Kia Leveki e Loto Hau
Kia Leveki e Loto Hau
“Kia mua he leveki e koe e loto hāu ke he tau mena oti kua leveki ai; ha kua tupu mai ai e mahani.”—TAU FAKATAI 4:23.
1, 2. Ko e ha ne kua lata ia tautolu ke leveki e loto ha tautolu?
NE HAU e fuakau ki fafo he hana fale he aelani Caribbean he mole e afa. He onoono viko a ia ke he tau mena malona ne takai ia ia, ne mailoga e ia kua galo e akau mahaki ne kua leva e tu i mua he gutupa hana ke he tau tau loga. ‘Maeke fefe e mena ia,’ he manatu e ia, ‘ka e hao agaia e tau akau ikiiki?’ Ne moua ai e tali he onoono ke he gutugutu he akau veli. Ko loto he akau tuga nakai maeke ke huo kua popo lahi, ti kua fakakite ni he afa e popo ia i loto.
2 Ko e matematekelea ha ia he magaaho ka mahala e tagata tapuaki moli ne tuga mauniva ke he puhala moui faka-Kerisiano ke he kamatamata he tua. Kua tonu e Tohi Tapu he talahau “kua kelea e tau fatuakiloto he tau loto he tau tagata kua kamata mai he vaha tote.” (Kenese 8:21) Kakano e mena nei ka nakai fakatumau ke mataala, kua kamatamata foki e tau loto mitaki ke taute e mena kelea. Ha kua nakai ataina e loto he tau tagata nakai mitaki katoatoa mai he kelea, kua lata ai ia tautolu ke fakamakutu ke he tomatomaaga: “Kia mua he leveki e koe e loto hāu ke he tau mena oti.” (Tau Fakatai 4:23) Ti leveki fefe e tautolu ha tautolu a loto fakatai?
Tivi Tumau—Kua Latatonu
3, 4. (a) Ko e heigoa e tau huhu ka liga huhu hagaao ke he atevili? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tivi e loto fakatai ha tautolu?
3 Kaeke fano a koe ke he ekekafo ke tivi e tino hau, liga ni to tivi e ia e atevili hau. Fakakite nakai he malolo katoa hau, putoia foki e atevili, kua mitaki e fuaaga he kai hau? Fefe e fua toto hau? Mitaki mo e malolo nakai e pamu he atevili hau? Lahi nakai e faofao tino hau? Fa tupetupe nakai e atevili hau ke he tau mena noa?
4 Kaeke kua lata e atevili ke tivi tumau, ka e kua e loto fakatai hau? Kua kamatamata ai e Iehova. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:17) Ti kua lata foki ke taute pihia e tautolu. Fefe? He huhu e tau huhu tuga anei: Lahi nakai e kai fakaagaga ne moua he loto haku he puhala he fakaako fakatagata mo e fano ke he feleveiaaga? (Salamo 1:1, 2; Heperu 10:24, 25) Kua tata nakai e ogo ha Iehova ke he loto haku tuga e “afi kaka kua puipui ai ke he haku a tau hui motua,” ti omoi ai au ke fakalataha he gahua fakamatala he Kautu mo e taute tutaki? (Ieremia 20:9; Mataio 28:19, 20; Roma 1:15, 16) Kua makau nakai au ke eketaha, he putoia atu ke he taha vala he fekafekauaga mau ka maeke ia au? (Luka 13:24) Ko e matagi fe ne fa e fakatapakupaku e au e loto fakatai haku ki ai? Kua kumi kapitiga kia au ke he falu ne kaufakalataha e tau loto ke he tapuaki moli? (Tau Fakatai 13:20; 1 Korinito 15:33) Kia mafiti a tautolu ke mailoga ha fakaloleloleaga mo e taute agataha e tau lakaaga ke fakahako aki.
5. Ko e heigoa e fakaaogaaga mitaki ka moua mai he tau kamatamata he tua?
5 Fa mahani e kamatamata he tua ke tutupu ki a tautolu. Kua foaki mai he mena nei ki a tautolu e tau magaaho ke iloa e aga he loto ha tautolu. Ke he tau Isaraela nukua teitei ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga, ne pehe a Mose: “Ne takitaki mai ai e Iehova hau a Atua a koe, ke he tau tau ne fagofulu ke he tutakale, kia fakamamahi ai a koe, mo e kamatamata ai a koe, ke iloa ai e tau mena ha ha he loto hau, po ke omaoma a koe ke he hana tau poaki po ke nakai.” (Teutaronome 8:2) Nakai kia ofo a tautolu ke he tau logonaaga, tau manako, po ke tau puhala ne mafuta hake he magaaho ne fehagai a tautolu mo e tau tutuaga po ke tau kamatamata ne nakai amanaki ki ai? Ko e tau kamatamata ne fakaata e Iehova ke tutupu kua maeke ke fakamataala aki a tautolu ke he tau lolelole ha tautolu, tuku mai ai ki a tautolu e magaaho ke taute e tau fakahakoaga. (Iakopo 1:2-4) Kia nakai kaumahala a tautolu ke manamanatu mo e liogi ma e tali ha tautolu ke he tau kamatamata!
