Skip to content

Skip to table of contents

‘Fakatapulu a Mutolu ke he Fakamanavalahi’

‘Fakatapulu a Mutolu ke he Fakamanavalahi’

‘Fakatapulu a Mutolu ke he Fakamanavalahi’

“Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, . . . mo e [“fakamanavalahi,” NW].”—KOLOSE 3:12.

1. Talahau fakamatafeiga e fakafifitakiaga mitaki he fakamanavalahi.

KO RÉGIS, ne nofo he fahi uta ki toga i Falani, ne eke mo Fakamoli ha Iehova nukua papatiso he 1952. Ne loga e tau tau ne taute he hoana hana e tau mena ke fakatauhele aki hana tau laliaga ke fekafekau ki a Iehova. Ne lali a ia ke fakapu e tau hui motoka he peleoafi hana ke taofi a ia he fina atu ke he tau feleveiaaga, ti he taha magaaho ne muitua e ia hana tane he fakamatala e ia e fekau he Tohi Tapu he taha gutuhala ke he taha gutuhala, vaiga ki a ia he tutala a ia ke he tau tagata he kaina hagaao ke he tala mitaki he Kautu. Pete ni e totokoaga hololoa nei, ne fakatumau ni a Régis ke fakamanavalahi. Ti, ko e fakafifitakiaga mitaki a Régis ma e tau Kerisiano oti, ha kua manako a Iehova ke he tau tagata tapuaki oti hana ke fakamanavalahi ka fehagai a lautolu mo e falu.

2. Ko e heigoa e kakano moli he kupu Heleni ma e “fakamanavalahi,” ti ko e heigoa ne totoku he kupu?

2 Ko e kupu Heleni ma e “fakamanavalahi” kua kakano “ko e hololoa he agaga.” Laga hogofulu la e totoku he New World Translation Peritania e kupu nei ko e “fakamanavalahi,” laga tolu e “fakauka,” mo e laga taha e “fakagahua he fakauka.” Ke he kupu Heperu mo e Heleni ne fakaliliu e “fakamanavalahi” putoia e manatu he fakauka, mo e fakatuai ke ita.

3. Kehe fefe e onoonoaga he tau Kerisiano ke he fakamanavalahi mai he tau Heleni he senetenari fakamua?

3 Nakai onoono e tau Heleni he senetenari fakamua ke he fakamanavalahi ko e mahani mitaki. Ne nakai fakaaoga he tau pulotu Sitoiko e kupu ia. Hagaao ke he ako Tohi Tapu ko William Barclay, “ko e fakamanavalahi he faka-Heleni ko e fahi kehe he mahani mitaki,” nukua talahaua ke he falu a mena foki “ko e fakaheu ke fakauka ha ekefakakelea po ke fakamamahi.” Kua talahau e ia: “Ke he tagata Heleni ko e tagata lahi nukua kumi puhala ke taui atu. Ke he Kerisiano ko e tagata lahi, pete ni ia, kua matauka a ia ke taui atu.” Kua onoono e tau Heleni ke he fakamanavalahi ke eke mo fakamailoga he lolelole, ka e he mena nei, mo e falu mena foki, “ko e goagoa he Atua kua mua hana iloilo ke he iloilo he tau tagata; ko e lolelole foki he Atua; kua mua hana malolo ke he malolo he tau tagata.”—1 Korinito 1:25.

Fakafifitakiaga ha Keriso he Fakamanavalahi

4, 5. Ko e heigoa e fakafifitakiaga homo ue atu he fakamanavalahi ne foaki e Iesu?

4 Ke uaaki mai ia Iehova, ne fakatoka e Iesu Keriso e fakafifitakiaga mitaki he fakamanavalahi. I lalo he pehiaaga lahi, ne fakakite e Iesu e fakauka ofoofogia. Ne perofeta ki a ia: “Ne fakamamahi a ia, ti fakatokolalo e ia a ia, ka e nakai vagahau a ia; tuga ne punua mamoe kua takitaki ke tamate, tuga foki e mamoe kua fakanono a ia ki mua ha lautolu kua helehele hana tau fulu, ti nakai vagahau a ia.”—Isaia 53:7.

