Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Onoonoaga Mahani Atua ke he Mahani Mea

Ko e Onoonoaga Mahani Atua ke he Mahani Mea

Ko e Onoonoaga Mahani Atua ke he Mahani Mea

“Ko au ko Iehova, ko e hau a Atua, kua fakaako atu kia koe ke he tau mena ke aoga ai, kua takitaki e ia a koe ke he puhala ke fano ai a koe.”—ISAIA 48:17.

1, 2. (a) Fefe e onoonoaga he tau tagata tokologa ke he mahani fakatane mo e fifine? (e) Ko e heigoa e onoonoaga he tau Kerisiano ke he mahani fakatane mo e fifine?

HE VAHA NEI, he tau kalakala loga he lalolagi, ko e mahani mitaki nukua eke mo mena fakatagata. Kua onoono e tau tagata ke he tau fakalatahaaga he mahani fakatane mo e fifine ko e fakakiteaga pauaki he loto hofihofi ke he ha magaaho kua manako a lautolu ki ai, nakai ko e mena lata ke fakakaupa hokoia ke he fakamauaga. Kua logona e lautolu ka nakai fai tagata ka mamahi, ti nakai fai kelea ke fifili ni he tagata e puhala ke fai mahani. He onoonoaga ha lautolu, kua nakai lata ke fakafili e tau tagata ke he tau mahani, mua atu ke he mahani fakatane mo e fifine.

2 Ko lautolu nukua iloa a Iehova kua kehe e onoonoaga. Kua muitua fiafia e lautolu e tau takitakiaga faka-Tohiaga Tapu ha kua fakaalofa a lautolu ki a Iehova mo e manako ke fakafiafia a ia. Kua mailoga e lautolu nukua fakaalofa a Iehova ki a lautolu mo e foaki e puhala ke lata ni mo e mitaki ha lautolu, ko e puhala ka aoga moli ki a lautolu mo e taute a lautolu ke fiafia. (Isaia 48:17) Ha ko e Atua e Punaaga he moui, kua mitaki he lata ia lautolu ke ono atu ki a ia ma e takitakiaga ke he puhala ka fakaaoga e lautolu ha lautolu a tau tino, mua atu ke he mena nei kua matutaki lahi ke he utaaga he moui.

Ko e Mena Fakaalofa Mai he Tufuga Fakahele

3. Ko e heigoa he tokologa i Kerisitenitome ne fakaako hagaao ke he tau fakalatahaaga he mahani fakatane mo e fifine, ti fakatatai fefe e mena ia mo e mena ne fakaako he Tohi Tapu?

3 He kehekehe ai mo e mahani he lalolagi he vaha nei, ne fakaako he falu he Kerisitenitome ko e fakalataha ke he mahani fakatane mo e fifine kua fakama, agahala, mo e “hala fakamua” he kaina i Etena ko e fakavaivai mahani fakatane mo e fifine e Eva a Atamu. Ko e onoonoaga pihia kua kehe mai he mena ne talahau mai he tau Tohiaga Tapu omoomoi he agaaga. Kua hagaao e Tohi Tapu ke he hoa fakamua ko “Atamu mo e hana hoana.” (Kenese 2:25) Ne tala age e Atua ki a laua ke fanafanau, he pehe: “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi.” (Kenese 1:28) To nakai fai kakano ma e Atua ke poaki ki a Atamu mo Eva ke fanafanau ti fakahala a laua he taute e tau hatakiaga ia.—Salamo 19:8.

4. Ko e foaki he ha he Atua e malolo mahani fakatane mo e fifine ke he tau tagata?

4 He poakiaga ia ne foaki ke he tau mamatua fakamua ha tautolu, ne kua liu fatiaki ki a Noa mo e tau tama tane hana, kitia ai e tautolu e matapatu kakano he fakalataha ke he mahani fakatane mo e fifine: ke fanafanau. (Kenese 9:1) Pete ia, kua fakakite mai he Kupu he Atua ke he hana tau fekafekau ne mau kua nakai lili fakamahao e fakalatahaaga he mahani fakatane mo e fifine ke fanafanau hokoia. Ko e tau fakalatahaaga pihia kua fakapuke fakamitaki aki e tau manako he loto manamanatu mo e fakatino mo e ko e punaaga he fiafia ke he hoa mau. Ko e puhala ma laua ke fefakakiteaki e fakaalofa hofihofi hokulo.—Kenese 26:8, 9; Tau Fakatai 5:18, 19; 1 Korinito 7:3-5.

