Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Talitonu He Ha Koe ke he Mena kua Talitonu a Koe i Ai?

Ko e Talitonu He Ha Koe ke he Mena kua Talitonu a Koe i Ai?

Ko e Talitonu He Ha Koe ke he Mena kua Talitonu a Koe i Ai?

Ke talitonu kua fakamaama ai ko e “talia kua moli po ke moolioli.” Kua puipui he Universal Declaration of Human Rights he tau Motu Kaufakalataha e tau tonuhia oti he tagata “ko e tonuhia ke he tokanoaaga he manatu, manamanatuaga mo e lotu.” Ko e tonuhia nei kua putoia e tokanoaaga “ke hiki hana lotu po ke talitonu” ka manako a ia ke taute pihia.

KO E HA, mogoia, ne manako e tagata ke hiki hana lotu po ke talitonu? “Na fai talitonu au, ti fiafia au ki ai,” ko e talahauaga fa mahani mau a ia. Tokologa ne logona kua fakatupu he tau talitonu hehe e hagahaga kelea tote ke he ha tagata. Ko e tagata kua talitonu kua lapalapa e lalolagi, ma e fakatai, kua nakai liga ke fakamamahi a ia ni po ke ha tagata. “Kua lata ia tautolu ke talia e kehekeheaga,” he talahau he falu. Pulotu tumau kia e mena ia? To talia noa kia he ekekafo e kehekeheaga ka taha he hana kau gahua ka talitonu tumau kua maeke ia ia ke fano hako he laku e tau tino mamate he fale mate ke fuafua e tau tagata gagao he fale gagao?

Kaeke ko e lotu, ko e tau talitonu hehe kua tigahau he tupu e hagahaga kelea lahi. Manamanatu la ke he tau matakutakuina ne fua mai he magaaho ne “omoomoi he [tau takitaki lotu] e tau Kerisiano makai ke he favale mamahi” he Holy Crusades he tau Vaha he Lotouho. Po ke manamanatu ke he tau tagata tau fana “Kerisiano” he vaha fou nei he latau nakai la leva, “tuga ni e tau kautau i tuai ne tu ai e tau higoa he tau tagata tapu he tau kakau pelu ha lautolu, pili e tau fakatino he Taopou ke he kakau fana ha lautolu.” Ko e tau tagata fakamakai oti nei ne talitonu nukua hako a lautolu. Ka e, maali ai e tau mena nei mo e falu fetului he tau latau fakalotu, kua fai mena hepe lahi.

Ko e lahi he ha mogoia e fakagoagoa mo e fetoko? Ko e tali he Tohi Tapu ko Satani ko e Tiapolo kua “fakahehe e lalolagi oti.” (Fakakiteaga 12:9; 2 Korinito 4:4; 11:3) Ne hataki he aposetolo ko Paulo to momoko ai he tokologa e tau tagata fakalotu ka “fakahala ke mate” ha to hele e Satani a lautolu, he “foaki e tau mana mo e tau mena ofoofogia ke fakavaia.” Ko lautolu ia, he talahau e Paulo, ka “nakai talia e . . . kupu moli mo e fiafia ki ai kia momoui ai a lautolu” mo e ke “fakahehe ai, kia talia ai e pikopiko.” (2 Tesalonia 2:9-12) Maeke fefe ia koe ke fakatote e hagahaga ke talitonu e pikopiko? Ko e ha, mogoia, kua talitonu pihia a koe?

Tupu Hake Kia ke Talitonu Pihia?

Liga tupu hake a koe ke he tau talitonu he magafaoa hau. Liga mitaki e mena ia. Manako e Atua ke he tau mamatua ke fakaako e tau fanau ha lautolu. (Teutaronome 6:4-9; 11:18-21) Ko e tama fuata ko Timoteo, ma e fakatai, ne aoga lahi mai he fanogonogo ke he hana matua fifine mo e tupuna fifine. (2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Kua fakamafana he tau Tohiaga Tapu e fakalilifu ma e tau mena ne talitonu he tau mamatua. (Tau Fakatai 1:8; Efeso 6:1) Ka e kakano kia e Tufuga hau ke talitonu noa ni a koe ha kua talitonu e tau mamatua hau ki ai? Ko e pipiki noa ke he tau mena ne talitonu he tau atuhau fakamua, kua moli, ke hagahaga kelea.—Salamo 78:8; Amosa 2:4.