5 Ko e fakamanavalahi ue atu ha ia ne fakakite e Iesu he fekafekauaga katoa hana he lalolagi! Ne fakauka a ia ke he tau huhu koto he hana tau fi mo e tau ekefakakelea he tau tagata totoko. (Mataio 22:15-46; 1 Peteru 2:23) Ne fakauka a ia ke he hana tau tutaki, pete ni e taufetoko a lautolu ko hai ne mua. (Mareko 9:33-37; 10:35-45; Luka 22:24-27) Mo e fakauka ofoofo ha ia ne fakakite e Iesu he po he hana mate ke he magaaho ne mapulumohea a Peteru mo Ioane he mole la ia e tala age ki a laua ke “mataala.”—Mataio 26:36-41.

6. Aoga fefe a Paulo mai he fakamanavalahi ha Iesu, ti ko e heigoa kua ako mai e tautolu he mena nei?

6 He mole hana mate mo e liu tu mai, ne fakatumau a Iesu ke fakamanavalahi. Kua mailoga lahi he aposetolo ko Paulo e mena nei, ha ko ia ko e kelipopo tagata a ia fakamua he tau Kerisiano. Ne tohi e Paulo: “Ko e kupu moli hanai, kua lata ke talia fakaoti ni ne haele mai a Keriso Iesu ke he lalolagi ke fakamomoui e tau tagata hala; ko au nai kua hala kua mua kia lautolu. Ka ko e hanai e mena ne ofania ai au, kia fakakite fakamua ia au e Iesu Keriso e fakauka lahi ni kia eke au mo fakafifitaki kia lautolu kua nakai la tua kia ia, ke moua ai e moui tukulagi.” (1 Timoteo 1:15, 16) Ko e heigoa ni e moui fakamua ha tautolu, kaeke ke fakave e tautolu e tua ha tautolu ia Iesu, to fakamanavalahi a ia ki a tautolu—mo e amanaki foki ki a tautolu ke moua “e tau mahani ke lata mo e tokihala.” (Gahua 26:20; Roma 2:4) Ko e tau fekau ne fakafano e Keriso ke he tau fakapotopotoaga ne fitu i Asia Tote ne fakakite pete ne fakamanavalahi a ia, kua amanaki a ia ke holo ki mua ai.—Fakakiteaga, veveheaga 2 mo e 3.

Ko e Fua he Agaga

7. Ko e heigoa e fakafetuiaga he fakamanavalahi mo e agaga tapu?

7 He veveheaga 5 he tohi hana ke he tau Kalatia, ne fakakehe e Paulo e tau gahua he tino mo e tau fua he agaga. (Kalatia 5:19-23, NW) Ha ko e fakamanavalahi ko e taha he tau fua ha Iehova, ko e mahani nei kua mai ia ia ti ko e fua he hana agaga. (Esoto 34:6, 7) Moli, ko e fakamanavalahi kua tu ke fa aki he talahauaga ha Paulo he tau fua he agaga, fakalataha mo e ‘fakaalofa, fiafia, mafola, [“fakamanavalahi,” NW], totonu, mahani mitaki, tua, mahani molu, mahani fakalatalata.’ (Kalatia 5:22, 23) Ko e mena ia, ka fakakite he tau fekafekau he Atua e fakauka mahani Atua, po ke fakamanavalahi, kua taute pihia e lautolu i lalo hifo he fakaohoohoaga he agaga tapu.

8. Ko e heigoa ka fakamalolo a tautolu ke feaki e tau fua he agaga, lauia e fakamanavalahi?

8 Pete ia, nakai kakano e mena nei ke omoi hana agaga ki luga he tagata. Kua lata ia tautolu ke omaoma fakamakai ke he omoomoiaga ia. (2 Korinito 3:17; Efeso 4:30) Fakaata e tautolu e agaga ke gahuahua ke he tau momoui ha tautolu he feaki e tau fua ia he tau mena oti kua taute e tautolu. Mole ai e tohi he tau gahua he tino mo e tau fua he agaga, ne lafi e Paulo: “Kaeke ko e Agaga kua momoui ai a tautolu, kia mahani foki a tautolu ke lata mo e Agaga. Aua neke fakahehe ai a mutolu, kua nakai fakavai e taha e Atua; ha ko e mena kua gana he tagata, ko e mena ia ni ke helehele mai ai e ia. Ha ko ia kua gana e tau mena ke lata mo e hana ni a tino, to helehele mai ai e ia ke he tino e mena ke popo; ka ko ia kua gana e tau mena ke lata mo e Agaga, to helehele mai ai e ia ke he Agaga e moui tukulagi.” (Kalatia 5:25; 6:7, 8) Ke kautu a tautolu he feaki e fakamanavalahi, kua lata ia tautolu ke feaki foki e tau fua ne toe ne moua ke he tau Kerisiano mai he agaga tapu.

