Ke Iloa Mitaki e “Finagalo a Keriso”
Ke Iloa Mitaki e “Finagalo a Keriso”
“Ko hai kua iloa e finagalo he Iki ke fakaako atu a ia? Ka kua moua e tautolu e finagalo a Keriso.”—1 KORINITO 2:16.
1, 2. He hana Kupu, ne kitia e Iehova e lata ke fakakite e heigoa hagaao ki a Iesu?
FOLIGA fefe a Iesu? Lanu fefe e ulu hana? kili hana? tau mata hana? Loa fefe a ia? Fiha e mamafa hana? He tau senetenari kua mole, ko e tau fakatino fulufuluola ki a Iesu kua kehekehe mai he mitaki ke he nakai moli. Ne fakakite he falu a ia kua toa mo e malolo, ka e vali he falu a ia kua lolelole mo e ukiuki.
2 Pete ia, nakai hagaaki e onoonoaga he Tohi Tapu ke he fofoga ha Iesu. Ka e, kitia e Iehova e latatonu ke fakakite taha mena ne mua atu e aoga: ko e tagata fefe a Iesu. Nakai ni talahau he tau fakamauaga he Evagelia e mena ne talahau mo e taute e Iesu ka e fakakite foki e hokulo he hana logonaaga mo e puhala he manamanatuaga i tua he hana tau kupu mo e tau gahua. Ko e tau fakamauaga fa nei ne omoomoi he agaga ne fa kua fakamalolo a tautolu ke onoono ke he mena ne hagaao he aposetolo ko Paulo ki ai ko e “finagalo a Keriso.” (1 Korinito 2:16) Kua aoga ke fakamahani a tautolu ke he tau manatu, tau logona hifo, mo e aga ha Iesu. Ko e ha? Ha ko e ua e kakano.
3. Ko e heigoa e maama kua foaki ki a tautolu ha ko e ha tautolu a fakamahani mo e finagalo a Keriso?
Luka 10:22) Nukua tuga ke pehe a Iesu, ‘Ka manako a koe ke iloa na fefe a Iehova, ono mai ki a au.’ (Ioane 14:9) Ti, ka fakaako a tautolu ke he mena ne fakakite he Evagelia hagaao ke he puhala ne manamanatu mo e logona hifo a Iesu, kua lauia ai e iloaaga ha tautolu ke he puhala manamanatu mo e logona hifo a Iehova. Ko e iloilo ia kua fakamalolo a tautolu ke fakatata lahi ke he Atua ha tautolu.—Iakopo 4:8.
3 Fakamua, kua foaki mai he finagalo a Keriso ki a tautolu e fakahela atu ke he finagalo a Iehova ko e Atua. Ne mahani lahi mahaki a Iesu mo e Matua hana ti talahau a ia: “Nakai iloa foki e taha e Tama, ko e Matua hokoia; nakai iloa foki e taha e Matua, ko e Tama hokoia, mo e tagata kua loto e Tama ke fakakite atu ki ai.” (4. Ka manako moli a tautolu ke gahuahua tuga e Keriso, ko e heigoa ka lata ia tautolu ke ako fakamua, mo e ko e ha?
4 Ua aki, ko e iloa ha tautolu ke he finagalo a Keriso kua lagomatai a tautolu ke ‘mumui atu ke he hana tau tuagahui.’ (1 Peteru 2:21) Ko e muitua ki a Iesu nakai ko e fatiaki noa ke he hana tau kupu mo e fifitaki ke he hana tau gahua. Ha ko e tau kupu mo e tau gahua kua fakaohooho he tau manamanatu mo e tau logona hifo, ko e muitua ki a Keriso kua lata ia tautolu ke feaki e “manatu” taha ia ne ha ha ia ia. (Filipi 2:5) He falu kupu, ka gahua fakamoli a tautolu tuga a Keriso, kua lata ia tautolu ke ako fakamua ke manamanatu mo e logona hifo tuga a ia, kakano, ke he mena kua fahia he ha tautolu a lotomatala ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa. Onoono la tautolu mogonei, fakalataha mo e lagomatai he tau tagata tohi he Evagelia ke he finagalo a Keriso. To fakatutala fakamua a tautolu ke he tau puhala kua fakaohooho e manamanatu mo e logona hifo a Iesu.
