Kua Moli e Amaamanakiaga he Liu Tu Mai!
Kua Moli e Amaamanakiaga he Liu Tu Mai!
“Ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate.”—GAHUA 24:15.
1. Ko e amaamanaki he ha a tautolu ke he liu tu mai?
KUA foaki mai e Iehova ki a tautolu e tau kakano mitaki ma e amaamanakiaga he liu tu mai. Taofi a tautolu ke he hana kupu to liu tutu mai a lautolu kua mamate, he mamatike hake ke he moui. Mo e hana finagalo ki a lautolu kua momohe ke he mate to fakamoli ni. (Isaia 55:11; Luka 18:27) Moli, fita he fakakite he Atua hana malolo ke liu fakatu mai a lautolu kua mamate.
2. Aoga fefe e amaamanakiaga he liu tu mai ki a tautolu?
2 Ko e tua ke he foakiaga he Atua ke fakatu mai a lautolu kua mamate he puhala he hana Tama, ko Iesu Keriso, kua fakamalolo a tautolu ke he tau magaaho tupetupe. Ko e moli he amaamanakiaga liu tu mai kua lagomatai foki a tautolu ke fakatumau e mahani fakamoli ke he Matua ha tautolu he lagi ke hoko ke he mate. Pihia foki, to malolo e amaamanakiaga he liu tu mai ha tautolu ka kumikumi a tautolu ke he tau liuaki maiaga ke he moui ne fakamau he Tohi Tapu. Ko e tau mana oti nei ne fakamoli he puhala mai he malolo he Iki Pule Katoatoa ko Iehova.
Moua e Lautolu ne Mamate e Liu Tu Mai
3. Ko e heigoa kua fakamalolo a Elia ke taute he magaaho ne mate e tama tane he takape i Sarefata?
3 He liu fakamanatu fulufuluola he tua ne fakatata he tau fakamoli fakamua ato Kerisiano ha Iehova, ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ne moua he tau fifine ha lautolu a tau tagata mamate kua tutu mai tuai.” (Heperu 11:35; 12:1) Taha mai ia lautolu ia ko e fifine takape nofogati he taone Foinike a Sarafata. Ha kua fakamokoi a ia ke he perofeta he Atua ko Elia, kua moua fakamana tumau hana falaoa mo e puke lolo ke he vaha hoge ne kua fakatumau aki hana moui mo e he tama tane hana. He magaaho ne mate e tama hana he magaaho fakamui, ne fakatakoto e Elia a ia he nofoa, liogi, mo e fakafohifo lagatolu a ia ki luga he tama tane, mo e ole: “Iehova na e, haku Atua na e, kia liu aki mai e koe e agaga he tama nai ki loto ia ia.” Ne fakatupu he Atua e solu, po ke moui, ke liu mai ke he tama tane. (1 Patuiki 17:8-24) Manamanatu la ke he olioli he takape he palepale e tua hana he tohi fakamua e liu tu mai—he hana tama tane fakahele!
4. Ko e heigoa e mana ne taute e Elisaio i Sunema?
4 Ko e taha fifine ne liu tu mai e tagata hana ne mate, ne nofo he taone ko Sunema. Ko e hoana he tagata tane motua, ne fakakite e mahani totonu ke he perofeta ko Elisaio mo e hana fekafekau. Ne palepale a ia aki e tama tane. Fai tau he mole atu, ne poaki a ia ke he perofeta, ne moua e tama tane kua mate i kaina hana. He mole e liogi ha Elisaio mo e taute falu lakaaga, “ti mafana ai e tino he tama.” “Ti tihe lagafitu e tama, ti ala ai e tau mata he tama.” Ko e liu tu mai nei kua ta mai e olioli lahi ke he matua fifine mo e tama tane hana. (2 Patuiki 4:8-37; 8:1-6) Ka e mua atu la e fiafia ka fakaliu tu mai a lautolu ke he ‘liu tu mai kua mua he mitaki’ ke he moui he lalolagi—ne kua fakatoka i mua ha lautolu ke nakai liliu ke mamate foki! Ko e fakalagalaga ha ia ma e fakaaue lahi ke he Atua fakaalofa he liu tu mai, ko Iehova!—Heperu 11:35.