‘Kua Fakamanavalahi e Fakaalofa’

9. Ko e ha mogoia, he tala age a Paulo ke he tau Korinito ko e “fakamanavalahi e fakaalofa”?

9 Ne fakakite e Paulo e fakafetuiaga uho he vahaloto he fakaalofa mo e fakamanavalahi he talahau e ia: “Kua [“fakamanavalahi,” NW] e fakaalofa.” (1 Korinito 13:4) Taha e ako Tohi Tapu ko Albert Barnes, ne talahau kua peehi e Paulo e mena nei he kitia e taufetoko mo e latau kua tupu i loto he fakapotopotoaga Kerisiano i Korinito. (1 Korinito 1:11, 12) Ne tohi e Barnes: “Ko e kupu nei ne fakaaoga [ma e fakamanavalahi] kua totoko ke he fakatepetepe: tau fakakiteaga mo e tau manatu ita, mo e ke fakahogohogo manava. Kua talahau e tuaga he loto manamanatu ke FAKAUKA HOLOLOA ka talahau kelea, ti fakaita.” Kua lafi fakalahi agaia e fakaalofa mo e fakamanavalahi ke he mafola he fakapotopotoaga Kerisiano.

10. (a) Ko e puhala fe kua lagomatai he fakaalofa a tautolu ke fakamanavalahi, ti ko e heigoa e tomatoma kua foaki he aposetolo ko Paulo hagaao ke he mena nei? (e) Ko e heigoa e talahauaga he ako Tohi Tapu ke he fakamanavalahi mo e totonu he Atua? (Kikite matahui tala.)

10 “Kua fakamanavalahi e fakaalofa, to totonu . . . nakai kumi e ia hana tau mena, nakai ita vave.” Ke he tau puhala loga, kua lagomatai he fakaalofa a tautolu ke fakamanavalahi. * (1 Korinito 13:4, 5, fakatatai NW) Kua fakamalolo he fakaalofa a tautolu ke fakauka fakatekiteki ke he taha mo e manatu na nakai mitaki katoatoa oti a tautolu ti fai hepehepe. Kua lagomatai a tautolu ke manamanatu mo e fakamagalo atu. Kua fakamalolo he aposetolo ko Paulo a tautolu ke o “he loto fakatokolalo ni mo e holoilalo, mo e fakamanavalahi kia fakauka a mutolu ko e taha ke he taha mo e fakaalofa, kia lalilali atu a mutolu ke toto mau e loto fakalataha ha he Agaga ke he pipiaga he mafola.”—Efeso 4:1-3.

11. Ko e ha kua aoga pauaki ke fakamanavalahi he fakalatahaaga Kerisiano?

11 Ko e fakamanavalahi he vala he tau tagata ha lautolu kua lafi ke he mafola mo e fiafia he tau fakalatahaaga Kerisiano, he fakapotopotoaga, tau kaina Peteli, tau kaina misionare, tau matakau talaga fale, po ke tau aoga. Ha ko e kehekehe e tau aga fakatagata, tau onoonoaga, feakiaga, tau tutuaga he mahani totonu, pihia mo e mahani mea, ko e tau tutuaga kamatamata kua tutupu ai ke he falu magaaho. Ti tatai moli foki e mena nei ke he tau magafaoa. Kua aoga lahi ke fakatuai ke ita. (Tau Fakatai 14:29; 15:18; 19:11) Ko e fakamanavalahi—fakauka fakatekiteki, he amaamanakiaga ke hiki ma e mitaki—kua lata ke moua mai he tau tagata oti.—Roma 15:1-6.