Ko e Heigoa ne Fakakite he Tau Kupu ha Tautolu?
6. Ko e heigoa ka fakakite he tau tala ne manako a tautolu ke tutala ki ai hagaao ke he loto ha tautolu?
6 Maeke fefe ia tautolu ke mailoga e tau mena ne tanaki e tautolu he tau loto ha tautolu? Ne talahau e Iesu: “Kua ta mai he tagata mahani mitaki e tau mena mitaki mai he tau mena mitaki kua tanaki ke he hana loto; ko e tagata mahani kelea foki, kua ta mai e ia e tau mena kelea mai he tau mena kelea kua tanaki ke he hana loto; ha ko e puke he loto ke vagahau mai ai hana gutu.” (Luka 6:45) Ko e mena ne fa tala a tautolu ki ai, ko e fakakiteaga mitaki a ia he mena ne ha ha he loto ha tautolu. Fa mahani nakai a tautolu ke tala hagaao ke he tau koloa tino mo e tau mena moua he lalolagi? Po kua lavea ni e tau fakatutalaaga ha tautolu ke matapatu ke he tau mena fakaagaga mo e tau foliaga fakateokarasi? He nakai fakatata e tau hehe he falu, kua mahani fakaalofa nakai a tautolu ke ufiufi e tau mena ia? (Tau Fakatai 10:11, 12) Kua lahi kia e tala ha tautolu hagaao ke he tau tagata mo e tau puhala moui ha lautolu ka e tote e tala hagaao ke he tau mena fakaagaga mo e tau mahani mitaki? Ko e fakamailoga kia anei kua kapaletu teao a tautolu ke he tau puhala fakatagata he falu tagata?—1 Peteru 4:15.
7. Ko e heigoa e fakaakoaga hagaao ke he levekiaga he loto ha tautolu ka ako e tautolu mai he fakamauaga he tau matakainaga hogofulu ha Iosefa?
7 Manamanatu ke he mena ne tupu ke he taha magafaoa lahi. Ko e tau tama tane fakamua ha Iakopo kua ‘nakai maeke ke vagahau fakamitaki’ ke he tehina ha lautolu ko Iosefa. Ko e ha? Ne mahekeheke a lautolu ha ko e tama fakahele he matua tane ha lautolu a ia. Fakamui he magaaho ne monuina a Iosefa ke he tau miti mai he Atua, fakamoli ai e fiafia ha Iehova ki a ia, ne “au atu ai he vihiatia e lautolu a ia.” (Kenese 37:4, 5, 11) He ita lahi, ne fakafua e lautolu ha lautolu a tehina ke fakatupa. Ti, he lali ke ufiufi e hepe ne taute e lautolu, ne fakavai e lautolu e matua tane ha lautolu ke manatu kua keli he manu favale a Iosefa. Hogofulu e matakainaga ha Iosefa ne kaumahala ke leveki e loto ha tautolu he magahala ia. Kaeke mafiti a tautolu ke tuhituhi falu, kua fakakite nakai he mena ia e vihiatia po ke mahekeheke he loto ha tautolu? Kua lata ia tautolu ke mataala ke tivi e tau mena ne o mai ki fafo he ha tautolu a gutu mo e mafiti ke kape kehe e tau fatuakiloto kelea.
8. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ka eke talahau e tautolu e pikopiko?
Heperu 6:18) “Kua pikopiko e tau tagata oti kana,” he talahau he salamo. (Salamo 116:11) Ti fakatikai lagatolu foki he aposetolo ko Peteru a Iesu. (Mataio 26:69-75) Maali ai, kua lata ia tautolu ke fakaeneene ke aua neke pikopiko, ha kua vihiatia e Iehova e “alelo pikopiko.” (Tau Fakatai 6:16-19) Kaeke ke talahau e tautolu e pikopiko, kua mitaki lahi ke kumikumi e punaaga he mena nei. Ko e taute kia he matakutaku tagata? Ko e kakano kia ha ko e matakutaku neke fakahala? Liga he kalo neke fakakelea e higoa po kua fulukovi pauaki ni e kamataaga he lekua? Ko e heigoa ni e kakano, kua lata ke manamanatu ke he lekua ia, he fakatokolalo mo e talahau e hala ha tautolu, mo e ole e fakamagalo ha Iehova, he kumi e lagomatai hana ke kautu mai he tau loleloleaga! Kua mitaki lahi he “tau patu he ekalesia” ke foaki e lagomatai ia.—Iakopo 5:14.
