Kautu ke he Puhala Fakauka

KE FAKAUKA kua eke mo mena nakai mahani ki ai he vaha fou nei. Tokologa e tagata ne talitonu ko e kautu ka ha ha i ai he matakavi ia ni he magaaho tonu ia ni nakai ha kua mai he fakauka. Ti ko hai ka tuhituhi ki a lautolu? Kua puke e tau nusipepa he puhala matutaki ti kua omoomoi noa e matafekau he tau mena ne fia loto a koe ki ai kua maeke ke moua mo e nakai lahi e fakamakamaka mo e tote ni e tupe ka fakamole. Kua fakatumau e tau nusipepa ke taute e tau tala hagaao ke he kautuaga mafiti mo e tau fanau pulotu lahi ke he tau puhala pisinisi ne moua e tau miliona ka e nakai la leva e oti he aoga.

He talahau he tagata tohia nusipepa ko Leonard Pitts: “He kaufakalatahaaga ne hufia mo e manatu, kua to lahi ni e mukamuka. . . . Tuga ko e mena maeke he ha tagata ni ke taute ane mai ke maama e ia e puhala, kua lotomatala, po kua puipui mai he lupahila he Atua.”

Ko e Heigoa e Fakauka?

Ke fakauka kua lata ke ‘kuku mau mo e fakatumau ke he falu gahua, tuaga, po ke ukufakina pete ni ko e tau fakalavelave po ke tau kaumahala.’ Kua lata ni ke fakamoli tumau he fehagai mo e tau matematekelea, lata ke fakamalolo, mo e nakai tiaki. Ne fakamaama he Tohi Tapu e aoga he mahani nei. Tuga anei, ne tomatoma e Kupu he Atua ki a tautolu: ‘Kia kumikumi fakamua e kautu,’ ‘kia tukituki ti vevete mai,’ “kia fakamakamaka ke he liogi,” mo e “kia taofi e tau mena mitaki ke mau.”​—Mataio 6:33; Luka 11:9; Roma 12:12; 1 Tesalonia 5:21.

Ko e vala ne mua he fakauka ko e fehagai mo e tau kaumahala lalahi. Ne talahau he Tau Fakatai 24:16: “Ko e lagafitu he veli e tagata tututonu, ka e liu tu a ia.” He nakai ‘tiaki’ he magaaho ka feleveia mo e tau mena uka po ke kaumahala, ko e tagata fakauka kua “liu tu,” ‘fakatumau,’ mo e liu lali foki.

Ka kua tokologa kua nakai mautali ke he tau mena uka mo e tau kaumahala ka fehagai mo lautolu. He nakai la feaki e malolo ke fakauka, kua mukamuka a lautolu ke fakalolelole. “Tokologa e tau tagata ne lauia he kaumahala ke he puhala ka fakahagahaga kelea aki a lautolu ni,” he mailoga he tagata tohia ko Morley Callaghan. “Ne hufia a lautolu ke he kaumahala ha lautolu ni, tukumuli e lautolu e tau tagata oti, ita foki a lautolu mo e . . . fakalolelole.”

Kua momoko lahi e mena nei. “Kua nimo ia tautolu,” he talahau e Pitts, “ko e fai kakano ne kamatamata ai a tautolu, ti kua fai mena aoga ka moua he matematekelea.” Ko e heigoa e aoga ia? Ne fakahiku mai a ia: “Kua ako he [taha] ko e kaumahala nakai ko e fakaotiaga, po kua to kelea tukulagi tuai. Kua moua e ia e lotomatala hokulo. Ti mautauteute a ia.” Ne talahau fakamukamuka he Tohi Tapu: “Kua fai mena kua moua ai ke he tau gahua oti.”​—Tau Fakatai 14:23.

Ka e moli, ke liu lali foki he mole atu e kaumahala kua nakai mukamuka. Falu mogo ne fehagai a tautolu mo e tau paleko ne tuga ke totoko ke he tau laliaga oti ha tautolu ke kautu mai ai. Kua nakai tata mai, ko e tau foliaga ha tautolu kua tuga totomo fakahaga atu  ki tua. Liga logona hifo e tautolu e ita, nakai lotomatala, ati fakalolelole ai, mo e fakaatukehe foki. (Tau Fakatai 24:10) Ka kua fakamafana he Tohi Tapu a tautolu: “Aua neke fakalolelole a tautolu ke he mahani mitaki; ha ko e mena to helehele mai e tautolu ke he vaha ke lata ai, kaeke kua nakai fakalolelole a tautolu.”​—Kalatia 6:9.

Ko e Heigoa ka Lagomatai a Tautolu ke Fakauka?