5. Putoia fefe a Elisaio ke he mana pete ni he mole atu hana mate?
5 He mole atu foki e mate a Elisaio mo e tanu, ne taute he Atua hana tau polohui ke malolo mai he agaga tapu. Totou e tautolu: “Ha ne tanu e lautolu [ko e tau Isaraela pauaki] e tagata, ti kitiala, kua kitia e lautolu e kau [Moapi]; ti liti e lautolu e tagata ke he tukuaga a Elisaio; kua hoko hifo e tagata [mate], kua piki atu ke he tau hui atua a Elisaio, ti liu moui ai a ia, kua tu ki luga ke he hana tau hui.” (2 Patuiki 13:20, 21) Kua ofo mo e fiafia ha ia he tagata tane ia! Manamanatu la e olioli ka moua ka fakaliliu tutu mai e tau fakahelehele ha tautolu ke he moui ne felauaki mo e finagalo nakai kaumahala ha Iehova ko e Atua!
Fakaliu Tu Mai he Tama he Atua a Lautolu ne Mamate
6. Ko e heigoa e mana ne taute e Iesu tata atu ke he taone i Naina, ti lauia fefe e mena tupu nei ki a tautolu?
6 Kua foaki mai he Tama he Atua, ko Iesu Keriso, ki a tautolu e tau kakano mitaki he talia na fakaliu tutu mai a lautolu kua mamate, fakalataha mo e amaamanakiaga he moui tukulagi. Ko e mena ne tupu tata atu ke he taone ko Naina kua lagomatai a tautolu ke mailoga ko e mana pihia kua maeke he puhala mai he malolo foaki he Atua. He taha magaaho, ne feleveia e Iesu e tau tagata maanu ne toto e tino he fuata tane ne uta ke tanu i fafo he taone. Ko e tama tane tokotaha ni he takape. Ne tala age a Iesu ki a ia: “Ua tagi a koe.” Ti piki atu a ia ke he fata ati tala age: “Ko e fuata na e, kua tala atu e au kia koe, Ati matike a.” Ati matike hake a ia mo e vagahau. (Luka 7:11-15) Kua fakamalolo moli he mana nei e fifiliaga ha tautolu kua moli e amaamanakiaga he liu tu mai.
7. Ko e heigoa ne tupu hagaao ke he tama fifine a Iairo?
7 Manamanatu foki ke he mena ne tupu ne putoia a Iairo, ko e takitaki kau he sunako i Kapanaumi. Ne ole a ia ki a Iesu ke hau mo e lagomatai e tama fifine 12 tau hana, ne kua teitei mate. Nakai leva ti talahau kua mate e tama fifine. He fakamalolo ki a Iairo kua maanu ke fakagahuahua e tua, ne fina atu a Iesu mo ia ke he kaina hana, ne kua tagi ai e tau tagata. Ne feki a lautolu he tala age a Iesu ki a lautolu: “Nakai mate e tama fifine ka e mohe ni.” Kua mate moli a ia, ka kua amanaki a Iesu ke fakakite na maeke e tau tagata ke liu fakatu mai ke he moui tuga ni he aala mai a lautolu he pulumohea. He toto e lima he tama fifine, ne tala age a ia: “Ma kute na e, ati matike a.” Ti matike agataha a ia, mo e “ofomate ai e na matua hana.” (Mareko 5:35-43; Luka 8:49-56) Nakai fakauaua, ko e tau tagata he magafaoa to “ofomate” foki ka liu fakatutu mai ha lautolu a tau fakahelehele ke he moui he lalolagi parataiso.
8. Ko e heigoa ne taute e Iesu he tukuaga a Lasalo?
8 Nukua mate a Lasalo ke fa e aho he magaaho ne fina atu a Iesu ke he hana tukuaga mo e poka kehe e maka he gutuana. He mole e liogi fakalahi ke maeke he tau tagata kitekite ke iloa nukua falanaki a ia ke he malolo foaki he Atua, ne ui fakalahi age a Iesu: “Lasalo na e, ati hau a ki fafo.” Ati hau a ia ki fafo! Kua lili gaia e tau lima mo e tau hui hana ke he tau ie ne tanu aki, kua pipi foki hana tau mata ke he holoholo. “Vevete e mutolu a ia, ti tuku atu a ia ke fano,” he talahau e Iesu. He kitia e mana nei, tokologa ne ha ha i ai ke fakamafana e tau mahakitaga a Lasalo, ko Maria mo Mareta, ne tua ki a Iesu. (Ioane 11:1-45) Nakai kia fakapuke he talahauaga nei a koe aki e amaamanakiaga to liga liu fakatu mai e tau fakahelehele hau ke he moui he lalolagi fou he Atua?