8 Pete “kua nakai maeke ke pikopiko ai e Atua,” ka kua pauaki e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke pikopiko. (9. Ko e heigoa ka fakakite he tau liogi ha tautolu hagaao ke he loto ha tautolu?
9 He tali e ole he patuiki fuata ko Solomona ma e pulotu mo e iloilo, ne talahau e Iehova: “Ha kua ha ha he loto hau e mena na, kua nakai ole koloa e koe, po ke ole e tau mena loga māu, po ke ole lilifu, . . . ko e mena ia kua foaki atu ai e au kia koe e iloilo mo e lotomatala; to foaki atu foki e au kia koe e koloa, mo e tau mena loga, mo e lilifu.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 1:11, 12) Mai he mena ne ole mo e nakai ole ki ai a Solomona, ne iloa e Iehova e mena ne uho ke he loto ha Solomona. Ko e heigoa ne fakakite he tau matutakiaga ha tautolu mo e Atua hagaao ke he ha tautolu a loto? Fakakite nakai he ha tautolu a tau liogi e fia inu ha tautolu ma e iloilo, pulotu, mo e manamanatuaga? (Tau Fakatai 2:1-6; Mataio 5:3) Tata nakai e tau mena he Kautu ke he loto ha tautolu? (Mataio 6:9, 10) Kaeke ke talahau teao e tau liogi ha tautolu, liga ko e fakakiteaga anei ke lata ke fai magaaho ke manamanatu fakahokulo ke he tau gahua ha Iehova. (Salamo 103:2) Kua lata he tau Kerisiano oti ke mataala ke mailoga ko e heigoa ne fakakite he tau liogi ha lautolu.
Ko e Heigoa ne Talahau he Tau Gahua ha Tautolu?
10, 11. (a) Tupu mai i fe e mahani feuaki mo e faivao? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke nakai ‘faivao ke he hana loto’?
10 Kua talahau mai nukua lahi e vagahau he tau gahua ke he tau kupu. Moli, kua mua atu e vagahau lahi he tau gahua ha tautolu hagaao ke he tau mena he loto ha tautolu. Ke fakatai ki ai, ke he tau mena he mahani, ke leveki e loto kua mua atu e mena ke taute he kalo kehe he taute e mahani faivao po ke feuaki. He hana Lauga he Mouga, ne talahau e Iesu: “Ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto.” (Mataio 5:28) Maeke fefe ia tautolu ke kalo kehe he taute e mahani feuaki he loto ha tautolu?
11 Ne fakatoka he matua tupuna tua fakamoli ko Iopu e fakafifitakiaga ma e tau Kerisiano tane mo e fifine ne mau. Nakai fakauaua ne fehagai a Iopu mo e tau fifine fuata mo e lagomatai foki a lautolu kaeke manako lagomatai a lautolu. Ka ko e manatu fai manako atu ki a lautolu kua nakai talia he tagata mahani fakamoli nei. Ko e ha? Ha kua taute e ia e fifiliaga mauniva ke nakai kalahi ke he tau fifine. “Ne eke e au e maveheaga mo e tau mata haku,” he talahau e ia. “Ko e heigoa foki e mena ke manatu ai au ke he tamafine tote?” (Iopu 31:1) Kia taute foki e tautolu e maveheaga pihia mo e tau mata ha tautolu mo e leveki ha tautolu a loto.
12. Fakagahuahua fefe e koe a Luka 16:10 ke leveki aki e loto hau?
12 “Ko ia ne fakamoli ke he mena tote, to fakamoli foki a ia ke he tau mena loga,” he talahau he Tama he Atua, “ka ko ia ne hepehepe ke he mena tote, to hepehepe foki a ia ke he tau mena loga.” (Luka 16:10) E, kua lata ia tautolu ke tivi e tau mahani ha tautolu ke he tau mena ikiiki he moui he tau aho takitaha, pihia foki e tau mahani ha tautolu ka nonofo tokotaha he kaina. (Salamo 101:2) He nonofo he fale ha tautolu, kitekite televisoni, po ke fakaaoga e Internet, fakaeneene nakai a tautolu ke fakatatai atu ke he tomatomaaga faka-Tohiaga Tapu: “Ka ko e feuaki, mo e tau mena kelea oti, mo e velevelemena, aua neke talahau e tau mena ia ki mua ha mutolu, tuga e mena kua lata mo e tau tagata tapu. Ko e tau kupu kelea foki, mo e tau kupu fakateaga, mo e fefeua, ko e tau mena haia kua nakai lata”? (Efeso 5:3, 4) Mo e ka e kua e favale ne fakakite mai he televisoni po ke tau pele vitio? “To kamatamata e Iehova a ia ne tututonu; ka kua vihiatia he hana finagalo e tagata ne mahani kelea,” he talahau he salamo, “katoa mo ia kua fiafia ke he favale.”—Salamo 11:5.