Lagomatai he Fakamanavalahi a Tautolu ke Fakauka

12. Ko e aoga he ha e fakamanavalahi he tau tutuaga kamatamata?

12 Lagomatai he fakamanavalahi a tautolu ke fakauka he tau tutuaga kamatamata nukua tuga ke nakai fakahiku po ke nakai fai tului mafiti. Moli e mena nei ki a Régis, ne totoku ai ke he kamataaga. Ke he tau tau loga, ne totoko he hoana hana e tau laliaga hana ke fekafekau ki a Iehova. Pete ia, he taha aho ne hau a ia mo e tau hihina mata mo e pehe: “Iloa e au ko e kupu moli. Lagomatai au. Manako au ke fakaako Tohi Tapu.” Fakahiku ai ne papatiso a ia ko e Fakamoli. Ne pehe a Régis: “Kua fakamoli he mena nei ne fakamonuina e Iehova e tau tau fetului ia, fakatalitali, mo e fakauka.” Ne taui mitaki hana fakamanavalahi.

13. Ko e heigoa ne fakamalolo a Paulo ke fakauka, ti maeke fefe he fakafifitakiaga hana ke lagomatai a tautolu ke fakauka?

13 He senetenari fakamua V.N., ko e fakafifitakiaga mitaki a Paulo he fakamanavalahi. (2 Korinito 6:3-10; 1 Timoteo 1:16) He fakahikuhiku he hana moui ne tomatoma atu a ia ke he hana hoa tote ko Timoteo, ne hataki e Paulo a ia to fehagai oti e tau Kerisiano mo e tau kamatamata. Ne tohi ni e Paulo hana fakafifitakiaga mo e fakamalolo e tau mahani faka-Kerisiano aoga kua lata ma e fakauka. Ne tohi e ia: “Ko koe, kua iloa mitaki e koe haku a kupu, ko e haku a mahani, mo e tau mena kua foli ki ai, ko e haku a tua foki, ko e fakamanavalahi, ko e fakaalofa, mo e fakauka, ko e tau mena favale mo e tau mena mamahi, ko e tau mena haia ne hohoko mai kia au i Anetioka, mo Ikonio, mo Luseta; ko e tau mena favale pihia ne mamahi ai au; ka e laveaki mai he Iki au ke he tau mena oti kana. Ko lautolu oti foki kua loto ke nonofo mo e mahani Atua kia Keriso Iesu, to hoko ni kia lautolu e favale.” (2 Timoteo 3:10-12; Gahua 13:49-51; 14:19-22) Ke maeke ke fakauka, kua lata ia tautolu oti ma e tua, fakaalofa, mo e fakamanavalahi.

Fakatapulu Aki e Fakamanavalahi

14. Fakatatai e Paulo e tau mahani faka-Atua ke he heigoa, ti ko e heigoa e tomatomaaga ne age e ia ke he tau Kerisiano Kolose?

14 Ne fakatatai he aposetolo ko Paulo e fakamanavalahi mo e falu mahani Atua ke he tapulu kua lata he Kerisiano ke tui he mole e tuku kehe e tau gahua he “tagata tuai.” (Kolose 3:5-10) Ne tohi e ia: “Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, mo e mahani totonu, mo e loto holoilalo, mo e mahani molu, mo e [“fakamanavalahi,” NW], ke lata mo lautolu kua fifili he Atua, ko e tau tagata tapu mo e ofania. Kia fefakaukaaki a mutolu, mo e fefakamagaloaki, kaeke kua mahani kelea taha kia taha; tuga ne fakamagalo mai a Keriso kia mutolu, kia pihia foki a mutolu. Ka e ha i luga he tau mena oti ia e fakaalofa ko e pipi haia ke fakamaopoopo ai.”—Kolose 3:12-14.

15. Ko e heigoa e tau fua he magaaho ne ‘fakatapulu’ he tau Kerisiano a lautolu aki e fakamanavalahi mo e falu mahani Atua?