9. Ko e moli he ha a tautolu to liu fakatu mai e Iesu he mogonei e tau tagata mamate?
9 He nofo a Ioane Papatiso ke he fale puipui, ne fakafano e Iesu e fekau mafanatia nei: “Kua ala e tau matapouli, . . . kua fakamamatike e tau tagata mamate.” (Mataio 11:4-6) He liu fakatutu mai e Iesu e tau tagata mamate he magaaho ne nofo a ia he lalolagi, kua taute moli pihia e ia ko e mena moui fakaagaga ue atu ne fakamalolo he Atua. Ko Iesu “ko e liu tu mai, mo e moui,” ti mafanatia ha ia ke iloa ke he vaha tata i mua “ka logona ai ke he hana leo a lautolu katoa ha he tau tukuaga, mo e o mai ai”!—Ioane 5:28, 29; 11:25.
Fakamalolo he Falu Liu Tu Mai ha Tautolu a Amaamanakiaga
10. Fakamaama fefe e koe e hokotaki fakamua he liu tu mai ne taute he aposetolo?
10 He magaaho ne fakafano e Iesu hana tau aposetolo ko e tau tagata fakamatala he Kautu, ne pehe a ia: “Kia fakamamatike e tau tagata mamate.” (Mataio 10:5-8) Ke taute e mena nei, moli, kua lata a lautolu ke falanaki ke he malolo he Atua. I Iopa he 36 V.N., ko e fifine mahani Atua ko Toreta (Tapita) ne mohe ke he mate. Ko e tau gahua mitaki hana kua lauia foki he taute e tau tapulu ma e tau takape nonofogati, ti kua lahi mahaki e momoko ha lautolu he magaaho ne mate a ia. Ne tauteute he tau tutaki a ia ke tanu ti fakafano atu ke hau e aposetolo ko Peteru, liga ke moua e fakamafanaaga. (Gahua 9:32-38) Ne fekau e ia e tau tagata oti ke o kehe mai he poko tapa ki luga, ti liogi, mo e pehe: “Tapita na e, ati tu a ki luga.” Kua ala a ia, ati matike hake, toto e lima a Peteru, mo e fakatu hake e Peteru a ia. Ko e hokotaki fakamua nei he fakaliu tu mai he aposetolo ne fakatupu e tokologa ke eke mo tau tagata talitonu. (Gahua 9:39-42) Kua foaki foki ki a tautolu e kakano lafi ki luga ma e amaamanakiaga he liu tu mai.
11. Ko e heigoa e liu tu mai fakahiku ne fakamau he Tohi Tapu?
11 Ko e liu fakatu mai fakahiku ne fakamau he Tohi Tapu kua hoko i Tiroa. He nofo a Paulo i ai he fenoga misionare ke lagatolu aki hana, ne matutaki atu hana lauga ti hoko ke he tuloto he po. He nakai fahia mai he lolelole mo e liga he vevela he tau moli mo e tau tutuaga he toloaga ke he matakavi ne fono ai, ne pulumohea ai e tama tane fuata ne higoa ko Eutuko he fakamaama ti to hifo mai luga he tolu e fata he fale. Kua “lagaaki a ia kua mate tuai,” nakai ko e matefua noa ni. Ne fakafohifo a Paulo ki luga a Eutuko, mo e peka ki a ia, mo e tala age ke he tau tagata kitekite: “Ua tagi hake a mutolu, ha ko e mena ha ia ia hana moui.” Ne kakano a Paulo kua liu moui e tama tane fuata. Ko lautolu ne fakalataha atu kua “fiafia lahi ai a lautolu.” (Gahua 20:7-12) He vaha nei, kua moua he tau fekafekau he Atua e mafanatia lahi he iloa to moua he ha lautolu a tau tagata gahua auloa fakamua ke he fekafekauaga he Atua e fakamoliaga he amaamanakiaga he liu tu mai.