Tau Taofiaga Faka-Atua

5. Ko e heigoa e tau fakatufono ne tuku he Atua ke he matagahua he mahani fakatane mo e fifine?

5 Ko e mahani fakatane mo e fifine ko e mena fakaalofa mai he Atua, ti kua lata ke fakakite mo e fai fakakaupaaga. Ko e matapatu fakaakoaga nei kua hagaao foki ke he fakatokaaga he fakamauaga. (Efeso 5:28-30; 1 Peteru 3:1, 7) I fafo he fakamauaga, ko e fakalataha ke he mahani fakatane mo e fifine kua nakai fakagofua. Kua fakamahino he Tohi Tapu e manatu nei. He Fakatufono ne age he Atua ke he motu a Isaraela, ne talahau: “Aua neke faivao a koe.” (Esoto 20:14) Fakamui, ne putoia e Iesu e “faivao” mo e “feuaki” fakalataha mo e “tau manatu kelea” ne tupu mai he loto mo e fakakiva e tagata. (Mareko 7:21, 22) Kua omoomoi e aposetolo ko Paulo ke fakamafana e tau Kerisiano i Korinito: “Kia fehola kehe a mutolu he feuaki.” (1 Korinito 6:18) Mo e he hana tohi ke he tau Heperu, ne tohi e Paulo: “Kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana e tau tagata oti kana, mo e mohega foki kua nakai fakakelea; ka e fakahala he Atua e tau tagata feuaki mo e faivao.”—Heperu 13:4.

6. He Tohi Tapu, ko e heigoa e fakakatoatoaaga he kupu “feuaki”?

6 Ko e heigoa e kakano he kupu “feuaki”? Kua hau he kupu Heleni por·neiʹa, he falu magaaho ne fakaaoga ke hagaao ke he tau fakalatahaaga mahani fakatane mo e fifine he tau tagata nakai mau. (1 Korinito 6:9) Tuga foki ia Mataio 5:32 mo e Mataio 19:9, ko e kupu kua laulahi e kakano mo e lafi ki ai e hagaaoaga ke he faivao, mahani tiki, mo e mahani manu. Ko e falu tauteaga mahani fakatane mo e fifine he tau tagata ne nakai mau tuga e mahani fakatane mo e fifine he hala gutu mo e fakasotoma mo e fakalagalaga e mouiaga he taha tagata kua fakakite foki ko e por·neiʹa. Kua fakahala oti e tau gahua ia—he fakakite maali mai po ke he fakamaama—ke he Kupu he Atua.—Levitika 20:10, 13, 15, 16; Roma 1:24, 26, 27, 32. *

Aoga Mai he Tau Fakatufono Mahani Mitaki he Atua

7. Aoga fefe a tautolu he taofi e mahani mea?

7 Ke omaoma ke he puhala ha Iehova hagaao ke he mahani fakatane mo e fifine kua paleko ma e tau tagata nakai mitaki katoatoa. Ne tohi he pulotu talahaua Iutaia he senetenari 12 aki ko Maimonides: “Nakai fai fakatufono he Toraha [Fakatufono faka-Mose] katoa kua uka ke taofi tuga e tau fakalatahaaga nakai fakagofua mo e tau fakalatahaaga mahani fakatane mo e fifine fakahanoa.” Ka eke ke omaoma a tautolu ke he hatakiaga he Atua, kua aoga lahi ai mogoia ki a tautolu. (Isaia 48:18) Ma e fakatai, ko e omaoma ke he puhala nei ka lagomatai ke puipui a tautolu mai he tau gagao pikitia he mahani fakatane mo e fifine, ko e falu ne nakai fai fakamauluaga mo e maeke ke tamate ai. * Kua puipui a tautolu mai he tau fatu noa nakai mau. Ko e fakagahua e pulotu mahani Atua kua putoia foki e loto manamanatu mea. Ko e taute pihia ka fakatolomaki e fakalilifu fakatagata mo e moua e fakalilifu mai he falu, putoia e tau magafaoa ha tautolu, tau kapitiga ha tautolu, tau fanau ha tautolu, mo e tau matakainaga Kerisiano ha tautolu. Kua fakatolomaki foki i loto ha tautolu e aga atihake mitaki ke he mahani fakatane mo e fifine ka lafi ke he fiafia he fakamauaga. He tohi he taha fifine Kerisiano: “Ko e kupu moli he Kupu he Atua e puipuiaga mitaki lahi mahaki. Hane fakatali au ke mau, ti ka mau au to matalahi au ke tala age ke he tagata tane Kerisiano ka mau e au kua tumau au ke mahani mea.”

