Kia Kumi a Iehova Ato Hoko e Aho he Ita Hana
Kia Kumi a Iehova Ato Hoko e Aho he Ita Hana
“Kia kumi e mutolu a Iehova . . . kia kumi e mutolu e mahani tututonu, kia kumi e mutolu e mahani molu, po ke galo nakai a mutolu ke he aho he ita a Iehova.”—SEFANAIA 2:3.
1. Ko e heigoa e tuaga fakaagaga ha Iuta he magaaho ne kamata e Sefanaia e gahua fakaperofeta hana?
NE KAMATA e Sefanaia e gahua fakaperofeta hana he vaha uka lahi he fakamauaga tuai a Iuta. Ko e tuaga fakaagaga he motu kua kelea lahi. He nakai falanaki ki a Iehova, ne mamata atu e tau tagata ke he tau ekepoa pouliuli mo e tau tagata kumikumi ke he aolagi ma e takitakiaga. Ko e tapuakiaga ki a Paala, fakalataha mo e tau gahua fakafanau loga hana, kua holofa lahi he motu. Tau takitaki motu—ko e tau iki, mo e tau tagata mahuiga, mo e tau iki fakafili—kua ekefakakelea nukua e tau tagata ne lata ia lautolu ke puipui. (Sefanaia 1:9; 3:3) Ko e kakano haia ne ‘fakaolo atu e Iehova hana lima’ ki a Iuta mo Ierusalema ke fakaotioti a laua!—Sefanaia 1:4.
2. Ko e heigoa e amaamanakiaga ne ha ha ai ma e tau fekafekau fakamoli he Atua i Iuta?
2 Pete kua kelea lahi e tuaga ia, kua ha ha i ai e ataata he amaamanakiaga. Ko e tama tane ha Amone ko Iosia kua nofo he nofoa patuiki he mogonei. Pete ni ko e tama tote agaia a ia, ne fiafia moli a Iosia ki a Iehova. Kaeke liu fakatu he patuiki fou e tapuaki mea i Iuta, ko e fakamalolo ha ia ma e tokogaogao ne fekafekau fakamoli ke he Atua! Liga omoi falu ke fakalataha mo lautolu mo e fakamoui foki he aho he ita a Iehova.
Tau Poakiaga ma e Fakamouiaga
3, 4. Ko e heigoa e tau poakiaga ne tolu ne kua lata he tagata ke omaoma ki ai ke maeke ke fakahao mai he “aho he ita a Iehova”?
3 To fakahao moli kia falu tagata he aho he ita a Iehova? E, kaeke fakatatai atu a lautolu mo e tau tutuaga tolu ne tohi ia Sefanaia 2:2, 3. He totou e tautolu e tau kupu nei, kia mailoga e tautolu e tau poakiaga nei. Ne tohia e Sefanaia: “Ka kua nakaila fanau mai he fakatufono ka kua nakaila mole atu e aho tuga ne otaota he tau saito; ka e nakaila hoko mai kia mutolu e ita lahi; ka e nakaila hoko mai kia mutolu e aho he ita a Iehova. Kia kumi e mutolu a Iehova ko mutolu oti ne mahani molu ke he motu, ko mutolu kua eke hana tau fakafiliaga; kia kumi e mutolu e mahani tututonu, kia kumi e mutolu e mahani molu, po ke galo nakai a mutolu ke he aho he ita a Iehova.”
4 Ma e fakamouiaga, mogoia, kua lata he tagata ke (1) kumi a Iehova, ((2) kumi e mahani tututonu, mo e (3) kumi e mahani molu. Ko e tau poakiaga nei kua lata ke mailoga lahi ki a tautolu he vaha nei. Ko e ha? Ha kua tuga a Iuta mo Ierusalema ne fehagai mo e aho he fakafiliaga he senetenari ke fitu aki F.V.N., ko e tau motu ha Kerisitenitome—ko e tau tagata mahani kelea oti—ha ne uulu atu ke he fakahikuaga mo Iehova ko e Atua he ‘vaha lahi e matematekelea.’ (Mataio 24:21) Ko e ha tagata ne manako ke hao he magaaho ia kua lata ke taute e tau fifiliaga tonu he mogonei. Taute fefe? He kumi a Iehova, kumi e mahani tututonu, mo e kumi e mahani molu neke tomui lahi!