Liu Tu Mai—Ko e Amaamanakiaga kua Leva Tuai
12. Ko e heigoa e fifiliaga ne fakakite e Paulo he magaaho ne tu ki mua he Pule Roma ko Felix?
12 He tu ki mua he fakafiliaga he Pule Roma ko Felix, ne talahau e Paulo: “Kua talia e tau mena oti kana kua tohi ke he fakatufono katoa mo e tau perofeta; ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:14, 15) Tuhi fefe e tau vala he Kupu he Atua, tuga e “fakatufono,” ke he fakatutu hake he tau tagata mamate?
13. Ko e ha ne pehe kua hagaaki atu e Atua ke he liu tu mai he magaaho ne foaki e ia e perofetaaga fakamua?
13 Ne hagaaki atu foki e Atua ke he liu tu mai he magaaho ne foaki e ia e perofetaaga fakamua i Etena. He fakahala e “gata tuai,” ko Satani ko e Tiapolo, ne pehe e Atua: “Mo e to tuku e au e faitaua ke he vahaloto hau mo e fifine, mo e vahaloto he hau a tega mo e hana tega. To fakaunoko e ia a koe i loto he ulu mo e to fakaunoko e koe a ia i loto he muihui.” (Fakakiteaga 12:9; Kenese 3:14, 15, NW) Ko e fakaunoko e muihui he tega he fifine ne kakano ko e kelipopo ha Iesu Keriso. Kaeke ke fakaunoko he Tega ia e ulu he gata he magaaho fakamui, to liu fakatu mai e Keriso he mate.
14. Ko e fefe a ia ko Iehova “nakai ko e Atua a ia ha lautolu kua mamate, ka ko lautolu kua momoui”?
14 Ne fakapuloa e Iesu: “Ko e tutu mai ha lautolu kua mamate, kua fakailoa mai ia e Mose ke he kupu ke he akau talatala, he totoku e ia e Iki, ko e Atua a Aperahamo, ko e Atua foki a Isaako, ko e Atua foki a Iakopo. Nakai ko e Atua a ia ha lautolu kua mamate, ka ko lautolu kua momoui; ha ko e mena kua momoui oti ia ia.” (Luka 20:27, 37, 38; Esoto 3:6) Ne mamate a Aperahamo, Isaako, mo Iakopo, ka ko e finagalo he Atua ke liu fakatu mai a lautolu kua moli lahi ni ki a ia kua tuga ni na momoui a lautolu.
15. Ko e ha kua ha ha ia Aperahamo e kakano ke talitonu ke he liu tu mai?
15 Ha ha ia Aperahamo e kakano ma e amaamanakiaga he liu tu mai, ha ko e magaaho ne fuakau lahi a ia mo e hoana hana, ko Sara, mo e kua mamate a laua hagaao ke he fanafanau, ne liuaki fakamana he Atua e malolo gahuahua ha laua ke fai tama. Kua tatai e mena nei mo e liu tu mai. (Kenese 18:9-11; 21:1-3; Heperu 11:11, 12) He teitei 25 e tau moui he tama tane ha laua, ko Isaako, ne tala age e Atua ki a Aperahamo ke poa a ia. He amanaki a Aperahamo ke hoka a Isaako ke mate, ne taofi he agelu a Iehova hana lima. Ne mailoga e Aperahamo “kua manatu a ia kua maeke ni ke he Atua ke fakatu a [Isaako] mai ia lautolu kua mamate, ne moua mai ai foki a ia ke he fakatai.”—Heperu 11:17-19; Kenese 22:1-18.
16. Kua mohe a Aperahamo mogonei ke he mate, he fakatali ke he heigoa?
16 Ne amaamanaki a Aperahamo ke he liu tu mai i lalo hifo he pule faka-Mesia, ko e Tega he maveheaga. Mai he tuaga he moui fakamua hana, ne mailoga he Tama he Atua e tua ha Aperahamo. Ko e tagata tane ko Iesu Keriso, ne tala age a ia ke he tau Iutaia: “Ko Aperahamo ha mutolu a matua ne fiafia lahi a ia kia kitia ai haku a vaha.” (Ioane 8:56-58; Tau Fakatai 8:30, 31) Kua mohe a Aperahamo mogonei ke he mate, fakatali ke he liu tu mai ke he moui he lalolagi i lalo hifo he Kautu faka-Mesia he Atua.—Heperu 11:8-10, 13.
