Skip to content

Skip to table of contents

Kia Moua e Tua Tuga Ia ha Aperahamo!

Kia Moua e Tua Tuga Ia ha Aperahamo!

Kia Moua e Tua Tuga Ia ha Aperahamo!

“Ko lautolu kua tua ko e tau tama a Aperahamo a lautolu.”—KALATIA 3:7.

1. Fahia fefe a Aperamo ke he kamatamata fou i Kanana?

NE TOKA e Aperamo e moui totoka mitaki i Uro he omaoma ke he poaki a Iehova. Ko e hagahaga kelea ne fakafita a ia ki ai he tau tau ne mumui mai ko e fakamauaga noa ni a ia he kamatamata he tua ne fehagai mo ia i Aikupito. Ne talahau he fakamauaga he Tohi Tapu: “Ha i ai foki e hoge ke he motu.” Kua mukamuka lahi ia Aperamo ke ita ha ko e tuaga hana! Ka e nakai pihia, ne taute e ia e tau lakaaga ke foaki ma e magafaoa hana. “Ti hifo ai a Aperamo ki Aikupito ke api ai, ha kua lahi ni e hoge ke he motu.” Kua kitia maali e magafaoa mahaki ha Aperamo i Aikupito. To fakamoli nakai a Iehova ke he tau maveheaga hana mo e puipui a Aperamo mai he hagahaga kelea?—Kenese 12:10; Esoto 16:2, 3.

2, 3. (a) Ko e ha ne fufu e Aperamo e tuaga moli he hana hoana? (e) He tali ke he tuaga ia, ne fehagai fefe a Aperamo mo e hoana hana?

2 Ne totou e tautolu ia Kenese 12:11-13: “Kua hoko ke he magaaho kua tata tuai ki Aikupito, ti pehe atu ai a ia ke he hana hoana ko Sarai, [“Fakamolemole” NW], kua iloa ni e au ko e fifine mata mitaki a koe. Hanai, ka kitia he tau tagata Aikupito a koe, ti pehe ai a lautolu, Ko e hana hoana hanā; ti keli ai e lautolu au, ka e fakamoui a koe. Kia tala age e koe ko e haku a mahakitaga a koe; kia mitaki ai au ha ko koe ni; to moui foki au ha ko koe ni.” Pete kua molea e 65 he tau a Sarai he moui, ne mata fulufuluola agaia a ia. Ne fakahagahaga kelea he mena ia e moui a Aperamo. * (Kenese 12:4, 5; 17:17) Ka e mua atu, kua lauia tuai e finagalo a Iehova, ha kua talahau e ia to monuina e tau motu oti he lalolagi ha ko e tega ha Aperamo. (Kenese 12:2, 3, 7) Ha kua nakaila fai tama a Aperamo, kua lata ia ia ke moui hololoa.

3 Ne vagahau a Aperamo ke he hoana hana ke taute e lagatau ne talia e laua fakamua, ke talahau ko e mahakitaga hana a ia. Mailoga foki, pete kua ha ha ia ia e pule he matua tupuna, ne nakai fakaohooho kelea e ia e hako hana ka e ole a ia ma e kaufakalataha mo e lalago ha Sarai. (Kenese 12:11-13; 20:13) Kua fakatoka ai e Aperamo e fakafifitakiaga mitaki ma e tau tane ke fakagahuahua fakamitaki e tuaga ulu ha lautolu, mo Sarai, he fakakite e omaoma hana, ko e fifitakiaga ma e tau hoana he vaha nei.—Efeso 5:23-28; Kolose 4:6.

4. Kua lata ke fefe e tau fekafekau fakamoli he Atua he vaha nei ka hagahaga kelea e tau momoui he tau matakainaga ha lautolu?