15 ‘Ka fakatapulu e lautolu’ he fakapotopotoaga a lautolu ke he fakaalofa hohofi noa, mahani totonu, loto holoilalo, mahani molu, fakamanavalahi, mo e fakaalofa, kua maeke ia lautolu ke vetevete e tau lekua mo e holo ki mua fakalataha ke he fekafekauaga ha Iehova. Kua mahomo atu ke he tau leveki Kerisiano ke fakamanavalahi. To fai magaaho ka lata ia lautolu ke fakatonu taha Kerisiano, ka e loga e tau puhala kehekehe ke taute aki e mena nei. Kua fakamaama e Paulo e aga mitaki lahi he magaaho ne tohi a ia ki a Timoteo: “Kia fakatonu atu, kia akonaki atu, kia tomatoma atu ke he [“fakamanavalahi,” NW] oti katoa mo e fakaako atu.” (2 Timoteo 4:2) E, kua lata tumau e tau mamoe ha Iehova mo e fakamanavalahi, lilifu, mo e fakaalofa totonu.—Mataio 7:12; 11:28; Gahua 20:28, 29; Roma 12:10.

“Fakamanavalahi ke he Tau Tagata Oti Kana”

16. Ko e heigoa e fua ha tautolu ka “fakamanavalahi ke he tau tagata oti kana”?

16 Ko e fakamanavalahi ha Iehova ke he tau tagata kua tuku a tautolu i lalo he kotofaaga he mahani ke “fakamanava lahi ke he tau tagata oti kana.” (1 Tesalonia 5:14, NW) Kakano e mena nei ke fakauka ke he tau tagata he magafaoa ne nakai Fakamoli, tau katofia, tau tagata gahua, tau kapitiga aoga. Kua kautu e Tau Fakamoli a Iehova ke he loga he tau tagata fili tagata, he falu magaaho, ne fakauka a lautolu ke he loga he tau tau ke he tau talahauaga kelea po ke totokoaga vale mai he tau tagata ne fakalataha mo lautolu ke he gahuaaga po ke aoga. (Kolose 4:5, 6) Ne tohi he aposetolo ko Peteru: “Kia mitaki ha mutolu a mahani ki mua he tau motu kehe, ko e mena kua kupu kelea ai kia mutolu tuga ne tau tagata mahani kelea a mutolu, ka kitekite a lautolu ke he tau gahua mitaki ha mutolu, ti fakaheke atu ai a lautolu ke he Atua ke he aho ke ahi mai ai.”—1 Peteru 2:12.

17. Fifitaki fefe e tautolu e fakaalofa mo e fakamanavalahi ha Iehova, mo e ko e ha kua lata ke taute pihia e tautolu?

17 To kakano e fakamanavalahi ha Iehova ko e fakamouiaga ma e tau miliona. (2 Peteru 3:9, 15) Ka fifitaki e tautolu e fakaalofa mo e fakamanavalahi ha Iehova, to fakatumau fakatekiteki a tautolu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua mo e fakaako e falu ke omaoma ke he pule he Kautu he Keriso. (Mataio 28:18-20; Mareko 13:10) Ka fakahiku e tautolu e fakamatala, to liga manako a tautolu a ia ke fakakaupa e fakamanavalahi ha Iehova mo e kaumahala ke mailoga hana finagalo, ke ta mai e tau tagata ke he fakatokihala.—Roma 2:4.

18. Ko e heigoa e liogi ha Paulo ma e tau Kolose?

18 He hana tohi ke he tau Kerisiano i Kolose, Asia Tote, ne tohi e Paulo: “Ko e mena ia, nakai okioki ai a maua he liogi ma mutolu, tali mai he aho ne fanogonogo atu a maua ki ai, kua ole atu foki kua puke a mutolu ke he maama mitaki ke he hana finagalo, ke he pulotu oti katoa mo e loto matala kua fakalata ke he Agaga. Kia mahani a mutolu ke lata mo e Iki, kia fiafia mai a ia kia mutolu ke he tau mena oti; kia fua mai ai a mutolu ke he tau gahua mitaki oti, kia tupu foki ha mutolu a maama mitaki ke he Atua. Kia fakamalolo e ia a mutolu ke he malolo oti kana ke lata mo e malolo he hana lilifu, kia tupu kia mutolu e fakauka katoatoa, mo e fakamanavalahi katoa mo e fiafia.”—Kolose 1:9-11.

