Fakaako e Iehova a Tautolu ke Totou ha Tautolu a Tau Aho
Fakaako e Iehova a Tautolu ke Totou ha Tautolu a Tau Aho
“Kia fakaako mai pihia e koe a mautolu ke totou ha mautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha mautolu e iloilo.”—SALAMO 90:12.
1. Ko e ha kua lata ke ole ki a Iehova ke fakaako a tautolu ke ‘totou ha tautolu a tau aho’?
KO IEHOVA KO E ATUA e Tufuga mo e Foaki-Moui ha tautolu. (Salamo 36:9; Fakakiteaga 4:11) Kua nakai fai tagata foki kua maeke ke fakaako a tautolu ke fakaaoga e tau tau momoui ha tautolu ke he puhala iloilo. Latatonu ai ne ole e salamo ke he Atua: “Kia fakaako mai pihia e koe a mautolu ke totou ha mautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha mautolu e iloilo.” (Salamo 90:12) He Salamo ke 90 aki, ne moua e tautolu i ai e ole ia, ti kua lata tonu ke manamanatu fakamitaki a tautolu ki ai. Ka e fakamua, kia kumikumi fakaku a tautolu ke he lologo omoi faka-Atua nei.
2. (a) Ko hai ne fakahigoa ke fafati e Salamo 90, mo e i ne fe ne liga tohia ai? (e) Lata fefe e Salamo ke 90 aki ke fakalauia e onoonoaga ha tautolu ke he moui?
2 Ne talahau i luga he mataulu he Salamo 90 “ko e liogi a Mose ko e tagata he Atua.” Ha kua peehi he salamo nei e fakatulakiaga he moui he tagata, ti liga ni kua fafati he mole e fakahaoaga he tau Isaraela mai he tupaaga i Aikupito mo e he magahala ne o hui a lautolu ke 40 e tau tau he tutakale, ko e magaaho ne mamate e totou afe he tau tagata he atuhau nakai tua fakamoli ke he fakaotiaga. (Numera 32:9-13) Ke he ha mena ni, ne fakakite he Salamo 90 e ku he moui nakai mitaki katoatoa he tau tagata. Maali ai, kua lata ia tautolu ke fakaaoga fakailoilo e tau vaha uho ha tautolu.
3. Ko e heigoa e matapatu kakano he Salamo 90?
3 Ia Salamo 90, ne fakakite he tau kupu 1 ke he 6 a Iehova ko e mena nonofo ke tukulagi ha tautolu. Ne fakakite he Sal 90 tau kupu 7 ke he 12 e mena kua lata ia tautolu ke maeke ia tautolu ke fakaaoga e tau tau mole vave he moui ke he puhala nukua talia ki a ia. Mo e tuga ne fakakite he Sal 90 tau kupu 13 ke he 17, kua manako moli a tautolu ke eke mo tau tagata ka moua e fakaalofa-totonu mo e fakamonuina ha Iehova. Moli, kua nakai talahau tuai he salamo nei e tau mena tutupu ki a tautolu takitokotaha ko e tau fekafekau ha Iehova. Pete he pihia, kua lata ia tautolu ke uta takitokotaha ke he tau loto e tau puhala liogi i ai. Kia onoono fakatata atu ai a tautolu ke he Salamo 90 he puhala he tau mata ha lautolu ne tukulele ke he Atua.
Iehova—Ko e ‘Mena ke Nonofo Moli’ ha Tautolu
4-6. Puhala fe ne eke a Iehova mo ‘mena ke nonofo moli’ ha tautolu?
4 Ne hafagi e salamo mo e tau kupu: “Ko e Iki na e, kua eke a koe mo mena ke nonofo ai a mautolu ke he taha hau mo e taha hau. Ka ko e vaha nakala fanau ai e tau mouga, nakala eke foki e koe e lalolagi mo e atu motu, ko e Atua a koe [po ke, ko Ia ko e Atua] mai i tuai tigahau, to hoko ke he tukulagi.”—Salamo 90:1, 2, matahui tala, NW.