4 Lata foki ia Sarai ke talahau ko e mahakitaga ha Aperamo a ia ha ko e tama fifine he matua tane ha Aperamo a ia. (Kenese 20:12) Mua atu, kua nakai omonuo a ia ke foaki e fakamaamaaga ke he tau tagata ne nakai lata. (Mataio 7:6) Kua omaoma e tau fekafekau tua fakamoli he Atua he vaha fou nei ke he poaki he Tohi Tapu ke mahani fakamoli. (Heperu 13:18) Ke tuga anei, to nakai pikopiko foki a lautolu ka omonuo he hopo fakafili. Ka e he magaaho ka hagahaga kelea e tau momoui he tino po ke fakaagaga he tau matakainaga ha lautolu, tuga he tau magahala he favaleaga po ke fakamatematekelea he motu, nukua omaoma a lautolu ke he fakatonuaga ha Iesu ke ‘loto matala tuga e tau gata, kia totonu foki tuga e tau lupe.’—Mataio 10:16; kikite Ko e Kolo Toko, Novema 1, 1996, lau 32, paratafa 19.

5. Ko e ha ne fakamakai a Sarai ke omaoma ke he olelalo ha Aperamo?

5 Tali fefe a Sarai ke he olelalo ha Aperamo? Ne fakakite he aposetolo ko Peteru e tau fifine tuga a Sarai ke “amaamanaki ke he Atua.” Kua maeke ai ia Sarai ke maama e tau matakupu fakaagaga ne matutaki ki ai. Taha mena foki, ne fakaalofa mo e fakalilifu a ia ke he tane hana. Ati fifili e Sarai ke ‘omaoma ke he tane hana’ mo e fufu e fakamauaga hana. (1 Peteru 3:5) Ka kua, fakahagahaga kelea he matagahua ia a ia. “Kua hoko ni a Aperamo ki Aikupito, ti kitekite ai e tau tagata Aikupito ke he fifine kua mitaki lahi ni a ia. Ne kitia foki he tau tui a Farao a ia; ne nava foki a lautolu kia ia kia Farao, ti uta ai e fifine ke he fale a Farao.”—Kenese 12:14, 15.

Laveakiaga ha Iehova

6, 7. Ko e heigoa e tuaga matematekelea ne fehagai mo Aperamo mo Sarai, mo e laveaki fefe e Iehova a Sarai?

6 Ko e liga fakatupetupe ha e mena nei ki a Aperamo mo Sarai! Ti tuga kua taofi pulenoa ne fai a Sarai. Mua atu, ha kua nakai iloa kua mau a Sarai, ne fakakoloa e Farao aki e tau mena fakaalofa noa a Aperamo, ati “ha ha ia ia foki e tau mamoe, mo e tau povi, mo e tau asini tane, mo e tau fekafekau tane, mo e tau fekafekau fifine, mo e tau asini fifine, mo e tau kamela.” * (Kenese 12:16) Ko e vihiatia ha ia ha Aperamo ke he tau mena fakaalofa nei! Ti pete ni kelea lahi e tau mena ne tupu, ne nakai tiaki e Iehova a Aperamo.

7 “Ne fakahoko atu foki e Iehova kia Farao mo e hana magafaoa e tau malaia lalahi, ha ko Sarai ko e hoana a Aperamo.” (Kenese 12:17) Ke he taha puhala galogalo ni, ne fakakite e tupuaga moli he tau “malaia” nei ki a Farao. Ne tali agataha a ia: “Ti ahi atu e Farao a Aperamo kua pehe atu a ia, Heinoa e mena nai kua eke e koe kia au? Ko e heigoa e mena nakai tala mai ai a koe kia au ko e hoana hāu a ia? Ko e heigoa e mena ne pehe mai ai a koe, Ko e haku a mahakitaga a ia? Ti uta ai e au a ia māku ke eke mo hoana; ko e hanai, kitiala, ko e hoana hāu hanā, kia uta a ia ti fano. Ti poaki atu e Farao hana tau tagata kia ia, ti fakafano atu e lautolu a ia, mo e hana hoana, katoa mo e hana tau mena oti.”—Kenese 12:18-20; Salamo 105:14, 15.

