‘Ha Ha e Iloilo kia Lautolu kua Fakatokolalo’

“Ko e heigoa foki e mena kua finagalo ai a Iehova kia koe, nakai kia ko e . . . feoaki mo e hau a Atua mo e loto holoilalo?”—MIKA 6:8.

1, 2. Ko e heigoa e loto fakatokolalo, mo e kehe mai fefe he mahani fakatokoluga?

KUA nakai talia e aposetolo talahaua ke fakamatalahi ne ia a ia. Ne ui aki he iki fakafili loto malolo a Isaraela a ia ni ko e tama fakamui he magafaoa he matua hana. Ne fakailoa he tagata mua ue atu he mouiaga nei kua nakai ha ha ia ia e pule tokoluga. Kua fakatata takitokotaha he tau tagata nei e loto fakatokolalo.

² Ko e loto fakatokolalo ko e fahi kehe he mahani fakatokoluga. Ko e tagata loto fakatokolalo kua mailoga e mauokafua ke he hana lotomatala mo e aoga ti kua ataina mai he mahani palau. Ti he nakai fakaikaluga, fakahakehake, po ke mahani ohooho, ko e tagata loto fakatokolalo kua mailoga lahi e ia e tau kaupaaga hana. Ti kua fakalilifu mo e manamanatu atu a ia ke he tau logonaaga mo e tau manatu he falu.

3. Ko e puhala fe ne “ha ha i ai e iloilo kia lautolu kua fakatokolalo”?

³ Ko e kakano mitaki ne talahau ai he Tohi Tapu: “Ha ha i ai e iloilo kia lautolu kua fakatokolalo.” (Tau Fakatai 11:2) Kua pulotu e tagata loto fakatokolalo ha kua muitua a ia ke he puhala ne talia he Atua, mo e kalo kehe mai a ia he agaga fakatokoluga ne fua mai e fakama. (Tau Fakatai 8:13; 1 Peteru 5:5) Ko e pulotu he loto fakatokolalo kua fakamau mai he puhala moui he tau fekafekau loga he Atua. Kia onoono atu a tautolu ke he tau fakafifitakiaga tolu ne totoku he paratafa fakamua.

Paulo—Ko e “Tavini” mo e “Fekafekau”

4. Ko e heigoa e tau kotofaaga kehe ue atu ne olioli e Paulo?

⁴ Ko e tagata talahaua a Paulo he tau Kerisiano fakamua atu, ti kua lata tonu ke pihia. He hana a fekafekauaga, ne totou afe e tau kilomita ne fenoga a ia he tahi mo e kelekele, mo e kamata e ia e tau fakapotopotoaga loga. Ke lafi ki ai, ne fakamonuina e Iehova a Paulo aki e tau fakakiteaga mo e mena fakaalofa ke vagahau e tau vagahau motu kehe. (1 Korinito 14:18; 2 Korinito 12:1-5) Ne omoi foki e ia a Paulo ke tohia 14 e tohi, ko e vala mogonei he tau Tohiaga Tapu Kerisiano Heperu. Nakai taumaleku, kua lata ke talahau kua mua atu e tau gahua ha Paulo ke he tau gahua he falu aposetolo.—1 Korinito 15:10.

5. Fakakite fefe e Paulo kua fakatokolalo e onoonoaga hana ki a ia ni?

 ⁵ Ha kua muamua a Paulo ke he tau gahua Kerisiano, liga kitia he falu a ia ke fakahakehake ke he hana talahaua mo e hemu ke he hana pule. Kua nakai pihia, ha kua loto fakatokolalo a Paulo. Ne ui ne ia a ia ko e ‘muikau he tau aposetolo,’ mo e lafi: “Kua nakai aoga au ke talahaua ko e aposetolo, ha ko e mena ne favale au ke he ekalesia he Atua.” (1 Korinito 15:9) Ko e tagata favale fakamua ke he tau Kerisiano, ne nakai nimo e Paulo ko e fakaalofa noa ni ati moua e ia e fakafetuiaga mo e Atua, ti olioli foki e tau kotofaaga pauaki he fekafekauaga. (Ioane 6:44; Efeso 2:8) Ti kua nakai logona hifo e Paulo kua taute he tau gahua uka hana he fekafekauaga a ia ke tokoluga ke he falu.—1 Korinito 9:16.