Ko e Moui Fakamua Hana
5, 6. (a) Ko e tau feoakiaga ha tautolu kua lauia fefe ki a tautolu? (e) Ko e heigoa e feoakiaga ne moua he Tama uluaki he Atua ke he lagi ato hau ke he lalolagi, mo e ko e heigoa e lauiaaga nei ki a ia?
5 Ko e tau tagata ne mahani lahi mo tautolu ne fakaohooho lahi ki a tautolu, he fakalagalaga e tau manamanatu, tau logona hifo, mo e tau gahua ha tautolu ma e mitaki po ke kelea. * (Tau Fakatai 13:20) Manamanatu la ke he feoakiaga ne ha ha ia Iesu he lagi ato hifo mai ke he lalolagi. Ko e Evagelia a Ioane kua hagaaki ke he moui a Iesu ke he tino tagata fakamua ko e “Loko,” po ke Liliu Kupu, he Atua. Talahau ai e Ioane: ‘Ha he kamataaga e Loko, ha he Atua e Loko, ko e atua foki e Loko. Ko ia ni ha he Atua ke he kamataaga.’ (Ioane 1:1, 2) Ha kua nakai fai kamataaga a Iehova, ko e fakalataha he Loko mo e Atua he “kamataaga” ne hagaao ke he kamataaga he tau gahua tufuga he Atua. (Salamo 90:2) Ko Iesu e “uluaki he tau mena oti kana kua eke.” Kua moui mua a ia ato tufuga e falu tufugatiaaga fakaagaga mo e lalolagi mo e lagi katoatoa.—Kolose 1:15; Fakakiteaga 3:14.
6 Hagaao ke he falu fuafuaaga fakasaiene, nukua tumau e lalolagi mo e lagi katoatoa ke kavi ke 12 e piliona he tau tau. Kaeke kua hako e tau fuafuaaga ia, ko e Tama uluaki he Atua ne fiafia e feoakiaga tata mo e Matua hana ke he vaha loa ato tufuga a Atamu. (Fakatatai Mika 5:2.) Ko e pipiaga ofania mo e hokulo kua kamata he vahaloto ha laua tokoua. Ha ko e tagata pulotu, ko e Tama uluaki nei he moui fakamua hana kua fakakite ai ke talahau: “Ne eke foki au mo fiafia hana [ko Iehova] ke he taha aho mo e taha aho; ne olioli mau au ki mua hana ke he tau aho oti ni.” (Tau Fakatai 8:30) Moli, ko e fakaaoga he tau magaaho loga he feoaki fetataaki mo e Punaaga he fakaalofa ne lauia lahi ke he Tama he Atua! (1 Ioane 4:8) Ko e Tama nei ne iloa mo e fakaata e tau manatu, tau logona hifo, mo e tau puhala he Matua hana ne nakai moua he taha.—Mataio 11:27.
Moui ke he Lalolagi mo e Tau Fakaohoohoaga
7. Ko e heigoa taha kakano ko e ha kua lata ma e Tama uluaki he Atua ke hau ke he lalolagi?
7 Lahi atu e mena ke ako he Tama he Atua, ha ko e finagalo a Iehova ke taute hana Tama ke Heperu 4:15) Ke hokotia ke he tau poakiaga ma e matagahua nei ko e taha kakano haia ne hau e Tama ke he lalolagi ko e tagata. Hanei, ko Iesu ko e tagata he tino mo e toto, ne fakatapakupaku a ia ke he tau tutuaga mo e tau fakaohoohoaga ne kitia fakamua mai ni e ia he lagi. Ka e mogonei ne maeke a ia ke iloa mua e tau logona hifo mo e tau manatu he tagata. Ne mategugu, fia inu, mo e hoge a ia he falu magaaho. (Mataio 4:2; Ioane 4:6, 7) Lafi ki ai, ne fakauka a ia ke he tau puhala oti he tau mena uka mo e matematekelea. Ti “ako ai e ia e omaoma” mo e lata katoatoa a ia ma e hana matagahua ko e Ekepoa ne Mua.—Heperu 5:8-10.
eke mo Ekepoa ne Mua kua fakaalofa hofihofi, he maeke ke “mamahi fakaalofa fakalataha mo tautolu.” (8. Ko e heigoa ne iloa e tautolu hagaao ke he moui vaha ha Iesu ke he lalolagi?