8. Ko e faga puipuiaga fefe ne mavehe e Iehova ke he tau Kerisiano he vaha nei?

8 He vaha nei, kua nakai omonuo a Iehova ke puipui a tautolu mai he tau mamahi he mate, holifono, hoge, po ke tau matematekelea pauaki. Ka kua mavehe ki a tautolu to foaki tumau e Iehova e puipuiaga mai he tau mena ka fakahagahaga kelea fakaagaga a tautolu. (Salamo 91:1-4) Kua taute pihia e ia he foaki fakamua ki a tautolu e tau hatakiaga kua lata he puhala he Kupu hana mo e he “fekafekau fakamoli mo e loto matala.” (Mataio 24:45) Ka e kua ka mate ha ko e favaleaga? Pete he tuga e fakaata falu tagata takitokotaha ke mamate, to nakai fakaata he Atua ke mahaikava oti e tau tagata hana. (Salamo 116:15) Mo e kaeke ke uta he mate e falu ne tua fakamoli, kua mauokafua a tautolu to liu a lautolu ke fakatutu mai.—Ioane 5:28, 29.

Foaki ke Fakatumau e Mafola

9. Fakakite he heigoa ne nakai nofomau a Aperamo i Kanana?

9 He mole atu moli e hoge i Kanana, “ne hake a Aperamo i Aikupito, ko ia mo e hana hoana, mo e hana tau mena oti, ko Lota foki ne fakalataha mo ia, ti o a lautolu ki toga [fahi to uha he fahi toga he tau mouga a Iuta]. Ne maukoloa lahi a Aperamo ke he tau manu, mo e tau ario, mo e tau auro.” (Kenese 13:1, 2) Ti kitia he tau tagata a ia ko e tagata fai pule mo e talahaua, ko e iki malolo. (Kenese 23:6) Nakai fai manako a Aperamo ke nofo mau mo e fakalataha ke he tau mena fakapolitika ha Kanana. Ka kua, “fano foki a ia he hana fenoga mai he fahi toga kua hoko ki Peteli, ke he mena ne tu ai fakamua hana fale ie, ke he vaha loto a Peteli mo Ai.” Ne fakatumau a Aperamo ke tuku fakamua e tapuaki a Iehova he ha matakavi ne fenoga a ia ki ai.—Kenese 13:3, 4.

10. Ko e heigoa e lekua ne tupu he vahaloto he tau leveki manu a Aperamo mo Lota, ti ko e ha ne aoga lahi ai ke taute mafiti e mafola?

10 “Ko Lota foki, ne o a laua mo Aperamo, ha ia ia ni e tau mamoe, mo e tau povi, mo e tau fale ie. Kua nakai maeke ni he kelekele ke nonofo fakalataha ai a laua, ha kua loga lahi ha laua a tau mena, kua nakai maeke ai he nonofo fakalataha ai a laua. Ne taufetoko foki e tau leveki manu a Aperamo mo e tau leveki manu a Lota; kua nonofo foki e faoa Kanana, mo e faoa Perisi ke he motu ke he vaha ia.” (Kenese 13:5-7) Kua nakai lahi e vai mo e motie he kelekele ma e tau manu ha Aperamo mo e ha Lota. Ne tupu ai e tau logonaaga totoko mo e fakavihia he vahaloto he tau tagata leveki manu. Kua nakai hako e taufetoko pihia ke tupu ke he tau tagata tapuaki he Atua moli. Ka hololoa e taufetoko, liga to fua mai e fai veha. Ti to fehagai fefe la a Aperamo ke he tuaga nei? Ne hiki e ia a Lota he mate e matua tane ha Lota, ti liga feaki mo taha ni hana. Ha ko ia ne fakamua ia laua, nakai kia lata a Aperamo ke fifili e matakavi mitaki ma hana ni?

11, 12. Ko e heigoa ne foaki fakamokoi e Aperamo ki a Lota, ti ko e ha ne nakai pulotu ai e fifiliaga ha Lota?

11 Ka e “pehe a Aperamo kia Lota, Aua neke tupu ha taufetoko ia taua, po ke tau leveki manu ha taua; ha ko e matakainaga ni a taua. Nakai kia ha i mua hāu e kelekele oti? Kia mavehe kehe a koe ia au. Kaeke ke fano a koe ke he fahi hema, ti fano ai au ke he fahi matau; kaeke ke fano a koe ke he fahi matau, ti fano ai au ke he fahi hema.” Tata ki Peteli ha ha i ai e mena ne ui ko e “taha he tau matakavi ne kitia atu ki Palesitaina.” Liga i ai ne “kitekite e Lota, ti kitia ai e ia e kelekele tatai oti ha i ai a Ioritana, ku[a] kelekele mitaki oti kua hoko ki Soara, tuga ne kaina a Iehova, tuga foki e kelekele a Aikupito, ka e nakai la fakaoti e Iehova a Sotoma mo Komora.”—Kenese 13:8-10.