5 Ma tautolu “ko e Atua tukulagi,” ko Iehova, ko e ‘mena ke nonofo moli’ ai—ko e taue fakaagaga. (Roma 16:26) Logona e tautolu e haohao mitaki, ha kua tumau a ia ke lagomatai a tautolu ko e “fanogonogo liogi.” (Salamo 65:2) Ha kua tuku age e tautolu ha tautolu a tau fakaatukehe ha tautolu ke he ha tautolu a Matua he lagi he puhala he Tama fakahele hana, ‘ko e monuina foki mai he Atua kua mua ue atu ke he tau mena oti kua manamanatu ki ai, kua leveki ai e tau loto ha tautolu.’—Filipi 4:6, 7; Mataio 6:9; Ioane 14:6, 14.
6 Kua olioli e tautolu e haohao mitaki fakaagaga ha kua, ke fakatai, eke a Iehova mo ‘mena ke nonofo moli’ ha tautolu. Foaki mai foki e ia e “tau poko”—tuga matutaki lahi ke he tau fakapotopotoaga he hana tau tagata—ko e tau huaga fakaagaga, ne ha ha ai e tau leveki fakaalofa ne lahi e foaki ke he haohao mitaki ha tautolu. (Isaia 26:20; 32:1, 2; Gahua 20:28, 29) Mua atu, falu ia tautolu ne o mai he tau magafaoa ne kua leva e fekafekau ke he Atua mo e kua iloa a ia ko e ‘mena ke nonofo moli ke he taha hau mo e taha hau.’
7. Ko e kakano fe ne “fanau” e tau mouga mo e tamai e lalolagi ke tuga he “mamahi fanau”?
7 Nukua fita a Iehova ato “fanau” e tau mouga po kua tamai e lalolagi ke tuga he “[“mamahi fanau,” NW].” Ko e onoonoaga mai he tagata, ke tufugatia e lalolagi nei mo e tau valavala kehekehe i ai, tau mena fakasaiene, mo e halavihi he puhala fakatokatoka, kua lata ni ke gahua fakamakamaka. Mo e he talahau nukua “fanau” e tau mouga mo e tamai e lalolagi ke tuga he “mamahi fanau,” kua fakakite he salamo e lilifu ue atu ma e gahua lahi ne putoia ki ai he magaaho ne tufugatia e Iehova e tau mena nei. Nakai kia pihia foki e lilifu mo e loto fakaaue ha tautolu ma e tau gahua he Tufuga?
Haia Tumau a Iehova ma Tautolu
8. Ko e heigoa e kakano he talahauaga ko Iehova ko e Atua “mai i tuai tigahau, to hoko ke he tukulagi”?
8 “Ko e Atua a koe mai i tuai tigahau, to hoko ke he tukulagi,” he lologo he salamo. Kua hagaao foki e “tuai tigahau” ke he tau mena ne fai fakaotiaga ka kua nakai talahau ko e fiha e leva. (Esoto 31:16, 17; Heperu 9:15) Ia Salamo 90:2 mo e he falu tohi foki he tau Tohiaga Tapu Heperu, ko e kakano he “tuai tigahau” ko e “tukulagi.” (Fakamatalaaga 1:4) Kua nakai maama he ha tautolu a tau manamanatuaga na maeke fefe e Atua ke moui tumau. Ka kua nakai fai kamataaga a Iehova mo e to nakai fai fakaotiaga. (Hapakuka 1:12) To moui mo e mautali tumau a ia ke lagomatai a tautolu.
9. Ko e heigoa ne fakatatai aki he salamo e tau afe tau he moui he tagata?
9 Kua omoi he agaga e salamo ke fakatatai e tau afe tau he moui he tagata ke he magaaho ku lahi he Tufuga moui tukulagi. Hagaaki ke he Atua, ne tohia e ia: “Kua liuaki e koe e tagata ato efuefu a ia; ti pehe mai a koe, Kia liliu mai a mutolu ko e fanau he tau tagata. Ha ko e taha afe he tau tau ki mua hāu, tuga e aho neafi ia ka mole atu, tuga foki e leoleoaga he po.”—Salamo 90:3, 4.