6. Fakakite fefe e Paulo e loto fakatokolalo he hana tau fehagai mo e tau Korinito?

⁶ Ko e loto fakatokolalo ha Paulo kua kitia maali ai ke he tau fehagaiaga hana mo e tau Korinito. Ka kua kitia maali foki e nava lahi he falu ki a lautolu ne mailoga e lautolu ko e tau leveki talahaua, ti putoia ai a Apolo, Kefa, mo Paulo ni. (1 Korinito 1:11-15) Ka kua nakai kumi e Paulo e fakahekeaga mai he tau Korinito po ke fakateaga atu ke he nava ha lautolu. He magaaho ne aahi ki a lautolu, ne nakai fano a ia “mo e tau kupu kua mua ue atu, po ke iloilo.” Ka kua talahau a Paulo hagaao ki a ia ni mo e tau faihoani hana: “Kia manatu pehe e tau tagata kia mautolu, ko e tau [“tavini,” NW] a Keriso, ko e tau fekafekau foki kua toka ki ai e tau mena galo he Atua.” *—1 Korinito 2:1-5; 4:1.

7. Fakatata fefe e Paulo e loto fakatokolalo pihia foki he magaaho ne foaki e ia e fakatonuaga?

⁷ Kua fakatata foki e Paulo e loto fakatokolalo he magaaho ne foaki e ia e fakatonuaga mo e hatakiaga malolo. Ne fehagai a ia mo e tau katofia Kerisiano hana “ha ko e fakaalofa hofihofi noa he Atua” mo e “ha ko e fakaalofa,” nakai he pule fakaaposetolo hana. (Roma 12:1, 2; Filemoni 8, 9) Ko e ha ne taute e Paulo e mena nei? Ha kua kitia moli e ia a ia ko e “lagomatai” he hana tau matakainaga, nakai ko e ‘pule ke he ha lautolu a tua.’ (2 Korinito 1:24) Nakai fakauaua ai ko e loto fakatokolalo ha Paulo ne lagomatai  ke fakahelehele lahi a ia ke he tau fakapotopotoaga Kerisiano he senetenari fakamua.—Gahua 20:36-38.

Ko e Onoonoaga Fakatokolalo ke he Tau Kotofaaga ha Tautolu

8, 9. (a) Ko e ha kua lata a tautolu ke onoono fakatokolalo hifo ki a tautolu ni? (e) Maeke fefe ia lautolu ne fai matagahua ke fakatata e loto fakatokolalo?

⁸ Ne fakatoka e Paulo e fakafifitakiaga mitaki ma e tau Kerisiano he vaha nei. Pete ko e heigoa ni e matagahua ne mai ki a tautolu, kua nakai lata a tautolu ke manatu kua tokoluga a tautolu ke he falu. “Ko e mena kaeke kua manatu e taha, ko ia ko e tagata ha ha i ai e mena, ka kua noa maka ni,” he tohia e Paulo, “kua fakavai e ia a ia ke he hana manatu.” (Kalatia 6:3) Ko e ha? Ha kua “hala e tau tagata oti kana, to nakai hoko ke he fakahekeaga mai he Atua.” (Roma 3:23; 5:12) E, kia nakai nimo e tautolu kua moua e tautolu e hala mo e mate mai ia Atamu. Kua nakai fakamatalahi he tau kotofaaga pauaki a tautolu mai he tuaga tokolalo agahala ha tautolu. (Fakamatalaaga 9:2) Tuga e mena moli ne tupu ki a Paulo, ko e fakaalofa noa ni ati maeke e tau tagata ke moua e fakafetuiaga mo e Atua, ti olioli falu kotofaaga foki.—Roma 3:12, 24.

