Fakalilifu ma e Pule Malolo—Ko e Ha ne Toe Ai?

“Ko e totoko ke he pule malolo hane tu, ke he fakalotu mo e tau mena he lalolagi nei, ke he kaufakalatahaaga mo e fakapolitika, ko e tau mena he lalolagi katoa nukua liga ni ke mailoga he taha aho, ko e tau mena tutupu mua ue atu he hogofulu tau fakahiku.”

KUA loga e tau tau he mole e atu tau 1960, ko e hogofulu tau nei ne hagaao ki ai e tagata he fakamauaga tuai mo e pulotu ko Hannah Arendt. He vaha nei, ko e malikiti he nakai fakalilifu ma e pule malolo, kua mua atu e malolo.

Ke fakatai ki ai, ne talahau he hokotaki he The Times ha London: “Kua nakai talia he falu matua e pule he tau faiaoga ke he tama ha lautolu mo e ka lali ni ke akonaki e tama kua nakai fiafia a lautolu.” Ko e mena fa tupu, he magaaho ka akonaki e fanau ha lautolu he loto aoga, ne o e tau matua ke he aoga nakai ni ke vale ke he tau faiaoga ka e ke tau kia lautolu.

Ko e tagata fakaohooho kupu ma e National Association of Head Teachers i Peritania, kua fatiaki he talahau: “Kua pehe e toloaga tagata ‘Ha ha ia mautolu e hako,’ ka e nakai ko e ‘Ha ha ia mautolu e tau matagahua.’” Pete ni kua kaumahala ke fakaako e fanau ha lautolu ke fakalilifu ma e pule malolo, kua nakai fakahako he tau matua e fanau ikiiki ha lautolu—mo e nakai talia ke fakahako foki he faoa kehe. Ko e fanau ne talahau kua ha ha ia lautolu e “hako” kua fakaata ke fakaheu e pule malolo he tau matua mo e tau faiaoga, ti kua kitia maali ni e mena ka tupu—“ko e atuhau fou kua nakai ni fakalilifu ma e pule malolo ti kua tote e iloaaga ke he hako mo e hepe,” he tohi he tagata nusipepa ko Margarette Driscoll.

Ne fakakite mai he vala tala “Atuhau Fakaagitau” i loto he mekasini Time e fakagogoa noa he tau fuata Rusia tokologa, he fatiaki mai e mena ne talahau he taha tagata lologo talahaua: “Kua lata fefe ha tagata ke fanau mai ke he lalolagi nei, ne nakai hololoa ha mena mo e nakai tonu ha mena foki, mo e ke falanaki ke he kaufakalatahaaga?” Ko e tagata kumikumi ke he kaufakalatahaaga ko Mikhail Topalov, ne talahau e manatu nei: “Kua nakai goagoa e tau tama nei. Kua kitia e lautolu e tau matua ha lautolu ne fakavaia he fakatufono, kitia e lautolu e tau matua ne galo kehe e tau tupe mo e tau gahua. Amanaki kia a tautolu ke fakalilifu e lautolu e pule malolo?”

Ka kua hepe ke talahau, ko e atuhau fuata ni ne nakai tuaha ke he pule malolo. He vaha nei, kua nakai tuaha e tau tagata oti kana ke he ha faga pule malolo, ti vihiatia foki. Kua pehe kia e mena nei kua nakai fai pule malolo ke falanaki ki ai? Kaeke pule fakamitaki, ko e pule malolo, ne fakakakano ko e “malolo po ke tonu ke pule, fakafili, po ke fakatapu e tau gahua he falu,” to eke ni ke fakaohooho e mitaki. Kua eke foki ke aoga ke he tau tagata takitokotaha mo e ke he maaga. To fakamaama mai he vala tala ne mui mai e puhala nei.