5. Ko e heigoa ne putoia he ‘kumi a Iehova’ he vaha nei?
5 Liga pehe a koe: ‘Ko au ko e fekafekau tukulele mo e papatiso he Atua, taha he Tau Fakamoli a Iehova. Nakai kia kua fita he taute e au e tau poakiaga ia?’ Ka kua mua atu e putoiaaga ke he tukuleleaga ha tautolu ki a Iehova. Ko Isaraela ko e motu tukulele, ka e he vaha ha Sefanaia ne nakai fakatatau atu e tau tagata ha Iuta ke he tukuleleaga ia. Ko e fua, ne fakahiku ke tiaki e motu. Ke ‘kumi a Iehova’ he vaha nei, kua lata ke feaki mo e taofi mau e fakafetuiaga mafana fakatagata mo ia he kaufakalataha mo e fakatokatokaaga hana he lalolagi. Ko e kakano ke iloa e onoonoaga he Atua ke he tau mena mo e mataala ke he tau logonaaga hana. Kua kumi e tautolu a Iehova he fakaako fakamitaki e tautolu e Kupu hana, manamanatu fakahokulo ki ai, mo e fakagahuahua e fakatonuaga i ai he moui. He kumi foki e tautolu e takitakiaga ha Iehova he liogi fakamakamaka mo e muitua ke he takitakiaga he hana agaga tapu, to hokulo e fakafetuiaga ha tautolu mo ia mo e omoi foki a tautolu ke fekafekau ki a ia ‘mo e loto katoa, mo e solu katoa, mo e malolo katoa.’—Teutaronome 6:5; Kalatia 5:22-25; Filipi 4:6, 7; Fakakiteaga 4:11.
6. ‘Kumi [fefe e tautolu] e mahani tututonu,’ mo e ko e ha ne maeke ai e mena nei pihia foki he lalolagi nei?
6 Ko e poakiaga ke ua aki ne totoku ia Sefanaia 2:3 ke ‘kumi e mahani tututonu.’ Tokologa ia tautolu ne taute e tau hikihikiaga aoga lahi ke maeke ia tautolu ke papatiso ko e Kerisiano, ka kua lata ia tautolu ke taofi mau e tau tutuaga tututonu he Atua ke he moui katoa ha tautolu. Ko e falu ne haohao mitaki ke he puhala nei he mogo fakamua nukua fakaata ne lautolu a lautolu ke fakaila he lalolagi. Kua nakai mukamuka ke kumi e mahani tututonu, ha kua agaagai ia tautolu e tau tagata ne fioia e mahani feuaki, pikopiko, mo e falu agahala mo mena noa. Pete ia, ko e manako malolo ke fakafiafia a Iehova ka kautu ke he ha fakaohoohoaga ke kumi e fiafia fakalalolagi he lali ke fakatatau atu ki ai. Ne galo ia Iuta e fiafia he Atua ha kua lali ke fifitaki e tau motu katofia hana ne nakai mahani Atua. He nakai fifitaki ke he lalolagi, kia eke a tautolu mo ‘tau fifitaki ke he Atua,’ he feaki e “tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.”—Efeso 4:24; 5:1.
7. ‘Kumi [fefe e tautolu] e mahani molu’?
7 Ko e manatu ke tolu aki ne taute he Sefanaia 2:3 ko e kaeke manako a tautolu ke galo he aho he ita a Iehova, lata ia tautolu ke ‘kumi e mahani molu.’ He tau aho takitaha, kua fehagai a tautolu mo e tau tane, tau fifine, mo e tau fuata ne nakai mahani molu. Ki a lautolu, ko e mena matulituli e mahani molu. Ti eke ai e mahani omaoma mo mena mahani lolelole. Kua pule lahi, fulukovi, mo e loto malolo a lautolu, he manatu ni kua lata ke tuku fakamua e “tonu” fakatagata mo e tau manako ha lautolu. Ko e momoko ha ia ka hufia a tautolu he tau aga ia! Ko e magaaho hanei ke ‘kumi e mahani molu.’ Kumi fefe? He omaoma ke he Atua, talia fakamakai hana akonakiaga mo e fakatatai atu ke he finagalo hana.