10. Taute fefe he Atua e tagata ke ‘liuaki ato efuefu a ia’?
10 Mate e tagata, ti “liuaki [he Atua] e tagata ato efuefu a ia.” Pehe a ia, liu e tagata “ke he efuefu,” ko e lalolagi. Tuga kua talahau a Iehova: ‘Liu ke he efuefu he kelekele ne eke ai a koe.’ (Kenese 2:7; 3:19) Kua hagaao e mena nei ke he tau tagata oti—malolo po ke lolelole, mautu po ke mativa—ha ko e tagata nakai mitaki katoatoa kua ‘nakai fakai ke maeke ia taha ia lautolu ke fakafua e matakainaga hana, po ke ta atu ke he Atua e palepale māna, kia moui tukulagi a ia.’ (Salamo 49:6-9) Ka e fakaaue ha a tautolu he ‘ta mai he Atua hana Tama fuataha, ke moua e lautolu ne tua kia ia e moui tukulagi’!—Ioane 3:16; Roma 6:23.
11. Ko e ha kua maeke ia tautolu ke talahau ko e magaaho loa ki a tautolu kua ku lahi ke he Atua?
11 Mai he onoonoaga a Iehova, ne nakai katoa foki e aho ne moui ai a Metusela ne 969 e tau tau he moui. (Kenese 5:27) Ke he Atua ko e tau afe tau ko e neafi a ia—ko e 24 ni e matahola—he magaaho ka mole atu. Ne talahau foki he salamo ko e tau afe tau ke he Atua kua tuga ko e fa e matahola leveki he leoleo ke he apiaga ke he pouli he po. (Tau Fakafili 7:19) Kitia maali ai, mogoia, ko e magaaho loa ki a tautolu kua ku lahi ke he Atua moui tukulagi, ko Iehova.
12. Kua “fakatafia” fefe he Atua e tau tagata?
12 Nakai tatai mo e moui tukulagi he Atua, kua ku moli e moui he tagata he mogonei. Ne talahau he salamo: “Kua fakatafia e koe a lautolu; ko e mohe a lautolu; tuga ne motietie a lautolu kua moui mai ke he magaaho pogipogi. Ko e mogoho pogipogi kua fiti mo e moui mai ai; ka hoko ke he afiafi, ti helehele ai, kua fifigo ia.” (Salamo 90:5, 6) Ne totou afe e tau Isaraela ne kitia e Mose ne mamate he tutakale, kua “fakatafia” he Atua tuga he fakapukeaga. Ne pehe e hagaaoaga he vala nei he salamo: “Kua fakatafia e koe e tau tagata he momohe ke he mate.” (New International Version) Ke he taha fahi, ko e loa he moui he tau tagata nakai mitaki katoatoa ko e “mohe” he magahala ku—he fakatai atu ni ke he taha ne po.
13. Puhala fe ne “tuga ne motietie” a tautolu, mo e lauia fefe e manamanatuaga ha tautolu he mena nei?
13 Ko tautolu kua ‘tuga ne motietie kua moui mai ke he magaaho pogipogi’ ka e fifigo he afiafi ha ko e vevela he la. E, ko e moui ha tautolu kua hiki tuga e motietie ne fifigo he aho taha ia ni. Ko e mena ia, kia nakai moumou e tautolu e tokiofa nei. Ka kua lata ia tautolu ke kumi e takitakiaga he Atua ke he puhala kua lata ia tautolu ke fakaaoga ha tautolu a tau tau ne toe he fakatokaaga nei.
Lagomatai e Iehova a Tautolu ‘ke Totou ha Tautolu a Tau Aho’
14, 15. Ko e heigoa e fakamoliaga he Salamo 90:7-9 ke he tau Isaraela?
14 Ke he Atua, ne talahau he salamo: “Kua fakahiku tuai a mautolu he hāu a ita, kua matakutaku a mautolu ke he hāu a ita. Kua tuku e koe ha mautolu a tau mahani kelea ki mua hāu, mo e ha mautolu a tau hala fufu ke he maama he hāu a fofoga. Ha kua mole atu ha mautolu a tau aho oti ke he hāu a ita; kua oti ha mautolu a tau tau tuga ne manatu.”—Salamo 90:7-9.