8. Ko e heigoa e tau puhala kua liga fakatolomaki ki mua e mahani mitaki ha tautolu he tapuakiaga mea?

8 He fakatumau e mahani mitaki ha tautolu, maeke foki ia tautolu ke totoko fakalahi ke he tau talahauaga hehe hagaao ke he tapuakiaga moli mo e futiaki e tau tagata ke he Atua kua tapuaki a tautolu ki ai. Ne tohi he aposetolo ko Peteru: “Kia mitaki ha mutolu a mahani ki mua he tau motu kehe, ko e mena kua kupu kelea ai kia mutolu tuga ne tau tagata mahani kelea a mutolu, ka kitekite a lautolu ke he tau gahua mitaki ha mutolu, ti fakaheke atu ai a lautolu ke he Atua ke he aho ke ahi mai ai.” (1 Peteru 2:12) Pihia foki kaeke ke kaumahala a lautolu ne nakai fekafekau ki a Iehova ke mailoga po ke talia e mahani mitaki ha tautolu, kua iloa moli e tautolu to kitia, talia, ti fiafia foki e Matua ha tautolu he lagi ke he tau laliaga ha tautolu ke mumui ke he hana tau puhala.—Tau Fakatai 27:11; Heperu 4:13.

9. Ko e ha kua lata ke mauokafua a tautolu ke he puhala he Atua, pete ni e nakai maama katoatoa e tautolu hana tau kakano? Fakamaama.

9 Ko e tua ke he Atua kua putoia e mauokafua he iloa e ia e mena kua mua he mitaki ma tautolu, pete he nakai maama katoatoa e tautolu e tau kakano oti ne takitaki e ia a tautolu ke he puhala kua taute e ia. Manamanatu ke he fakafifitakiaga he Fakatufono faka-Mose. Taha e matafakatufono ke he tau heaga api fakakautau ke tanu e tau otaota i fafo he heaga api. (Teutaronome 23:13, 14) Liga kua manamanatu e tau Isaraela ke he kakano ma e puhala pihia; kua manamanatu e falu nakai lata e mena ia. Tali mai ai, kua mailoga he saiene fakaekekafo kua lagomatai he fakatufono nei ke fakatumau e mea he tau hala vai mo e foaki e puipuiaga ke he tau gagao utafano he tau moko. Tatai ai, ha ha i ai e tau kakano fakaagaga, fakalatahaaga, loto logona, fakatino, mo e manamanatuaga nukua fakakaupa he Atua e tau fakalatahaaga he mahani fakatane mo e fifine ke he mohega he fakamauaga. Kia manamanatu la tautolu mogonei ke he tau fakafifitakiaga gahoa he Tohi Tapu ki a lautolu kua fakatumau e mahani mea.

Iosefa—Fakamonuina ma e Hana Mahani Mitaki

10. Ko hai ne fakavaivai a Iosefa, ti tali fefe atu a ia?

10 Liga kua mahani a koe mo e fakafifitakiaga ha Iosefa he Tohi Tapu, ko e tama tane a Iakopo. He 17 e tau he moui, ne eke a ia mo fekafekau ha Potifara, ko e takitaki he kau leoleo ha Farao i Aikupito. Ne fakamonuina e Iehova a Iosefa, mo e fai magaaho ne kotofa a ia mo pule he fale katoa a Potifara. He tu e 20 he tau hana he moui, nukua “tino mitaki a Iosefa, to mitaki hana mata.” Ne futiaki e ia e onoonoaga he hoana a Potifara, ne lali ke momohe mo ia. Ne fakamahino e Iosefa hana tuaga, he fakamaama ka talia to nakai ni ko e hehe a ia ke he hana iki ka ko e “hala [foki] ke he Atua.” Kua talahau pihia he ha a Iosefa?—Kenese 39:1-9.