13. Ko e heigoa e hatakiaga ke fakaeneene he magaaho ka kitia e tau mena ne o mai ki fafo he loto ha tautolu?
13 “Kua mua ke he tau mena oti e loto he fakavai, ti gagao lahi ni a ia,” he hataki e Ieremia. (Ieremia 17:9) Liga kitia e fakavai nei he loto he magaaho ka taute e tautolu e tau tala fakavaivai ma e tau hehe ha tautolu, uta fakateaga e tau hala, poka kehe e tau lolelole fakatagata, po ke pikopiko ke he tau mena moua. Kua maeke foki e loto fakavai ke loto ua—he vagahau he tau laugutu molemole taha mena, ka e talahau he tau gahua taha mena. (Salamo 12:2; Tau Fakatai 23:7) Ko e latatonu ha ia ke fakamoli a tautolu he kumikumi e tautolu e tau mena ne o mai ki fafo he loto!
Mitaki Nakai e Tau Mata ha Tautolu?
14, 15. (a) Ko e heigoa e tau mata “mitaki”? (e) Maeke fefe he fakatumau e tau mata ke mitaki, ke lagomatai a tautolu ke leveki e loto?
14 “Ko e hulu he tino ko e tau mata haia,” he talahau e Iesu. Ti pehe foki a ia: “Kaeke foki ke mitaki hau a tau mata, ti maama ai hau a tino oti.” (Mataio 6:22) Ko e tau mata ne mitaki ka fakatonu atu ni ke he foliaga taha, po ke manako taha, mo e nakai fakalavelave ki ai. Moli ai, kua lata e mata ha tautolu ke fakatonu atu ke “kumikumi fakamua . . . e kautu he Atua mo e hana tututonu.” (Mataio 6:33) Ko e heigoa ka tupu ke he loto fakatai ha tautolu ka nakai mitaki e tau mata ha tautolu?
15 Manamanatu ke he puhala he leveki moui. Ko e levekiaga he magafaoa ko e poakiaga faka-Kerisiano. (1 Timoteo 5:8) Ka e kua ka kamatamata a tautolu he manako ke moua e tau koloa fou lahi, kua mua e mitaki, mo e tau mena manako lahi tuga e tau mena kai, tau mena tui, fale nofo, mo e falu a mena foki? Nakai kia fakatupa he mena ia e loto mo e manamanatuaga, taute ai a tautolu ke hikihikifano he tapuakiaga ha tautolu? (Salamo 119:113; Roma 16:18) Ko e leveki katoatoa he ha e tautolu e tau manako he tino ati viko takai ni e tau momoui ha tautolu he magafaoa, pisinisi, mo e tau koloa tino? Manatu e tomatomaaga omoi he agaga: “A mutolu neke pehia ha mutolu a tau loto, he fakaniniko, mo e konahia, mo e fakaatukehe he tau mena he mouiaga nai; neke fakaofo mai e aho ia kia mutolu. Ha ko e mena tuga ne matahele, ke hoko mai ai kia lautolu oti kana kua nonofo ke he lalolagi oti.”—Luka 21:34, 35.
16. Ko e heigoa e tomatomaaga ne foaki e Iesu hagaao ke he tau mata, mo e ko e ha?
16 Ko e tau mata ko e puhala aoga lahi he matutakiaga ke he manamanatuaga mo e loto. Ko e mena ne onoono ki ai kua maeke ke fakaohooho lahi ha tautolu a tau manatu, tau loto manamanatu, mo e tau gahua. He fakaaoga e vagahau fakatai, ne hagaaki a Iesu ke he malolo he kamatamataaga mo e pehe: “Kaeke foki ke tupetupe a koe he hau a mata matau, ati kape kehe a, mo e tiaki e koe; ha ko e mena mitaki he mate taha magakakano hau, ka e kelea ka liti hau a tino oti ki Kehena.” (Mataio 5:29) Kua lata he tau taofi e tau mata mai he manamanatu fakahokulo atu ke he tau mena nakai mitaki. Ke fakatai ki ai, kua nakai lata ke fakaata ke onoono ke he tau mena ne fakalagalaga e tau manako loto kelea.