Ko e Ha ne “Po Ke Galo Nakai”?
8. Ko e heigoa ne fakakite he fakaaogaaga he kupu “po ke” ia Sefanaia 2:3?
8 Mailoga e mena ne talahau he Sefanaia 2:3: “Po ke galo nakai a mutolu ke he aho he ita a Iehova.” Ko e ha ne fakaaoga e kupu “po ke” he hagaao atu ‘kia lautolu oti ne mahani molu ke he motu’? Moli, kua taute e lautolu nei ne mahani molu e tau lakaaga hako, ka kua nakai fai magaaho ke mua atu e mauokafua ki a koe ni. Nakaila hohoko a lautolu ke he fakaotiaga he moui tua fakamoli ha lautolu. Ka kua fita he talahau to liga mokulu falu ia lautolu ke he agahala. Kua moli pihia foki ki a tautolu. Ne talahau e Iesu: “Ko ia ke tumau ato hoko ke he fakaotiaga, to fakamoui na ia.” (Mataio 24:13) E, ke moua e fakamouiaga he aho he ita a Iehova kua falanaki ni ke he fakatumau ha tautolu ke taute e mena hako ki mua hana. Ko e fifiliaga mau kia hau a ia?
9. Ko e heigoa e tau lakaaga tututonu ne taute he patuiki fuata ko Iosia?
9 Kitia maali ai he tau kupu ha Sefanaia, ne omoi e Patuiki ko Iosia ke “kumi a Iehova.” Ne talahau he tau Tohiaga Tapu: “Ko e tau valu foki he hana eke mo patuiki, ka koe fuata [kavi 16 e tau tau he moui] agaia a [Iosia], ne kamata ai a ia ke kumi ke he Atua a Tavita hana matua.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:3) Ne tumau foki a Iosia ke ‘kumi e mahani tututonu,’ he totou e tautolu: “Ko e tau hogofulu ma ua foki [kavi ke 20 e tau tau he moui ha Iosia] ne kamata ai a ia ke fakamea a Iuta mo Ierusalema mai he tau mena tokoluga, mo e tau tupua a Asaira, mo e tau tupua kua ta, mo e tau tupua lapatoa. Ne ulu moumou foki e lautolu e tau fatapoa a Paala ki mua hana.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:3, 4) Ne ‘kumi mahani molu’ foki a Iosia, he fakatokolalo ke fakafiafia a Iehova he fakamea e motu mai he tapuaki atua mo e falu a matagahua he tau lotu fakavai. Liga ko e fiafia ha ia ha lautolu ne mahani molu foki ke he tau mena tutupu ia!
10. Ko e heigoa ne tupu i Iuta he 607 F.V.N., ka ko hai ne fakahao?
10 Tokologa e tau Iutaia ne liliu ki a Iehova he magahala pule ha Iosia. Ka e, he mole e mate he patuiki, ne liliu tua e laulahi ke he tau puhala tuai ha lautolu—ke he tau matagahua ne vihiatia lahi ke he Atua. Tuga ni he poaki e Iehova, ne moumou e Papelonia a Iuta mo e maga lahi hana, ko Ierusalema, he 607 F.V.N. Pete ia, kua nakai kaumahala katoatoa ai. Ko e perofeta ko Ieremia, ko Epetameleka ko e tagata Aitiope, ko e ohi ha Ionatapu, mo e falu ne tua fakamoli ke he Atua kua galo ai he aho he ita a Iehova.—Ieremia 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.
Tau Fi he Atua—Kia Mataala!
11. Ko e ha ne uka ai ke tumau ke fakamoli he vaha nei ke he Atua, ka ko e heigoa ne kua lata he tau fi he tau tagata ha Iehova ke mailoga?