11, 12. Pete nakai fai fakatufono tohi faka-Atua ne fakagofua e feuaki mo e faivao, ko e ha ne talahau e Iosefa e mena ne talahau e ia?

11 Moli, ne nakai fakave e fifiliaga a Iosefa ke he matakutaku neke moua he tau tagata. Na nonofo mamao e magafaoa a Iosefa, ti manatu e matua tane hana kua mate tuai a ia. Ka taute e Iosefa e mahani feuaki, to nakai iloa he magafaoa hana. Ko e hala pihia kua liga fufu foki ia Potifara mo e tau fekafekau tane hana, ha ko e mena fa fai magaaho kua nakai ha ha ai a lautolu he fale. (Kenese 39:11) Ka e iloa e Iosefa ko e mahani pihia kua nakai galo ke he Atua.

12 Kua liga talahau e Iosefa e mena ne iloa e ia hagaao ki a Iehova. Nakai fakauaua na iloa e ia e mena ne fakapuloa e Iehova he kaina ko Etena: “Ko e mena ia ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e pipiki ke he hana hoana; ti eke ai a laua mo tino taha.” (Kenese 2:24) Lafi ki ai, kua tuga ke mataala a Iosefa ke he mena ne tala age e Iehova ke he patuiki Filisitia ne manako lahi ke fakakelea e matua tupuna fifine a Iosefa ko Sarai. Ne tala age a Iehova ke he patuiki ia: “Kitiala, ko e mate ne fai a koe ha ko e fifine ne ta mai e koe, ha ko e hoana a ia he taha tagata. . . . Ha kua taofi ni e au a koe neke hala a koe ki mua haku; ko e mena foki ia nakai toka ai e au a koe ke hoko atu kia ia.” (Kenese 20:3, 6) Ti pete ni kua nakai la foaki ia e Iehova e fakatufono tohi, kua mahino e tau logonaaga hana ke he fakamauaga. Ko e mahani mitaki ha Iosefa, fakalataha mo e hana manako ke fakafiafia a Iehova, ne taute a ia ke fakaheu e mahani feuaki.

13. Liga ko e ha ne nakai fakamamao ai a Iosefa mai he hoana a Potifara?

13 Ka e, fakatumau e hoana a Potifara, he ole ki a ia “he taha aho mo e taha aho” ke momohe mo ia. Ko e ha ne nakai maeke ia Iosefa ke fakaheu noa a ia? Ha ko e fekafekau, nukua ha ha ia ia e tau matagahua ke taute mo e nakai maeke ke hiki hana tuaga. Kua fakakite he tau fakamoliaga kumikumi ke he kelekele na talaga e tau fale Aikupito ke maeke ke hu atu ke he tau poko lalahi he kaina to hokotia ke he poko he tanakiaga. Ti nakai maeke mogoia ia Iosefa ke fakamamao mai he hoana a Potifara.—Kenese 39:10.

14. (a) Ko e heigoa ne tupu ki a Iosefa he mole e hola kehe mai a ia he hoana a Potifara? (e) Fakamonuina fefe e Iehova a Iosefa ma e hana tua fakamoli?

14 Taha aho nakai ha ha he fale ha tagata taha. Ne toto atu e hoana a Potifara ki a Iosefa kua pehe: “Kia momohe a taua.” Ne hola a ia. Mamahi ai ha ko e hana fakaheu, ne tukumale e ia a Iosefa he lali ke fakapilo pulenoa a ia. Ko e heigoa e tau fua? Palepale fakamafiti kia e Iehova a ia ha ko e hana puhala fakamoli? Nakai. Ne tuku ai a Iosefa ke he fale puipui mo e lili ai. (Kenese 39:12-20; Salamo 105:18) Kua kitia e Iehova e nakai fakafili tonu mo e magaaho fakahiku ne fakatoka mai a Iosefa he fale puipui ke he fale patuiki. Ne eke a ia mo tagata malolo ke ua i Aikupito mo e ne fakamonuina aki e hoana mo e tau fanau. (Kenese 41:14, 15, 39-45, 50-52) Lafi ki ai, ko e fakamauaga he mahani fakamoli a Iosefa ne tohi he 3,500 e tau tau i tuai ke manamanatu ki ai e tau fekafekau he Atua. Ko e tau fakamonuinaaga homo ue atu ha ia he tapiki mau ke he tau fakatufono tututonu he Atua! Pihia foki, kua liga nakai kitia tumau e tautolu he vaha nei e tau fua mafiti he fakatumau e fakamoli he mahani mitaki, ka kua iloa moli e tautolu kua kitia e Iehova mo e to fakamonuina a tautolu ke he magaaho i mua.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9.