⁹ He mailoga e mena nei, ko e tagata ne loto fakatokolalo kua nakai fakahakehake ke he hana tau kotofaaga po ke palau ke he tau mena ne moua e ia. (1 Korinito 4:7) He magaaho ne foaki e fakatonuaga po ke hatakiaga, ne taute ai e ia ko e tagata lagomatai—nakai ko e iki. Moli, kua hepe ma e taha ne lotomatala lahi ke he falu matagahua ke kumi e fakaheke po ke fakateaga e nava he tau katofia talitonu. (Tau Fakatai 25:27; Mataio 6:2-4) Ko e fakahekeaga ni ne aoga kua moua mai he falu tagata—ti kua lata ke nakai kumi ki ai. Kaeke ke fakaheke mai, kua nakai lata ia tautolu ke toka e mena ia ke taute a tautolu ke manamanatu fakalahi ki a tautolu ni ke he mena kua lata.—Tau Fakatai 27:2; Roma 12:3.

10. Fakamaama e kakano ne tuga kua nonofogati falu ka kua “maukoloa [moli] ke he tua”?

¹⁰ He magaaho ne tuku mai ki a tautolu e taha matagahua, to lagomatai he loto fakatokolalo a tautolu ke kalo mai he manamanatu lahi ki a tautolu ni, he talahau kua tupu e fakapotopotoaga ha ko e tau gahua mo e tau iloilo ha tautolu ni. Ke fakatai ki ai, kua liga mahifi lahi a tautolu he fakaakoaga. (Efeso 4:11, 12) Ka e, ane mai loto fakatokolalo a tautolu, kua lata ia tautolu ke mailoga ko e tau fakaakoaga mua ue atu ne ako mai he feleveiaaga he fakapotopotoaga kua nakai mai i mua. Kua nakai kia mafanatia a koe he magaaho ka kitia e koe, ke fakatai ki ai, e matua tokotaha ne hau tumau ke he Fale he Kautu mo e fanau ne tolotolo i tua? Po ke tagata fakaagitau ne hau tumau ke he tau feleveiaaga pete ko e logonaaga nakai aoga? Po ke fuata ne holo ki mua fakaagaga pete ko e tau fakaohoohoaga kelea he aoga mo e ha mena foki? (Salamo 84:10) Ko e tau tagata takitokotaha nei kua nakai talahaua. Ko e tau kamatamata he loto fakamoli ne fehagai mo lautolu kua laulahi ni ke nakai mailoga he falu. Ka ko lautolu kua liga “maukoloa [moli] ke he tua” ke tuga a lautolu ne mahuiga lahi. (Iakopo 2:5) Ha ko e fakahikuaga ko e tua fakamoli ati moua ai e fiafia ha Iehova.—Mataio 10:22; 1 Korinito 4:2.

Kiteona—“Ko e Tama Fakamui” he Magafaoa he Matua Hana

11. Ko e puhala fe ne fakakite e Kiteona e loto fakatokolalo he magaaho ne vagahau ke he agelu he Atua?

¹¹ Ko Kiteona, ko e fuata malolo he magafaoa a Manase, ne moui he magahala matematekela lahi he fakamauaga tuai ha Isaraela. Ke fitu e tau, ne matematekelea e tau tagata he Atua i lalo he ekefakakelea he tau tagata Mitiana. Ka kua hoko mai e magaaho mogonei ke laveaki e Iehova e tau tagata hana. Ati fina atu e agelu ki a Kiteona mo e talahau: “Ko koe ko e toa malolo, ha ha ia koe a Iehova.” Kua loto fakatokolalo a Kiteona, ti kua nakai palau a ia ke he lilifu he nava fakalutukia nei. Ka kua talaage fakalilifu a ia ke he agelu: “Ko e Iki na e, kaeke kua ha ha ia mautolu a Iehova, ko e ha kua hoko mai ai e tau mena oti nai kia mautolu.” Ne fakamaama age he agelu ki a Kiteona: “To laveaki mai e koe a Isaraela he lima a Mitiana.” Ka e fefe mogoia a Kiteona? He nakai fakaaveave ke moua e kotofaaga ke eke a ia mo toa he motu, ne tala age a Kiteona: “Ko e Iki na e, to laveaki fefe e au a Isaraela? kitiala, ko e magakau fakateaga haku a magakau ia Manase; ko e tama fakamui foki au ke he magafaoa he haku a matua.” Ko e loto fakatokolalo ha a ia!—Tau Fakafili 6:11-15.

