo taha e magafaoa he tau tagata tapuaki he lalolagi katoa.

14. (a) Fakatoka fēfē e koe e tau foliaga uho lahi he moui? (e) Ko e heigoa ne talahau he falu fuata ikiiki hagaao ke he tau foliaga ha lautolu?

¹⁴ Totou Salamo 16:8. Ko e fekafekau ke he Atua e mena ne mua atu e aoga ki a Tavita. Ka fifitaki e koe a Tavita he fakatoka e tau foliaga mo e manamanatu tumau hagaao ke he mena ne manako a Iehova ki a koe, to fiafia e moui haau. Ko e matakainaga ne higoa ko Steven ne pehē: “Ko e gahua atu ke he foliaga, ti fakamooli ki ai, mo e liu haga  ki tua ke he tau mena ne holo ki mua ai au ne tamai ki a au e fiafia.” Ko e matakainaga taane fuata i Germany ne fekafekau mogonei he taha motu ne pehē: “Ka fuakau au, nakai fia loto au ke liu ono ki tua he moui haaku ti kitia e tau mena oti ne taute e au ke lata ni mo au.” Pihia nakai e logonaaga haau? Ti fakaaoga e tau lotomatala mo e tau taleni haau ke fakaheke e Atua mo e lagomatai e falu tagata. (Kalatia 6:10) Fakatoka e tau foliaga ke he fekafekauaga ha Iehova, ti ole ki a Iehova ke lagomatai a koe ke hokotia ke he tau foliaga ia. Kia mauokafua a koe to tali e ia e liogi haau!​—1 Ioane 3:22; 5:14, 15.

15. Ko e heigoa e tau foliaga ka fakatoka e koe ma haau? (Kikite puha “ Falu Foliaga ke Manamanatu ki Ai.”)

¹⁵ Ko e heigoa e falu foliaga ka fakatoka e koe? Ka e kua he fai tali ke he tau kupu ni haau he feleveiaaga? He ha he fakatoka e foliaga haau ke paionia po ke gahua he Peteli? Maeke foki a koe ke lali ke fakaako e vagahau foou ke fakaaoga ai he fakamatala e tala mitaki ke he tau tagata tokologa. Ko Barak e matakainaga fuata he fekafekauaga mau ne pehē: “He ala hake au he tau aho takitaha ti iloa kua foaki katoa e malolō haaku ki a Iehova ko e logonaaga ne nakai maeke he ha matagahua ke foaki.”

16. Fēfē e logonaaga ha Tavita ke he tau matafakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga ha Iehova, ti ko e ha?

¹⁶ Totou Salamo 16:2, 4. He fakaako a tautolu he vala tala kua mole, ka momoui a tautolu ke he tau matafakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga he Atua, to tokanoa mooli a tautolu. Fakaako a tautolu ke fiafia ke he mena mitaki mo e vihiatia e mena kelea. (Amosa 5:15) Pehē a Tavita kua nakai ha ia ia ha mitaki ka noa mo Iehova. Ko e mahani mitaki ko e aga ne mua ue atu. Kua mitaki a Iehova he tau mena oti kana ne taute e ia, mo e ko e tau mena mitaki oti ne moua e tautolu kua mai ia Iehova. Gahua malolō a Tavita ke fifitaki e Atua mo e fiafia ke he tau mena ne fiafia a Iehova ki ai. Ka e fakaako foki e Tavita ke vihiatia e mena ne talahau he Atua kua kelea. Taha he tau mena nei ko e tapuaki tupua ne tapuaki ke he ha tagata po ke ha mena ka e nakai ko Iehova. Fakakelea he tapuaki tupua e tau tagata, ti utakehe e fakahekeaga ne lata mo Iehova mo e tuku age ai ke he taha tagata po ke taha mena foki.​—Isaia 2:8, 9; Fakakiteaga 4:11.

17, 18. (a) Ko e heigoa ne talahau e Tavita hagaao ke he tau fua kelea he tapuakiaga fakavai? (e) Ko e heigoa ne fakatupu e tau tagata he vahā nei ke “fakaloga e tau mamahi ha lautolu”?