12 Pete he talahau he Tohi Tapu a Lota ke “tututonu,” kua fai kakano ni ne nakai fanogonogo a ia ki a Aperamo ke he mena nei, ti nakai tuga kumi e ia e fakatonuaga he tagata motua. (2 Peteru 2:7) “Ti fifili ai e Lota māna e kelekele tatai oti ha i ai a Ioritana; kua fenoga atu a Lota ki uta; kua mavehe kehekehe ai a laua tokoua. Ne nofo a Aperamo ke he motu ko Kanana, ka e nofo a Lota ke he tau māga he kelekele tatai, kua fakatu tolomaki atu e fale ie, ato hoko ki Sotoma.” (Kenese 13:11, 12) Ne mahuiga lahi a Sotoma mo e foaki e tau mena aoga fakatino. (Esekielu 16:49, 50) Ti pete kua tuga pulotu e fifiliaga ha Lota mai he onoonoaga fakatino, ka ko e fifiliaga nakai mitaki ke he fahi fakaagaga. Ko e ha? Ha “ko e tau tagata Sotoma kua mahani kelea a lautolu, mo e hala lahi ni ki mua a Iehova,” he talahau he Kenese 13:13. Ko e fifiliaga ha Lota ke hiki ki ai to fakahiku ni ke fakatupu e mamahi lahi ke he hana magafaoa.

13. Lagomatai fefe e fifitakiaga ha Aperamo ke he tau Kerisiano ka eke ke taufetoko ke he tupe?

13 Ka e fakatata e Aperamo e tua ke he maveheaga a Iehova ko e fakahiku ni ti pule e tega hana ke he kelekele katoa; ne nakai taufetoko a ia ke he maga kelekele tote. Mo e mahani fakamokoi, ne fakatatai atu a ia ke he matapatu fakaakoaga ne tohi fakamui ia 1 Korinito 10:24: “Aua neke kumi e taha e mitaki hana ni, ka kia takitokotaha mo e kumi e mitaki ke he falu.” Ko e fakamanatu mitaki ainei ma lautolu ka liga taufetoko mo e katofia talitonu ha lautolu ke he tupe. He nakai muitua ke he fakatonuaga ia Mataio 18:15-17, ne uta he falu e tau matakainaga ha lautolu ke he hopo fakafili. (1 Korinito 6:1, 7) Ne fakakite he tua a Aperamo kua lauka ni ke to matematekelea he galo e tupe, ka e nakai fakama e higoa a Iehova po ke faguna e mafola he fakapotopotoaga Kerisiano.—Iakopo 3:18.

14. Fakamonuina fefe a Aperamo ma e mahani fakamokoi hana?

14 Kua lata a Aperamo ke fakamonuina ma e mahani fakamokoi hana. Ne fakapuloa he Atua: “To eke foki e au hau a fanau ke tuga e efuefu he kelekele; kaeke ke maeke ke he taha tagata ke totou e tau efuefu, ti maeke foki ke totou hau a fanau.” Liga mafanatia ha e fakakiteaga nei ki a Aperamo nakai fai tama! Ti poaki foki he Atua: “Kia tu a koe mo e faifano ke he motu ke he hana a loa, mo e hana a laulahi; ha ko e mena foaki atu ai e au kia koe.” (Kenese 13:16, 17) To nakai fakaata a Aperamo ke nofo mau ke he totoka mitaki he maga. Kua lata ia ia ke nofo kehe mai he tau tagata Kanana. Kua lata he tau Kerisiano he vaha nei ke nonofo kehe mai foki he lalolagi. Nukua nakai manatu a lautolu ke mua ke he falu, ka e nakai fakatata lahi atu a lautolu ke he ha tagata ka liga tataki a lautolu ke taute e mahani nakai mai he Tohi Tapu.—1 Peteru 4:3, 4.