12. Fakakite fefe e Kiteona e loto pulotu he magaaho ne taute e ia e kotofaaga hana?

 ¹² Fakamua to fakafano a Kiteona ke he tauaga, ne kamatamata e Iehova a ia. Fefe? Kua tala age ki a Kiteona ke moumou e fatapoa he matua hana ki a Paala mo e ke hio e pou tapu ne fakatu he tapa. Ko e kotofaaga nei ko e mena paleko, ka kua fakakite e Kiteona e loto fakatokolalo mo e loto pulotu ke he puhala ne taute ai e ia. He nakai moumou ai i mua he tau tagata, ne taute ai e Kiteona he pouli he po ke nakai mailoga he tau tagata a ia. Mua atu, ne taute e Kiteona e kotofaaga hana mo e lotomatala lahi. Ne uta e ia hogofulu e fekafekau—liga ke toka falu ke takahao ka e lagomatai; e lautolu ne toe a ia ke moumou e fatapoa mo e pou tapu. * Ke he ha mena ni, mo e fakamonuina ha Iehova, ne taute e Kiteona e kotofaaga hana, ati hoko mai mogoia e magaaho ke fakaaoga he Atua a ia ke laveaki a Isaraela mai he tau Mitiana.—Tau Fakafili 6:25-27.

Fakatata e Loto Fakatokolalo mo e Pulotu

13, 14. (a) Maeke fefe a tautolu ke fakakite e loto fakatokolalo he magaaho ka mai ki a tautolu e kotofaaga he fekafekauaga? (e) Fakatoka fefe e Matakainaga A. H. Macmillan e fakafifitakiaga mitaki he magaaho ne fakatata e loto fakatokolalo?

¹³ Kua lahi e mena ka ako mai e tautolu he loto fakatokolalo ha Kiteona. Ke fakatai ki ai, kua fefe a tautolu he magaaho ka mai e kotofaaga he fekafekau ki a tautolu? Kua manamanatu fakamua kia a tautolu ke he talahaua po ke mahuiga lahi ka fua mai ai? Po kua loto fakatokolalo a tautolu mo e liogi ko e maeke nakai ia tautolu ke fakakatoatoa e matagahua he kotofaaga? Ko Matakainaga A. H. Macmillan, ko ia ne oti e gahua he lalolagi he 1966, ne fakatoka e fakafifitakiaga mitaki ke he matakupu nei. Ko C. T. Russell, ko e pelesiteni fakamua he Sosaiete he Kolo Toko, ne ole ke he Matakainaga Macmillan ma e manatu hana ko hai ka hukui e gahua ka nakai nofo a ia. He fakatutalaaga ne  mui mai, ne nakai foaki e Matakainaga Macmillan a ia ni, pete ni kua lata tonu ia ia ke taute. He fakahiku, ne uiina e Matakainaga Russell a Matakainaga Macmillan ke manamanatu ke talia e kotofaaga. “Ne tunono au he ofo,” he tohia e Matakainaga Macmillan he mole e tau tau loga. “Ne manamanatu fakahokulo au ki ai, ti fai magaaho ne liogi au hagaao ke he kotofaaga ia, ati fakahiku tala age au ki a ia kua fiafia au ke lagomatai a ia ke he mena kua fahia au ki ai.”

¹⁴ Nakai leva he mole, ne mate e Matakainaga Russell, ti kua fai pu ai e ofisa he Sosaiete he Kolo Toko ma e pelesiteni. Ha kua pule e Matakainaga Macmillan he magahala he fenoga fakamatala he Matakainaga Russell, ne talahau age taha matakainaga ki a ia: “Mac, kua lata tonu ni ia koe ke hukui e pu he pelesiteni. Ko e hukui pauaki a koe ke he Matakainaga Russell he magaaho ne fano a ia, mo e talamai e ia ki a mautolu oti ke taute e tau mena ne fekau e koe. Haia, kua fano tuai a ia ti nakai liu mai. Tuga moli ni ko koe ni e tagata ke hukui a ia.” Ne tali age e Matakainaga Macmillan: “Ma matakainaga na e, nakai ko e puhala a ia ke fifili e matagahua nei. Ko e gahua he Iki anei ti ko e tuaga ni ka moua e koe he fakatokatokaaga he Iki ko e mena ne kitia he Iki kua lata ke atu ki a koe; ti iloa e au nakai ko au e tagata ma e gahua nei.” Mogoia ne foaki e Matakainaga Macmillan taha tagata foki ma e gahua ia. Ke tuga a Kiteona, kua fakatokolalo e onoonoaga hana ki a ia ni—ko e onoonoaga kua lata ia tautolu ke moua.