11 He tatali a tautolu ke he aho he ita a Iehova ke he fakatokatokaaga kelea nei, nukua ‘moua a tautolu he tau kamatamata kehekehe.’ (Iakopo 1:2) He tau motu ne talahau ke fakahakehake e tokanoaaga he tapuakiaga, ne fakaaoga he tau akoako e malolo ha lautolu ke he tau pule fakatufono ke fakahoko e favale mania ke he tau tagata he Atua. Ne tukupau he tau tagata aga kelea e Tau Fakamoli a Iehova, he ui a lautolu ko e “vahega lotu fakahagahaga kelea.” Na iloa e Iehova e tau gahua ha lautolu—ti to nakai toka noa a lautolu nei mai he fakahala. Kua lata he tau fi hana ke mailoga e mena ne tupu ke he tau fi hana i tuai tuga e tau Filisitia. Ne pehe e perofetaaga: “Ko e mena to tiaki a Kasa, to eke foki a Asekelona mo tau mena kua moumou; to vega kehe e lautolu a Asetota ke he tupou la, to taaki foki a Ekerona.” To fakamahaikava ai e tau maga lalahi ha Filisitia, ko Kasa, Asekelona, Asetota, mo Ekerona.—Sefanaia 2:4-7.
12. Ko e heigoa e mena ne tupu ki Filisitia, Moapi, mo Amoni?
12 Ne fakaholo atu e perofetaaga: “Kua logona e au he ekefakakelea mai a Moapi, mo e tukimakaefu mai he fanau a Amoni, ne ekefakakelea mai ai e lautolu ke he haku motu, mo e fakatokoluga mai ai e lautolu ke he tau katofia ha lautolu.” (Sefanaia 2:8) Moli, ne matematekelea a Aikupito mo Aitiope ke he tau lima he tau Papelonia. Ka ko e heigoa e fakafiliaga he Atua ki a Moapi mo Amoni, ko e tau motu ne mai he ohi he nefiu ha Aperahamo, ko Lota? Ne talahau tuai e Iehova: “To eke ni a Moapi ke tuga a Sotoma, ko e fanau a Amoni foki ke tuga a Komora.” Nakai tuga e tau matua tupuna fifine ha lautolu—ko e tau tama fifine ua ha Lota ne hao mai he moumouaga ha Sotoma mo Komora—to nakai hao a Moapi mo Amoni mahani fakatokoluga mai he fakafiliaga he Atua. (Sefanaia 2:9-12; Kenese 19:16, 23-26, 36-38) Ti he vaha nei, ko fe ai a Filisitia mo e ko fe e tau maga lalahi hana? Ka e kua a Moapi mo Amoni mahani fakatokoluga? Kia kumi atu ki ai, to nakai moua e koe a lautolu.
13. Ko e heigoa e mena ne moua he keli kelekele i Nineva?
13 He vaha ha Sefanaia, kua hoko ke he tapunu e pule he Kautu Asuria. He fakamaama mai taha fahi he fale patuiki ne kelikeli hake e ia he maga lahi a Asuria ko Nineva, ne tohia he tagata keli kelekele ko Austen Layard: “Ko e tau aloalo fale kua ta ai e tau puha pakafa, vali ai e tau fiti, po ke talagaaga he tau manu i loto. Falu kua fakamanaia aki e nifo elefane, ti igatia ke pa takai he pakafa e tau lapa mo e tau fakatino fulufuluola. Ko e tau pou, pihia foki e tau paka he tau poko, kua liga vali fakakikila, po kua fakamomole foki, aki e auro mo e ario; ti ko e tau akau tau uka, ne kitia maali ai e arasi, kua fakaaoga ma e tau tufugaaga akau.” Tuga ne talahau tuai he perofetaaga ha Sefanaia, to fakaotioti a Asuria mo e maga lahi hana, ko Nineva, to eke “mo tau mena kua moumou.”—Sefanaia 2:13.