8 Ka e kua e tau mena iloa ha Iesu he hana vaha tama ke he lalolagi? Ko e fakamauaga he hana vaha tama tote kua tote lahi. Ko Mataio ni mo Luka ne talahau e tau mena tutupu ne takai viko he hana fanauaga. Ko e tau tagata tohi he Evagelia ne iloa na nofo fakamua a Iesu he lagi to hau ke he lalolagi. Ko e moui fakamua ia, he ha magaaho ni, ne fakamaama kua eke a ia mo tagata fefe. Pete ia, ko e tagata katoatoa a Iesu. Pete ni e mitaki katoatoa, ne tupu agaia a ia mai he tama mukemuke ke he tama tote ke he fuata, ko e magahala fakaako agaia. (Luka 2:51, 52) Kua fakakite he Tohi Tapu e falu mena hagaao ke he moui vaha fakamua ha Iesu ne kua lauia ai a ia.
9. (a) Ko e heigoa kua fakakite na fanau a Iesu ke he magafaoa mativa? (e) Ko e faga tutuaga fefe ne liga tupu hake ai a Iesu?
9 Ko e fakamoliaga, ne fanau a Iesu ke he magafaoa mativa. Fakakite he mena nei e poa ha Iosefa mo Maria ne ta mai ke he faituga hagaao ke he 40 e aho he mole e fanau hana. Nukua lata ke ta mai e punua mamoe mo poa huhunu mo e punua lupe po ke kulukulu mo poa he agahala, ka kua taha ne ta mai ni e laua “e na kulukulu, po ke ua e punua lupe.” (Luka 2:24) Hagaao ke he Fakatufono faka-Mose, ko e poa nei ko e foakiaga he tagata mativa. (Levitika 12:6-8) He magaaho ia, ne tupu e magafaoa tu tokolalo nei. Ne tokoono foki e tama fanau pauaki ha Iosefa mo Maria he mole atu e fanau fakamana ki a Iesu. (Mataio 13:55, 56) Ti tupu hake a Iesu he magafaoa lahi, liga ke he tau tutuaga fakalatalata.
10. Ko e heigoa ke fakakite aki ko Maria mo Iosefa ko e tau tagata matakutaku Atua?
10 Ne feaki he tau mamatua matakutaku Atua a Iesu ha kua leveki ki a ia. Ko e matua fifine hana, ko Maria, ko e fifine kua mahomo e kehe. Manatu e magaaho ne feleveia a ia mo e agelu ko Kaperielu ne talahau: “Fakaalofa te, ko koe kua ofania, ha ha ia koe e Iki.” (Luka 1:28) Ko e tagata mahani loto moli foki a Iosefa. He tau tau takitaha ne fakamoli a ia he fenoga ke 150 e kilomita ki Ierusalema ma e Paseka. Ne fina atu foki a Maria, pete ni ko e tau tagata tane ni ne kua lata ke o atu. (Esoto 23:17; Luka 2:41) Ke he taha magaaho pihia, ko Iosefa mo Maria, he mole e kumikumi fakamalolo, ne moua a Iesu ne 12 laia e tau he moui ke he faituga he vahaloto he tau akoako. Ne tala age a Iesu ke he tau mamatua tupetupe hana: “Nakai kia iloa e mua ko e mena lata ke nofo au ke he fale he haku a Matua?” (Luka 2:49) Ko e “Matua”—ko e kupu kua mafanatia mo e fakamalolo ke he tama tote ko Iesu. Taha e mena, ne fita he tala age fakamoli ki a ia ko e Matua moli hana a Iehova. Lafi ki ai, kua eke a Iosefa mo matua tane hiki mitaki ki a Iesu. Nakai fifili moli e Iehova e tagata tane vale mo e fa va ke feaki Hana Tama fakahele!