15. Ko e heigoa falu puhala mitaki ne kua lata ia tautolu ke fakaaoga e loto pulotu he magaaho ka fakamatala a tautolu ke he falu?

¹⁵ Kua lata foki ia tautolu ke loto fakatokolalo ke he puhala ne taute ai e kotofaaga ha tautolu. Kua loto fakamoli a Kiteona, mo e lali ke nakai fakaita noa e tau tagata ne totoko ki a ia. Kua lata foki ke loto fakatokolalo mo e loto fakamoli a tautolu, he gahua fakamatala ha tautolu, ke he puhala ne tutala a tautolu ke he falu. Moli, kua tau a tautolu he tauaga fakaagaga ke ulu ki lalo “e tau kolo” mo e “tau mahalohaloaga.” (2 Korinito 10:4, 5) Ka kua nakai lata ia tautolu ke tutala hifo ke he falu po ke foaki ki a lautolu taha kakano ke ita mai ke he ogo ha tautolu. Ka kua lata ia tautolu ke fakalilifu e tau manatu ha lautolu, he talahau taha mena ne talia auloa ki ai, ti tutala mogoia ke he kakano mitaki he ogo ha tautolu.—Gahua 22:1-3; 1 Korinito 9:22; Fakakiteaga 21:4.

Iesu—Ko e Fakafifitakiaga Mua Ue Atu he Loto Fakatokolalo

16. Fakakite fefe e Iesu kua onoono fakatokolalo na ia ki a ia?

¹⁶ Ko e fakafifitakiaga mitaki lahi he loto fakatokolalo ko Iesu Keriso. * Pete ni ko e fakafetuiaga  tata hana mo e hana Matua, ne nakai fakauaua a Iesu ke talahau kua fai mena ne nakai maeke he pule hana. (Ioane 1:14) Ke tuga anei, he magaaho ne ole e matua fifine ha Iakopo mo Ioane ke fakanonofo e tau tama tokoua hana he tapa a Iesu he hana kautu, ne tala age a Iesu: “Ko ia ke nofo ke he haku a fahi matau mo e haku a fahi hema, nakai haku ia ke ta atu ke he falu.” (Mataio 20:20-23) He taha magaaho, ne talahau fakamoli e Iesu: “Nakai maeke ia au hoko au ke eke taha mena taha . . . ko e mena nakai fifitaki au ke he haku a loto ni, ka ko e finagalo he Matua ne fakafano mai au.”—Ioane 5:30; 14:28; Filipi 2:5, 6.

17. Fakakite fefe e Iesu e loto fakatokolalo he hana tau fehagaiaga mo e falu?

¹⁷ Kua tokoluga a Iesu ke he tau tagata nakai mitaki katoatoa ke he tau puhala oti, mo e ha ia ia e pule mua atu ne mai he hana Matua, ko Iehova. Pete he pihia, kua loto fakatokolalo a Iesu ke he hana tau fehagaiaki mo e tau tutaki hana. Kua nakai pepela e ia a lautolu aki e iloilo lahi hana. Ne fakakite e ia e manamanatuaga mo e fakaalofa hofihofi mo e kapeletu ke he tau manako fakatagata ha lautolu. (Mataio 15:32; 26:40, 41; Mareko 6:31) Ti pete ni kua mitaki katoatoa a Iesu, kua nakai amanaki a ia ke mitaki katoatoa foki e tau tagata. Ne nakai fakaaoga e ia e tau tutaki hana ke he mena ne nakai fahia ki ai a lautolu, mo e nakai fekafekau e ia a lautolu ke molea e mena kua maeke ia lautolu ke taute. (Ioane 16:12) Ko e kakano haia ne kitia he tokologa a ia mo okiokiaga!—Mataio 11:29.