Ko e fifine Samaria ne feleveia mo Iesu Keriso ne feaki hake ke talitonu ke he lotu Samaria hana. (Ioane 4:20) Ne fakalilifu e Iesu hana tokanoaaga ke fifili e mena ne manako a ia ke talitonu ki ai, ka e fakakite foki e ia ke he fifine: “Kua tapuaki fakahaupo na mutolu.” Loga e tau talitonu fakalotu he fifine, ne hehe moli, ti tala age a Iesu ki a ia na lata ia ia ke taute e tau hikiaga he hana tau talitonu kaeke ke manako a ia ke talia e tapuakiaga ke he Atua—“mo e agaga mo e fakamoli.” He nakai pipiki ke he tau talitonu uho, ko ia mo e falu tuga a ia, ka nakai leva ti ‘omaoma ke he tua’ ne puhala mai ia Iesu Keriso.—Ioane 4:21-24, 39-41; Gahua 6:7.

Fakaako Kia ke Talitonu ki Ai?

Tokologa e tau faiaoga mo e tau pule he tau fahi pauaki he iloilo kua lata mo e fakalilifu lahi. Ka e, kua puke e fakamauaga tala he tau fakataiaga he tau faiaoga talahaua ne hepe mamao. Ma e fakatai, hagaao ke he ua e tohi he tau mena fakasaiene ne tohia he pulotu Heleni ko Aristotle, ko e tagata fakamau tala tuai ko Bertrand Russell ne pehe kua “nakai fai talahauaga he tau tohi ua ia ke talia e maamaaga fakasaiene he vaha fou nei.” Na hokotia foki e tau pule he vaha fou nei ke he hepe lahi mahaki. “Nakai maeke foki ke he tau matini malolo mai he matagi ke lele he pulagi,” ko e talahauaga mauokafua he saienetisi Peritania ko Lord Kelvin he 1895. Ko e tagata pulotu, mogoia, kua nakai talitonu fakapakau noa ni ke he ha mena kua moli ha kua talahau ai he falu faiaoga talahaua.—Salamo 146:3.

Ko e fakaeneene taha ia kua lata ke he fakaakoga fakalotu. Kua iloilo lahi e aposetolo ko Paulo puhala mai he hana tau faiaoga fakalotu mo e kua “fakamakutu lahi . . . ke he tau kupu toka tuai he [hana] a tau matua tane.” Ko e fakamakutu hana ma e tau talitonu toka tuai he hana tau tupuna, kua fakatupu moli e tau lekua ki a ia. Ne takitaki ai ke he hana “favale ue atu . . . ke he ekalesia he Atua, mo e moumou ai.” (Kalatia 1:13, 14; Ioane 16:2, 3) Muikau agaia e kelea, ne leva e fakatumau ha Paulo ke “aka ke he tau hui,” he totoko e tau omoomoiaga kua lata ke takitaki a ia ke talitonu ki a Iesu Keriso. Kua lata mo e omoi fakamalolo ha Iesu a Paulo ke hiki hana tau talitonu.—Gahua 9:1-6; 26:14.

Omoomoi Kia he Puhala Uta Tala?

Liga ke omoomoi lahi he tau puhala uta tala e tau talitonu hau. Tokologa e tau tagata ne fiafia ke moua e tokanoaaga ke vagahau he puhala uta tala, nukua foaki ki a lautolu e ataina ke he tau vala tala ke fakaaoga. Pete ia, ha ha i ai e tau malolo kua maeke ke fakavaivai tumau e puhala uta tala. Ko e mena fa kitia ko e vala tala iloa ne lauia fakavaia e manamanatuaga hau.