‘Maveheaga ha Iopu mo e Tau Mata Hana’

15. Ko e heigoa e ‘maveheaga ha Iopu mo e tau mata hana’?

15 Ko e taha tagata taofi mahani fakamoli a Iopu. Ke he tau kamatamata ne hoko ki a ia mai he Tiapolo, ne liu manamanatu a Iopu ke he moui hana mo e fakapuloa fakamakai ke fakahala a ia kaeke ke moumou e ia falu matapatu fakatufono ha Iehova he mahani fakatane mo e fifine. Ne pehe a Iopu: “Ne eke e au e maveheaga mo e tau mata haku, ko e heigoa foki e mena ke manatu ai au ke he tamafine tote?” (Iopu 31:1) He mena nei, ne kakano a Iopu ko e fifiliaga hana ke taofi e mahani fakamoli ke he Atua, nukua fifili a ia ke fakamamao mai he onoono mo e manako ke he fifine. Moli, to kitia e ia e tau fifine he tau aho takitaha he moui hana mo e to liga lagomatai a lautolu ka manako lagomatai a lautolu. Ka ko e onoono ke he puhala ke tutuli e tau foliaga manako loto, ne nakai fakaata e ia. Fakamua to tutupu hana tau kamatamata, ko ia ko e tagata monuina, kua “mua ue atu foki e tagata na he tau tagata oti ke he faahi uta.” (Iopu 1:3) Nakai fakaaoga e ia e malolo muhu mena hana ke futiaki mai e tau fifine tokologa. Maaliali ai, ne nakai fakafiafia e ia e monuina he taute fakahanoa e tau fakalatahaaga he mahani fakatane mo e fifine mo e tau tama fifine fuata.

16. (a) Ko e fakafifitakiaga mitaki he ha a Iopu ma e tau Kerisiano kua mau? (e) Kehe mamao fefe e tau mahani he tau tagata tane he vaha ha Malaki mai he vaha ha Iopu, ti ka e kua he vaha nei?

16 He tau magaaho mitaki mo e tau magaaho uka, ne fakakite e Iopu e mahani fakamoli. Ne mailoga e Iehova e mena nei ti fakamonuina lahi a ia. (Iopu 1:10; 42:12) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha ia ha Iopu ma e tau Kerisiano kua mau, ko e tau tagata tane mo e tau fifine katoa! Mena ia ni ne ofania a Iehova ki a ia! Kehe ai, ko e mahani he tokologa he vaha nei kua tatai lahi ke he mena ne tupu he vaha a Malaki. Ne vihiatia lahi he perofeta ia e puhala ne tiaki he tau tane tokologa ha lautolu a tau hoa, ke mau ai ke he tau tama fifine fuata. Ne puke e fatapoa a Iehova ke he tau hihina mata he tau hoana ne tiaki, ti vihiatia he Atua a lautolu ne “fakavai” ke he tau hoa ha lautolu.—Malaki 2:13-16.