Fifitaki e Fakafifitakiaga he Loto Fakatokolalo ha Iesu

18, 19. Maeke fefe a tautolu ke fifitaki e loto fakatokolalo ha Iesu he (a) puhala ne onoono hifo a tautolu ki a tautolu ni, mo e (e) puhala ne fehagai a tautolu mo e falu?

¹⁸ Ka fakakite he tagata mua ue atu he mouiaga nei e loto fakatokolalo, kua lata foki a tautolu ke taute pihia. Kua fa mahani e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke fakauaua ke talahau kua nakai ni ha ha ia lautolu e pule katoatoa. Ka e he fifitaki ki a Iesu, ne lali e tau Kerisiano ke loto fakatokolalo. Kua nakai fakaikaluga a lautolu ke foaki e tau matagahua ke he tau tagata ne kua lata; po kua nakai fakatokoluga mo e fakauaua a lautolu ke talia e tau hatakiaga mai ia lautolu ne kotofa pauaki ke foaki ai. He fakakite e agaga kaufakalataha, ne toka e lautolu e tau mena oti he fakapotopotoaga ke eke mo “fulufuluola mo e taute fakamitaki.”—1 Korinito 14:40.

¹⁹ To omoi he loto fakatokolalo a tautolu ke mahani totonu ke he mena ne amanaki a tautolu mai he falu mo e ke manamanatu ke he tau manako ha lautolu. (Filipi 4:5) Liga moua e tautolu e tau lotomatala mo e malolo ne nakai moua he falu. Ka e, kaeke loto fakatokolalo a tautolu, to nakai amanaki a tautolu ke taute tumau he falu e tau mena ke he puhala ne manako a tautolu ki ai. He iloa kua igatia e tagata mo e hana ni a kaupaaga, to loto fakatokolalo a tautolu mo e fakaata ma e tau kuku he falu. Ne tohia e Peteru: “Kia mua ke he tau mena oti ke moua e mutolu e fakaalofa lahi ko e taha kia taha, ha ko e fakaalofa ke ufiufi ai e tau hala loga.”—1 Peteru 4:8.

20. Ko e heigoa ha tautolu ka taute ke kautu mai he ha hagahaga ke nakai loto fakatokolalo?

²⁰ Tuga kua fakaako e tautolu, kua haia moli e pulotu mo lautolu ne loto fakatokolalo. Ka e kua, mogoia, ka mailoga e koe kua hagahaga a koe ke nakai loto fakatokolalo po ke mahani fakatokoluga? Aua neke fakalolelole. Ka kia muitua ke he fakafifitakiaga ha Tavita, ne liogi: “Kia taofi foki e koe hāu a fekafekau neke hala fakatokoluga; aua neke kautu a lautolu kia au.” (Salamo 19:13) He fifitaki e tua he tau tagata tuga a Paulo, Kiteona, mo—ke mua atu ke he tau tagata oti kana—Iesu Keriso, to iloa ni e tautolu e moli he tau kupu: “Ha ha i ai e iloilo kia lautolu kua fakatokolalo.”—Tau Fakatai 11:2.

[Tau Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa e loto fakatokolalo?

• Maeke fefe a tautolu ke fifitaki e loto fakatokolalo ha Paulo?

• Ko e heigoa kua ako e tautolu hagaao ke he loto fakatokolalo mai he fakafifitakiaga a Kiteona?

• Fakatoka fefe e Iesu e fakafifitakiaga tokoluga he loto fakatokolalo?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 25]

Ne tokiofa he loto fakatokolalo ha Paulo a ia ke he tau matakainaga Kerisiano hana

[Fakatino he lau 27]

Ne fakaaoga e Kiteona e loto pulotu he magaaho ne taute e ia e finagalo he Atua

[Fakatino he lau 28]

Ko Iesu, ko e Tama he Atua, kua fakakite e loto fakatokolalo he tau mena oti ne taute e ia