14. Fakamoli fefe e perofetaaga ha Sefanaia ki a Nineva?
14 Ti 15 ni e tau ne mole he vagahau e Sefanaia e perofetaaga ia, ne fakaotioti ai a Nineva, mo e malipilipi ai hana fale patuiki. E, kua moumou katoatoa e maga fakatokoluga ia. Ko e lahi he moumouaga ia kua fakamaali mai he tau kupu nei: “Ko e kati mo e kefota to momohe ai a laua ki luga hana tau pou [kua veveli]; to tagi e leo he tau manu ke he tau fakamaama, to eke e tau gutuhala mo tau mena kua moumou.” (Sefanaia 2:14, 15) Kua latatonu ni e tau fale fakatufono ha Nineva ke nonofo ai e tau kati mo e tau kefota. Kua nakai logona ke he tau puhala tu e tau leo he tau tagata fakafua koloa, tau fakatutu he tau toa, mo e tau lologo he tau ekepoa. He tau puhala tu lavelave ia, to logona ai ni e tau leo matakutaku he pu fakamaama, liga ko e lologo momoko he manu lele po ke tagi he matagi. To hohoko pihia foki e tau fi oti he Atua ke he fakaotiotiaga ha lautolu!
15. Ko e heigoa ka ako mai ke he mena ne tupu ki Filisitia, Moapi, Amoni, mo Asuria?
15 Ko e heigoa ne kua maeke ia tautolu ke ako mai he mena ne tupu ki Filisitia, Moapi, Amoni, mo Asuria? Ko e mena nei: Ha ko e tau fekafekau ha Iehova, kua nakai lata a tautolu ke matakutaku he tau fi ha tautolu. Na fioia he Atua e mena ne taute e lautolu ne totoko ke he tau tagata hana. Ne fakahala e Iehova e tau fi hana he vaha kua mole, ti to ta mai e ia hana fakafiliaga ke he tau tagata oti he lalolagi he vaha nei. Pete ia, to fai ka fakahao—‘ko e moto tagata tokologa he tau motu oti.’ (Fakakiteaga 7:9) Liga to fakalataha a koe mo lautolu—kaeke ke fakatumau a koe ke kumi a Iehova, kumi e mahani tututonu, mo e kumi e mahani molu.
Oi te Fakaalofa ki a Lautolu ne Mahani Fakateaga!
16. Ko e heigoa ne talahau he perofetaaga ha Sefanaia hagaao ke he tau iki mo e tau takitaki lotu ha Iuta, ti ko e fakamahao he ha e tau kupu nei ki a Kerisitenitome?
16 Kua liu e perofetaaga ha Sefanaia ke fakakikila atu ki a Iuta mo Ierusalema. Ne talahau he Sefanaia 3:1, 2: “Oi te fakaalofa ke he maga fakafualoto mo e kelea, ko e maga favale! Nakai fanogonogo a ia ke he leo; nakai talia e ia e akonakiaga; nakai tua a ia kia Iehova, nakai fakatata atu a ia ke he hana Atua.” Ko e matematekelea ha ia he nakai fanogonogo ke he tau laliaga ha Iehova ke akonaki e tau tagata hana! Momoko ha ia moli, e tau mahani kelea he tau iki, tau tagata mahuiga, mo e tau iki fakafili. Ne vihiatia e Sefanaia e mahani fakama he tau takitaki lotu, he pehe: “Ko e hana tau perofeta ko e tau tagata mahani fakateaga a lautolu mo e mahani fakavai; ko e hana tau ekepoa kua holimafafo e lautolu e faituga, kua holi e lautolu e fakatufono.” (Sefanaia 3:3, 4) Kua fakamahao ha e tau kupu ia ke he tuaga he tau perofeta mo e tau ekepoa ha Kerisitenitome he vaha nei! He mahani fakateaga, ne uta kehe e lautolu e higoa faka-Atua mai he tau liliuaga Tohi Tapu ha lautolu mo e fakaako e tau taofiaga ne fakahehe a Ia ne talahau e lautolu ke tapuaki ki ai.