17. Lagomatai fefe he fakagahuahua a Kolose 3:5 a tautolu ke leveki e loto?
17 Moli, nakai ni ko e kitia hokoia e puhala matutaki ha tautolu mo e lalolagi i fafo. Ko e falu a puhala, tuga e aamo mo e logona, kua fai matagahua foki, mo e lata foki ia tautolu ke fakaeneene mo e falu a vala pihia foki he tino. Ne tomatoma he aposetolo ko Paulo: “Hanai, kia tamate e mutolu ha mutolu a tau fahi tino ha he lalolagi, ko e feuaki, ko e mahani kelea, ko e manako kelea, ko e foli kelea, mo e mahekeheke, ko e hufeilo ke he tupua haia.”—Kolose 3:5.
18. Ko e heigoa e tau lakaaga nukua lata ia tautolu ke taute hagaao ke he tau manatu kelea?
18 Kua maeke e manako kelea ke tupu mai he vala galo he loto manamanatu ha tautolu. He manamanatu tumau ke he mena pihia nukua mahani ke fakatupu ki mua e manako kelea, fakaohooho ai e loto. “Ka fatu e manako lahi ti fanau mai ai e ia, ko e hala.” (Iakopo 1:14, 15) Tokologa ne talahau ko e taha puhala anei ne fa fakakiva ni he tagata a ia. Ti ko e aoga ha ia ke fakapuke tumau e tau loto ha tautolu aki e tau mena fakaagaga! (Filipi 4:8) Mo e ka hau e manatu kelea ke he loto, kua lata a tautolu ke fakamakamaka ke fakaheu ai.
‘Fekafekau kia Iehova mo e Loto Katoa’
19, 20. Kautu fefe a tautolu he fekafekau ki a Iehova mo e loto katoa?
19 He tau tau motua hana, ne tala age e Patuiki ko Tavita ke he hana tama tane: “Haku tama na e ma Solomona, kia iloa e koe e Atua he hau a matua, mo e fekafekau a koe kia ia mo e hau a loto katoa, mo e loto fiafia, ha kua kumi e Iehova ke he tau loto oti, kua fioia foki e ia e tau fatuakiloto oti he tau manatu.” (1 Nofoaga he Tau Patuiki 28:9) Nukua liogi na Solomona ma e “loto matala.” (1 Tau Patuiki 3:9) Pete ia, ne fehagai agaia a ia mo e paleko ke taofi mau e loto pihia ke he moui katoa hana.
20 Kaeke ke kautu a tautolu hagaao ke he mena ia, kua lata a tautolu ke nakai ni moua e loto ne lata mo Iehova ka kua lata foki ke leveki ai. Ke moua e mena nei, kua lata ia tautolu ke tuku tata e Kupu he Atua ke he loto ha tautolu—i “loto he loto hāu.” (Tau Fakatai 4:20-22) Kua lata foki ia tautolu ke tivi tumau e loto ha tautolu, he liogi hagaao ke he mena ne fakakite he tau kupu mo e tau gahua ha tautolu. Ko e uho fefe e fakatataaga ia ato kumi fakamoli la e tautolu e lagomatai ha Iehova ke fakahako ha lolelole ne mailoga e tautolu? Mo e latatonu ha ia ke mataala lahi a tautolu ke he mena ne uta ki loto e tautolu he tau puhala kehekehe! He taute pehenei, ti moua e tautolu e fakamoliaga “ko e monuina foki mai he Atua kua mua ue atu ke he tau mena oti kua manamanatu ki ai, to leveki ai e tau loto ha [tautolu], katoa mo e tau manatu ha [tautolu] kia Keriso Iesu.” (Filipi 4:6, 7) E, kia fakamalolo a tautolu ke leveki mo e puipui fakalahi e loto ha tautolu mo e ke fekafekau ki a Iehova mo e loto katoa.
Manatu Nakai e Koe?
• Ko e ha ne aoga ai ke leveki e loto?
• Lagomatai fefe he mataala ke he mena ne talahau e tautolu a tautolu ke leveki ha tautolu a loto?
• Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakatumau e tau mata ha tautolu ke “mitaki”?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Tau Fakatino he lau 19]
Ko e heigoa ne fa mahani a tautolu ke tutala ki ai he gahua he fonua, he tau feleveiaaga, mo e he kaina?
[Tau Fakatino he lau 21]
Ko e mata nukua mitaki kua nakai fakalavelave