15. (a) Liga ko e heigoa e kakano he faifano ha Aperamo? (e) Ko e heigoa e fifitakiaga ne fakatoka e Aperamo ma e tau magafaoa Kerisiano he vaha nei?

15 He tau vaha Tohi Tapu, fakamua to moua he tagata e kelekele, kua ha ia ia e hako ke kumikumi ki ai. He faifano, kua liga taute pihia ai ke eke mo fakamanatu tumau to moua he fanau ha Aperamo he taha aho ni e kelekele nei. He omaoma, ne “uta ai e Aperamo e fale ie, kua fina atu, ti nofo ke he aluna a Mamere, ha i Heperona ia, ne ati ai foki e ia e fatapoa kia Iehova.” (Kenese 13:18) Ati fakakite foki e Aperamo e mena fakamua ne kotofa a ia ke tapuaki. Kua tuku fakamua nakai e fakaako fakamagafaoa, liogi fakamagafaoa, mo e o ke he feleveiaaga he magafaoa hau?

Ne Tau Mai e Tau Fi

16. (a) Ko e ha ne hagahaga kelea ai e manatu he tau kupu hafagi ia Kenese 14:1? (e) Ko e heigoa e kakano ma e tapaki fakalutukia he tau patuiki tokofa he fahi uta?

16 “Ko e vaha ia Amarafilo e patuiki a Sinara, mo Arioka e patuiki a Alasara, mo Kitalaoma e patuiki a Elama *, mo Titalu e patuiki he tau motu, ne tau a lautolu.” He faka-Heperu fakamua, ko e tau kupu hafagi (“Ko e vaha ia . . . ”) kua ha ha ai e manatu hagahaga kelea, he hagaao ke he “vaha he kamatamataaga ne fakaoti ke he monuina.” (Kenese 14:1, 2, matahui tala, NW) Ne kamata e kamatamataaga he tapaki fakalutukia he tau patuiki tokofa nei he fahi uta mo e tau kau ha lautolu a Kanana. Ko e foliaga ha lautolu? Ke fakanono e totokoaga he tau maga ne lima a Sotoma, Komora, Atama, mo Sipoima, mo Pera. He popoka kehe e tau totokoaga oti, ne “fakalataha a lautolu oti nai ke he pahua a Sitima, ko ia ne toka ai e tahi kona.” Ne nofo tata mai a Lota mo e magafaoa hana.—Kenese 14:3-7.

17. Ko e ha ne eke e uta fakapaea a Lota mo kamatamata he tua ma Aperamo?

17 Ne totoko vale e tau patuiki Kanana ke he tau tagata ne tau mai, ka e matematekelea ni a lautolu ke he fakama. “Ti uta ai e lautolu e tau koloa oti a Sotoma mo Komora, katoa mo e tau mena kai oti ni ha lautolu, ti o ai na lautolu. Kua uta foki e lautolu a Lota ko e tama he matakainaga a Aperamo, katoa mo e hana koloa, ne nofo a ia i Sotoma, ti o ai na lautolu.” Nakai leva, ne logona e Aperamo e tau tala ke he tau mena tutupu kelea nei: “Ne fina age foki taha ne hola mo e tala age kia Aperamo e Heperu; ha ne nofo a ia ke he aluna a Mamere ko e tagata Amori, ko e matakainaga a Esekolo, ko e matakainaga foki a Aneri; ne pulega fakalataha a lautolu mo Aperamo. Ne logona e Aperamo kua fofo tuai hana matakainaga.” (Kenese 14:8-14) Ko e kamatamata ha ia he tua! To feaki ki a e Aperamo e loto ita ke he nefiu hana he uta e fahi mitaki he kelekele? Manatu foki, na o mai e tau tagata fofo nei he motu hana, ko Sinara. Ti ke tau atu ki a lautolu ko e mena to nakai fakaata a lautolu ke liliu ke he motu. Pete he naia, ko e heigoa la ha Aperamo ka taute ke he kau ne nakai maeke he tau kau lafilafi ha Kanana ke kautu ki ai?