Fakamoliaga Mai he Fakatufono mo e Tau Salamo
17. Tuhi fefe e ‘tau mena kua tohi ke he fakatufono’ ke he liu tu mai ha Iesu Keriso?
17 Ko e amaamanakiaga he liu tu mai a Paulo ne lagotatai mo e “tau mena oti kana kua tohi ke he fakatufono.” Ne tala age e Atua ke he tau Isaraela: “Kia uta e mutolu taha fuhi saito he tau fua uluaki he heleheleaga ke he ekepoa. Ti [he Nisana 16] lialiaki e ia e fuhi saito ki mua a Iehova, kia talia ia ma mutolu.” (Levitika 23:9-14) Liga he tokaloto e fakatufono nei, ne tohi e Paulo: “Kua fakatu mai a Keriso ia lautolu kua mamate, kua uta a ia mo fua uluaki kia lautolu kua momohe.” Ko e “fua uluaki,” ne liu fakatu mai a Iesu he Nisana 16, 33 V.N. Fakamui, he hana ha ha hinei, ha ha i ai e liu tu mai he ‘tau fua fakahiku’—tau tutaki fakauku fakaagaga hana.—1 Korinito 15:20-23; 2 Korinito 1:21; 1 Ioane 2:20, 27.
18. Fakakite fefe e Peteru na talahau tuai mai e liu tu mai ha Iesu he tau Salamo?
18 Kua lalago foki he tau Salamo e liu tu mai. He aho Penetekoso 33 V.N., ne fatiaki he aposetolo ko Peteru mai he Salamo 16:8-11, he talahau: “Ha ko e mena tala mai e Tavita kia [Keriso], Ne kitia e au e Iki ha i mua haku nakai noa; ha ko e mena ha ha he tapa matau haku a ia, neke fagahuatia ai au. Ko e mena haia ne fiafia ai hoku loto, mo e olioli ai hoku alelo; ke okioki ai foki hoku tino mo e fakatalitali. Ha ko e mena nakai toka e koe hoku agaga ki hate; nakai tuku atu foki e koe hau a tagata tapu kia hoko ki ai e popo.” Ne lafi atu e Peteru: “Kua iloa fakamua e [Tavita], ko e mena ia kua vagahau mai ai a ia ke he liu tu mai a Keriso, kua nakai toka a ia ki hate, ti nakai hoko foki e popo ke he hana tino. Ko Iesu hanā kua liu fakatu mai he Atua.”—Gahua 2:25-32.
19, 20. I ne fe ne fatiaki mai a Peteru he Salamo 118:22, ti fakalataha fefe e mena nei mo e mate mo e liu tu mai a Iesu?
19 Fai aho he mole, ne tu a Peteru ki mua he Saneheturini mo e liu fatiaki mai he tau Salamo. He huhu ko e fakamalolo fefe e ia e tagata kulikuli, ne pehe e aposetolo: “Kia iloa e mutolu oti, katoa mo e motu oti ko Isaraela, ko e higoa a Iesu Keriso ko e Nasareta, ko ia ne fakasatauro e mutolu, ne liu fakatu mai he Atua ia lautolu kua mamate, ko ia ni kua tu mai ai e tagata nai kua malolo ki mua ha mutolu. Ko e maka hanai [Iesu] ne tiaki e mutolu e tau tagata ati fale, kua uta a ia mo maka tapa ki luga he malokuaga. Ti nakai tokai foki e fakamouiaga ke he taha; nakai fakai taha higoa i lalo he lagi kua foaki mai ke he tau tagata, ke maeke ai ke fakamomoui a tautolu.”—Gahua 4:10-12.
20 Ne fatiaki mai a Peteru a nai he Salamo 118:22, he fakagahua e mena ne talahau hagaao ke he mate mo e liu tu mai ha Iesu. He fakaohooho he tau takitaki lotu ha lautolu, ne tiaki he tau Iutaia a Iesu. (Ioane 19:14-18; Gahua 3:14, 15) “[Ko e] tau tagata ati fale” kua tiaki e maka ne hokotia ke he tamate a Keriso, ka ko e ‘maka kua uta mo maka tapa ki luga he malokuaga’ kua fakakite hana fakatu mai ke he lilifu he agaga he lagi. Tuga he talahau tuai mai he salamo, “ko e mena ia ne eke e Iehova.” (Salamo 118:23) He taute e “maka” mo Ulu he malokuaga kua putoia e fakatokoluga hana ko e Patuiki-Fifili.—Efeso 1:19, 20.