11. Ko e heigoa e matafeua ne ako e Iesu, mo e he vaha Tohi Tapu, ko e heigoa kua putoia he matafeua nei?
11 He tau tau hana i Nasareta, ne ako e Iesu e matafeua tafale, liga moua mai he hana matua tane hiki, ko Iosefa. Ne pulotu lahi a Iesu ke he matafeua ati fakahigoa ai a ia ko e “tagata tafale.” (Mareko 6:3) He vaha Tohi Tapu, ne fakaaoga e tau tagata tafale ke talaga e tau fale, talaga e tau koloa (ko e tau laulau, nofoa, mo e tau fata lapa), mo e tau mena gahua fonua. He hana Dialogue With Trypho, ko Justin Martyr, he senetenari ke ua aki he V.N., ne tohi hagaao ki a Iesu: “Ha ha ia ia e aga he gahua ko e tagata tafale he fakalataha mo e tau tagata tane, he taute e tau mena toho fonua mo e tau hamo.” Ko e gahua ia kua nakai mukamuka, ha ko e tau tagata tafale i tuai kua liga nakai fakatau ha lautolu a tau akau. Ligaliga, kua fano a ia mo e fifili e akau, hio aki e toki, mo e fua e akau ki kaina. Ti liga iloa e Iesu e tau paleko he gahua ma e moui, he fehagai mo e tau tagata kumi lagomatai, mo e leveki fakatupe.
12. Ko e heigoa kua fakakite kua mate mua a Iosefa ia Iesu, mo e ko e heigoa e kakano he mena nei ma Iesu?
12 Ha ko ia e tama tane uluaki, ne liga lagomatai a Iesu ke leveki e magafaoa, mua atu ha kua mate mua a Iosefa ia Iesu. * Ne pehe e Zion’s Watch Tower ia Ianuari 1, 1900: “Kua fakapuloa he aga fakamotu ne mate a Iosefa ka kua tote agaia a Iesu, ti ko e magaaho fakamui ne taute mau e ia e matafeua tafale mo e leveki e magafaoa. Kua moua he mena nei e lalagoaga ke he fakamoliaga faka-Tohiaga Tapu ne fakahigoa a ia ko Iesu ko e tagata tafale, mo e totoku ai hana matua fifine mo e lafu, ka e nakai talahau a Iosefa. (Mareko 6:3) . . . Kua maeke mogoia, ko e vaha loa he hogofulu ma valu e tau he moui he Iki ha tautolu, tali mai he magahala he mena tupu [ne fakamau ia Luka 2:41-49] ke he magaaho he hana papatisoaga, ne fakaaoga he taute e tau matagahua he moui.” Ko Maria mo e hana fanau, fakalataha mo Iesu, ne liga iloa e mamahi ne tupu he magaaho ne mate e tane mo e matua tane fakahele.
13. He taute e Iesu hana a fekafekauaga, ko e ha kua fakalataha aki e iloilo, maama, mo e hokulo he logona hifo ne nakai moua he falu tagata?
13 Maaliali ai, nakai fanau a Iesu ke he moui mukamuka. Ka e, moua mua e ia e moui he tau tagata noa. Ti, he 29 V.N., kua hoko mai e magaaho ma Iesu ke taute e kotofaaga faka-Atua ne tatali ki a ia. He vaha tau tupu he tau ia, ne papatiso a ia he vai mo e kua fakauku ko e Tama fakaagaga he Atua. ‘Ne hafagi e lagi ki a ia,’ he fakakite moli kua liuaki mai mogonei hana moui fakamua ke he lagi, lauia ai e tau manatu mo e tau logona hifo ne fita he moua e ia. (Luka 3:21, 22) Ti ko e magaaho ne taute e Iesu hana fekafekauaga, kua fakalataha aki e iloilo, maama, mo e hokulo he hana logona hifo ne nakai maeke ha tagata ke moua. Mo e kakano mitaki, ne fakamoli he tau tagata tohia Evagelia e lahi he tau tohi ha lautolu ke he tau mena tutupu he fekafekauaga ha Iesu. Ti nakai maeke foki ia lautolu ke fakamau e tau matafeiga oti ne talahau mo e taute e ia. (Ioane 21:25) Ka ko e mena ne fakalagalaga a lautolu ke fakamau hifo kua fakamalolo a tautolu ke onoono ke he finagalo he tagata ne mua atu e leva he moui fakamua.