19, 20. (a) Fakamamao fefe a tautolu mai he onoono ke he fakamanavalahi tumau ha Iehova ko e kamatamata? (e) Ko e heigoa e tau aoga ka hau he fakamanavalahi ha tautolu?

19 Ko e fakamanavalahi, po ke fakauka tumau ha Iehova, to nakai ko e kamatamata ki a tautolu kaeke ke “puke [a tautolu] ke he maama mitaki ke he hana finagalo,” ke maeke ke “fakamomoui e tau tagata oti kana, mo e hokotia a lautolu he maama ke he kupu moli.” (1 Timoteo 2:4) To “fua mai ai a [tautolu] ke he tau gahua mitaki oti,” mua atu he fakamatala e “tala mitaki nai he kautu.” (Mataio 24:14) Ka tumau fakamoli a tautolu ke taute e mena nei, to taute e Iehova a tautolu ke “malolo oti kana ke lata mo e malolo,” he maeke ia tautolu ke “fakauka katoatoa, mo e fakamanavalahi katoa mo e fiafia.” He taute pihia, to “mahani a [tau]tolu ke lata mo e Iki,” mo e to moua e tautolu e mafola ha kua iloa kua “fiafia mai a ia” kia tautolu.

20 Kia iloa mahino e tautolu e pulotu he fakamanavalahi ha Iehova. Gahuahua ai ma e fakamouiaga ha tautolu mo e fakamouiaga ha lautolu kua fanogonogo ke he fakamatala mo e fakaako atu ha tautolu. (1 Timoteo 4:16) He feaki e tau fua he agaga—ko e fakaalofa, totonu, mitaki, mahani molu, mahani fakalatalata—ka fakamalolo a tautolu ke fakamanavalahi mo e olioli. To maeke mogoia ia tautolu ke nonofo mafola mo e tau tagata he magafaoa ha tautolu ti pihia mo e tau matakainaga ha tautolu he fakapotopotoaga. To lagomatai foki he fakamanavalahi a tautolu ke fakauka ke he tau kapitiga gahua po ke tau kapitiga aoga. Ti ko e fakamanavalahi ha tautolu to fai kakano, he fakahao e tau tagata taute mahani kelea mo e fakaheke e Atua fakamanavalahi ko Iehova.

[Matahui Tala]

^ para. 10 He tutala ai ke he talahauaga ha Paulo na “fakamanavalahi e fakaalofa, to totonu,” kua tohi he ako Tohi Tapu ko Gordon D. Fee: “Ko e fioloti ha Pauline [ko e fakamanavalahi mo e totonu] kua fakakite e ua he fahi he aga faka-Atua ke he tau tagata (cf. Roma 2:4). Ke he taha fahi, ko e fakauka fakaalofa he Atua kua fakatata ai he taofi hana ita ke he totokoaga he tagata; ke he taha fahi, ko e totonu hana kua moua he tau kitiaaga totou afe he hana fakaalofa noa. Ko e talahauaga ha Paulo ke he fakaalofa kua kamata aki e talahauaga fatua ua nei he Atua, nukua fakakite he puhala ia Keriso e fakauka mo e totonu ki a lautolu kua lata mo e fakafiliaga faka-Atua.”

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

• Ko e tau puhala fe kua eke a Keriso mo fakafifitaki homo ue atu he fakamanavalahi?

• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke feaki e fakamanavalahi?

• Lagomatai fefe he fakamanavalahi e tau magafaoa, tau fakalatahaaga Kerisiano, mo e tau motua?

• To ta mai fefe he fakamanavalahi ki a tautolu e tau aoga ma tautolu mo e falu?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 29]

Pete he moua he tau pehiaaga lalahi, kua fakauka a Iesu ke he hana tau tutaki

[Fakatino he lau 30]

Kua fakamafana ke he tau leveki Kerisiano ke fakatoka e fifitakiaga mitaki he fakamanavalahi he fehagai mo e tau matakainaga ha lautolu

[Fakatino he lau 31]

Ka fifitaki e tautolu e fakaalofa mo e fakamanavalahi ha Iehova, to fakatumau a tautolu ke fakamatala e tala mitaki

[Fakatino he lau 32]

Ne liogi a Paulo ma e tau Kerisiano ke “fakamanavalahi katoa mo e fiafia”