¹⁷ He vahā Tohi Tapu, ko e mahani feuaki ko e vala tumau he tapuakiaga fakavai. (Hosea 4:13, 14) Tokologa e tagata ne fiafia ke he tapuakiaga fakavai ha kua fiafia a lautolu ke he mahani feuaki, ka e taute kia he tapuakiaga pihia a lautolu ke fiafia? Nakai! Pehē a Tavita ko lautolu ne tapuaki ke he tau atua fakavai kua “fakaloga e tau mamahi ha lautolu.” Ko e tau tagata ia ne poa foki e tau fanau ha lautolu ke he tau atua fakavai! (Isaia 57:5) Vihiatia e Iehova e mahani vale ha lautolu. (Ieremia 7:31) Ka moui a koe he magahala ia, to fakaaue lahi a koe kua tapuaki e tau matua haau ki a Iehova!

¹⁸ He vahā nei, loga e lotu fakavai ne talia e mahani feuaki, putoia e mahani fakasotoma. Ko e puhala moui kelea nei ne liga taute e tau tagata ke logona hifo kua tokanoa a lautolu, ka ko e tala mooli kua “fakaloga e tau mamahi ha lautolu.” (1 Korinito 6:18, 19) Kua mailoga nakai e koe e mena nei? Kia fanogonogo a mutolu ma tau fuata ikiiki ke he ha mutolu a  Matua he lagi. Fakamooli ki a koe ni kua mitaki ke omaoma ke he Atua. Manamanatu fakamitaki ke he tau fua kelea he mahani feuaki. To kitia e mutolu kua nakai aoga e fiafia kū ne kua fakahagahaga kelea ai. (Kalatia 6:8) Ko Joshua ne totoku e tautolu fakamua ne pehē: “Fakaaoga e tautolu e tokanoaaga he ha puhala ne manako a tautolu ki ai, ka ko e fakaaoga fakahehē ai kua nakai fai fiafia.”

19, 20. Ko e heigoa e tau monuina ka moua he tau fuata ikiiki ne tua mo e omaoma ki a Iehova?

¹⁹ Pehē a Iesu: “Kaeke ke tumau fakaoti a mutolu ke he haku a kupu, ko e tau tutaki moli haku a mutolu. To iloa foki e mutolu e mena moli, ko e mena moli foki ke toka noa ai a mutolu.” (Ioane 8:31, 32) Fakaaue ki a Iehova ha kua tokanoa a tautolu mai he lotu fakavai, goagoa, mo e fakataulātua. He vahā i mua, amaamanaki atu a tautolu ke moua e “tokanoaaga ha ha he monuina [tokanoaaga] he fanau he Atua.” (Roma 8:21) Maeke foki a koe ke moua falu tokanoaaga ia he magaaho nei ka muitua e koe e fakaakoaga he Keriso. He puhala nei, to “iloa foki e mutolu e mena moli” he fakaako mo e momoui fakatatau ki ai!

²⁰ Kia tokiofa e mutolu ma tau fuata ikiiki e tokanoaaga ne tuku atu he Atua ki a mutolu. Fakaaoga fakailoilo ai. To lagomatai a koe ke taute e tau fifiliaga mogonei ka foaki ki a koe e vahā mitaki lahi anoiha. Pehē e matakainaga taane fuata: “He fakaaoga fakailoilo e tokanoaaga he tama fuata ne lagomatai mooli he magaaho fakamui ka fehagai a koe mo e tau fifiliaga lalahi, tuga e kumi e gahua tupe kua latatonu po ke fifili ke mau po ke nofo tokotaha ke fai magaaho.”

21. Moua fēfē e koe e “moui tukulagi”?

²¹ He fakatokaaga tuai nei, ne talahau foki he tau tagata kua kū e moui mitaki. Nakai fai tagata ne iloa e mena ka tupu a pogipogi. (Iakopo 4:13, 14) Ti ko e mena ne mua e aoga ka taute e koe ko e taute e tau fifiliaga ka lagomatai a koe ke moua e “moui tukulagi” he lalolagi foou homo ue atu he Atua. (1 Timoteo 6:19) Nakai fakaohooho e Iehova ha tagata ke fekafekau ki a ia. Igatia ni a tautolu mo e fifili e mena ke taute e tautolu. Ti “eke tuai” a Iehova ma haau he gahua he tau aho takitaha ke fakatata lahi ki a ia, mo e tokiofa e “tau mena mitaki” ne foaki mai e ia ki a koe. (Salamo 103:5) Mauokafua to foaki atu e Iehova ki a koe e makona lahi mo e fiafia tukulagi!​—Salamo 16:11.