18, 19. (a) Maeke fefe ia Aperamo ke fakahao a Lota? (e) Ko hai ne moua e lilifu ma e kautuaga nei?

18 Ne liu falanaki katoatoa foki a Aperamo ki a Iehova. “Ti taute ai e ia hana tau tagata fakaako, ko lautolu ne fanau ke he hana kaina, ne tokotolu e teau ti tokohogofulu ma valu, ti tutuli a lautolu ato hoko ki Tano. Kua vevehe e ia e kau he hana tau fekafekau ke he po ke tau kia lautolu, ti keli a lautolu, mo e tutuli a lautolu ato hoko ki Hopa, ha he fahi hema a Tamaseko. Kua liuaki mai foki e ia e tau koloa oti; ko Lota foki hana matakainaga, mo e hana koloa, kua liuaki mai ia, ko e tau fifine foki katoa mo e moto tagata.” (Kenese 14:14-16) He fakakite e tua malolo ki a Iehova, ne takitaki e Aperamo e matakau mahaki hana ke he kautuaga, he fakahao a Lota mo e magafaoa hana. Ne fehagai a Aperamo mogonei mo Mekisateko, ko e patuiki ekepoa a Salema. “Ko Mekisateko foki ko e patuiki a Salema, ne uta e ia e areto mo e uaina; ko e ekepoa foki a ia he Atua mua ue atu. Ti fakamonuina e ia a ia, kua pehe atu, Kia monuina a Aperamo ke he Atua mua ue atu, hana ni e lagi mo e lalolagi. Kia fakaaueina e Atua mua ue atu ko ia ne tuku mai hau a tau fi ke he hau a tau lima. Ti age e Aperamo kia ia e tau mena ne hogofulu aki e tau mena oti.”—Kenese 14:18-20.

19 E, ko e kautu ko e ha Iehova a ia. Ha ko e tua hana, ne liu mailoga e Aperamo e laveakiaga a Iehova. He vaha nei kua nakai fakafita e tau tagata he Atua ke he felakutaki moli, ka kua fehagai a lautolu ke he tau kamatamata mo e tau paleko loga. To fakakite he vala tala ha tautolu ka mui mai e puhala kua maeke he fakafifitakiaga ha Aperamo ke lagomatai a tautolu ke kautu ki ai.

[Tau Matahui Tala]

^ para. 2 Hagaao ke he Insight on the Scriptures (lomi fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova), “ne tala mai e tohi vakai i tuai hagaao ke he Farao ne poaki age ke he tau kautau ke kaiha e fifine mata fulufuluola mo e kelipopo e tane hana.” Ti kua nakai teao noa e matakutaku ha Aperamo.

^ para. 6 Liga ko Hakara, ne eke fakamui mo hoana fakahoa ha Aperamo, kua ha ha he tau fekafekau ne age ki a Aperamo he magaaho nei.—Kenese 16:1.

^ para. 16 Ne talahau he tau tagata tuhituhi ne nakai mahuiga pihia a Elama i Sinara ti ko e fakamauaga ke he tapaki fakalutukia ha Kitalaoma kua nakai moli. Ma e tutalaaga ke he fakamoliaga he keli kelekele ne lalago e fakamauaga he Tohi Tapu, kikite The Watchtower, Iulai 1, 1989, tau lau 4-7.

Mailoga Nakai e Koe?

• Eke fefe e hoge he motu a Kanana mo kamatamata he tua ma Aperamo?

• Fakatoka tokoua fefe e Aperamo mo Sarai e fakafifitakiaga mitaki ma e tau tane mo e tau hoana he vaha nei?

• Ko e heigoa e fakaakoaga ka ako mai e tautolu he fehagaiaga ha Aperamo ke he taufetoko he vahaloto he tau fekafekau hana mo e ha Lota?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 14]

Ne nakai fakamakamaka a Aperamo ke he hako hana ka e tuku fakamua e ia e fiafia a Lota ke he hana ni

[Fakatino he lau 16]

Ne fakakite e Aperamo e falanaki ki a Iehova he fakahao e nefiu hana ko Lota