Lafi ki ai, ke fuluola po ke futiaki e toloaga mahaki, fa hiku e puhala uta tala ke tohia e vala tala fakalagalaga mo e aga mau. Ko e mena nakai fa talahau po ke tohia ma e toloaga tagata he tau tau gahoa kua mole kua mahani mau ke he vaha nei. He tupu fakahaga ai, ko e tau tuaga fakave he mahani kua taufetului mo e moumou. Ko e tau manamanatuaga he tagata kua hiku ke he keukeu. Kamata agataha a lautolu ke talitonu kua “mitaki e mena kelea, ka e kelea e mena mitaki.”—Isaia 5:20; 1 Korinito 6:9, 10.

Kumi e Fakaveaga Mitaki ma e Talitonu

Ko e ati he tau manatu mo e tau pulotu he tau tagata kua tuga e talaga i luga he oneone. (Mataio 7:26; 1 Korinito 1:19, 20) Ti ko e heigoa mogoia ka maeke ia koe ke fakave mauokafua e tau talitonu hau i ai? Ha kua foaki atu he Atua ki a koe e lotomatala ke kumikumi e lalolagi takai ia koe mo e ke huhu hagaao ke he tau mena fakaagaga, tonu kia ki a ia ke foaki foki e tau puhala ke moua e tau tali hako ke he tau huhu hau? (1 Ioane 5:20) E, to taute pihia e ia! Maeke fefe ia koe ke fakave e mena moli po ke molioli ke he matakupu he tapuakiaga? Nakai fakauaua a tautolu he talahau ko e Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, kua foaki e fakaveaga hokoia he taute e mena nei.—Ioane 17:17; 2 Timoteo 3:16, 17.

“Ka e fakatali,” to talahau he taha, “nakai kia ko e tau tagata ne toka ai e Tohi Tapu kua fakatupu e taufetoko mo e fakagoagoa ke he tau mena he lalolagi?” Moli, kua totoku he tau takitaki lotu a lautolu ke muitua ke he Tohi Tapu nukua moua e loga he tau manatu fakagoagoa mo e fetoko. Ko e kakano ni he mena nei ha kua nakai fakave ha lautolu a tau talitonu ke he Tohi Tapu. Kua fakamaama mai he aposetolo ko Peteru a lautolu ko e “tau perofeta pikopiko” mo e “tau akoako pikopiko” ka fakatupu e “tau taofi kehekehe ke malaia ai.” Ti ko e fua he tau gahua ha lautolu, talahau e Peteru, kua “eke fakakelea ai e puhala he kupu moli ha ko lautolu ni.” (2 Peteru 2:1, 2) Tohi agaia e Peteru, “ha ia tautolu foki e kupu he perofetaaga kua mua hana mauoka, kua mitaki he manamanatu a mutolu ki ai, tuga ne lamepa kua kikila ke he mena pouli.”—2 Peteru 1:19; Salamo 119:105.

Kua fakamalolo he Tohi Tapu a tautolu ke fakave e tau talitonu ke he mena ne fakaako mai ai. (1 Ioane 4:1) Totou miliona e tau tagata totou he mekasini nei kua talahau ko e taute pihia kua lafi e fai kakano mo e mauokafua ke he tau momoui ha lautolu. Kia tuga e tau tagata Perea loto fakaako tohi. Kia “kumikumi ke he tau Tohi ke he taha aho mo e taha aho” ato fifili a koe ke talitonu ai. (Gahua 17:11) To fiafia lahi e Tau Fakamoli a Iehova ke lagomatai a koe ke taute e mena nei. Moli, ko e fifiliaga hau ke he mena kua manako a koe ke talitonu ki ai. Pete ia, ko e puhala pulotu ke iloa mitaki ko e tau talitonu hau kua fakahakohako, nakai ke he pulotu mo e tau manako he tagata, ka ke he Kupu moli he Atua kua fakakite mai.—1 Tesalonia 2:13; 5:21.

[Tau Fakatino he lau 6]

Maeke ia koe mo e mauokafua ke fakave e tau talitonu hau ke he Tohi Tapu