15 Ko e tau Isaraela nakai tua fakamoli kua ‘fakahiku ke he ita he Atua.’ Kua ‘matakutaku [a lautolu] ke he hana ita,’ po ke ‘vivivivi ke he hana vale lahi.’ (New International Version) Ko e falu kua ‘tafola ai ke he tutakale’ ha ko e tau fakahala faka-Atua. (1 Korinito 10:5) Ne ‘tuku e [Iehova] e tau mahani kelea ha lautolu ki mua hana.’ Nukua fakahala e ia a lautolu ma e tau mahani kelea ha lautolu ki mua he toloaga tagata, ka kua ‘maama [foki] ke he hana fofoga’ e “tau hala fufu” ha lautolu. (Tau Fakatai 15:3) Ko e tau tagata ne moua e ita he Atua, ko e tau Isaraela nakai tokihala nukua ‘fakaoti ha lautolu a tau tau tuga ne manatu.’ Ha ko e mena ia, ko e moui ku ha tautolu, kua fakatatai ke he fafagu mai he tau laugutu ha tautolu ke tuga ne manatu.
16. Kaeke taute fufu he falu e agahala, ko e heigoa kua lata ia lautolu ke taute?
16 Kaeke fai ia tautolu hane taute fufu e hala, liga to fai magaaho ka fufu e tautolu e mahani pihia mai he tau katofia tagata. Ka ko e mena kelea ne fufu e tautolu to ‘maama ke he fofoga a Iehova,’ ti moumou ai he tau gahua ha tautolu e fakafetuiaga ha tautolu mo ia. Ke liu moua e fakafetuiaga mo Iehova, kua lata ia tautolu ke liogi ma e hana fakamagaloaga, tiaki e mahani agahala ha tautolu, mo e talia fakaaue e lagomatai fakaagaga he tau motua Kerisiano. (Tau Fakatai 28:13; Iakopo 5:14, 15) Ko e mitaki ha ia ka taute pihia mai he ‘fakaoti e tau tau ha tautolu tuga e manatu,’ mo e fakahagahaga kelea ha tautolu a amaamanakiaga he moui tukulagi!
17. Ko e heigoa e loa he moui ne pauaki ke he tau tagata tokologa, mo e puke ke he heigoa e tau tau ha tautolu?
17 Hagaao ke he loa he moui he tau tagata nakai mitaki katoatoa, ne talahau he salamo: “Ko e tau aho he tau tau ha mautolu ko e fitu gofulu ia he tau tau, kaeke ko e valu gofulu e tau tau ha kua malolo, ka ko e malolo ha lautolu ha i ai e mamahi mo e matematekelea; ha kua vave hana mole atu, mo e lele kehe a mautolu.” (Salamo 90:10) Ko e moui loa ke 70 e tau tau kua pauaki ke he tau tagata tokologa, mo e he 85 e tau tau he moui, ne talahau foki e Kalepa e malolo kehe hana. Ha ha ai falu ne loloa e tau moui, tuga a Arona (123), Mose (120), mo Iosua (110). (Numera 33:39; Teutaronome 34:7; Iosua 14:6, 10, 11; 24:29) Ka ko e atuhau nakai tua fakamoli ne o mai i Aikupito, ko lautolu ne totou mai he 20 e tau tau he moui mo e motua hake, kua mamate ni he magahala 40 tau. (Numera 14:29-34) He vaha nei, he tau motu loga kua matapatu ni e moui loa he tagata ke he mena ne talahau he salamo. Ko e tau tau ha tautolu kua puke he “mamahi mo e matematekelea.” Ne mole vave a lautolu, ‘mo e lele kehe a tautolu.’—Iopu 14:1, 2.
18, 19. (a) Ko e heigoa e kakano ‘ke totou ha tautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha tautolu e iloilo’? (e) Ko e fakagahuahua ha tautolu he iloilo ka omoi a tautolu ke taute e heigoa?
18 Ne uhu foki he salamo e lologo: “Kua iloa e hai e malolo he hāu a ita? ha kua tuga ne matakutakuina a koe, pihia hāu a ita. Kia fakaako mai pihia e koe a mautolu ke totou ha mautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha mautolu e iloilo.” (Salamo 90:11, 12) Nakai fai ia tautolu kua iloa katoatoa e malolo po ke hoko ki fe e ita he Atua, ti kua lata he mena nei ke fakatokoluga aki e matakutaku fakalilifu ha tautolu ki a Iehova. Ka kua lata moli ni, ke fakaohooho aki a tautolu ke ole ki a ia e ‘puhala [kua maeke ia tautolu] ke totou ha tautolu a tau aho, kia moua ai he tau loto ha tautolu e iloilo.’