Fefe a Iesu ko e Tagata
14. Fakakite fefe he tau Evagelia a Iesu ko e tagata he fakaalofa mafanatia mo e hokulo he tau logona hifo?
14 Ko e aga fakatagata a Iesu kua mailoga mai he tau Evagelia ko e tagata he loto mafanatia mo e hokulo e tau logona hifo. Ne fakakite e ia e tuaga lahi he tau logonaaga he loto: he fakaalofa ke he lepela (Mareko 1:40, 41); momoko ha ko e tau tagata nakai fanogonogo (Luka 19:41, 42); ko e fakafiliaga tututonu ke he tau tagata fakafua lotokai (Ioane 2:13-17). Ko Iesu ko e tagata loto hofihofi, ne tagi a ia, ti nakai fufu e ia hana tau logonaaga. He magaaho ne mate hana kapitiga fakahele ko Lasaro, he kitia atu a Maria, ko e mahakitaga a Lasaro hane maanu, ne momoko lahi a Iesu ti tagi foki a ia, tagi i mua he tau mata tagata.—Ioane 11:32-36.
15. Fakakite moli fefe he tau logonaaga fakaalofa a Iesu ke he puhala ne onoono mo e taute atu e ia e falu?
15 Ko e tau logonaaga hofihofi a Iesu ne kitia lahi ke he puhala ne onoono mo e taute atu e ia e falu. Ne fakaloa atu a ia ke he tau tagata matematekelea mo e pehia, ti lagomatai a lautolu ke he ‘okiokiaga ma e tau solu ha lautolu.’ (Mataio 11:4, 5, 28-30) Nakai lavelave lahi a ia ke tali atu ke he tau manako ha lautolu ne gagao, ko e fifine fakatafea ne aamo fakagalo e kala tapulu hana po ke tagata matapouli ne nakai fakamate. (Mataio 9:20-22; Mareko 10:46-52) Ne kumi a Iesu ke he mitaki he falu mo e nava ki a lautolu; ka e, kua makai foki a ia ke foaki e fakatonuaga ka lata. (Mataio 16:23; Ioane 1:47; 8:44) Ke he taha magaaho ne fiafia he tau fifine e falu fakalatahaaga, ne taute atu e Iesu ki a lautolu e lagotataiaga he lilifu mo e fakalilifu. (Ioane 4:9, 27) Maama ai, ko e matakau he tau fifine ne fekafekau fakamakai ki a ia mai he tau mena ha lautolu.—Luka 8:3.
16. Ko e heigoa kua fakatata na moua e Iesu e onoonoaga lagotatai he moui mo e tau mena fakatino?
16 Ha ha ia Iesu e onoonoaga lagotatai ke he moui. Nakai ko e matapatu aoga e tau koloa fakatino ki a ia. Fakalata ai, kua tote lahi hana tau koloa tino. Ne pehe a ia: “Nakai fai mena a ia ke mohe ai.” (Mataio 8:20) He magaaho taha, ne lafi atu a Iesu ke he olioli he falu. He fina atu a ia ke he taonaga—ko e magaaho ne ha ha ai e tau leo kofe, lologo, mo e fiafia—kua maaliali ne nakai ha i ai a ia ke tamate e taonaga. Moli, ne fakagahua e Iesu hana mana fakamua i ai. He maha e uaina, ne fakafaliu e ia e vai ke he uaina magalo ke “fakafiafia ai e tau loto he tau tagata.” (Salamo 104:15; Ioane 2:1-11) Kua matutaki atu e taonaga, ti hao mai ai e kitofaitane he fakama. Ko e lagotatai hana kua fakaata lahi ti ha ha ai loga atu foki e tau magaaho ne talahau he gahua loa mo e fakamalolo a Iesu ke he hana fekafekauaga—Ioane 4:34.
17. Ko e ha kua nakai ofo ko Iesu e Ulu Faiaoga, ti fakaata he heigoa e tau fakaakoaga hana?
17 Ko Iesu e Ulu Faiaoga. Ko e laulahi he hana fakaakoaga ne fakaata e tau mena moli he moui he tau aho takitaha, ne kua mahani lahi a ia ki ai. (Mataio 13:33; Luka 15:8) Ko e puhala fakaako hana ne mua ue atu—kua maama, mukamuka, mo e aoga. Mua atu e aoga he tau mena ne fakaako e ia. Ko e tau fakaakoaga hana ne fakaata hana manako he loto ke fakamahani hana tau tagata fanogonogo aki e tau manatu, logona hifo, mo e tau puhala ha Iehova.—Ioane 17:6-8.