Ko e lakaaga fakamua ke fakauka ke he gahua ne fifili ko e fakatoka e tau foliaga aoga mo e mukamuka ke moua. Kua maama moli he aposetolo ko Paulo e mena nei. Ne tala age a ia ke he tau Korinito: “Kua poi pihia au, nakai fakahaupo; kua tau pihia au, nakai tuga e taumoto ke he matagi.” Iloa e Paulo ka manako a ia ke kautu e tau foliaga hana, lata ke moua e ia e tau foliaga maaliali, tuga e tagata poitufi ne ono fakatonu atu ke he fakaotiaga he laini tufi. “Nakai kia iloa e mutolu ko lautolu kua poitufi ke he male, kua poitufi oti ni, ka e tokotaha ni kua moua e palepale? Kia pihia ha mutolu a tafepoi, kia moua e mutolu,” he hataki e ia a lautolu. (1 Korinito 9:​24, 26) Maeke fefe a tautolu ke taute e mena nei?

“Ko e tagata lotomatala, kua manamanatu a ia ke he hana tau puhala,” he talahau he Tau Fakatai 14:15. Kua pulotu ke liu fatiaki ha tautolu a tau puhala he moui he taha magaaho ke he taha magaaho, he huhu hifo ki a tautolu ni ko e ulu atu a tautolu ki fe po kua lata kia ke taute e tau hikihikiaga. Kua lata lahi ke toka maali he loto e mena ne manako a tautolu ke taute mo e ko e ha. To nakai fakatepetepe a tautolu ke tiaki ai, kaeke ke kitia e tautolu e mena ne foli a tautolu ki ai he tau loto ha tautolu. “Kia kitekite fakahako atu hāu a tau mata ki mua hāu,” he hataki mai he fakatai mai he agaga he Atua “kia taute ai foki hāu a tau puhala oti.”​—Tau Fakatai 4:​25, 26.

He mailoga e tau foliaga hau, ko e lakaaga ke ua aki ko e kumikumi e puhala ke moua aki ai. Ne huhu e Iesu: “Ko hai taha ia mutolu kua manako ke ati e kolo, ka e nakai nofo fakamua ki lalo ke totou e tau tupe ke palepale aki?” (Luka 14:28) Hagaaki ke he matapatu fakaakoaga nei, ne kitia he pulotu he gagao ulu: “Taha e mena ne mailoga e au hagaao ke he tau tagata ne kautu ko e maama mitaki e lautolu e matutakiaga he vahaloto he mena ne tupu mo e lauiaaga ke he tau momoui ha lautolu. Ko e tau tagata ne kautu kua maama e lautolu ka manako a lautolu ke he taha mena, kua lata ia lautolu ke taute e tau mena oti ne kua lata ke moua aki.” He maama mitaki e tau lakaaga oti ne lata ia tautolu ke moua aki e tau mena ne manako ki ai a tautolu ka lagomatai a tautolu ke fakatumau ki ai. To fakamukamuka ki a tautolu ke liu lali foki kaeke ke matematekelea a tautolu he kaumahala. Ko e kumikumiaga pihia ne eke mo fakaveaga he kautuaga ha Orville mo Wilbur Wright.

Ti he magaaho ka tupu e kaumahala, kia taute e koe e mena kua fahia he onoono fakamitaki ki ai mo e eke mo mena ke ako mai ai. Kumikumi ki ai, manamanatu ko e heigoa ne hepe, ka oti ti fakahako e mena hehe po ke fakamalolo e mena lolelole. Kua lagomatai ke tala ke he falu, ha ko e mena “kua fakamau e tau mena kua manamanatu ki ai ke he fifiliaga.” (Tau Fakatai 20:18) Ko e mena fa mahani, fakalataha mo e tau lalilaliaga, to moua e koe e iloilo mo e makaka lahi, ati lafi ai ke he kautuaga hau.

Ko e vala lata lahi foki he fakauka ko e tatai tumau e tau gahua. Ne tomatoma e aposetolo ko Paulo ki a tautolu: “Ko e mena hoko ki ai a tautolu kia o leva fakalata ke he fakatufono ia, kia manamanatu ke he mena ia ni.” (Filipi 3:16) Tuga ne talahau he taha faiaoga, “kua fakatupu he fai magaaho ke fakalatalata mo e tatai tumau e tau fua mitaki lahi.” Kua fakakite e mena nei he tala fakataitai noa ha Aesop hagaao ke he fonu mo e lapiti. Ne mua e fonu he tufi, pete kua eto lahi a ia mai he lapiti. Ko e ha? Ha kua tu mauokafua mo e fakauka e fonu. Ne nakai tiaki e ia ka e fifili e ia e mafiti ne fahia a ia ki ai, mo e tumau ki ai ato hoko atu a ia ke he laini fakaoti. Ha kua fakatumau e tagata fakatokatoka mena mitaki mo e tu mauokafua ke holo ki mua, ne tumau a ia ke gahuahua ti to nakai tiaki po ke uta kehe mai he poitufi. E, “kia pihia ha mutolu a tafepoi” ke moua e koe e foliaga hau.

[Fakatino he lau 3]

To kautu a koe kaeke ke fakauka a koe he fakaako hagaao ke he Atua mo e hana finagalo