19 Ko e tau kupu liogi he salamo, ne fakaako aki e Iehova e tau tagata hana ke fakagahuahua e iloilo ke tokiofa mo e fakaaoga e tau aho ne toe ha lautolu ke he puhala talia he Atua. Kua foaki he moui ne 70 e tau tau e amaamanakiaga ke kavi 25,500 e tau aho. Pete ko e fiha e tau ha tautolu he moui, kua ‘nakai iloa e tautolu e mena ke tupu mai a pogipogi, ha ko e heigoa ha tautolu a moui? ko e aolu kua fakakite mai ke he magaaho tote, ti galo ai ni.’ (Iakopo 4:13-15) Ha ko e ‘vaha mo e tau mena tutupu kua hoko kia tautolu oti,’ kua nakai maeke ia tautolu ke talahau ko e fiha e loa ka moui ai a tautolu. Kia liogi a tautolu ma e iloilo ke fehagai mo e tau kamatamata, ke taute fakamitaki e falu, mo e taute e mena ne fahia a tautolu ki ai he fekafekau ha Iehova he mogonei ni—he aho nei! (Fakamatalaaga 9:11; Iakopo 1:5-8) Kua takitaki e Iehova a tautolu he kakano he hana Kupu, hana agaga, mo e he hana fakatokatokaaga. (Mataio 24:45-47; 1 Korinito 2:10; 2 Timoteo 3:16, 17) Kua omoi he fakagahuahua he iloilo a tautolu ke ‘kumi fakamua e kautu he Atua’ mo e ke fakaaoga e tau aho ha tautolu ke he puhala kua tamai e fakaheke ki a Iehova mo e fakafiafia hana loto. (Mataio 6:25-33; Tau Fakatai 27:11) He tapuaki ki a ia mo e loto katoa to nakai uta kehe e tau lekua oti ha tautolu, ka e to fua mai moli e fiafia lahi.
Tamai he Fakamonuina ha Iehova e Fiafia ki a Tautolu
20. (a) Ko e puhala fefe ne “tokihala” ai e Atua? (e) To fehagai fefe a Iehova mo tautolu kaeke hehe lahi a tautolu ka kua fakatata e tokihala moli?
20 Ko e mitaki lahi ha ia kaeke fiafia a tautolu ke he moui katoa ha tautolu! Ke he mena nei, ne ole a Mose: “Iehova na e, ki a liu mai a koe, ato a fe kia? kia tokihala a koe ha ko e hāu a tau fekafekau. Kia fakamakona e koe a mautolu ke he magaaho pogipogi ke he hāu a fakaalofa [po ke, “fakaalofa fakamoli”]; kia kalaga fiafia ai mo e olioli a mautolu ke he tau aho oti ha mautolu.” (Salamo 90:13, 14, matahui tala, NW) Nakai taute mena hepe e Atua. Pete ia, kua “tokihala” a ia mo e “liu mai” he hana ita mo e he fakahoko e fakahala, he magaaho ne hiki he hatakiaga hana hagaao ke he tau gahua pihia e tau aga mo e tau mahani ha lautolu ne tokihala. (Teutaronome 13:17) Ti pihia foki ka hehe lahi a tautolu ka kua fakatata e tokihala moli, to ‘fakamakona [e Iehova] a tautolu ke he fakaalofa,’ mo e moua e tautolu e kakano ke “kalaga fiafia.” (Salamo 32:1-5) Mo e he tutuli e puhala tututonu, to mailoga e tautolu e fakaalofa fakamoli he Atua ma tautolu ti maeke mogoia ke ‘olioli ke he tau aho oti ha tautolu’—e, ke he moui katoa ha tautolu.