Fakamalolo ha ko e Amaamanakiaga he Liu Tu Mai
21, 22. Ko e heigoa e amaamanakiaga ne fakakite e Iopu, ne fakamau ia Iopu 14:13-15, ti fakamafana fefe he mena nei a lautolu kua maanu he vaha nei?
21 Pete ne nakaila kitia mata e tautolu ha tagata kua fakatu mai he mate, ka kua mailoga e tautolu e falu talahauaga he Tohiaga Tapu kua fakamoli ki a tautolu e liu tu mai. Ko e mena ia, kua maeke ke manamanatu a tautolu ke he amaamanakiaga ne fakakite he tagata hakohako ko Iopu. He mamahi a ia, ne ole a ia: “Ane fufu e koe [Iehova] au i Seoli, . . . kia kotofa mai e koe e tau aho maku, mo e manatu mai e koe au, Ka mate e tagata to liu moui mai kia a ia? . . . Kia ui mai a koe, ti tali atu au kia koe; kia finagalo fakaalofa a koe ke he gahua he hau a tau lima.” (Iopu 14:13-15) To ‘finagalo fakaalofa e Atua ke he gahua he hana tau lima,’ he manako lahi ke liu fakatu mai a Iopu. Ko e amaamanakiaga ha ia kua foaki mai ki a tautolu!
22 Liga kua gagao lahi mahaki e tagata he magafaoa matakutaku Atua, tuga a Iopu, ti hokotia foki ke he fi he mate. To tagi a lautolu ne mauku, tuga ni ne tagi a Iesu he mate a Lasaro. (Ioane 11:35) Ka ko e mafanatia ha ia ke iloa to ui mai e Atua ti tali e lautolu he manamanatuaga hana! Kua tuga e liliu mai a lautolu he fenoga—nakai gagao po ke pakia, ka e he tino malolo.
23. Fakakite fefe he falu e mauokafua ke he amaamanakiaga he liu tu mai?
23 Ko e mate he Kerisiano fuakau tua fakamoli ne omoi e tau tagata talitonu ke tohi: “Fakamolemole talia ha mautolu a fakaalofa hokulo ha ko e galo he hau a matua fifine. Ko e magaaho ku ni to liu fakafeleveia e tautolu a ia—fulufuluola mo e hakahakau!” Ko e tau mamatua ne galo e tama tane ha laua ne pehe: “Ko e onoono lahi atu ha ia ha maua ke he aho ka ala mai a Jason! To onoono viko a ia mo e kitia e Parataiso ne manako lahi a ia ki ai. . . . . Ko e manamanatuaga mitaki ha ia ma tautolu ke fakalataha mo ia i ai.” E, mo e fakaaue ha ia ha tautolu kua moli e amaamanakiaga he liu tu mai!
Ko e Heigoa e Tali Hau?
• Aoga fefe ki a tautolu e tua ke he foakiaga he Atua ke liu fakatu mai a lautolu kua mamate?
• Ko e heigoa e tau mena tutupu ne fakamau he tau Tohiaga Tapu kua foaki mai ki a tautolu e kakano mitaki ma e amaamanakiaga ke he liu tu mai?
• Ko e ha kua talahau nukua leva tuai e amaamanakiaga he liu tu mai?
• Ko e heigoa e amaamanakiaga malolo kua maeke ke manamanatu a tautolu ki ai hagaao ki a lautolu kua mamate?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 8]
Moua mai e malolo ia Iehova, ne liuaki mai e Elia e moui ke he tama tane fuata he takape
[Fakatino he lau 10]
Magaaho ne liu fakatu mai e Iesu e tama fifine a Iairo ke he moui, ne ofomate e tau mamatua hana
[Fakatino he lau 13]
He aho Penetekoso 33 V.N., ne fakakite fakamalolo he aposetolo ko Peteru nukua fakaliu tu mai a Iesu he mate