18, 19. (a) Ko e heigoa e tau fakataiaga malolo ne fakamaama aki e Iesu hana Matua? (e) Ko e heigoa ka fakatutala ke he vala ka mui mai?
18 Fa mahani ke fakaaoga e tau fakataiaga, ne fakakite e Iesu hana Matua ke he tau fakataiaga malolo ne nakai mukamuka ke nimo. Ko e taha mena ke tututala hagaao ke he fakaalofa he Atua. Ka ko e taha mena foki ke fakatatai a Iehova ke he matua tane fakamagalo ne kua hokulo e logonaaga he kitia hana tama tane ne liu mai ti “poi atu a ia mo e peka ke he hana ua, kua figita kia ia.” (Luka 15:11-24) He fakaheu e aga fakamotu mao ne kua onoono hifo e tau takitaki lotu ke he tau tagata noa, ne fakamaama e Iesu ko e Atua mukamuka e Matua hana kua manako ke he tau ole he tagata oko tukuhau fakatokolalo ka e nakai ke he liogi fia kitia he Farasaio fakatokoluga. (Luka 18:9-14) Ne fakatino e Iesu a Iehova ko e Atua fakaalofa kua iloa e magaaho ka mokulu e tau manu ikiiki ke he kelekele. “Ua matakutaku,” he fakamafana e Iesu hana tau tutaki, “mena mua a mutolu ke he tau manu ikiiki loga.” (Mataio 10:29, 31) Maama ai, kua ofomate e tau tagata ia Iesu “ke he hana tau kupu” ti futiaki a lautolu ki a ia. (Mataio 7:28, 29) He taha magaaho, “kua tokologa lahi ai e lanu tagata” ne nonofo tata ni ki a ia ke tolu e aho, ti nakai fai mena kai foki!—Mareko 8:1, 2.
19 Maeke ia tautolu ke fakaaue ha kua fakakite e Iehova he hana Kupu e finagalo a Keriso! Maeke fefe, mogoia, ia tautolu ke feaki mo e fakatata e finagalo a Keriso he tau fehagai ha tautolu mo e falu? To fakatutala e mena nei ke he vala tala ka mui mai.
[Tau Matahui Tala]
^ para. 5 Kua maeke ke fakaohooho e tau mena momoui fakaagaga ha ko e ha lautolu a feoakiaga kua fakakite he Fakakiteaga 12:3, 4. Kua fakatino mai ai a Satani ko e “tarako” ne kua maeke ke fakaaoga hana malolo ke moua falu “fetu,” po ke tau tama agaga, ke fakalataha mo ia ke he puhala totoko.—Fakatatai Iopu 38:7.
^ para. 12 Ko e talahauaga fakahiku ki a Iosefa he 12 e tau ha Iesu he moui ne moua he faituga. Nakai fai fakamoliaga kua ha ha i ai a Iosefa ke he taonaga i Kana, he kamataaga he fekafekauaga a Iesu. (Ioane 2:1-3) He 33 V.N., ne tuku age e Iesu e pule ke he aposetolo fakahele ko Ioane ke leveki a Maria. Ko e mena ia liga nakai taute e Iesu ane mai moui agaia a Iosefa.—Ioane 19:26, 27.
Manatu Nakai e Koe?
• Ko e aoga he ha ke fakamahani a tautolu mo e “finagalo a Keriso”?
• Ko e heigoa e feoakiaga ne moua e Iesu he hana moui fakamua?
• He hana moui ke he lalolagi, ko e heigoa e tau tutuaga mo e tau fakaohoohoaga ne moua mua e Iesu?
• Ko e heigoa ne fakakite he tau Evagelia hagaao ke he aga fakatagata ha Iesu?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 6]
Ne tupu hake a Iesu he magafaoa lahi, ligaliga ke he tau tutuaga fakalatalata
[Tau Fakatino he lau 8]
Kua ofomate e tau akoako ke he maamaaga mo e tau tali ha Iesu ne 12 e tau he moui