Ko e Tamafine Fuata Mahani Mitaki

17. Eke fefe e tamafine Sulamita ke tuga e “kaina kua puipui”?

17 Ko e tagata mahani fakamoli ke tolu aki ko e tamafine Sulamita. He tamafine mo e fulufuluola, ne nakai ni futiaki e ia e tau manako he tama tane leveki mamoe ka e pihia mo e patuiki mahuiga i Isaraela, ko Solomona. He tala fulufuluola katoa ne talahau he Lologo a Solomona, ne fakatumau e tamafine Sulamita ke mahani mitaki, ti moua ai e fakalilifu mai ia lautolu ne viko takai ia ia. Pete he fakaheu e ia a Solomona, ne omoi he agaga a ia ke tohi e tala he tamafine. Ko e leveki mamoe ne ofania e ia ne fakalilifu foki hana mahani mitaki. He taha magaaho ne talahau e ia ne tatai e tamafine Sulamita ke he “kaina kua puipui.” (Lologo a Solomona 4:12) I Isaraela i tuai, ne ha ha i ai e tau kaina fulufuluola ne toka ai e tau laukou kai fulufuluola kehekehe, tau fiti manogi, mo e tau akau loloa gitu. Kua pa viko he tau kaina pihia e ulu akau po ke kaupa ti hu atu ni ki loto he gutuhala fakamau. (Isaia 5:5) Ke he leveki mamoe, ko e mahani mea mo e fulufuluola he tamafine Sulamita kua tatai ke he kaina fulufuluola pihia. Kua mahani mitaki katoatoa a ia. Ko e fakaalofa hohofi hana to fakakite ni ke he hana a tane anoiha.

18. Ko e heigoa e tau fakamauaga ha Iosefa, Iopu, mo e tamafine Sulamita kua fakamanatu ki a tautolu?

18 He mahani fakamoli, ne fakatoka he tamafine Sulamita e fakafifitakiaga mitaki lahi ma e tau fifine Kerisiano he vaha nei. Ne kitia mo e loto fakaaue e Iehova e mahani tonu mitaki he tama fifine Sulamita mo e fakamonuina a ia tuga he fakamonuina e ia a Iosefa mo Iopu. Ma e takitakiaga ha tautolu, ko e tau gahua ha lautolu he mahani fakamoli nukua tohi he Kupu he Atua. Ko e tau laliaga ha tautolu ke taofi e mahani fakamoli he vaha nei ne nakai fakamau he Tohi Tapu, ka e ha ha ia Iehova e “tohi ke fakamanatu” ma lautolu kua tutuli ke taute hana finagalo. Kia nakai nimo e tautolu hane “fanogonogo mai” a Iehova mo e fiafia he lali moli a tautolu ke taofi e mahani mea.—Malaki 3:16.

19. (a) Kua lata ke fefe e onoonoaga ha tautolu ke he mahani mea? (e) Ko e heigoa ka fakatutala he vala tala ka mui mai?

19 Pete ni ko lautolu ne nakai tua ka liga vaiga mai, kua fiafia a tautolu ke omaoma ke he Tufuga fakaalofa ha tautolu. Ha ha ia tautolu e mahani tokoluga atu, ko e mahani Atua. Ko e mena ke matalahi ai, ko e mena ke tokiofa. He fakatumau e tuaga mahani mea, maeke ia tautolu ke fiafia ke he fakamonuinaaga he Atua mo e fakatumau e amaamanakiaga kikila he tau monuina tukumalagi anoiha. He puhala aoga, ko e heigoa ha tautolu ka taute ke fakatumau e mahani mea? Ko e vala tala ne hau ka fakatutala e huhu aoga nei.

[Tau Matahui Tala]

^ para. 6 Kikite The Watchtower, Mati 15, 1983, tau lau 29-31.

^ para. 7 Momoko, ha kua ha ha i ai e tau tuaga ne kua moua he Kerisiano mahani mitaki e gagao pikitia he mahani fakatane mo e fifine mai he hoa nakai tua ne nakai muitua ke he puhala he Atua.

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

• Ko e heigoa kua fakaako he Tohi Tapu ke he tau fakalatahaaga mahani fakatane mo e fifine?

• Ko e heigoa e katoatoaaga he kupu “feuaki” he Tohi Tapu?

• Aoga fefe ki a tautolu e fakatumau ke mahani mea?

• Ko e ha a Iosefa, Iopu, mo e tamafine Sulamita ko e tau fakafifitakiaga mitaki ma e tau Kerisiano he vaha nei?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 21]

Ne hola kehe a Iosefa mai he mahani feuaki

[Fakatino he lau 22]

Ko e tamafine Sulamita ne tuga e “kaina kua puipui”

[Fakatino he lau 23]

Ne taute e Iopu e ‘maveheaga mo e tau mata hana’