Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Ha Kua Kolokolovao Lahi Ai Pihia?

Ko e Ha Kua Kolokolovao Lahi Ai Pihia?

Ko e Ha Kua Kolokolovao Lahi Ai Pihia?

“Aua neke talia e koe e mena fakaalofa; ha ko e mena fakaalofa ke fakapouli aki e tau mata ha lautolu ne maama, ko ia foki ke hepehepe ai e tau kupu he tau tagata tututonu.”—Esoto 23:8.

TOLU e afe mo e lima e teau he tau tau ne mole, ne fakahala he Fakatufono a Mose e mena fakaalofa fakavai. Tali mai he tau senetenari he magaaho ia, kua malikiti hake e tau matafakatufono ke uta kehe e kolokolovao. Pete ni ia, kua nakala kautu e matafakatufono ke taofi e kolokolovao. Kua totou miliona e tau mena fakaalofa fakavai hane feutaaki he tau aho oti, ti ko e fua kua matematekelea ai e totou piliona he tau tagata.

Ko e kolokolovao kua holofa ke he lalolagi katoa mo e mahomo atu foki ti kua fakaneinei ke fakalolelole e talagaaga tonu he kaufakalatahaaga. He falu motu kua nakai fai mena ka tupu ato foaki e mena fakaalofa fakavai. Ke age e mena fakaalofa fakavai ke he tagata hako ka maeke taha ke paase e kamakamata, moua e laisini fakaholo, fakamau e konotuleke, po ke kautu he hopo fakafili. “Ko e kolokolovao kua tuga e matagi kiva makimaki kua fakamamafa aki e tau agaga he tau tagata,” he togi mai e Arnaud Montebourg, ko e loea mai Paris.

Ko e mena fakaalofa fakavai kua holofa lahi ke he lalolagi fakafua koloa. Falu kamupani kua tuku kehe e mena tolu aki he tau muka oti ne moua e lautolu ke totogi aki e tau tagata kolokolovao he fakatufono. Hagaao atu ke he mekasini Peritania The Economist, kua lahi ke 10 e pasene mai he $25 e piliona ne fakamole he tau tau oti ke he tau fefakafuaaki he tau kanavaakau tau he lalolagi katoa ke fakavaivai aki e tau tagata fakatau koloa. He holo hake ki luga e fua tautau he kolokolovao nei, kua fua mai ai e matematekelea mua ue atu. He magahala hogofulu tau kua mole, ko e “kapitiga uho” he fakatufono fakafua tupe—ko e matagahua kolokolovao fakapisinisi ne fiafia ni ke he tau tagata gahoa ne mitaki e tau matutakiaga—kua talahaua ke moumou e tau fakatokaaga tupe he tau motu katoa.

Ka ko lautolu ne matematekelea lahi ke he tau mena ne fakatupu he kolokolovao mo e he moumouaga he fakatokaaga tupe, ko e tau tagata nonofogati tukua—ko lautolu kua nakai fahia ke foaki e mena fakaalofa fakavai ke he ha tagata. Tuga ne fakamoli mai he The Economist, ko e “kolokolovao ko e taha puhala foki a ia he favaleaga.” Ti maeke nakai ke fakakaumahala e faga favale nei, po kua nakai maeke e kolokolovao ke uta kehe? Ke tali e huhu ia, kua lata fakamua ia tautolu ke iloa falu he tau matapatuaga ne fakatupu e kolokolovao.

Ko e Heigoa e Tau Fakatupuaga he Kolokolovao?

Ko e ha kua fifili e tau tagata ke mahani kolokolovao ka e nakai ke mahani fakamoli? Ma e falu, ko e mahani kolokolovao kua liga ni ko e puhala mukamuka—po ke puhala ni a ia—ke moua aki e tau mena ne loto a lautolu. He falu mogo, ko e mena fakaalofa fakavai ka foaki e puhala ke kalo mai he fakahalaaga. Ko e tokologa ne kitia e tau tagata politika, tau leoleo, mo e tau ikifakafili ne tuga ke fakaheu e kolokolovao po ke fakafita foki a lautolu ki ai kua muitua noa ke he fakafifitakiaga ha lautolu.

He malikiti hake e kolokolovao, ati kua talia ai he mogo fakahiku ke eke mo puhala he moui. Ko e tau tagata totogi ikiiki ne logona hifo kua nakai fai talahauaga a lautolu. Ati mahala ai a lautolu ke foaki e tau mena fakaalofa fakavai kaeke manako a lautolu ke moua e moui laulau mitaki. Ti ka nakai fakahala e tau tagata ne fakaohooho e mena fakaalofa fakavai po ke totogi a lautolu ke moua taha mena aoga tote, kua gahoa e tagata ne makai ke totoko ke he kolokolovao. “Kua nakai hoko vave e fakahala ke he mahani kelea, ko e mena ia kua manako lahi ai e tau loto he tau tagata ke eke mena kelea,” he mailoga he Patuiki ko Solomona.—Fakamatalaaga 8:11.

Ua e kau malolo lahi ne fa e iliili e afi he kolokolovao: ko e fulukovi mo e lotokai. Ha ko e fulukovi, kua fakamatapouli ai e tau tagata kolokolovao ke he matematekelea ne kua tupu he mahani kolokolovao ha lautolu ke he falu, ti kua fakaataina e lautolu e mena fakaalofa fakavai ha kua aoga ai ki a lautolu. Ka loga e tau mena aoga fakatino nei ka moua e lautolu, kua ulu ki mua e lotokai ha lautolu ne fakagahua e kolokolovao. “Ko ia kua manako ke he ario, to nakai makona ai a ia ke he ario,” he mailoga e Solomona, “ko ia foki kua manako ke he tau koloa loga to nakai makona a ia ke he hana mena ne moua ai.” (Fakamatalaaga 5:10) Haia, kua mitaki e lotokai ke moua aki e tau tupe, ka kua fakatumau ke fakakemokemo e mata ke he kolokolovao mo e holifono.

Ko e taha mena kua nakai lata ia tautolu ke fakaheu ko e matagahua he pule nakai kitia mata he lalolagi nei, ko ia ne fakakite he Tohi Tapu ko Satani ko e Tiapolo. (1 Ioane 5:19; Fakakiteaga 12:9) Kua fakaohooho fakalahi e Satani e kolokolovao. Ko e mena fakaalofa fakavai ne mua atu he fakamauaga ko e mena ne foaki e Satani ki a Keriso. “To ta atu e au e tau mena oti nai kia koe, kaeke ke fakaveli mo e hufeilo mai a koe kia au.”—Mataio 4:8, 9.

Ka ko Iesu, kua nakai mahani kolokolovao a ia, mo e fakaako e ia hana tau tutaki ke mahani pihia foki. Maeke nakai e tau fakaakoaga he Keriso ke eke mo kanavaakau lauia mitaki ke tau ke he kolokolovao he vaha nei? To kumikumi e vala tala ka mui mai ke he huhu nei.