17. Pete he fanogonogo e tau tagata po ke nakai, ko e ha ne kua lata ai ke fakatumau ke fakamatala e tala mitaki?
17 Ne hataki e Iehova e tau tagata i tuai hana hagaao ke he mena ka taute e ia. Ne fakafano e ia e tau fekafekau hana ko e tau perofeta—ko Sefanaia mo Ieremia, mo e falu foki—ke ole ke he tau tagata ke tokihala. E, to “nakai eke e [Iehova] ha mahani hepehepe; ko e taha pogipogi mo e taha pogipogi kua fakamaama mai ai e ia hana tau fakafiliaga, nakai noa ni.” Ko e heigoa e tali? “Ka ko e tagata mahani hepehepe nakai iloa e ia e ma,” he talahau e Sefanaia. (Sefanaia 3:5) Kua tatai pihia foki e hatakiaga ne fa e fakapuloa he vaha nei. Kaeke ko e tagata fakailoa a koe he tala mitaki, kua fakalataha a koe ke he gahua hatakiaga nei. Kia fakatumau ke fakamatala e tala mitaki mo e nakai fakalolelole! Pete he fanogonogo e tau tagata po ke nakai, ko e fekafekauaga hau kua mitaki lahi ke he kitekiteaga he Atua kaeke ke taute fakamoli ai e koe; to nakai moua e koe e ma he taute e koe e gahua he Atua mo e fakamakai.
18. To fakamoli fefe e Sefanaia 3:6?
18 Ko e fakahokoaga he fakafiliaga he Atua to nakai fakamahao ke he fakaotiotiaga ha Kerisitenitome. Ne fakalaulahi e Iehova hana fakahalaaga ke putoia ai e tau motu oti: “Kua fakaoti e au e tau motu kehe; kua eke ha lautolu a tau kolo mo tau mena kua moumou; kua eke e au ha lautolu a tau puhala mo tau mena tiaki, kua nakai fina age ai taha; kua maona ha lautolu a tau maga.” (Sefanaia 3:6) Kua moli lahi e tau kupu nei ati vagahau ai a Iehova hagaao ke he fakaotiotiaga ke tuga kua fita he tupu. Ko e heigoa ne tupu ke he tau maga lalahi ha Filisitia, Moapi, mo Amoni? Ka e kua e maga lahi a Asuria, ko Nineva? Kua eke e fakaotiotiaga ha lautolu mo hatakiaga ke he tau motu he vaha nei. Kua nakai lata ke fakavaia e Atua.
Kia Fakatumau ke Kumi a Iehova
19. Ko e heigoa e tau huhu manamanatu ka liga huhu e tautolu?
19 He vaha ha Sefanaia, ne fakatoka e ita he Atua ki a lautolu ne ‘eke fakakelea ha lautolu a tau mena oti ne eke.’ (Sefanaia 3:7) To pihia foki e mena ka tupu he vaha ha tautolu. Kitia nakai e koe e fakamoliaga kua tata mai e aho he ita a Iehova? Ha ne fakatumau nakai a koe ke ‘kumi a Iehova’ he totou tumau e Kupu hana—he tau aho oti? ‘Kumi [nakai e koe] e mahani tututonu’ he takitaki e moui mea ne fakatatai mo e tau tutuaga he Atua? Mo e ‘kumi [nakai e koe] e mahani molu’ he fakakite e aga molu mo e omaoma ke he Atua mo e tau fakaholoaga hana ma e fakamouiaga?
20. Ko e heigoa e tau huhu ka kikite a tautolu ki ai he vala tala fakahiku he tau perofetaaga ha Sefanaia?
20 Ka fakatumau a tautolu ke kumi a Iehova, mahani tututonu, mo e mahani molu, to amanaki a tautolu ke moua e tau fakamonuina loga he mogonei ni—e, he “tau aho fakamui” kamatamata nei foki. (2 Timoteo 3:1-5; Tau Fakatai 10:22) Ka kua lata ia tautolu ke huhu hifo, ‘Ko e puhala fe ne kua fakamonuina a tautolu ko e tau fekafekau ha Iehova he vaha fou nei, mo e heigoa e tau monuina anoiha ne fakatokatoka he perofeta ha Sefanaia i mua ha lautolu ka galo mai he aho he ita a Iehova ne mafiti mai?’
To Tali Fefe e Koe?
• ‘Kumi [fefe he tau tagata] a Iehova’?
• Ko e heigoa ne putoia he ‘kumi e mahani tututonu’?
• Maeke fefe ia tautolu ke ‘kumi e mahani molu’?
• Ko e ha ne kua lata ia tautolu ke fakatumau ke kumi a Iehova, mahani tututonu, mo e mahani molu?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 14]
Kua kumi kia e koe a Iehova he puhala he fakaakoaga Tohi Tapu mo e liogi fakamakamaka?