21. He tau kupu fakamau he Salamo 90:15, 16, liga ko e heigoa ne ole e Mose?
21 Ne liogi fakamakai e salamo: “Kia fakafiafia e koe a mautolu tuga ne tau aho ne fakamamahi ai e koe a mautolu, ko e tau tau ne iloa ai e mautolu e kelea. Kia fakakite mai e koe hāu a tau gahua ke he hāu a tau fekafekau, mo e hāu a fulufuluola foki ke he fanau ha lautolu.” (Salamo 90:15, 16) Ne liga ole a Mose ke he Atua ke fakamonuina a Isaraela aki e fiafia ke leva tuga ni e tau aho ne mamahi ai a lautolu mo e tau tau he magahala ne matematekelea ai a lautolu. Ne ole a ia ke fakakite e “gahua” ne fakamonuina he Atua e tau Isaraela, ke he tau fekafekau Hana mo e fakakite e fulufuluola Hana ke he ha lautolu a fanau, po ke ohi. Maeke ai ia tautolu ke liogi ke ganagana e tau monuina ki luga he tau tagata he lalolagi fou ne mavehe he Atua.—2 Peteru 3:13.
22. Hagaao ke he Salamo 90:17, ko e heigoa kua lata ia tautolu ke liogi fakamakai ki ai?
22 Ne fakahiku e Salamo 90 mo e ole nei: “Kia ha ha i luga ia mautolu e fulufuluola a Iehova ha mautolu a Atua; kia fakamau e koe e gahua he tau lima ha mautolu; ko e gahua ni he tau lima ha mautolu kia fakamau a koe.” (Salamo 90:17) Fakakite he tau kupu nei kua maeke ia tautolu ke liogi fakamakai ke he Atua ke fakamonuina e tau laliaga ha tautolu ke he fekafekauaga hana. Ko e tau Kerisiano fakauku po ke tau faihoani ha lautolu, ko e “mamoe kehe,” kua fiafia a tautolu ha kua ha ha i luga ia tautolu “e fulufuluola a Iehova.” (Ioane 10:16) Kua fiafia ha a tautolu ha kua ‘fakamau [he Atua] e gahua he tau lima ha tautolu’ ko e tau tagata fakapuloa he Kautu mo e he falu a puhala foki!
Kia Fakatumau a Tautolu ke Totou ha Tautolu a Tau Aho
23, 24. Puhala fe kua maeke ia tautolu ke aoga mai he manamanatu fakahokulo ke he Salamo ke 90 aki?
23 He manamanatu fakahokulo ke he Salamo ke 90 aki kua lata ke fakatupu ki mua e falanaki ha tautolu ki a Iehova, ko e ‘mena ke nonofo moli’ ha tautolu. He fakaata atu ke he kupu hana hagaao ke he ku he moui, kua lata ia tautolu ke mataala lahi ke he lata ma e takitakiaga faka-Atua he totou ha tautolu a tau aho. Mo e kaeke fakauka a tautolu he kumi mo e fakagahuahua e iloilo mahani Atua, kua eke moli a tautolu mo tau tagata ne moua e fakaalofa-totonu mo e monuina ha Iehova.
24 To taute mau a Iehova ke fakaako a tautolu ke totou ha tautolu a tau aho. Mo e kaeke fanogonogo a tautolu ke he hana fakaakoaga, to maeke ia tautolu ke fakatumau ke totou ha tautolu a tau aho ke he tukulagi tukumuitea. (Ioane 17:3) Ka e, kaeke manako moli a tautolu ke moui tukulagi, kua lata ke eke a Iehova mo maluaga ha tautolu. (Iuta 20, 21) Tuga ka kitia e tautolu he vala tala ka mui mai, kua fakamaaliali mai e manatu nei he tau kupu fakamafanatia he Salamo ke 91 aki.
To Tali Fefe e Koe?
• Eke fefe a Iehova mo ‘mena ke nonofo moli’ ha tautolu?
• Ko e ha kua maeke ia tautolu ke talahau kua mautali tumau a Iehova ke lagomatai a tautolu?
• Lagomatai fefe e Iehova a tautolu ke ‘totou ha tautolu a tau aho’?
• Ko e heigoa ne taute a tautolu ke ‘olioli ke he tau aho oti ha tautolu’?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 9]
Kua fita he Atua a Iehova ato “fanau ai e tau mouga”
[Fakatino he lau 10]
Mai he onoonoaga a Iehova, kua nakai katoa e aho he moui a Metusela ne 969 e tau tau he moui
[Tau Fakatino he lau 12]
Nukua ‘fakamau e Iehova e gahua he tau lima ha tautolu’